Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İttik Dede Türbesi, Yitik Dede Türbesi veya İsmail Çavuş Türbesi, Lefkoşa'nın kuzey kesiminde yer alan bir türbedir. Selimiye Mahallesi'nde, Selimiye Meydanı'nın güney tarafında yer alır.
 İttik Dede Türbesi'nin, Kütüphane Sokak'a bakan ön cephesinin görünümü (Ağustos 2020) | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Türbe |
| Adres | Kütüphane Sokak, Selimiye |
| Şehir | Lefkoşa |
| Ülke | Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (de facto) |
| Koordinatlar | 35°10′35″K 33°21′55″D / 35.17639°K 33.36528°D |
| Yenileme | 1985 · 2014 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Kat sayısı | 1 |
Tek odalı ve dikdörtgen biçimli bir yapı olup içerisinde üzerinde ahşap sanduka yer alan bir mezar bulunur. Bu mezarda yatan İttik Dede'nin kim olduğuna dair farklı rivayetler mevcut olup Osmanlı güçlerinin 1570 yılındaki Kıbrıs Seferi'ne katılıp Lefkoşa'daki çatışmalarda hayatını kaybeden bir asker olduğuna inanılır. 19. ve 20. yüzyıllarda çeşitli kişilerce konut olarak kullanılan türbe, 1985 ve 2014 yıllarında restore edildi. Tarihsel olarak adak yeri vazifesi gören türbenin penceresinin demir parmaklıklarına çaput bağlanmaktaydı.
Tarihçe
İttik Dede ve rivayetler
Türbeye adını veren ve "şehit" olduğuna inanılan İttik Dede'nin kimliğine dair herhangi bir belge günümüze ulaşmamış olup hakkındaki bilgiler rivayetlere dayanır. En yaygın rivayete göre Mora Yarımadası'nda doğan İttik Dede, Osmanlı güçlerinin Kıbrıs Seferi'ne katılan bir askerdi ve 1570 yılında günümüzde türbenin bulunduğu yerde sokak çatışmalarında hayatını kaybetti. Savaşa Selimiye Camii'nin ilk imamı olacak olan Moravizade Ahmet Efendi ile birlikte katıldığına inanılır.
Türbenin adında kullanılan "ittik" kelimesi esasen "yitik" kelimesinin Kıbrıs Türkçesiyle söylenen hâli olup türbenin adı "Yitik Dede Türbesi" anlamına gelmektedir. Tuncer Bağışkan'a göre, şehitler hakkında kayıt tutulmadığından ve bu kişilerin "şan ve şöhret peşinde olmadıkları" inancından dolayı bu kişiler genel olarak "ittik" diye adlandırılırdı. Neden "yitik" kelimesinin kullanılmış olabileceğini değerlendiren İsmail Güleç'in açıklamaları arasında, mezarın savaş sırasında kimliği belirlenemeyen askerlerden birine ait olmuş olabileceği, ne sağ ne de ölü olarak bulunabilen bir askerin kaybolduğu yer olabileceği veya medfun kimsenin hayatını kaybettiği yerin tam olarak bilinmediği için "yitik" kelimesinin kullanıldığı yer alır.
Türbe, "İsmail Çavuş Türbesi" ismiyle de bilinir. Tuncer Bağışkan'ın aktardığı bir rivayete göre, İttik Dede'nin esas ismi İsmail Çavuş olabilir. da İsmail Çavuş'un türbenin olduğu yerde hayatını kaybeden "rütbeli bir şehit" olduğunu aktarır. Bununla birlikte Altay Sayıl, "büyüklerinden öğrendiği"ne göre türbede, 1878 yılında Osmanlıların Kıbrıs'ı Britanya yönetimine bırakmasının ardından adayı terk etmeyen İsmail Çavuş isimli bir Osmanlı askerinin yaşadığını ifade eder. Bu kişinin sakalları göğsüne kadar uzandığından, ilahi bir kişi olduğu düşünülerek türbeye "İsmail Çavuş Türbesi" denmeye başlandı.
Tuncer Bağışkan, bu dönemde (19. yüzyıl sonları) türbede Hasan Çalıcı isimli kimsesiz bir adamın "uzun yıllar" ikamet ettiğini aktarır. Bu kişinin eski bir yeniçeri olduğu, 118 yaşına kadar yaşadığı, her daim süngülü asasıyla dolaştığı ve gezginci imamlık yaparak geçimini sağladığına dair rivayetler bulunur. Bir başka rivayete göre 1821 yılında, Vali döneminde adada isyan çıkartmak isteyen Rum piskoposların konuşmalarını gizlice dinlediği, ertesi gün Mağusa Kapısı'ndan geçmekte olan Başpiskopos 'u atından çekerek düşürüp ayakkabısında yer alan kışkırtıcı konuşmayı ele geçirdiği, bunu valiye götürerek piskoposların daha sonra idam edilmesinde rol oynadığı iddia edilir.
20. ve 21. yüzyıl
1915 yılında yapılan bir tapu planında, türbenin bulunduğu sokağın adının Alay Bey Mehmet Ağa olduğu tespit edildi ve bu doğrultuda türbenin de aynı isimli bir kişiye ait olduğuna kanaat getirilerek üzerine "Alay Bey Mehmet Ağa Türbesi" yazılı bir levha asıldı.
Kıbrıs'ta eskiden bazı yoksul kimselerin türbelerde kaldıkları ve türbede kalma olayının bir övünç kaynağı olarak kullanıldığı, bu türbede de 1960 yılında Musa isimli eski para koleksiyoncusu birinin yaşadığı aktarılır.
Yıllar içinde harabe hâline gelen türbe, 1985 yılında Eski Eserler ve Müzeler Dairesi tarafından restore edildi. 2012 yılında kapısı açık olan türbenin yine "korkunç denecek bir hâl"e geldiği ve "yıkık bir türbe" görünümünde olduğu kaydedildi. 2014 yılında türbe Vakıflar İdaresi tarafından yeniden onarılarak ziyarete açıldı. Bu restorasyon sırasında türbe hakkında bilgi verilen bir tabela ile "İslam inanışında türbe ve mezar ziyaretlerinde bu tür adetlerin bulunmadığını, bu ziyaret yerlerinin kirletilmemesi gerektiği"ni belirten bir pano yerleştirildi. 2017 yılındaysa türbenin ziyarete kapalı olduğu bildirildi.
Konum ve mimari
Selimiye Mahallesi'nde, Selimiye Camii'nin kuzeydoğusundaki Sultan II. Mahmut Kütüphanesi'nin karşısında yer alan Kütüphane Sokak'ın Müftüzade Sokak'la kesiştiği köşede, Selimiye Meydanı'nın güney tarafında yer alır. Yapının yanında Saçaklı Ev konumlanmaktadır.
Dikdörtgen planlı olan türbe, tek odadan oluşur. Girişi, Kütüphane Sokak'a bakan kuzeydoğusundaki kapıdan sağlanır. İçerisi "oldukça sade" olarak tarif edilir. Daha önceleri güney duvarının dibinde, güneybatı-kuzeydoğu yönüne uzanan bir pozisyonda bulunan mezar; restorasyon çalışmaları sonrasında girişin soluna alındı. Mezarın üzerinde ahşap sanduka, sandukanın başında bir sarık yer alır. Kuzeyinde yer alan demir parmaklıklı pencere adak sahipleri tarafından çaput parçası bağlanmak için kullanılırdı. Özellikle hasta olanlar elbiselerinden yırtarak kumaş parçalarını parmaklıklara bağlar, böylece iyileşeceklerine inanırdı. Pencerenin kapatılmasıyla birlikte çaput bağlama olanağı ortadan kaldırıldı.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h Bağışkan, Tuncer (2019). Kıbrıs'ta Türk, İslam ve İslamlaştırılan Eserler. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Eğitim Vakfı Yayınları. ss. 498-499.
- ^ a b c d e f Güleç, İsmail. . 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019.
- ^ . Yeni Düzen. 6 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2019.
- ^ Hikmetağalar, Hizber (1996), Eski Lefkoşa'da Semtler ve Anılar, 1, Lefkoşa: Marifet Yayınları, s. 111
- ^ a b c Çakır, Ayşe (2009). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndeki Yatırlar ve Kutsal Adak Yerleri (PDF) (yüksek lisans tezi). Lefkoşa: Yakın Doğu Üniversitesi. ss. 81-82. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
- ^ a b Gürkan, Haşmet Muzaffer (2006). Dünkü ve Bugünkü Lefkoşa (3. bas.). Lefkoşa: Galeri Kültür Yayınları. s. 190.
- ^ Pehlivan, Alihan. . Star Kıbrıs. 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019.
- ^ (PDF). Kıbrıs Vakıflar İdaresi. Ağustos 2014. 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2019.
- ^ "Lefkoşa'nın fethinin 444. yıldönümü..." Havadis. 8 Eylül 2014. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
- ^ Dobran, Melin (3 Eylül 2017). "Turistik mekanlar turistlere sıkı sıkı kapalı!". Gündem Kıbrıs. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
- ^ a b c d Okan, Ahmet (2 Ekim 2016). "Ayasofya'dan akıp geçen zaman". Havadis. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ocak 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ittik Dede Turbesi Yitik Dede Turbesi veya Ismail Cavus Turbesi Lefkosa nin kuzey kesiminde yer alan bir turbedir Selimiye Mahallesi nde Selimiye Meydani nin guney tarafinda yer alir Ittik Dede TurbesiIttik Dede Turbesi nin Kutuphane Sokak a bakan on cephesinin gorunumu Agustos 2020 Genel bilgilerTurTurbeAdresKutuphane Sokak SelimiyeSehirLefkosaUlkeKuzey Kibris Turk Cumhuriyeti de facto Koordinatlar35 10 35 K 33 21 55 D 35 17639 K 33 36528 D 35 17639 33 36528Yenileme1985 2014Teknik ayrintilarKat sayisi1 Tek odali ve dikdortgen bicimli bir yapi olup icerisinde uzerinde ahsap sanduka yer alan bir mezar bulunur Bu mezarda yatan Ittik Dede nin kim olduguna dair farkli rivayetler mevcut olup Osmanli guclerinin 1570 yilindaki Kibris Seferi ne katilip Lefkosa daki catismalarda hayatini kaybeden bir asker olduguna inanilir 19 ve 20 yuzyillarda cesitli kisilerce konut olarak kullanilan turbe 1985 ve 2014 yillarinda restore edildi Tarihsel olarak adak yeri vazifesi goren turbenin penceresinin demir parmakliklarina caput baglanmaktaydi TarihceIttik Dede ve rivayetler Turbeye adini veren ve sehit olduguna inanilan Ittik Dede nin kimligine dair herhangi bir belge gunumuze ulasmamis olup hakkindaki bilgiler rivayetlere dayanir En yaygin rivayete gore Mora Yarimadasi nda dogan Ittik Dede Osmanli guclerinin Kibris Seferi ne katilan bir askerdi ve 1570 yilinda gunumuzde turbenin bulundugu yerde sokak catismalarinda hayatini kaybetti Savasa Selimiye Camii nin ilk imami olacak olan Moravizade Ahmet Efendi ile birlikte katildigina inanilir Turbenin adinda kullanilan ittik kelimesi esasen yitik kelimesinin Kibris Turkcesiyle soylenen hali olup turbenin adi Yitik Dede Turbesi anlamina gelmektedir Tuncer Bagiskan a gore sehitler hakkinda kayit tutulmadigindan ve bu kisilerin san ve sohret pesinde olmadiklari inancindan dolayi bu kisiler genel olarak ittik diye adlandirilirdi Neden yitik kelimesinin kullanilmis olabilecegini degerlendiren Ismail Gulec in aciklamalari arasinda mezarin savas sirasinda kimligi belirlenemeyen askerlerden birine ait olmus olabilecegi ne sag ne de olu olarak bulunabilen bir askerin kayboldugu yer olabilecegi veya medfun kimsenin hayatini kaybettigi yerin tam olarak bilinmedigi icin yitik kelimesinin kullanildigi yer alir Turbe Ismail Cavus Turbesi ismiyle de bilinir Tuncer Bagiskan in aktardigi bir rivayete gore Ittik Dede nin esas ismi Ismail Cavus olabilir da Ismail Cavus un turbenin oldugu yerde hayatini kaybeden rutbeli bir sehit oldugunu aktarir Bununla birlikte Altay Sayil buyuklerinden ogrendigi ne gore turbede 1878 yilinda Osmanlilarin Kibris i Britanya yonetimine birakmasinin ardindan adayi terk etmeyen Ismail Cavus isimli bir Osmanli askerinin yasadigini ifade eder Bu kisinin sakallari gogsune kadar uzandigindan ilahi bir kisi oldugu dusunulerek turbeye Ismail Cavus Turbesi denmeye baslandi Tuncer Bagiskan bu donemde 19 yuzyil sonlari turbede Hasan Calici isimli kimsesiz bir adamin uzun yillar ikamet ettigini aktarir Bu kisinin eski bir yeniceri oldugu 118 yasina kadar yasadigi her daim sungulu asasiyla dolastigi ve gezginci imamlik yaparak gecimini sagladigina dair rivayetler bulunur Bir baska rivayete gore 1821 yilinda Vali doneminde adada isyan cikartmak isteyen Rum piskoposlarin konusmalarini gizlice dinledigi ertesi gun Magusa Kapisi ndan gecmekte olan Baspiskopos u atindan cekerek dusurup ayakkabisinda yer alan kiskirtici konusmayi ele gecirdigi bunu valiye goturerek piskoposlarin daha sonra idam edilmesinde rol oynadigi iddia edilir 20 ve 21 yuzyil 1915 yilinda yapilan bir tapu planinda turbenin bulundugu sokagin adinin Alay Bey Mehmet Aga oldugu tespit edildi ve bu dogrultuda turbenin de ayni isimli bir kisiye ait olduguna kanaat getirilerek uzerine Alay Bey Mehmet Aga Turbesi yazili bir levha asildi Kibris ta eskiden bazi yoksul kimselerin turbelerde kaldiklari ve turbede kalma olayinin bir ovunc kaynagi olarak kullanildigi bu turbede de 1960 yilinda Musa isimli eski para koleksiyoncusu birinin yasadigi aktarilir Yillar icinde harabe haline gelen turbe 1985 yilinda Eski Eserler ve Muzeler Dairesi tarafindan restore edildi 2012 yilinda kapisi acik olan turbenin yine korkunc denecek bir hal e geldigi ve yikik bir turbe gorunumunde oldugu kaydedildi 2014 yilinda turbe Vakiflar Idaresi tarafindan yeniden onarilarak ziyarete acildi Bu restorasyon sirasinda turbe hakkinda bilgi verilen bir tabela ile Islam inanisinda turbe ve mezar ziyaretlerinde bu tur adetlerin bulunmadigini bu ziyaret yerlerinin kirletilmemesi gerektigi ni belirten bir pano yerlestirildi 2017 yilindaysa turbenin ziyarete kapali oldugu bildirildi Konum ve mimariSelimiye Mahallesi nde Selimiye Camii nin kuzeydogusundaki Sultan II Mahmut Kutuphanesi nin karsisinda yer alan Kutuphane Sokak in Muftuzade Sokak la kesistigi kosede Selimiye Meydani nin guney tarafinda yer alir Yapinin yaninda Sacakli Ev konumlanmaktadir Dikdortgen planli olan turbe tek odadan olusur Girisi Kutuphane Sokak a bakan kuzeydogusundaki kapidan saglanir Icerisi oldukca sade olarak tarif edilir Daha onceleri guney duvarinin dibinde guneybati kuzeydogu yonune uzanan bir pozisyonda bulunan mezar restorasyon calismalari sonrasinda girisin soluna alindi Mezarin uzerinde ahsap sanduka sandukanin basinda bir sarik yer alir Kuzeyinde yer alan demir parmaklikli pencere adak sahipleri tarafindan caput parcasi baglanmak icin kullanilirdi Ozellikle hasta olanlar elbiselerinden yirtarak kumas parcalarini parmakliklara baglar boylece iyileseceklerine inanirdi Pencerenin kapatilmasiyla birlikte caput baglama olanagi ortadan kaldirildi Kaynakca a b c d e f g h Bagiskan Tuncer 2019 Kibris ta Turk Islam ve Islamlastirilan Eserler Lefkosa Kibris Turk Egitim Vakfi Yayinlari ss 498 499 a b c d e f Gulec Ismail 1 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2019 Yeni Duzen 6 Haziran 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 7 Subat 2019 Hikmetagalar Hizber 1996 Eski Lefkosa da Semtler ve Anilar 1 Lefkosa Marifet Yayinlari s 111 a b c Cakir Ayse 2009 Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti ndeki Yatirlar ve Kutsal Adak Yerleri PDF yuksek lisans tezi Lefkosa Yakin Dogu Universitesi ss 81 82 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Ocak 2021 a b Gurkan Hasmet Muzaffer 2006 Dunku ve Bugunku Lefkosa 3 bas Lefkosa Galeri Kultur Yayinlari s 190 Pehlivan Alihan Star Kibris 1 Mart 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2019 PDF Kibris Vakiflar Idaresi Agustos 2014 1 Mart 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 28 Subat 2019 Lefkosa nin fethinin 444 yildonumu Havadis 8 Eylul 2014 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ocak 2021 Dobran Melin 3 Eylul 2017 Turistik mekanlar turistlere siki siki kapali Gundem Kibris 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ocak 2021 a b c d Okan Ahmet 2 Ekim 2016 Ayasofya dan akip gecen zaman Havadis 9 Ocak 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Ocak 2021