Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Malatya Hadisesi, Vatan gazetesinin sahibi ve başyazarı Ahmet Emin Yalman’a karşı 22 Kasım 1952’de Malatya’da düzenlenen suikast girişimi.
| Malatya Hadisesi | |
|---|---|
| Tarih | 22 Kasım 1952 |
| Saat | 23.30 |
| Konum | Malatya, Türkiye |
| Diğer adı | Malatya suikastı |
| Yaralı | Ahmet Emin Yalman |
| Suçlama | Kasten adam öldürmeye teşebbüs, laikliğe aykırı cemiyet kurma ve faaliyette bulunma, Adam öldürmeye teşvik etme |
| Mahkeme kararı | Tetikçi Üzmez yirmi, 8 sanık on ikişer yıl, öteki 3 sanık beşer yıl hapis. |
Olayda Başbakan Adnan Menderes'in DP ilk kongresine katılmak için gittiği Malatya’da yurt sayısı için çıktığı gezi çerçevesinde bulunan ve başbakanın Malatya ziyaretindeki etkinliklere katılıp gazete merkezine telefonla haber geçen Ahmet Yalman, bu maksatla gittiği Malatya postanesinden çıkıp otele dönerken saat 23:30'da Elazığ Lisesi son sınıf öğrencisi, yirmi yaşında bir genç olan Hüseyin Üzmez tarafından tabanca ile vurularak yaralandı.
Bu olayın ardından geniş kapsamlı ve büyük bir soruşturma ve kovuşturma açılarak suikast eyleminin bizzat planlanmasında ve uygulanmasına katıldığı tespit edilen Hüseyin Üzmez ile sekiz arkadaşına ölüm cezası verildi, fakat hafifletici sebeplerden dolayı Hüseyin Üzmez 20 yıl, onunla birlikte hareket eden Şerif Dursun, İlhan Civelek, Hüseyin Yabacı, Mahmut Şentürk ve Musa Çağıl 12'şer yıl ağır hapis cezası aldılar.
Suikast ile doğrudan ilgili görülen kişilerin yanı sıra tahrik, kışkırtma vb. şekillerde sorumluluğu olduğu kanaatine varılan bazı siyasi kişi, dergi ve kuruluşlara karşı da sert tedbirler alındı. Yurt çapında 1952 sonlarında başlayıp 1954 yılına kadar devam eden, çeşitli yayın organları ve dernekler ile 600'den fazla kişinin dahil olduğu geniş kapsamlı tutuklama, soruşturma ve davalar süreci yaşandı. Tutuklananlar arasında bulunan Büyük Doğu dergisinin sahibi ve Büyük Doğu Cemiyeti başkanı Necip Fazıl Kısakürek, İslam Demokrat Partisi genel başkanı ve Büyük Doğu Cemiyeti başkan yardımcısı Cevat Rıfat Atilhan ve Türkiye Milliyetçiler Derneği mensuplarından Osman Yüksel Serdengeçti suikast davasıyla ilgili bir ceza almayıp serbest bırakılmakla birlikte, bu süreçte benzer siyasi eğilimlerdeki birçok gazete, dergi, dernek ve parti kapatıldı.
Arka plan
1949'da kurulup 1951'de kendini fesheden Büyük Doğu Cemiyetinin yayın organı olarak faaliyet gösteren Büyük Doğu dergisi 1952’de Vatan gazetesi başyazarı Ahmet Emin Yalman aleyhine yazı ve haberler yayımlamaktaydı. 5 Haziran 1952 tarihli “Yeni Fuhuş” başlıklı ve “Vatan adına işletilen avrat pazarı” alt başlıklı yazıda Vatan gazetesi tarafından on, on beş yıldır düzenlenen güzellik yarışmasına katılan genç kızların Amerikan film şirketlerine pazarlandıkları iddia edilmiş ve bu konuda devam eden yazılarda Yalman’ın Türk kadınını Amerikalı Yahudilere teklif ettiği iddia edilip “Türk güzellerini Avrupalılara ve Amerikalılara peşkeş çekiyor. Bu adamın boynuna kement atacak bir iman sahibi çıkmayacak mı?” denmişti. Güzellik yarışması üzerinden Yalman’ı hedef alan yayınlar Haziran ve Temmuz aylarında devam etti.
Demokrat Parti Meclis Grup Başkanı Refik Şevket İnce’nin grup başkanlığından istifası ile ilgili olarak Vatan’da yer alan haberler nedeniyle Büyük Doğu dergisi Yalman’ı politika bezirgânlığı ile suçlamış; Abdurrahman Şeref Laç’ın kaleme aldığı yazıda Yalman, kırk beş yıllık vatan ve millet düşmanı olmakla itham edilmişti. 2 Ağustos 1952 tarihinde Abdurrahman Şeref Laç’ın kaleme aldığı “Adil ve tarafsız savcı vazife başına” başlıklı yazıda vatan satıcısı olarak itham edilen Yalman’ın Türk millî menfaatlerine zarar veren yazılar yazdığı ileri sürüldü. 3 Ağustos’ta “Yalman bu vatanı ateşe vermek istiyor” başlıklı yazıda ise Yalman’ı Türkiye’nin iç ve dış emniyetini, itibarını sarsmakla ve halkın maneviyatını yıpratmakla itham etti. Derginin başyazarı Necip Fazıl Kısakürek ise “Başbakan yardımcısına verilen cevap” adlı makalesinde Yalman'ı vatan ve millet düşmanı olarak itham etti. Ahmet Emin Yalman'a yönelik tüm bu görüş ve yazılar 19 Eylül 1952 tarihinde “Vatan satıcısı davası” başlığı altında özetlendi. Büyük Doğu dergisinin bu yayınlarının Yalman’ı bazı grupların hedefi haline getirdiği düşünülmektedir.
Nitekim suikast eyleminin planlayıcılarından biri olarak yargılanıp mahkûm olan Musa Çağıl, Malatya’da kurdukları fikir kulübünde dönemin gazete ve dergilerini okuduklarını söyleyerek Yalman ile Kısakürek’in atışmalarını takip ettiklerini, Büyük Doğu dergisinin farkına bu süreçte vardıklarını, suikastın öncesinde Elazığ ve Malatya’da Büyük Doğu Cemiyetlerini kurduklarını belirtmiş ve “Ahmet Emin Yalman’ın adap ve akidelerine mugayir fikirlere sahip olduğunu, Türkiye’yi Amerikalılara peşkeş çektiğini Büyük Doğu’da yapılan neşriyattan öğrendim. Bu yüzden kendisine kinimiz var” demiştir.
Olay
Ahmet Emin Yalman Vatan gazetesinin 12 Aralık 1951’de Bursa ile başlattığı, 64 ili gezerek özel yurt ilavesi çıkarma faaliyetinde 49. il olan Malatya'da bulunduğu sırada Demokrat Parti Malatya İl Kongresi için şehre gelen Başbakan Adnan Menderes şerefine 22 Kasım 1952 akşamı verilen yemeğe katılmıştı. Yemek sonrasında gazetesine haber geçmek üzere gittiği postaneden çıkıp kaldığı otele doğru yürürken iki üç kişinin silahlı saldırısına uğrayarak yaralandı. Olayı gören bekçi, suikastçıların arkasından koşsa da yetişememiş, bu arada bekçiye de ateş açılmıştır. Altı yedi el ateş edilip kurşunlardan sadece üçü eli, karnı ve bacağına isabet eden ve hemen hastaneye kaldırılan Yalman’ın hayati tehlikesi olmadığı anlaşıldı. Hastanede Yalman’ı ziyaret eden Menderes’in isteği üzerine Adalet Bakanı Osman Şevki Çiçekdağ ve Emniyet Genel Müdürü Kemal Aygün ile Prof. Dr. Recai Ergüder ve operatör doktor Kamil Sokullu özel bir askeri uçakla Malatya’ya gelmiş, ayrıca Menderes, Malatya Valisi Şefik San’ın iyi bir emniyetçi olmasından dolayı olayı bizzat idare etmesini istemiştir.
Faillerin yakalanması
Olay yerinde bulunan bisikletin sahibi Şerif Dursun şüpheli olarak tespit edildi ve kendisinin 25 Kasım günü teslim olmasıyla, 26 Kasım Çarşamba günü Malatya’da 11, Elazığ’da 14 kişi nezaret altına alındı. Olayın faili Hüseyin Üzmez 26 Kasım 1952’de Malatya ve Elazığ arasında bir köyde yakalandı. Abdulvahap Arı, Avni Özmansur, Hafız Abdülkadir Akçiçek, Fehmi Albayrak, Fevzi Özer, Hüseyin Yabancı, Hüseyin Üzmez, İbrahim Kara, İlhan Civelek, Musa Çağıl Diltemiz, Mustafa Özmansur ve Şerif Dursun tutuklandı. Soruşturma devam ederken üsteğmen Muhittin Şanlıoğlu ve Osman Dursun tutuklandı; hakkında gıyabi tutuklama kararı verilen Mahmut Şentürk teslim oldu.
Gözaltına alınanlar Büyük Doğu Cemiyetine üye olduklarını ve Yalman’ı öldüremedikleri için üzgün olduklarını dile getirdiler. Önce Şerif Dursun bu suikastın faili olarak görüldüyse de ifadeler sonrası Yalman’ı vuran kişinin Elazığ Lisesi son sınıf öğrencisi, Malatyalı Hüseyin Üzmez olduğu, kendisinin Yalman’a beş, Şerif Dursun'un ise bekçiye iki el ateş ettiği sonucuna varıldı. Üzmez ilk sorgusunda Yalman’ı, dini akidesini zedeleyici yazılar neşrettiği için öldürmeye karar verdiğini ve bu suçu işlediğini ifade etti. Üzmez daha sonra sorgusunda Yalman’ı öldürmek istemediğini, sadece yaralamak istediğini, aksi halde tek kurşunla bu işi yapabileceğini iddia etti; hatta Yalman’ın öldürülmesini engellemek nedeniyle bu işi üzerine aldığını öne sürdü. Bir ifadesinde “maddi ve manevi tesirleri altında bulunduğum adamlardan emir aldım, kimi olsa vuracaktım” diyen Üzmez, 29 Kasım 1952’de Yalman ile yüzleştirilmek üzere hastaneye götürüldü ve Yalman bu görüşmeyi başyazısında nakletti. Bu yüzleşme sırasında eyleme mecbur bırakıldığını, olayı gerçekleştirmemiş olması halinde kendisini vuracaklarını ileri sürdü.
Soruşturmanın genişlemesi
Suikast ile ilgili soruşturma sırasında Büyük Doğu Cemiyetinin tüm üyeleri hakkında tahkikata başlandığı; Said-i Nursi’nin de olayla ilgisinin olduğu iddiaları ortaya atıldı. Gizli irtica grubunun bu işi tezgâhladığı ve Malatya dışında İstanbul, Ankara, Elazığ, Bursa ve Maraş’ta kolları olduğu ileri sürüldü. Olayla ilgili basın açıklaması yapan Türkiye Milliyetçiler Derneği, Malatya’daki suikast girişimi ile ilgili bağlantısı olduğu ileri sürülen Büyük Doğu Cemiyeti ile ne şeklen, ne de ruhen bir ilişkisinin olmadığını belirtti.
Necip Fazıl Kısakürek 1 Aralık 1952 tarihinde İstiklal gazetesine yaptığı açıklamada suikastın düzenlenme nedeni ile ilgili olasılıkları şöyle sıraladı: Ona göre olay, Vatan gazetesinin tirajını arttırmak için kendi gerçekleştirdiği bir tertip olabilirdi. Ayrıca, Başbakan Adnan Menderes’i zorda bırakmak için masonların ve kozmopolitlerin tertibi olabileceği gibi, bu amaç doğrultusunda CHP'nin bir tertibi de olabilirdi. Düşük bir ihtimal ise, “din ve imana karşı tasallutlardan münfail (etkilenen) birkaç Müslüman’ın kafa kafaya vererek yaptığı hareket” olması idi. Tepkiler üzerine Necip Fazıl Kısakürek hakkındaki soruşturma hızlandırıldı, laiklik karşıtı ve din esaslarına dayalı devlet kurma fikrini savunan yazıları nedeniyle daha önce verilen fakat infazına başlanmamış dokuz aylık mahkûmiyet kararı infaz edildi. Kadıköy Savcılığına teslim olan Kısakürek oradan Toptaş Cezaevine gönderildi. Malatya Cumhuriyet Savcısı, Necip Fazıl Kısakürek’in Büyük Doğu dergisindeki yayınları, yaptığı konuşmalar ile Büyük Doğu Cemiyeti başkanı olması nedeniyle sanıklar üzerinde yapmış olduğu etki ve bu etkinin suikast girişimi olayındaki tesirinin araştırıldığını açıkladı.Büyük Doğu dergisinin 5, 6, 7 ve 8 Haziran 1952 tarihlerindeki baskılarındaki güzellik yarışmasına ve Yalman’a yönelik atıflar sebebiyle Vatan gazetesinin avukatı tarafından dergiye karşı açılmış olan üç ayrı davadan Kısakürek önceki hapis cezalarının üzerine üç ay daha ceza alırken, Büyük Doğu Yazı İşleri Müdürü Hüseyin Banatlı 4 ay 220 gün hapse ve 500 lira ağır para cezasına çarptırıldı.
Soruşturma sürecinde; Büyük Cihad isimli yerel gazetede Atatürkçülüğe aykırı yazıları çıkan Demokrat Parti Samsun Milletvekili Hasan Fehmi Ustaoğlu partinin Yüksek Haysiyet Divanı tarafından "'Atatürk Olmasa da Sakarya Savaşı Kazanılırdı' adlı yazısı, partinin inkılâpçılık ilkesine aykırı bulunarak" 9 Aralık 1952'de Demokrat Parti’den ihraç edildiği gibi, 22 Ocak 1953'te Türkiye Milliyetçiler Derneği kapatılıp bunun ardından derneğin yöneticilerinden Demokrat Parti Isparta Milletvekilleri Sait Bilgiç ve Tahsin Tola da partiden ihraç edildi. Dernekle ilişkileri olan dönemin Millî Eğitim Bakanı Tevfik İleri ise 6 Nisan 1953’te bakanlıktan istifa ettirildi. Ayrıca, 27 Aralık 1952'de Said-i Nursî hakkında Samsun’daki Büyük Cihad gazetesinde yayımlanan bir yazısı nedeniyle dini siyasete alet etmekten dava açıldı, 1953’te mahkeme dava konusu yazıda mahkûmiyeti gerektirecek bir kasıt görmediğinden Said Nursî’nin beraatına karar verdi. Gazeteye baskın sırasında gözaltına alınan gazete sahibi ve yazı işleri müdürü Hüseyin Yücel ile Mustafa Sungur ise hapis cezasına çarptırıldı.
Dava
36 sanıklı Malatya davasının duruşmaları Ağustos 1953’te başladı. İstanbul Birinci Ağır Ceza Mahkemesinde görülen dava 17 Temmuz 1954’te sonuçlandı. Haklarında kasten adam öldürmeye teşebbüs, laikliğe aykırı cemiyet kurma ve faaliyette bulunma, ayrıca Necip Fazıl Kısakürek, Cevat Rıfat Atilhan ve Osman Yüksel hakkında adam öldürmeye teşvik etme suçlarından dolayı Türk Ceza Kanununun ilgili maddelerince cezalandırılmaları istendi.
Üzmez, Malatya’daki sorgusu sırasında verdiği ifadenin baskı altında aldığını ileri sürerek reddetti; olayla ilgili hiç kimse ile temasta olmadığını ve olayın planlı bir biçimde gelişmediğini ifade etti. Üzmez’den sonra söz alan diğer sanıklar da haklarındaki iddiaları reddedip olayın planlı ve örgütlü bir eylem olmadığını ifade ettiler.
17 Temmuz 1954 tarihinde yargılama sona erdi; sanıklardan Hüseyin Üzmez, Şerif Dursun, İlhan Civelek, Hüseyin Yabancı, Mahmut Şentürk, Musa Çağıl Diltemiz, Abdulvahap Arı, Avni Özmansur ve Fevzi Özer hakkında adam öldürmeye teşebbüs, yardım ve teşvik etmekten dolayı idam kararı verildi. Fakat hafifletici nedenler dolayısıyla idam kararı ağır hapis cezasına çevrildi. Üzmez’e yirmi yıl ağır hapis cezası verilirken, Şerif Dursun, İlhan Civelek, Hüseyin Yabancı, Mahmut Şentürk, Musa Çağıl Diltemiz, Abdülvahap Arı, Avni Özmansur, Fevzi Özer'e on ikişer yıl, Hamza Taşkıran, Mehmet Susmaz, Mustafa Bayındır, Kadir Evcil, Ahmet Köse, Vehap Ateş, Yasin Tekayak'a yedişer yıl, Abdülkadir Akçiçek ile İbrahim Kara'ya beşer yıl ağır hapis cezası verildi. Adam öldürmeye teşvik suçları sabit olmadığından Necip Fazıl Kısakürek ve Cevat Rıfat Atilhan'ın, adam öldürmeye teşebbüs fiiline iştirak etmedikleri anlaşıldığından Mehmet Yıldız Keşoğlu ve Muhittin Şamlıoğlu'nun ve Üzmez’e yardım ettiği kanaatine varılmadığından Osman Dursun'un beraatlarına karar verildi.
Kaynakça
- ^ a b c Tekin Şener, Demokrat Parti Dönemi Din Politikaları (1946-1954), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 2006
- ^ a b c d e f g h i j Çetinkaya, Selma (2016). "Ahmet Emin Yalman Suikastı Ve Etkileri" (PDF). Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi. 2 (1). s. 42-57. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.
- ^ a b Öymen, Altan (17 Ekim 2010). "60 Yıl Önce 60 Yıl Sonra". 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ a b c d e f g h i j k Ali Şağan, Demokrat Parti Döneminde İktidar-Sivil Toplum Kuruluşları İlişkileri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2013]
- ^ Öymen, Altan (6 Kasım 2008). "Suikast, Vatan gazetesinin kendi başyazarına karşı kendi ?tertibi mi?..'". 22 Şubat 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
- ^ "Demokrat Parti Kronolojisi". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Malatya Hadisesi Vatan gazetesinin sahibi ve basyazari Ahmet Emin Yalman a karsi 22 Kasim 1952 de Malatya da duzenlenen suikast girisimi Malatya HadisesiTarih22 Kasim 1952 1952 11 22 Saat23 30KonumMalatya TurkiyeDiger adiMalatya suikastiYaraliAhmet Emin YalmanSuclamaKasten adam oldurmeye tesebbus laiklige aykiri cemiyet kurma ve faaliyette bulunma Adam oldurmeye tesvik etmeMahkeme karariTetikci Uzmez yirmi 8 sanik on ikiser yil oteki 3 sanik beser yil hapis Yalman suikastten yarali kurtulduDonemin basbakani Menderes Olayda Basbakan Adnan Menderes in DP ilk kongresine katilmak icin gittigi Malatya da yurt sayisi icin ciktigi gezi cercevesinde bulunan ve basbakanin Malatya ziyaretindeki etkinliklere katilip gazete merkezine telefonla haber gecen Ahmet Yalman bu maksatla gittigi Malatya postanesinden cikip otele donerken saat 23 30 da Elazig Lisesi son sinif ogrencisi yirmi yasinda bir genc olan Huseyin Uzmez tarafindan tabanca ile vurularak yaralandi Bu olayin ardindan genis kapsamli ve buyuk bir sorusturma ve kovusturma acilarak suikast eyleminin bizzat planlanmasinda ve uygulanmasina katildigi tespit edilen Huseyin Uzmez ile sekiz arkadasina olum cezasi verildi fakat hafifletici sebeplerden dolayi Huseyin Uzmez 20 yil onunla birlikte hareket eden Serif Dursun Ilhan Civelek Huseyin Yabaci Mahmut Senturk ve Musa Cagil 12 ser yil agir hapis cezasi aldilar Suikast ile dogrudan ilgili gorulen kisilerin yani sira tahrik kiskirtma vb sekillerde sorumlulugu oldugu kanaatine varilan bazi siyasi kisi dergi ve kuruluslara karsi da sert tedbirler alindi Yurt capinda 1952 sonlarinda baslayip 1954 yilina kadar devam eden cesitli yayin organlari ve dernekler ile 600 den fazla kisinin dahil oldugu genis kapsamli tutuklama sorusturma ve davalar sureci yasandi Tutuklananlar arasinda bulunan Buyuk Dogu dergisinin sahibi ve Buyuk Dogu Cemiyeti baskani Necip Fazil Kisakurek Islam Demokrat Partisi genel baskani ve Buyuk Dogu Cemiyeti baskan yardimcisi Cevat Rifat Atilhan ve Turkiye Milliyetciler Dernegi mensuplarindan Osman Yuksel Serdengecti suikast davasiyla ilgili bir ceza almayip serbest birakilmakla birlikte bu surecte benzer siyasi egilimlerdeki bircok gazete dergi dernek ve parti kapatildi Arka plan1949 da kurulup 1951 de kendini fesheden Buyuk Dogu Cemiyetinin yayin organi olarak faaliyet gosteren Buyuk Dogu dergisi 1952 de Vatan gazetesi basyazari Ahmet Emin Yalman aleyhine yazi ve haberler yayimlamaktaydi 5 Haziran 1952 tarihli Yeni Fuhus baslikli ve Vatan adina isletilen avrat pazari alt baslikli yazida Vatan gazetesi tarafindan on on bes yildir duzenlenen guzellik yarismasina katilan genc kizlarin Amerikan film sirketlerine pazarlandiklari iddia edilmis ve bu konuda devam eden yazilarda Yalman in Turk kadinini Amerikali Yahudilere teklif ettigi iddia edilip Turk guzellerini Avrupalilara ve Amerikalilara peskes cekiyor Bu adamin boynuna kement atacak bir iman sahibi cikmayacak mi denmisti Guzellik yarismasi uzerinden Yalman i hedef alan yayinlar Haziran ve Temmuz aylarinda devam etti Demokrat Parti Meclis Grup Baskani Refik Sevket Ince nin grup baskanligindan istifasi ile ilgili olarak Vatan da yer alan haberler nedeniyle Buyuk Dogu dergisi Yalman i politika bezirganligi ile suclamis Abdurrahman Seref Lac in kaleme aldigi yazida Yalman kirk bes yillik vatan ve millet dusmani olmakla itham edilmisti 2 Agustos 1952 tarihinde Abdurrahman Seref Lac in kaleme aldigi Adil ve tarafsiz savci vazife basina baslikli yazida vatan saticisi olarak itham edilen Yalman in Turk milli menfaatlerine zarar veren yazilar yazdigi ileri suruldu 3 Agustos ta Yalman bu vatani atese vermek istiyor baslikli yazida ise Yalman i Turkiye nin ic ve dis emniyetini itibarini sarsmakla ve halkin maneviyatini yipratmakla itham etti Derginin basyazari Necip Fazil Kisakurek ise Basbakan yardimcisina verilen cevap adli makalesinde Yalman i vatan ve millet dusmani olarak itham etti Ahmet Emin Yalman a yonelik tum bu gorus ve yazilar 19 Eylul 1952 tarihinde Vatan saticisi davasi basligi altinda ozetlendi Buyuk Dogu dergisinin bu yayinlarinin Yalman i bazi gruplarin hedefi haline getirdigi dusunulmektedir Nitekim suikast eyleminin planlayicilarindan biri olarak yargilanip mahkum olan Musa Cagil Malatya da kurduklari fikir kulubunde donemin gazete ve dergilerini okuduklarini soyleyerek Yalman ile Kisakurek in atismalarini takip ettiklerini Buyuk Dogu dergisinin farkina bu surecte vardiklarini suikastin oncesinde Elazig ve Malatya da Buyuk Dogu Cemiyetlerini kurduklarini belirtmis ve Ahmet Emin Yalman in adap ve akidelerine mugayir fikirlere sahip oldugunu Turkiye yi Amerikalilara peskes cektigini Buyuk Dogu da yapilan nesriyattan ogrendim Bu yuzden kendisine kinimiz var demistir OlayAhmet Emin Yalman Vatan gazetesinin 12 Aralik 1951 de Bursa ile baslattigi 64 ili gezerek ozel yurt ilavesi cikarma faaliyetinde 49 il olan Malatya da bulundugu sirada Demokrat Parti Malatya Il Kongresi icin sehre gelen Basbakan Adnan Menderes serefine 22 Kasim 1952 aksami verilen yemege katilmisti Yemek sonrasinda gazetesine haber gecmek uzere gittigi postaneden cikip kaldigi otele dogru yururken iki uc kisinin silahli saldirisina ugrayarak yaralandi Olayi goren bekci suikastcilarin arkasindan kossa da yetisememis bu arada bekciye de ates acilmistir Alti yedi el ates edilip kursunlardan sadece ucu eli karni ve bacagina isabet eden ve hemen hastaneye kaldirilan Yalman in hayati tehlikesi olmadigi anlasildi Hastanede Yalman i ziyaret eden Menderes in istegi uzerine Adalet Bakani Osman Sevki Cicekdag ve Emniyet Genel Muduru Kemal Aygun ile Prof Dr Recai Erguder ve operator doktor Kamil Sokullu ozel bir askeri ucakla Malatya ya gelmis ayrica Menderes Malatya Valisi Sefik San in iyi bir emniyetci olmasindan dolayi olayi bizzat idare etmesini istemistir Faillerin yakalanmasiOlay yerinde bulunan bisikletin sahibi Serif Dursun supheli olarak tespit edildi ve kendisinin 25 Kasim gunu teslim olmasiyla 26 Kasim Carsamba gunu Malatya da 11 Elazig da 14 kisi nezaret altina alindi Olayin faili Huseyin Uzmez 26 Kasim 1952 de Malatya ve Elazig arasinda bir koyde yakalandi Abdulvahap Ari Avni Ozmansur Hafiz Abdulkadir Akcicek Fehmi Albayrak Fevzi Ozer Huseyin Yabanci Huseyin Uzmez Ibrahim Kara Ilhan Civelek Musa Cagil Diltemiz Mustafa Ozmansur ve Serif Dursun tutuklandi Sorusturma devam ederken ustegmen Muhittin Sanlioglu ve Osman Dursun tutuklandi hakkinda giyabi tutuklama karari verilen Mahmut Senturk teslim oldu Gozaltina alinanlar Buyuk Dogu Cemiyetine uye olduklarini ve Yalman i olduremedikleri icin uzgun olduklarini dile getirdiler Once Serif Dursun bu suikastin faili olarak gorulduyse de ifadeler sonrasi Yalman i vuran kisinin Elazig Lisesi son sinif ogrencisi Malatyali Huseyin Uzmez oldugu kendisinin Yalman a bes Serif Dursun un ise bekciye iki el ates ettigi sonucuna varildi Uzmez ilk sorgusunda Yalman i dini akidesini zedeleyici yazilar nesrettigi icin oldurmeye karar verdigini ve bu sucu isledigini ifade etti Uzmez daha sonra sorgusunda Yalman i oldurmek istemedigini sadece yaralamak istedigini aksi halde tek kursunla bu isi yapabilecegini iddia etti hatta Yalman in oldurulmesini engellemek nedeniyle bu isi uzerine aldigini one surdu Bir ifadesinde maddi ve manevi tesirleri altinda bulundugum adamlardan emir aldim kimi olsa vuracaktim diyen Uzmez 29 Kasim 1952 de Yalman ile yuzlestirilmek uzere hastaneye goturuldu ve Yalman bu gorusmeyi basyazisinda nakletti Bu yuzlesme sirasinda eyleme mecbur birakildigini olayi gerceklestirmemis olmasi halinde kendisini vuracaklarini ileri surdu Sorusturmanin genislemesiSuikast ile ilgili sorusturma sirasinda Buyuk Dogu Cemiyetinin tum uyeleri hakkinda tahkikata baslandigi Said i Nursi nin de olayla ilgisinin oldugu iddialari ortaya atildi Gizli irtica grubunun bu isi tezgahladigi ve Malatya disinda Istanbul Ankara Elazig Bursa ve Maras ta kollari oldugu ileri suruldu Olayla ilgili basin aciklamasi yapan Turkiye Milliyetciler Dernegi Malatya daki suikast girisimi ile ilgili baglantisi oldugu ileri surulen Buyuk Dogu Cemiyeti ile ne seklen ne de ruhen bir iliskisinin olmadigini belirtti Necip Fazil Kisakurek 1 Aralik 1952 tarihinde Istiklal gazetesine yaptigi aciklamada suikastin duzenlenme nedeni ile ilgili olasiliklari soyle siraladi Ona gore olay Vatan gazetesinin tirajini arttirmak icin kendi gerceklestirdigi bir tertip olabilirdi Ayrica Basbakan Adnan Menderes i zorda birakmak icin masonlarin ve kozmopolitlerin tertibi olabilecegi gibi bu amac dogrultusunda CHP nin bir tertibi de olabilirdi Dusuk bir ihtimal ise din ve imana karsi tasallutlardan munfail etkilenen birkac Musluman in kafa kafaya vererek yaptigi hareket olmasi idi Tepkiler uzerine Necip Fazil Kisakurek hakkindaki sorusturma hizlandirildi laiklik karsiti ve din esaslarina dayali devlet kurma fikrini savunan yazilari nedeniyle daha once verilen fakat infazina baslanmamis dokuz aylik mahkumiyet karari infaz edildi Kadikoy Savciligina teslim olan Kisakurek oradan Toptas Cezaevine gonderildi Malatya Cumhuriyet Savcisi Necip Fazil Kisakurek in Buyuk Dogu dergisindeki yayinlari yaptigi konusmalar ile Buyuk Dogu Cemiyeti baskani olmasi nedeniyle saniklar uzerinde yapmis oldugu etki ve bu etkinin suikast girisimi olayindaki tesirinin arastirildigini acikladi Buyuk Dogu dergisinin 5 6 7 ve 8 Haziran 1952 tarihlerindeki baskilarindaki guzellik yarismasina ve Yalman a yonelik atiflar sebebiyle Vatan gazetesinin avukati tarafindan dergiye karsi acilmis olan uc ayri davadan Kisakurek onceki hapis cezalarinin uzerine uc ay daha ceza alirken Buyuk Dogu Yazi Isleri Muduru Huseyin Banatli 4 ay 220 gun hapse ve 500 lira agir para cezasina carptirildi Sorusturma surecinde Buyuk Cihad isimli yerel gazetede Ataturkculuge aykiri yazilari cikan Demokrat Parti Samsun Milletvekili Hasan Fehmi Ustaoglu partinin Yuksek Haysiyet Divani tarafindan Ataturk Olmasa da Sakarya Savasi Kazanilirdi adli yazisi partinin inkilapcilik ilkesine aykiri bulunarak 9 Aralik 1952 de Demokrat Parti den ihrac edildigi gibi 22 Ocak 1953 te Turkiye Milliyetciler Dernegi kapatilip bunun ardindan dernegin yoneticilerinden Demokrat Parti Isparta Milletvekilleri Sait Bilgic ve Tahsin Tola da partiden ihrac edildi Dernekle iliskileri olan donemin Milli Egitim Bakani Tevfik Ileri ise 6 Nisan 1953 te bakanliktan istifa ettirildi Ayrica 27 Aralik 1952 de Said i Nursi hakkinda Samsun daki Buyuk Cihad gazetesinde yayimlanan bir yazisi nedeniyle dini siyasete alet etmekten dava acildi 1953 te mahkeme dava konusu yazida mahkumiyeti gerektirecek bir kasit gormediginden Said Nursi nin beraatina karar verdi Gazeteye baskin sirasinda gozaltina alinan gazete sahibi ve yazi isleri muduru Huseyin Yucel ile Mustafa Sungur ise hapis cezasina carptirildi Dava36 sanikli Malatya davasinin durusmalari Agustos 1953 te basladi Istanbul Birinci Agir Ceza Mahkemesinde gorulen dava 17 Temmuz 1954 te sonuclandi Haklarinda kasten adam oldurmeye tesebbus laiklige aykiri cemiyet kurma ve faaliyette bulunma ayrica Necip Fazil Kisakurek Cevat Rifat Atilhan ve Osman Yuksel hakkinda adam oldurmeye tesvik etme suclarindan dolayi Turk Ceza Kanununun ilgili maddelerince cezalandirilmalari istendi Uzmez Malatya daki sorgusu sirasinda verdigi ifadenin baski altinda aldigini ileri surerek reddetti olayla ilgili hic kimse ile temasta olmadigini ve olayin planli bir bicimde gelismedigini ifade etti Uzmez den sonra soz alan diger saniklar da haklarindaki iddialari reddedip olayin planli ve orgutlu bir eylem olmadigini ifade ettiler 17 Temmuz 1954 tarihinde yargilama sona erdi saniklardan Huseyin Uzmez Serif Dursun Ilhan Civelek Huseyin Yabanci Mahmut Senturk Musa Cagil Diltemiz Abdulvahap Ari Avni Ozmansur ve Fevzi Ozer hakkinda adam oldurmeye tesebbus yardim ve tesvik etmekten dolayi idam karari verildi Fakat hafifletici nedenler dolayisiyla idam karari agir hapis cezasina cevrildi Uzmez e yirmi yil agir hapis cezasi verilirken Serif Dursun Ilhan Civelek Huseyin Yabanci Mahmut Senturk Musa Cagil Diltemiz Abdulvahap Ari Avni Ozmansur Fevzi Ozer e on ikiser yil Hamza Taskiran Mehmet Susmaz Mustafa Bayindir Kadir Evcil Ahmet Kose Vehap Ates Yasin Tekayak a yediser yil Abdulkadir Akcicek ile Ibrahim Kara ya beser yil agir hapis cezasi verildi Adam oldurmeye tesvik suclari sabit olmadigindan Necip Fazil Kisakurek ve Cevat Rifat Atilhan in adam oldurmeye tesebbus fiiline istirak etmedikleri anlasildigindan Mehmet Yildiz Kesoglu ve Muhittin Samlioglu nun ve Uzmez e yardim ettigi kanaatine varilmadigindan Osman Dursun un beraatlarina karar verildi Kaynakca a b c Tekin Sener Demokrat Parti Donemi Din Politikalari 1946 1954 Dumlupinar Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Yuksek Lisans Tezi Kutahya 2006 a b c d e f g h i j Cetinkaya Selma 2016 Ahmet Emin Yalman Suikasti Ve Etkileri PDF Balkan ve Yakin Dogu Sosyal Bilimler Dergisi 2 1 s 42 57 19 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 19 Aralik 2021 a b Oymen Altan 17 Ekim 2010 60 Yil Once 60 Yil Sonra 22 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2015 a b c d e f g h i j k Ali Sagan Demokrat Parti Doneminde Iktidar Sivil Toplum Kuruluslari Iliskileri Marmara Universitesi Turkiyat Arastirmalari Enstitusu Doktora Tezi Istanbul 2013 Oymen Altan 6 Kasim 2008 Suikast Vatan gazetesinin kendi basyazarina karsi kendi tertibi mi 22 Subat 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Kasim 2015 Demokrat Parti Kronolojisi 17 Kasim 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Kasim 2015