Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Peloponez Savaşı (MÖ 431-404),Antik Yunanistan coğrafyasında yapılan, büyük şehir devletlerinden Atina ve onun imparatorluğunun, Sparta ve karşısında yer aldığı savaştır. Korint ve kolonilerinden biri olan Korkyra arasındaki savaş Atina ve Sparta'nın karşı saflara geçmesiyle büyüdü ve MÖ 431'de Sparta ordusu Attika'ya yürüdü. Atina kuşatıldı. MÖ 460 yılında Atina şehrinin çevresine Pire'deki limanlarını kuşatan geniş bir sur inşa edilmiştir. Amaç donanma bağlantısının düşman tarafından kesilmesinin durdurulmasıdır. Kuşatmaya bu geniş surlarla direnmeye çalışmış ancak MÖ 430 yılındaki veba salgını, surların arkasına çekilmiş olan Atina nüfusunun üçte birini yok etmiştir. MÖ 405 Aegospotami Savaşı'nın kaybedilmesi ile yiyecek ikmali duran Atina açlıkla boğuşmaya başladı ve MÖ 404 yılında teslim olmak zorunda kaldı.
| Peloponez Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Turuncu: Atina İmparatorluğu ve Müttefikler; Yeşil: Spartan Konfederasyonu | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| (Atina İmparatorluğu) | |||||||
Savaş, zenginleşen ve güçlenen Atina’nın başta Sparta olmak üzere başka şehir devletleri tarafından bir tehdit olarak görülmesiyle artan gerilim sonucunda çıkmıştır. Demokrasiyle yönetilen Atina, ile daha oligarşik bir yönetime sahip olan Sparta arasındaki bu savaşta Mora Yarımadası ve Makedonya’daki devletler Sparta’yı, Tesalya ve tüm Batı Anadolu'daki devletler de Atina'yı destekledi. Ayrıca Persler de, Sparta’ya destek oldu. Sparta donanması için parasal destek vermişler karşılığında Ionia üzerinde hak iddia etmişlerdir.
Savaşı Sparta kazanmasına rağmen, bu iktidar mücadelesinden zamanla Atina galip çıkmıştır. MÖ 480-479 Kserkes’in yenilgisinden Peloponez Savaşı’nın başlangıcına kadar olan süre başta Atina, tüm Yunan dünyası için bir altın çağ olarak görülebilir. Barış ve birlik getirmeyen bu savaşlar Antik Yunanistan’ın altın çağının da sonu olmuştur. Atina savaş sonucunda Sparta yanlısı aristokratik ve otuz tiranlar olarak adlandırılan bir despot yönetimin eline geçti. MÖ 404 Atina’ya oligarşinin geldiği tarih olmakla beraber, Sparta tarafından denetlenen bu oligarşik düzen Thrasybulos’un çalışmalarıyla sonlanmıştır. Kısa bir süre sonra Atina’da demokrasi tekrar yapılandırılmıştır. Ancak tüm Akdeniz coğrafyasında nihai galip Pers İmparatorluğu olarak gösterilebilir.
Yunanistan ve Dünya Tarihinde önemli bir yeri olan bu savaşa mitolojik ve siyasi pek çok anlam da yüklendi. Savaşçı bir toplum olan Spartalılar ve Sparta Ares ile, Atina ise Athena ile özdeştirildi. Mitolojide de Athena her seferinde, kaba güç kullanan Ares'i yener.
Realist okulun ilk mensubu ve bir Atina generali olarak görev yapmış, Tukididis Peloponez savaşının yirmi bir yılını güç mücadelesi çerçevesinde anlattığı bir çalışmaya sahiptir. Ona göre, Sparta ve müttefiklerinin güçlenen ve güç dengesini bozan Atina’dan duydukları kuşku savaşın asıl sebebidir ve Atina’nın daha da ilerlemesini önlemek adına başlatılan savaş bu açıdan meşrudur. Yani Thucydides Sparta’nın savaşa zorlandığını belirtir.
Yakın geçmiş ve savaş nedeni
Yunanistan anakarasına yönelen Pers istila girişimleri, Grek kent devletlerinden bir kısmı arasında kurulan ve Atina ile Sparta'nın ana gücünü oluşturduğu ittifak tarafından MÖ 479 yılına geldiğinde artık başarısızlığa uğratılmıştı. Hemen ardından Ege Denizi kıyılarındaki ve Adalar'daki Grek kent devletleri, Atina önderliğinde Pers İmparatorluğu'na karşı günümüzde Attik Delos Birliği olarak tanımlanan ittifakı kurmuşlardı. Bu ittifak Ege Denizi'nde olduğu kadar kısmen ama büyük ölçüde Doğu Akdeniz'deki Pers hakimiyetini kırmıştı. Ancak Attik Delos Birliği'nin askeri liderliği gibi, katılan devletlerin katkı payları olan vergilerden oluşan mali kaynaklarının yönetimi de Atina'nın elindeydi. Atina, bu kaynakları ve askerî gücü kullanarak Attik Delos Birliği'ni bir süre sonra kendi imparatorluğu haline dönüştürdü ve tüm Ege ile kısmen Doğu Akdeniz deniz ticaretini kendi kontrolüne aldı.
Ancak bu durum, deniz ticaretinde önemli bir payı olan Megara, Aegina ve Korint açısından kabul edilmesi güç bir durumdu. Kısa süre sonra Atina, bu kent devletleriyle sıcak çatışma içine girmiştir. Günümüz araştırmacıları tarafından bazen I. Peloponez Savaşı olarak adlandırılan bir dizi çatışma Sparta'nın da fiilen katılmasıyla MÖ 460 yılında başladı ve MÖ 446 yılında Sparta ile kararlaştırılan Otuz Yıl Barışı ile sona erdi. Ancak bu barış, deniz ticareti konusunda Atina ile Korint ve Megara arasındaki temel çelişkiye bir sonuç getirmiş değildi. Tersine Atina, deniz ticaret etkinliğini genişletme stratejisini rahatlıkla sürdürme olanaklarına sahipti.
I. Peloponez Savaşı yıllarında Atina, Aegina'yla girdiği çatışmanın sonucunda bu kent devletini istila etmişti. Megara ise Atina'nın ittifakı altına girdi. Gerçekte fiilen istila edildi. Sonuç olarak Yunanistan anakarasında Atina ile deniz ticaretinde rekabet edebilecek tek güç olarak Korint kalmıştır. Diğer istila edilen iki kent devleti de Otuz Yıl Barışı ile her ne kadar istiladan kurtulmuş olsalar da fazlasıyla güçten düşmüşlerdi.
Atina ile Korint ilişkileri bekleneceği gibi çok geçmeden gerginleşti. Orta Akdeniz'e uzanan ticaret hattı üzerinde önemli bir konuma sahip olan Korkira (günümüzde Korfu) ile Korint arasındaki savaşa Atina, Korkira'nın müttefiki olarak katıldı. Dahası Korint, Sybota Deniz Muharebesi ardından, sırf Atina ile savaşa girerek Otuz Yıl Barışını ihlal etmemek için amacına ulaşamamış oldu. Bunun ardından Korint'in Atina'ya karşı bir misilleme arayışı, iki kent devletini Potidea'da doğrudan sıcak çatışma içine çekmiştir. Korint, Potidea Ayaklanması'nı desteklemek üzere bir askerî birlik göndermişti. Kent, iki yıldan uzun bir süre kuşatma altında direnmeyi başarmış, sonunda açlık yüzünden teslim olmuştu. Ama bu olmadan MÖ 432 yılının Temmuz ayında Sparta'da toplanan Peloponez Birliği konferansında, Atina'nın genişleyen ve baskıya dayanan tutumuna bir tepki olarak Otuz Yıl Barışı'nın ihlal edildiğine karar verilmiş ve Atina'ya savaş ilan edilmiştir. Bu konferansla ilgili olarak Tukididis, özellikle Megara'nın şikayetlerinden söz etmektedir. Atina ayını yıl kabul ettiği ile Megarid'de ağır bir ekonomik çöküntüye neden olmuştur. Bu kararname, Megaridlileri Atina İmparatorluğu'nun tüm liman ve pazarlarından dışlamaktadır. Esas olarak liman ve pazarlara alınmayan Megaridli tüccardır. Böylece Atinalı tüccar Megaridli tüccarın rekabetinden kurtulmuş ve bu ticarete rahatlıkla el koymuştur. Dış ticaretinin bu şekilde engellenmesi kuşkusuz Megarid'le ticari ilişkileri olan ya da müttefiki kent devletlerinin de büyük ölçüde etkilemişti.
Arkhidamos Savaşı
Bütün bu gelişmelerden sonra Atina ile peloponez Birliği arasında fiilen savaşın başlaması bir kıvılcım bekliyordu. Bu kıvılcım Thebai'nin, Atina'nın müttefiki olan 'yi ele geçirmek üzere bir operasyon hazırlığı içinde olduğunun ortaya çıkması olmuştur. Sparta kralı II. Arkhidamos komutasında bir Peloponez Birliği ordusu MÖ 431 yılının Mart ayında Attika'yı istila etti. Sparta, bunu her yıl aynı mevsimde yinelenen bir düzene oturtmuştur. Sparta ordusu hasat zamanı Attik'yı istila ediyor, kırsalı bir ay boyunca yağmalıyordu. Çiftlik binaları yakılıyor, meyve ve zeytin ağaçları ile üzüm bağları kesiliyordu. Atina ise Perikles'in stratejisini benimsemiştir. Perikles'in stratejisi Yunanistan'da Atina hakimiyeti uğruna, riskli girişimlere yönemlemeyi esas alıyordu. Bu strateji gereği Sparta kuvvetleriyle bir kara muharebesine girmekten elden geldiğince kaçındılar. Bunun için Attika kırsalı boşaltılarak halk Atina surları gerisine çekilmiştir. Fakat kara muharebesinden kaçınırken Atina donanması oldukça faaldir. Peloponez kıyılarına sıklıkla baskınlar yapılmakta, deniz ticaretini Orta Akdeniz'e genişletmek için ana güzergahlardaki noktalar ele geçirilmektedir.
Fakat savaşın ikinci yılında, MÖ 430'da Atina'da veba salgını ortaya çıkmış ve fazlasıyla kalabalık kentte hızla yayılmıştır.
Arkhidamos Savaşı, MÖ 423 yılında bir yıllık ateşkes anlaşmasıyla bir kesinti yaşamıştır. Savaş, MÖ 421 yılında 50 yıllık bir barış antlaşmasıyla sona erdirilmiştir. Atinalı politikacı ve komutan 'ın çabalarıyla sağlanmıştı ve günümüzde Nikias Barışı olarak tanımlanmaktadır. Fakat taraflar arasında Sparta dışında bir Peloponnes devleti bulunmuyordu. Bu sebeple antlaşma sadece kağıt üzerinde kaldı.[]
Kaynakça
- ^ Davies,2006.s.123.
- ^ a b c Antik Dünya Ansiklopedisi, 2010.s.194. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi: "şehir devleti" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: ) - ^ a b Antik Dünya Ansiklopedisi,2010.s.195.
- ^ McNeill,2005.s.213.
- ^ Antik Dünya Ansiklopedisi,2010.s.196.
- ^ a b Kinder, Hilgemann,2002.s.61.
- ^ Kinder, Hilgemann,2002.s.63.
- ^ Arı,2008.s.172.
- ^ Arı,2008.s.173.
- ^ a b c D. Kagan, Sh.: 8
- ^ Donald Kagan, Savaşla Sonuçlanma 13 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sh.: 3 - 4
- ^ The Megarian Degree
- ^ a b c d Güliz Mutlu, Euripides'in Oyunlarında Peloponnesos Savaşı'nın Yankılanışı 20 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sh.: xxiii
- ^ a b c Oğuz Tekin, Hellen ve Roma Tarihi 19 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Sh.: 45
- ^ Athenian Strategy in the Archidamian War
Kullanılan diğer kaynaklar
- Kinder, Herman-Hilgemann, Werner (2007). Dünya Tarihi Atlası Cilt 1, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
- Arı, Tayyar (2008). Uluslararası İlişkiler Teorileri, MKM Yayıncılık, Bursa.
- McNeill, William (2005). Dünya Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara.
- Antik Dünya Ansiklopedisi (2010). Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
- Davies, Norman (2006). Avrupa Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Peloponez Savasi MO 431 404 Antik Yunanistan cografyasinda yapilan buyuk sehir devletlerinden Atina ve onun imparatorlugunun Sparta ve karsisinda yer aldigi savastir Korint ve kolonilerinden biri olan Korkyra arasindaki savas Atina ve Sparta nin karsi saflara gecmesiyle buyudu ve MO 431 de Sparta ordusu Attika ya yurudu Atina kusatildi MO 460 yilinda Atina sehrinin cevresine Pire deki limanlarini kusatan genis bir sur insa edilmistir Amac donanma baglantisinin dusman tarafindan kesilmesinin durdurulmasidir Kusatmaya bu genis surlarla direnmeye calismis ancak MO 430 yilindaki veba salgini surlarin arkasina cekilmis olan Atina nufusunun ucte birini yok etmistir MO 405 Aegospotami Savasi nin kaybedilmesi ile yiyecek ikmali duran Atina aclikla bogusmaya basladi ve MO 404 yilinda teslim olmak zorunda kaldi Peloponez SavasiTuruncu Atina Imparatorlugu ve Muttefikler Yesil Spartan KonfederasyonuTarihMO 431 404BolgeYunanistanSonucPeloponez Birligi galibiyeti Atina Imparatorlugu nun cozulmesi Attik Delos Birligi nin dagilmasiTaraflarAtina Imparatorlugu Savas zenginlesen ve guclenen Atina nin basta Sparta olmak uzere baska sehir devletleri tarafindan bir tehdit olarak gorulmesiyle artan gerilim sonucunda cikmistir Demokrasiyle yonetilen Atina ile daha oligarsik bir yonetime sahip olan Sparta arasindaki bu savasta Mora Yarimadasi ve Makedonya daki devletler Sparta yi Tesalya ve tum Bati Anadolu daki devletler de Atina yi destekledi Ayrica Persler de Sparta ya destek oldu Sparta donanmasi icin parasal destek vermisler karsiliginda Ionia uzerinde hak iddia etmislerdir Savasi Sparta kazanmasina ragmen bu iktidar mucadelesinden zamanla Atina galip cikmistir MO 480 479 Kserkes in yenilgisinden Peloponez Savasi nin baslangicina kadar olan sure basta Atina tum Yunan dunyasi icin bir altin cag olarak gorulebilir Baris ve birlik getirmeyen bu savaslar Antik Yunanistan in altin caginin da sonu olmustur Atina savas sonucunda Sparta yanlisi aristokratik ve otuz tiranlar olarak adlandirilan bir despot yonetimin eline gecti MO 404 Atina ya oligarsinin geldigi tarih olmakla beraber Sparta tarafindan denetlenen bu oligarsik duzen Thrasybulos un calismalariyla sonlanmistir Kisa bir sure sonra Atina da demokrasi tekrar yapilandirilmistir Ancak tum Akdeniz cografyasinda nihai galip Pers Imparatorlugu olarak gosterilebilir Tukididis bustu Royal Ontario Museum Toronto Yunanistan ve Dunya Tarihinde onemli bir yeri olan bu savasa mitolojik ve siyasi pek cok anlam da yuklendi Savasci bir toplum olan Spartalilar ve Sparta Ares ile Atina ise Athena ile ozdestirildi Mitolojide de Athena her seferinde kaba guc kullanan Ares i yener Realist okulun ilk mensubu ve bir Atina generali olarak gorev yapmis Tukididis Peloponez savasinin yirmi bir yilini guc mucadelesi cercevesinde anlattigi bir calismaya sahiptir Ona gore Sparta ve muttefiklerinin guclenen ve guc dengesini bozan Atina dan duyduklari kusku savasin asil sebebidir ve Atina nin daha da ilerlemesini onlemek adina baslatilan savas bu acidan mesrudur Yani Thucydides Sparta nin savasa zorlandigini belirtir Yakin gecmis ve savas nedeniYunanistan anakarasina yonelen Pers istila girisimleri Grek kent devletlerinden bir kismi arasinda kurulan ve Atina ile Sparta nin ana gucunu olusturdugu ittifak tarafindan MO 479 yilina geldiginde artik basarisizliga ugratilmisti Hemen ardindan Ege Denizi kiyilarindaki ve Adalar daki Grek kent devletleri Atina onderliginde Pers Imparatorlugu na karsi gunumuzde Attik Delos Birligi olarak tanimlanan ittifaki kurmuslardi Bu ittifak Ege Denizi nde oldugu kadar kismen ama buyuk olcude Dogu Akdeniz deki Pers hakimiyetini kirmisti Ancak Attik Delos Birligi nin askeri liderligi gibi katilan devletlerin katki paylari olan vergilerden olusan mali kaynaklarinin yonetimi de Atina nin elindeydi Atina bu kaynaklari ve askeri gucu kullanarak Attik Delos Birligi ni bir sure sonra kendi imparatorlugu haline donusturdu ve tum Ege ile kismen Dogu Akdeniz deniz ticaretini kendi kontrolune aldi Ancak bu durum deniz ticaretinde onemli bir payi olan Megara Aegina ve Korint acisindan kabul edilmesi guc bir durumdu Kisa sure sonra Atina bu kent devletleriyle sicak catisma icine girmistir Gunumuz arastirmacilari tarafindan bazen I Peloponez Savasi olarak adlandirilan bir dizi catisma Sparta nin da fiilen katilmasiyla MO 460 yilinda basladi ve MO 446 yilinda Sparta ile kararlastirilan Otuz Yil Barisi ile sona erdi Ancak bu baris deniz ticareti konusunda Atina ile Korint ve Megara arasindaki temel celiskiye bir sonuc getirmis degildi Tersine Atina deniz ticaret etkinligini genisletme stratejisini rahatlikla surdurme olanaklarina sahipti I Peloponez Savasi yillarinda Atina Aegina yla girdigi catismanin sonucunda bu kent devletini istila etmisti Megara ise Atina nin ittifaki altina girdi Gercekte fiilen istila edildi Sonuc olarak Yunanistan anakarasinda Atina ile deniz ticaretinde rekabet edebilecek tek guc olarak Korint kalmistir Diger istila edilen iki kent devleti de Otuz Yil Barisi ile her ne kadar istiladan kurtulmus olsalar da fazlasiyla gucten dusmuslerdi Atina ile Korint iliskileri beklenecegi gibi cok gecmeden gerginlesti Orta Akdeniz e uzanan ticaret hatti uzerinde onemli bir konuma sahip olan Korkira gunumuzde Korfu ile Korint arasindaki savasa Atina Korkira nin muttefiki olarak katildi Dahasi Korint Sybota Deniz Muharebesi ardindan sirf Atina ile savasa girerek Otuz Yil Barisini ihlal etmemek icin amacina ulasamamis oldu Bunun ardindan Korint in Atina ya karsi bir misilleme arayisi iki kent devletini Potidea da dogrudan sicak catisma icine cekmistir Korint Potidea Ayaklanmasi ni desteklemek uzere bir askeri birlik gondermisti Kent iki yildan uzun bir sure kusatma altinda direnmeyi basarmis sonunda aclik yuzunden teslim olmustu Ama bu olmadan MO 432 yilinin Temmuz ayinda Sparta da toplanan Peloponez Birligi konferansinda Atina nin genisleyen ve baskiya dayanan tutumuna bir tepki olarak Otuz Yil Barisi nin ihlal edildigine karar verilmis ve Atina ya savas ilan edilmistir Bu konferansla ilgili olarak Tukididis ozellikle Megara nin sikayetlerinden soz etmektedir Atina ayini yil kabul ettigi ile Megarid de agir bir ekonomik cokuntuye neden olmustur Bu kararname Megaridlileri Atina Imparatorlugu nun tum liman ve pazarlarindan dislamaktadir Esas olarak liman ve pazarlara alinmayan Megaridli tuccardir Boylece Atinali tuccar Megaridli tuccarin rekabetinden kurtulmus ve bu ticarete rahatlikla el koymustur Dis ticaretinin bu sekilde engellenmesi kuskusuz Megarid le ticari iliskileri olan ya da muttefiki kent devletlerinin de buyuk olcude etkilemisti Arkhidamos SavasiButun bu gelismelerden sonra Atina ile peloponez Birligi arasinda fiilen savasin baslamasi bir kivilcim bekliyordu Bu kivilcim Thebai nin Atina nin muttefiki olan yi ele gecirmek uzere bir operasyon hazirligi icinde oldugunun ortaya cikmasi olmustur Sparta krali II Arkhidamos komutasinda bir Peloponez Birligi ordusu MO 431 yilinin Mart ayinda Attika yi istila etti Sparta bunu her yil ayni mevsimde yinelenen bir duzene oturtmustur Sparta ordusu hasat zamani Attik yi istila ediyor kirsali bir ay boyunca yagmaliyordu Ciftlik binalari yakiliyor meyve ve zeytin agaclari ile uzum baglari kesiliyordu Atina ise Perikles in stratejisini benimsemistir Perikles in stratejisi Yunanistan da Atina hakimiyeti ugruna riskli girisimlere yonemlemeyi esas aliyordu Bu strateji geregi Sparta kuvvetleriyle bir kara muharebesine girmekten elden geldigince kacindilar Bunun icin Attika kirsali bosaltilarak halk Atina surlari gerisine cekilmistir Fakat kara muharebesinden kacinirken Atina donanmasi oldukca faaldir Peloponez kiyilarina siklikla baskinlar yapilmakta deniz ticaretini Orta Akdeniz e genisletmek icin ana guzergahlardaki noktalar ele gecirilmektedir Fakat savasin ikinci yilinda MO 430 da Atina da veba salgini ortaya cikmis ve fazlasiyla kalabalik kentte hizla yayilmistir Arkhidamos Savasi MO 423 yilinda bir yillik ateskes anlasmasiyla bir kesinti yasamistir Savas MO 421 yilinda 50 yillik bir baris antlasmasiyla sona erdirilmistir Atinali politikaci ve komutan in cabalariyla saglanmisti ve gunumuzde Nikias Barisi olarak tanimlanmaktadir Fakat taraflar arasinda Sparta disinda bir Peloponnes devleti bulunmuyordu Bu sebeple antlasma sadece kagit uzerinde kaldi kaynak belirtilmeli Kaynakca Davies 2006 s 123 a b c Antik Dunya Ansiklopedisi 2010 s 194 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi sehir devleti adi farkli icerikte birden fazla tanimlanmis Bkz Kaynak gosterme a b Antik Dunya Ansiklopedisi 2010 s 195 McNeill 2005 s 213 Antik Dunya Ansiklopedisi 2010 s 196 a b Kinder Hilgemann 2002 s 61 Kinder Hilgemann 2002 s 63 Ari 2008 s 172 Ari 2008 s 173 a b c D Kagan Sh 8 Donald Kagan Savasla Sonuclanma 13 Agustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sh 3 4 The Megarian Degree a b c d Guliz Mutlu Euripides in Oyunlarinda Peloponnesos Savasi nin Yankilanisi 20 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sh xxiii a b c Oguz Tekin Hellen ve Roma Tarihi 19 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sh 45 Athenian Strategy in the Archidamian WarKullanilan diger kaynaklarKinder Herman Hilgemann Werner 2007 Dunya Tarihi Atlasi Cilt 1 ODTU Yayincilik Ankara ISBN 9944 344 00 1 Ari Tayyar 2008 Uluslararasi Iliskiler Teorileri MKM Yayincilik Bursa ISBN 978 605 5911 07 2 McNeill William 2005 Dunya Tarihi Imge Kitabevi Ankara ISBN 975 533 044 5 Antik Dunya Ansiklopedisi 2010 Tubitak Populer Bilim Kitaplari Ankara ISBN 978 975 403 544 5 Davies Norman 2006 Avrupa Tarihi Imge Kitabevi Ankara ISBN 975 533 391 6