Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Grafiti, çoğunlukla kamusal bir alanda yer alan bir duvar ya da yüzeye çizilmiş, kazınmış veya püskürtülmüş yazı ve çizimlerdir.
Kelime, Yunanca "graphein" (yazmak) kelimesinden gelmiş ve İtalyanca "sgraffio" (karalamak) kelimesinden türemiştir. İlk çağlardan beri bir durumu resmetme, tanımlama ya da dikkat çekme yöntemlerinden birisidir. Bugün bilinen anlamıyla grafiti, 1960'ların sonlarında Amerika Birleşik Devletleri'nin hip hop kültürüyle birlikte doğmuştur.
Modern şehirlerde otobüslerin içlerine sivri bir aletle kazınan yazılardan sokak duvarlarına sprey boyayla çizilen resimlere kadar pek çok uygulama grafitinin kapsamına girmektedir. Kimi çevrelerce bir sanat dalı olarak kabul edilirken, bir başka bakış açısı da, grafitiyi vandalizm olarak değerlendirmekte ve suçla ilişkilendirmektedir.
Tarihçe
Tarihsel olarak grafitinin mağara duvarlarına çizilen şekiller nedeniyle ilkçağ, 4. veya 5. yüzyıl dönemlerine dayandığı düşünülür.Antik Yunan’da bugünkü Türkiye’de Efes antik kalıntılarındaki fahişelik ilanı bilinen ilk grafiti olarak kabul edilir.Pompei kentindeki buluntularda da duvara kazınmış benzer ilanlara rastlanmıştır. Eski Mısır'da yolculuğa çıkanlar da geçtikleri yerlerin duvarlarına adlarını ya da resimlerini çizerek kendilerinden iz bırakmışlardır; Bu antik dönem duvar yazılarına ve resimlerine de ‘graffito’ denilmektedir.
II. Dünya Savaşı'nda propaganda aracı olarak kullanılan grafiti, günümüzdeki anlamıyla 1960'lı yıllarda Amerika’da, özellikle New York'ta politik eylemciler ve sokak çeteleri, seslerini duyurmak ve kendi çetelerinin sınırlarını belirlemek için benimsenen bir yöntem olarak ortaya çıktı. 1970’li yıllarda ortaya çıkan rap ve hip-hop kültürü, grafitinin dünyada yaygınlaşmasını sağladı.
Kendisini tarihteki ilk yazıcı (writer) olarak tanımlayan ‘Corn Bread’ ilk grafitisini 1967 yılında yapmıştır ancak bu tarihten önce de grafiti çalışmalarına rastlanmaktadır. Grafiti yapmakla ünlenen ilk yazıcı, 1969 yılında yaşadığı New York'un Yunan mahalesinde duvarlara keçeli kalemle imza atmaya başlayan TAKIdir. Grafiti sanatının ilk kez dünya kamuoyunda duyulması, "TAKI183" takma ismiyle duvarlara imza atan postacı hakkında 21 Temmuz 1971'de New York Times gazetesinde yayımlanan bir makale ile gerçekleşti. New York'ta hip hop kültüründen beslenen grafiti, şehirde binaların dış cephelerine koruyucu kaplamalar kapatılmaya başlanması üzerine duvarlardan metrolara yani yer altına indi ve imza atma geleneği New York şehir metrosunda otoriteye karşı çıkma ritüeline dönüştü.‘Futura2000’, ‘Revolt’, ‘Haze’, ‘Skeme’ ve ‘Vandal Squad’ gibi yazıcılar, metro grafiti sanatının ortaya çıkmasını sağladı. Yazar sayısının artması ile rekabet de arttı ve tanınır olma kaygısı ile bireyselleşme çabaları görüldü; pek çok al yazısı ve hat tarzı geliştirildi. New York banliyölerinde yaşayan yazıcılar içinde ‘Dondi’, grafitinin küresel bir sanat hareketi olarak doğuşunda temel bir rol oynadı. Grafiti, 1970'lerde ABD'nin hemen hemen tümüne yayıldı. Ancak o dönemde grafiti kamuoyunda suçla ilişkilendirilmekte idi.
Gelişimi
Grafiti, “tag" adı verilen grafiti yazarları tarafından özel konutlar ve tarihsel eserler dahil herhangi bir yeri grafiti zemini kabul edip rastgele boyayarak uygulanmış; bunun sonucu olarak vandalizm kabul edilip grafitiler silinmiş; uygulayanlar hakkında yasal işlemler yapılmıştır. Grafiti yapanlar kendini gizlemekte papo184, junior 161, barbara 62, TAKI 183 gibi takma isimler kullanmıştırr. Günümüzde kimliğini açıklamaktan çekinmeyen, bu konuda yasal dernekler, sinema filmleri, bilgisayar oyunları, web siteleri, grafik bilgisayar programları vb. oluşturanların temsilciliğinde, çeşitli iniş çıkışlarla varlığını sürdürmektedir.[]
Grafiti altkültürünün merkezindeki rekabet ve “Stil Savaşları" balon şeklinde olan harflerden, “stamp” (damga) olarak bilinen üç boyutlu grafitilere ve karmaşık “wild style” (vahşi stile) doğru bir evrimleşmeyi sağlamıştır.
1980'lerde “Style Wars” ve “Wild Style” adlı iki belgesel grafiti ve hip hop kültürünün geniş kitlelere yayılmasında rol oynadı. Avrupa’nın ve Güney Amerika’nın politik sorunlar yaşayan bölgelerinde yoğun olarak görülmeye başladı. Doksanlı yıllarda grafiti kendine özgü bir giyim, yaşam tarzı ve literatür oluşturdu. Thiery Noir adlı bir sokak sanatçısının Berlin Duvarı’nın yıkılışına eşlik eden grafitileri uluslararası bir ün kazanarak grafiti üzerinden özgürlük isteminin sanatsal bir ifadesi oldu.
Grafitinin kaligrafik biçimi, ikibinli yılların sunduğu kültürel ve teknik olanaklar ile yepyeni bir boyut kazanmıştır. Günümüzde sokak sanatçısı, ismini değil vermek istediği mesajı yaymayı amaçlamakta ve çok daha çeşitli materyalleri kullanmaktadır.
Grafiti türleri
- Piece; görüntüler içinde isim ya da harf, çizikler.
- Stencil, kâğıt, karton, metal malzemelerden kesilerek oluşturulmuş; karikatür, rakam, harf, resim ve baskı kalıplarının boyanması ile yüzeye çıkan görüntüler.
- Etiket, Yapıştırılmaya hazır, kesilmiş kâğıtların üzerine tag (paraf), desen çizmek veya yapılmış hazır yapışkan yüzeyli grafiklerin yüzeylere uygulanması
- Poster, kâğıt malzemelerin tutkal gibi malzemelerle yüzeye yapıştırılması
- Mozaik, seramik malzemelerin yüzeye tutturulması
- Light grafiti, ışıkla yapılan, kalıcı olmayan grafitidir ve bu özelliğinden ötürü yasal kabul edilir.
- 3B Tebeşir sanatı, kaldırıma tebeşirle üç boyutlu görünen resim çizilmesi.
- Tag, Yazarların seçtiği nicklerin (lakap) yüzeylere marker kalemlerle aktarılması
- Piece; görüntüler içinde isim ya da harf, çizikler.
- Stencil, kâğıt, karton, metal malzemelerden kesilerek oluşturulmuş; karikatür, rakam, harf, resim ve baskı kalıplarının boyanması ile yüzeye çıkan görüntüler.
- Etiket, Yapıştırılmaya hazır, kesilmiş kâğıtların üzerine tag (paraf), desen çizmek veya yapılmış hazır yapışkan yüzeyli grafiklerin yüzeylere uygulanması
- Poster, kâğıt malzemelerin tutkal gibi malzemelerle yüzeye yapıştırılması
- Mozaik, seramik malzemelerin yüzeye tutturulması
- Light grafiti, ışıkla yapılan, kalıcı olmayan grafitidir ve bu özelliğinden ötürü yasal kabul edilir.
- 3B Tebeşir sanatı, kaldırıma tebeşirle üç boyutlu görünen resim çizilmesi.
Grafiti terimleri
- Writer, Grafiti yapan sanatçı.
- Sketch, duvara çizilecek grafitinin defter, tablo ya da sunta üzerine çizilen taslağı.
- Blackbook, tasarladığı sketchleri çizmek için writerların taşıdığı defter.
- Character, grafiti bittiği zaman yanlarına yapılan genellikle insan şeklinde olan karikatür.
- Marker, taslak yapılırken kullanılan farklı renk ve değişik kalınlıkları olan kalem. Grafiti bittikten sonra imza atmak için de kullanılır.
- Firstline, Grafiti yapılırken atılan ilk çizgi.
- Outline, grafiti harf çizgileri ya da dış çizgileri.
- Secondline, dış çizgileri çevreleyen çizgi.
- Highlights, grafitinin bazı noktalarına, genellikle harflerin sağ alt köşesine verilen parlaklık ya da ışık efekti.
- Fill in, grafiti dış çizgileri yapıldıktan sonra içini boyanması. Tek renk veya çok renkli olabilir.
Görseller
Ayrıca bakınız
| Wikimedia Commons'ta Grafiti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Kaynakça
- ^ a b c Candemir, Tülin. "Kent İletişiminde Sanatsal Ayrılık:Graffiti". www.academia.edu. YTÜ Sanat Tasarım Fakültesi I. Sanat Tasarım Sempozyumu bildirisi, 22 Aralık 2008. Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.
- ^ a b c d e f Bal, Burcu. "Grafiti ve Sokak Sanatında Eser ve Akımların Tarihsel Süreçte Değerlendirilmesi ve Analizi". tez.yok.gov.tr. Haliç Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi 2014. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.
- ^ a b Satıcı, Ferhat Kamil. "Sanatta bir özgürleşme ve kapatılma biçimi olarak grafiti". tez.yok.gov.tr. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.
- ^ Erdoğan, Gizem. "Kamusal mekanda sokak sanatı: Grafiti; İstanbul,Beyoğlu, Yüksek Kaldırım sokak incelemesi". Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 2009. 11 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Haziran 2016.
- ^ Kuş, Oğuz. . 21 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2013.
Dış bağlantılar
- Style Wars belgeseli 11 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Grafiti cogunlukla kamusal bir alanda yer alan bir duvar ya da yuzeye cizilmis kazinmis veya puskurtulmus yazi ve cizimlerdir Istanbul grafiti festivalinden bir grafitiPortekiz de bir tren grafitisiWashington dan bir grafiti ornegiRusya da ilk grafiti dukkani Tver kentinde 1992 yilinda acildiGrafiti sanatinda kullanilan bir sprey boyaBrezilya dan bir grafitiIstanbul dan bir grafitiIzmir sokaklarindan bir tag Kelime Yunanca graphein yazmak kelimesinden gelmis ve Italyanca sgraffio karalamak kelimesinden turemistir Ilk caglardan beri bir durumu resmetme tanimlama ya da dikkat cekme yontemlerinden birisidir Bugun bilinen anlamiyla grafiti 1960 larin sonlarinda Amerika Birlesik Devletleri nin hip hop kulturuyle birlikte dogmustur Modern sehirlerde otobuslerin iclerine sivri bir aletle kazinan yazilardan sokak duvarlarina sprey boyayla cizilen resimlere kadar pek cok uygulama grafitinin kapsamina girmektedir Kimi cevrelerce bir sanat dali olarak kabul edilirken bir baska bakis acisi da grafitiyi vandalizm olarak degerlendirmekte ve sucla iliskilendirmektedir TarihceTarihsel olarak grafitinin magara duvarlarina cizilen sekiller nedeniyle ilkcag 4 veya 5 yuzyil donemlerine dayandigi dusunulur Antik Yunan da bugunku Turkiye de Efes antik kalintilarindaki fahiselik ilani bilinen ilk grafiti olarak kabul edilir Pompei kentindeki buluntularda da duvara kazinmis benzer ilanlara rastlanmistir Eski Misir da yolculuga cikanlar da gectikleri yerlerin duvarlarina adlarini ya da resimlerini cizerek kendilerinden iz birakmislardir Bu antik donem duvar yazilarina ve resimlerine de graffito denilmektedir II Dunya Savasi nda propaganda araci olarak kullanilan grafiti gunumuzdeki anlamiyla 1960 li yillarda Amerika da ozellikle New York ta politik eylemciler ve sokak ceteleri seslerini duyurmak ve kendi cetelerinin sinirlarini belirlemek icin benimsenen bir yontem olarak ortaya cikti 1970 li yillarda ortaya cikan rap ve hip hop kulturu grafitinin dunyada yayginlasmasini sagladi Kendisini tarihteki ilk yazici writer olarak tanimlayan Corn Bread ilk grafitisini 1967 yilinda yapmistir ancak bu tarihten once de grafiti calismalarina rastlanmaktadir Grafiti yapmakla unlenen ilk yazici 1969 yilinda yasadigi New York un Yunan mahalesinde duvarlara keceli kalemle imza atmaya baslayan TAKIdir Grafiti sanatinin ilk kez dunya kamuoyunda duyulmasi TAKI183 takma ismiyle duvarlara imza atan postaci hakkinda 21 Temmuz 1971 de New York Times gazetesinde yayimlanan bir makale ile gerceklesti New York ta hip hop kulturunden beslenen grafiti sehirde binalarin dis cephelerine koruyucu kaplamalar kapatilmaya baslanmasi uzerine duvarlardan metrolara yani yer altina indi ve imza atma gelenegi New York sehir metrosunda otoriteye karsi cikma ritueline donustu Futura2000 Revolt Haze Skeme ve Vandal Squad gibi yazicilar metro grafiti sanatinin ortaya cikmasini sagladi Yazar sayisinin artmasi ile rekabet de artti ve taninir olma kaygisi ile bireysellesme cabalari goruldu pek cok al yazisi ve hat tarzi gelistirildi New York banliyolerinde yasayan yazicilar icinde Dondi grafitinin kuresel bir sanat hareketi olarak dogusunda temel bir rol oynadi Grafiti 1970 lerde ABD nin hemen hemen tumune yayildi Ancak o donemde grafiti kamuoyunda sucla iliskilendirilmekte idi GelisimiGrafiti tag adi verilen grafiti yazarlari tarafindan ozel konutlar ve tarihsel eserler dahil herhangi bir yeri grafiti zemini kabul edip rastgele boyayarak uygulanmis bunun sonucu olarak vandalizm kabul edilip grafitiler silinmis uygulayanlar hakkinda yasal islemler yapilmistir Grafiti yapanlar kendini gizlemekte papo184 junior 161 barbara 62 TAKI 183 gibi takma isimler kullanmistirr Gunumuzde kimligini aciklamaktan cekinmeyen bu konuda yasal dernekler sinema filmleri bilgisayar oyunlari web siteleri grafik bilgisayar programlari vb olusturanlarin temsilciliginde cesitli inis cikislarla varligini surdurmektedir kaynak belirtilmeli Grafiti altkulturunun merkezindeki rekabet ve Stil Savaslari balon seklinde olan harflerden stamp damga olarak bilinen uc boyutlu grafitilere ve karmasik wild style vahsi stile dogru bir evrimlesmeyi saglamistir 1980 lerde Style Wars ve Wild Style adli iki belgesel grafiti ve hip hop kulturunun genis kitlelere yayilmasinda rol oynadi Avrupa nin ve Guney Amerika nin politik sorunlar yasayan bolgelerinde yogun olarak gorulmeye basladi Doksanli yillarda grafiti kendine ozgu bir giyim yasam tarzi ve literatur olusturdu Thiery Noir adli bir sokak sanatcisinin Berlin Duvari nin yikilisina eslik eden grafitileri uluslararasi bir un kazanarak grafiti uzerinden ozgurluk isteminin sanatsal bir ifadesi oldu Grafitinin kaligrafik bicimi ikibinli yillarin sundugu kulturel ve teknik olanaklar ile yepyeni bir boyut kazanmistir Gunumuzde sokak sanatcisi ismini degil vermek istedigi mesaji yaymayi amaclamakta ve cok daha cesitli materyalleri kullanmaktadir Grafiti turleriPiece goruntuler icinde isim ya da harf cizikler Stencil kagit karton metal malzemelerden kesilerek olusturulmus karikatur rakam harf resim ve baski kaliplarinin boyanmasi ile yuzeye cikan goruntuler Etiket Yapistirilmaya hazir kesilmis kagitlarin uzerine tag paraf desen cizmek veya yapilmis hazir yapiskan yuzeyli grafiklerin yuzeylere uygulanmasi Poster kagit malzemelerin tutkal gibi malzemelerle yuzeye yapistirilmasi Mozaik seramik malzemelerin yuzeye tutturulmasi Light grafiti isikla yapilan kalici olmayan grafitidir ve bu ozelliginden oturu yasal kabul edilir 3B Tebesir sanati kaldirima tebesirle uc boyutlu gorunen resim cizilmesi Tag Yazarlarin sectigi nicklerin lakap yuzeylere marker kalemlerle aktarilmasi Piece goruntuler icinde isim ya da harf cizikler Stencil kagit karton metal malzemelerden kesilerek olusturulmus karikatur rakam harf resim ve baski kaliplarinin boyanmasi ile yuzeye cikan goruntuler Etiket Yapistirilmaya hazir kesilmis kagitlarin uzerine tag paraf desen cizmek veya yapilmis hazir yapiskan yuzeyli grafiklerin yuzeylere uygulanmasi Poster kagit malzemelerin tutkal gibi malzemelerle yuzeye yapistirilmasi Mozaik seramik malzemelerin yuzeye tutturulmasi Light grafiti isikla yapilan kalici olmayan grafitidir ve bu ozelliginden oturu yasal kabul edilir 3B Tebesir sanati kaldirima tebesirle uc boyutlu gorunen resim cizilmesi Grafiti terimleriWriter Grafiti yapan sanatci Sketch duvara cizilecek grafitinin defter tablo ya da sunta uzerine cizilen taslagi Blackbook tasarladigi sketchleri cizmek icin writerlarin tasidigi defter Character grafiti bittigi zaman yanlarina yapilan genellikle insan seklinde olan karikatur Marker taslak yapilirken kullanilan farkli renk ve degisik kalinliklari olan kalem Grafiti bittikten sonra imza atmak icin de kullanilir Firstline Grafiti yapilirken atilan ilk cizgi Outline grafiti harf cizgileri ya da dis cizgileri Secondline dis cizgileri cevreleyen cizgi Highlights grafitinin bazi noktalarina genellikle harflerin sag alt kosesine verilen parlaklik ya da isik efekti Fill in grafiti dis cizgileri yapildiktan sonra icini boyanmasi Tek renk veya cok renkli olabilir GorsellerArhus Danimarka da uzerlerine grafiti yapilmis sokak arasi bina duvarlariAyrica bakinizWikimedia Commons ta Grafiti ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir Hip Hop Sokak Sanati M ChatKaynakca a b c Candemir Tulin Kent Iletisiminde Sanatsal Ayrilik Graffiti www academia edu YTU Sanat Tasarim Fakultesi I Sanat Tasarim Sempozyumu bildirisi 22 Aralik 2008 Erisim tarihi 8 Haziran 2016 a b c d e f Bal Burcu Grafiti ve Sokak Sanatinda Eser ve Akimlarin Tarihsel Surecte Degerlendirilmesi ve Analizi tez yok gov tr Halic Universitesi Yuksek Lisans Tezi 2014 11 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Haziran 2016 a b Satici Ferhat Kamil Sanatta bir ozgurlesme ve kapatilma bicimi olarak grafiti tez yok gov tr 11 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Haziran 2016 Erdogan Gizem Kamusal mekanda sokak sanati Grafiti Istanbul Beyoglu Yuksek Kaldirim sokak incelemesi Karadeniz Teknik Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Yuksek Lisans Tezi 2009 11 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Haziran 2016 Kus Oguz 21 Aralik 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 29 Mayis 2013 Dis baglantilarStyle Wars belgeseli 11 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde