Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
- Bu sayfada evrensel bağlamdaki ve dil bilimindeki deyim kavramından söz edilmektedir. Türkçedeki deyimlerle ilgili bilgi almak için, Türkçede deyim maddesine bakınız.
Deyim, dil biliminde, kavramları, durumları hoşa giden bir anlatımla ya da özel bir yapı veya söz dizimi içinde belirten ve çoğunlukla gerçek anlamlarından ayrı anlamlara gelen sözcüklerden oluşan kalıplaşmış sözcük topluluğu ya da cümledir. İki veya daha çok sözcükten kurulu bir çeşit dil ifadesi olan deyimler, duygu ve düşünceleri dikkati çekecek biçimde anlatan ad, önad, belirteç, yalın ve birleşik eylem görünüşlü dilsel yapılardır. Ya tam bir tümcedirler ya da bir söz öbeğidirler.
Köken bilimi
Deyim sözcüğü Türkiye Türkçesinde ortaya çıkmıştır. Bu sözcükten önce onun yerine Arapça kökenli "tabir" sözcüğü kullanılmaktaydı. Öz Türkçe kökten gelen deyim sözcüğü, demek eyleminin de- kökünden, eylemden ad türeten -im yapım eki kullanılarak; y kaynaştırma harfi yardımıyla türetilmesiyle oluşmuştur. Terim anlamı dışındaki en yalın haliyle deyim "denen şey", "denmiş şey" anlamlarındadır.
Özellikleri
- Atasözleri gibi kalıplaşmış oldukları için çoğunlukla, bir deyimin sözcükleri değiştirilip yerlerine - eşanlamlı da olsa - başka sözcükler konulamaz ya da söz dizimi bozulamaz.
- Atasözleri gibi kısa ve özlü anlatım araçlarıdır.
- Deyimler herhangi bir kavramı çekici bir biçimde belirtmeyi, ortaya koymayı amaçlar.
- Deyimin bütününden çıkan anlam her zaman deyimi oluşturan sözcüklerin gerçek anlamlarından farklı değildir.
- Deyimlerin söz dizimi bozulamasa da, söylendiği duruma göre adıllar ve kişilere göre çekimler değişebilir.
- Aynı dildeki deyimler, farklı bölgelerde farklı sözcüklerle söylenebilir.
- Bir dildeki deyimler, o dili konuşan ulusun kültür birikimini ve değerlerini barındırır.
Diller arası çeviri
Çoğunlukla gerçek anlamları dışında kendilerine özgü anlamlara gelen deyimler, karşılık gelen sözcükler ve aynı dil bilgisi biçimleriyle başka dillere çevrilemezler. Gerçek anlamındaki deyimler ise çevrilebilir. İki durumda da genellikle çeviri diğer dilde bir anlam ifade etmez. Çünkü, dillerdeki her deyim bir kültür birikiminin sonucunda oluşmuştur. Aynı anlamı verilebilse bile, diğer dilde deyimin hoşa gitme, çekicilik özellikleri sağlanamaz.
Atasözleri ile farkları
- Deyim, bir kavramı belirtmek için üretilmiş özel bir anlatım kalıbıdır; atasözleri ise genel kural belirtme niteliğine sahip sözlerdir.
- Atasözünün amacı yol göstermek, ders ve öğüt vermek, ibret alınması için gerçekleri bildirmek iken, deyim herhangi bir kavramı çekici bir biçimde belirtmeyi, kolay anlaşılmayı sağlamayı amaçlar. Atasözleri gibi deyimlerin de dilin ortak kullanımına girme vasfı son derece yüksektir.
- Adından da anlaşılacağı üzere; atasözleri deyimlere göre genellikle, ilk kullanımından çok daha uzun süre sonra dile yerleşmiş söz öbekleri / söz kalıplarıdır.
- Her iki kavramın da tanımına giren bazı söz öbekleri bulunmaktadır.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Kaynakça
- Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. 1.cilt: Atasözleri Sözlüğü s.38-52, İstanbul: İnkılâp (1998). .
- Ercilasun, Ahmet Bican; Leyla Karahan. Türk Dili IV. s.30-32, MEB Lise Ders Kitapları.
Dipnotlar
- ^ . 4 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2010.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu sayfada evrensel baglamdaki ve dil bilimindeki deyim kavramindan soz edilmektedir Turkcedeki deyimlerle ilgili bilgi almak icin Turkcede deyim maddesine bakiniz Deyim dil biliminde kavramlari durumlari hosa giden bir anlatimla ya da ozel bir yapi veya soz dizimi icinde belirten ve cogunlukla gercek anlamlarindan ayri anlamlara gelen sozcuklerden olusan kaliplasmis sozcuk toplulugu ya da cumledir Iki veya daha cok sozcukten kurulu bir cesit dil ifadesi olan deyimler duygu ve dusunceleri dikkati cekecek bicimde anlatan ad onad belirtec yalin ve birlesik eylem gorunuslu dilsel yapilardir Ya tam bir tumcedirler ya da bir soz obegidirler Koken bilimiDeyim sozcugu Turkiye Turkcesinde ortaya cikmistir Bu sozcukten once onun yerine Arapca kokenli tabir sozcugu kullanilmaktaydi Oz Turkce kokten gelen deyim sozcugu demek eyleminin de kokunden eylemden ad tureten im yapim eki kullanilarak y kaynastirma harfi yardimiyla turetilmesiyle olusmustur Terim anlami disindaki en yalin haliyle deyim denen sey denmis sey anlamlarindadir OzellikleriAtasozleri gibi kaliplasmis olduklari icin cogunlukla bir deyimin sozcukleri degistirilip yerlerine esanlamli da olsa baska sozcukler konulamaz ya da soz dizimi bozulamaz Atasozleri gibi kisa ve ozlu anlatim araclaridir Deyimler herhangi bir kavrami cekici bir bicimde belirtmeyi ortaya koymayi amaclar Deyimin butununden cikan anlam her zaman deyimi olusturan sozcuklerin gercek anlamlarindan farkli degildir Deyimlerin soz dizimi bozulamasa da soylendigi duruma gore adillar ve kisilere gore cekimler degisebilir Ayni dildeki deyimler farkli bolgelerde farkli sozcuklerle soylenebilir Bir dildeki deyimler o dili konusan ulusun kultur birikimini ve degerlerini barindirir Diller arasi ceviriCogunlukla gercek anlamlari disinda kendilerine ozgu anlamlara gelen deyimler karsilik gelen sozcukler ve ayni dil bilgisi bicimleriyle baska dillere cevrilemezler Gercek anlamindaki deyimler ise cevrilebilir Iki durumda da genellikle ceviri diger dilde bir anlam ifade etmez Cunku dillerdeki her deyim bir kultur birikiminin sonucunda olusmustur Ayni anlami verilebilse bile diger dilde deyimin hosa gitme cekicilik ozellikleri saglanamaz Atasozleri ile farklariDeyim bir kavrami belirtmek icin uretilmis ozel bir anlatim kalibidir atasozleri ise genel kural belirtme niteligine sahip sozlerdir Atasozunun amaci yol gostermek ders ve ogut vermek ibret alinmasi icin gercekleri bildirmek iken deyim herhangi bir kavrami cekici bir bicimde belirtmeyi kolay anlasilmayi saglamayi amaclar Atasozleri gibi deyimlerin de dilin ortak kullanimina girme vasfi son derece yuksektir Adindan da anlasilacagi uzere atasozleri deyimlere gore genellikle ilk kullanimindan cok daha uzun sure sonra dile yerlesmis soz obekleri soz kaliplaridir Her iki kavramin da tanimina giren bazi soz obekleri bulunmaktadir Ayrica bakinizAtasozu Soz dizimiDis baglantilarKaynakcaAksoy Omer Asim Atasozleri ve Deyimler Sozlugu 1 cilt Atasozleri Sozlugu s 38 52 Istanbul Inkilap 1998 ISBN 975 10 0125 0 Ercilasun Ahmet Bican Leyla Karahan Turk Dili IV s 30 32 MEB Lise Ders Kitaplari Dipnotlar 4 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 6 Ocak 2010