Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Âdem Dede (ö. 1652), Osmanlı Devleti Türk Mevlevi şairi. Doğum tarihi bilinmemektedir ama 1588 olduğu tahmin edilmektedir. Antalya’da doğmuştur. Din eğitimini yörenin ünlü dervişlerinden alan Adem Dede daha sonra bilgisini arttırmak ve mevlevi olmak için İstanbul'a gitti. Galata Mevlevihanesi'nde, 'nin yanına yerleşti ondan eğitim aldı. İsmail Ankaravi'nin vefatıyla aynı mevlevihaneye şeyh oldu. Dostlarıyla birlikte sohbet toplantıları düzenler, bu toplantılarda dini konuşmalar yapılır, müzik dinlenir, sema yapılır ve zikredilirdi. Galata mevlevihanesinde Kur'an ve Mesnevi okunuyor, sema yapılıyordu.
Mevleviler arasında da Türk-i Basit (yalın Türkçe) akımına öncülük eden Adem Dede olmuştur. Hece vezniyle ilk şiir söyleyen öz Türkçe sözcükleri kullanan ilk kişidir. Divan Edebiyatı'nda Arapça ve Farsça sözcüklerin daha çok yer bulmaya başlaması ile şiir dili anlaşılması zor bir hale gelmiştir. Halk bu şekilde yazılan şiirleri anlamıyordu. Divan Edebiyatı sadece Osmanlı Sarayının anladığı bir edebiyat olmuştu. Halkında bu edebiyatı anlaması için dilde yalınlaşma gerekliydi. Divan edebiyatında bunu başlatan Tatavlalı Mahremi'dir.
Tatavlalı Mahremi aruz veznini ve divan edebiyatının nazım şekillerini kullanmakla beraber öz Türkçe şiirler yazarak Türki-i Basit (Yalın Türkçe) akımının öncüsü olmuştur. Türkçe sözcüklerle halk dilindeki atasözleri'ni deyimler'i mecaz'ları kullanmaya çalıştı. Diğer Türki-i Basit şairleri Edirneli Nazmi ve Aydınlı Visali'dir. Ancak diğer divan edebiyatı şairleri bu akıma katılmadığı için sonradan bu akımı izleyenler olmamıştır. Adem Dedenin bir Divan'ı olduğu biliniyorsa da henüz bulunamamıştır. Bazı tezkire ve yazma mecmualarda şiirlerine rastlanır. İstanbul'da çok sevilen Adem Dede Mısır halkının kendisini davet etmesi üzerine Mısıra gitmiş orada halka mevleviliği anlatmış, öğretmiş ve bir mevlevihane açmıştır. Hastalanmış ve 1652 yılında Kahire'de ölmüştür.
Adem Dede hakkında Dede'nin dokuzuncu kuşaktan torunu ve Adem Dede'nin 1649 yılında kurduğu Galata Mevlevihanesi Şeyhi Adem Dede İbni Mehmet Çavuş Vakfının mütevellisi olan Mehmet Celâlettin Perdahlı'nın yazdığı "Cennette Raks" adlı eserinde geniş bilgi bulunmaktadır. Halen soyundan gelen ve Perdahlı soy adını alan ailenin pek çok bireyi Antalya'da oturmaktadır. Adem Dede hayırseverliği ile tanınır ve hece vezni ile şiir yazan ilk mevlevi şairi olarak edebiyat tarihinde yerini almıştır. Babası 10 gün sadarette kaldıktan sonra ölen Türk kökenli Lala Mehmet Paşa'dır. Hac için Mekke'ye giderken, Kahire mevlevihanesinde konaklamış, kendisine Mısır Hankâhlığının şeyhliği arz edilmiş, bunun üzerine; (Artık bizim tekkemiz bundan sonra dârı âhirettir) diyerek Farsça bir beyitle özür dilemiştir.
- İlahilerinden Bir Örnek
Derd ehli libasını aşkile giyen gelsün-
Zehrini şeker gibi zevk ile yiyen gelsün-
Ol günlerini sâim hem gicelerin kaim-
Fakr âteşine daim sabr ile yanan gelsün-
Hakika iremez kimse atlas u libas ile -
Öz kendi eli ile cânına kıyan gelsün-
Kal ü kil ile hergiz menzile irişilmez-
Kendilik ile olmaz mürşide uyan gelsün-
Aldanma sakın Âdem her aline dünyanın-
Öz varlığını bunun yokluğa sayan gelsün.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "TEİS - Adem Dede". 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023.
Dış bağlantılar
- Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü'nde Dede 1226
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Adem Dedeinsancinsiyetierkek on adiAdem dogum yeriAntalya meslegisair Adem Dede o 1652 Osmanli Devleti Turk Mevlevi sairi Dogum tarihi bilinmemektedir ama 1588 oldugu tahmin edilmektedir Antalya da dogmustur Din egitimini yorenin unlu dervislerinden alan Adem Dede daha sonra bilgisini arttirmak ve mevlevi olmak icin Istanbul a gitti Galata Mevlevihanesi nde nin yanina yerlesti ondan egitim aldi Ismail Ankaravi nin vefatiyla ayni mevlevihaneye seyh oldu Dostlariyla birlikte sohbet toplantilari duzenler bu toplantilarda dini konusmalar yapilir muzik dinlenir sema yapilir ve zikredilirdi Galata mevlevihanesinde Kur an ve Mesnevi okunuyor sema yapiliyordu Mevleviler arasinda da Turk i Basit yalin Turkce akimina onculuk eden Adem Dede olmustur Hece vezniyle ilk siir soyleyen oz Turkce sozcukleri kullanan ilk kisidir Divan Edebiyati nda Arapca ve Farsca sozcuklerin daha cok yer bulmaya baslamasi ile siir dili anlasilmasi zor bir hale gelmistir Halk bu sekilde yazilan siirleri anlamiyordu Divan Edebiyati sadece Osmanli Sarayinin anladigi bir edebiyat olmustu Halkinda bu edebiyati anlamasi icin dilde yalinlasma gerekliydi Divan edebiyatinda bunu baslatan Tatavlali Mahremi dir Tatavlali Mahremi aruz veznini ve divan edebiyatinin nazim sekillerini kullanmakla beraber oz Turkce siirler yazarak Turki i Basit Yalin Turkce akiminin oncusu olmustur Turkce sozcuklerle halk dilindeki atasozleri ni deyimler i mecaz lari kullanmaya calisti Diger Turki i Basit sairleri Edirneli Nazmi ve Aydinli Visali dir Ancak diger divan edebiyati sairleri bu akima katilmadigi icin sonradan bu akimi izleyenler olmamistir Adem Dedenin bir Divan i oldugu biliniyorsa da henuz bulunamamistir Bazi tezkire ve yazma mecmualarda siirlerine rastlanir Istanbul da cok sevilen Adem Dede Misir halkinin kendisini davet etmesi uzerine Misira gitmis orada halka mevleviligi anlatmis ogretmis ve bir mevlevihane acmistir Hastalanmis ve 1652 yilinda Kahire de olmustur Adem Dede hakkinda Dede nin dokuzuncu kusaktan torunu ve Adem Dede nin 1649 yilinda kurdugu Galata Mevlevihanesi Seyhi Adem Dede Ibni Mehmet Cavus Vakfinin mutevellisi olan Mehmet Celalettin Perdahli nin yazdigi Cennette Raks adli eserinde genis bilgi bulunmaktadir Halen soyundan gelen ve Perdahli soy adini alan ailenin pek cok bireyi Antalya da oturmaktadir Adem Dede hayirseverligi ile taninir ve hece vezni ile siir yazan ilk mevlevi sairi olarak edebiyat tarihinde yerini almistir Babasi 10 gun sadarette kaldiktan sonra olen Turk kokenli Lala Mehmet Pasa dir Hac icin Mekke ye giderken Kahire mevlevihanesinde konaklamis kendisine Misir Hankahliginin seyhligi arz edilmis bunun uzerine Artik bizim tekkemiz bundan sonra dari ahirettir diyerek Farsca bir beyitle ozur dilemistir Ilahilerinden Bir OrnekDerd ehli libasini askile giyen gelsun Zehrini seker gibi zevk ile yiyen gelsun Ol gunlerini saim hem gicelerin kaim Fakr atesine daim sabr ile yanan gelsun Hakika iremez kimse atlas u libas ile Oz kendi eli ile canina kiyan gelsun Kal u kil ile hergiz menzile irisilmez Kendilik ile olmaz murside uyan gelsun Aldanma sakin Adem her aline dunyanin Oz varligini bunun yokluga sayan gelsun Ayrica bakinizAbdi Abdullah Bosnevi Abdurrahman Esref Abdullah Vassaf Efendi Kami Saruca KemalKaynakca TEIS Adem Dede 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Temmuz 2023 Dis baglantilarTurk Edebiyati Isimler Sozlugu nde Dede 1226