Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çengi, 1877'de yayımlanan Ahmed Midhat Efendi romanı. İlkin Tercüman-ı Hakikat gazetesinde tefrika edilmiş, ardından kitap olarak yayımlanmıştır. Eser her birine "kitap" adı verilen dört bölümden oluşur; her bir bölümünün başlı başına bir hikâye olduğu romanın ilk bölümü yedi yıl sonra 1884'te, olaylar Ahmet Mithat Efendi tarafından müzikli bir sahne eseri haline getirilmiş ve Çengi yahud, Daniş Çelebi adıyla kitap halinde basılmıştır. İspanyol yazar Miguel de Cervantes Saavedra'nın romanı Don Kişot'a öykünerek yazılmıştır. Cervantes'in Don Kişot'una mukabil Ahmet Mithat da romanının karakteri olan Danış Çelebi'yi bir "Türk Don Kişot"u olarak takdim etmiştir.
| Osmanlıca: چنكى | |
 Kitabın İstanbul'daki Kırk Anbar Matbaası'nda basılmış kapağı, 1877. | |
| Yazar | Ahmed Midhat Efendi |
|---|---|
| Ülke | Osmanlı Devleti |
| Dil | Osmanlıca |
| Tür | Roman |
| Yayım | 1877 |
Konu
Dört bölümden oluşan eserde ilk bölüm, Don Kişot'a benzetilen Daniş Çelebi'nin tanıtılmasını içermektedir. Annesi Sali Molla, Daniş'i beşikten itibaren cin ve peri hikâyeleriyle büyütür. Binbir Gece Masalları, Muhayyelât-ı Aziz Efendi gibi kitapları okuya okuya Daniş ergenlik yaşına gelir. Okuduğu büyücülük kitaplarının etkisinde kalan Dâniş Çelebi, bir hayal dünyası içinde yaşar ve bu hayallerin peşinden gider. Birtakım hayaller kurar ve sonra bu hayallere kendisini inandırır. Herkes tarafından kandırılan Daniş, gerçek olaylar hayallerinden farklı olmasına rağmen hayallerindeki gibi olduğu konusunda ısrarcı davranır. Bir gün arkadaşlarına ona oyun oynayarak genç bir kızı peri diye getirirler. Kızdan çengiler, sazlı bir eğlence ortamı isterler. Kız da birtakım garip hareketler yapar ve odaya çengiler girer. Daha sonra kızın peri olmadığını söylemelerine rağmen Daniş inanmaz ve kızla evlenir. Annesi gerçeği bilmesine rağmen müdahale etmez. Kız, Daniş'in annesinin mücevherlerini çalarak kaçar. Daniş, oğluyla birlikte kalır.
"Âşık Peder" adlı ikinci bölümde ise Canbert Bey'in hayatı anlatılır. Canbert, Bey, Hesna Kalfa'yla yaşayan ve dünyası evinden ibaret olan biridir. Kalfanın ısrarıyla evlenir ve evlendiği kadın, kızını doğururken ölür. Canbert Bey, Melek adını verdiği kızını da kendisi gibi dış dünyadan soyut bir şekilde büyütür fakat kız büyüdükçe dış dünyaya ilgisi artar ve camdan tanıştığı bir genç ile bakışıp konuşur. Annesinin yaşadığı söylendiği bir not alan Melek, annesine gitmek üzere evden kaçar. Canbert Bey, kızının kaçtığını öğrenince kahrından ölür. Melek'i kaçıran ise Daniş Çelebi'nin oğlu Cemal Bey'dir.
Eserin üçüncü bölümünde erkekleri parmağında oynatmakla nam salmış romana ismini veren Sümbül Hanım vardır. Melek, çalgılı sözlü ortamların vazgeçilmesi olan Sümbül Hanım'a götürülür. Sümbül Hanım, kızı Melek'i kullanarak Cemal Bey'in mücevherlerine el koyar ve malını mülkünü satmasına sebep olur. Osman diye birinin Melek'e talip olduğunu duyan Cemal Bey, Sümbül Hanım'ı öldürmek ister fakat bu sebepten hapse atılır. Çıkınca dilencilik yapar ve zamanla Sümbül Hanım'ın evinde çalışır. Romanının dördüncü ve son bölümünde ise Sümbül Hanım, Cemal'e tüm gerçekleri açıklayarak Melek'in değil kendisinin annesi olduğunu, mirasyedi olarak hayatına devam etmemesi için bu tür oyunlar oynadığını söyler. Cemal Bey, Melek ile evlenir ve çiftin bir çocuğu olur. Birlikte mutlu yaşarlar.
Eleştiriler
Ahmet Hamdi Tanpınar, Çengi'deki buluşun büyük olduğunu belirtir ve şunları ekler:
"Cervantes'in kahramanı şövalyelik romanı okuyarak çıldırmıştır. Mithat Efendi, Çengi'de bunu kendiliğinden bulur; hikâyesinin kahramanını bize Don Quichotte İstanbul'da diye takdim eder. O da Muhayyelât-ı Aziz Efendi'yi okuyarak aklî muvazenesini bozar. Böylece romancılık sanatının kaynağında, hissi yahut da hayali terbiye diyeceğimiz başlangıca varmış olur."
Nurdan Gürbilek, Melek'in hikâyesi için "Tanzimat yazınında babasız oğuldan sonra, anasız kız sendromu daha belirgin bir biçimde ortaya çıktığını" yazmıştır. "Ahmet Mithat Efendi'de Mizahın Toplumsal Cinsiyeti" adında bir tez yazan Nuran Kekeç, romanda gülmenin sosyal normlar tarafından ve cinsiyet ilişkileri ile düzenlendiği görüldüğünü; deliliğe gülmek, başına kötü bir olay tesadüf eden genç kıza ve erkeğe gülmek farklı değerler üzerinden toplumsal kodlara yansımakta olduğunu dile getirmiştir.
Tiyatro oyunu
1884 yılında olaylar Ahmet Mithat Efendi tarafından müzikli bir sahne eseri haline getirilmiş ve Çengi yahud, Daniş Çelebi adıyla kitap halinde basılmıştır. Oyun, üç perdeden oluşmuştur. Otuz üç sayfadan meydana gelmiş ve İstanbul'daki Tercüman-ı Hakikat Matbaası'nda basılmıştır. Nihad Sâmi Banarlı, eserin "tek kıymetli tarafı, dillerinin halkın konuşma diline çok yakın oluşu" olduğunu belirtmiştir.
Kaynakça
- ^ Kekeç, Nuran (Ocak 2014). (PDF). Ankara: İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi. s. 81. 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2017.
- ^ (2002). "TÜRKİYE'NİN BATILILAŞMA SERÜVENİNDE ÖZGÜN BİR PORTRE: AHMET HAMDİ TANPINAR" (PDF). U.Ü. FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ, 3. s. 5. 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 17 Nisan 2017.
- ^ Tanpınar, Ahmet Hamdi (2006). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (YKY'de 1. bas.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 456. ISBN .
- ^ Gürbilek, Nurdan (2004). Kötü Çocuk Türk. Metis. s. 297. ISBN .
- ^ Kekeç 2014, s. 92.
- ^ Nihad Sami, Banarlı (1971). "Ahmed Midhat Efendi". Resimli Türk Edebiyatı Tarihi. Cilt 2. s. 968.
Çengi (l883)adlı bir operet denemesi de vardır. Bütün bu tiyatroların tek kıymetli tarafı, dillerinin halkın konuşma diline çok yakın oluşudur..
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cengi 1877 de yayimlanan Ahmed Midhat Efendi romani Ilkin Tercuman i Hakikat gazetesinde tefrika edilmis ardindan kitap olarak yayimlanmistir Eser her birine kitap adi verilen dort bolumden olusur her bir bolumunun basli basina bir hikaye oldugu romanin ilk bolumu yedi yil sonra 1884 te olaylar Ahmet Mithat Efendi tarafindan muzikli bir sahne eseri haline getirilmis ve Cengi yahud Danis Celebi adiyla kitap halinde basilmistir Ispanyol yazar Miguel de Cervantes Saavedra nin romani Don Kisot a oykunerek yazilmistir Cervantes in Don Kisot una mukabil Ahmet Mithat da romaninin karakteri olan Danis Celebi yi bir Turk Don Kisot u olarak takdim etmistir CengiOsmanlica چنكىKitabin Istanbul daki Kirk Anbar Matbaasi nda basilmis kapagi 1877 YazarAhmed Midhat EfendiUlkeOsmanli DevletiDilOsmanlicaTurRomanYayim1877 1877 KonuDort bolumden olusan eserde ilk bolum Don Kisot a benzetilen Danis Celebi nin tanitilmasini icermektedir Annesi Sali Molla Danis i besikten itibaren cin ve peri hikayeleriyle buyutur Binbir Gece Masallari Muhayyelat i Aziz Efendi gibi kitaplari okuya okuya Danis ergenlik yasina gelir Okudugu buyuculuk kitaplarinin etkisinde kalan Danis Celebi bir hayal dunyasi icinde yasar ve bu hayallerin pesinden gider Birtakim hayaller kurar ve sonra bu hayallere kendisini inandirir Herkes tarafindan kandirilan Danis gercek olaylar hayallerinden farkli olmasina ragmen hayallerindeki gibi oldugu konusunda israrci davranir Bir gun arkadaslarina ona oyun oynayarak genc bir kizi peri diye getirirler Kizdan cengiler sazli bir eglence ortami isterler Kiz da birtakim garip hareketler yapar ve odaya cengiler girer Daha sonra kizin peri olmadigini soylemelerine ragmen Danis inanmaz ve kizla evlenir Annesi gercegi bilmesine ragmen mudahale etmez Kiz Danis in annesinin mucevherlerini calarak kacar Danis ogluyla birlikte kalir Asik Peder adli ikinci bolumde ise Canbert Bey in hayati anlatilir Canbert Bey Hesna Kalfa yla yasayan ve dunyasi evinden ibaret olan biridir Kalfanin israriyla evlenir ve evlendigi kadin kizini dogururken olur Canbert Bey Melek adini verdigi kizini da kendisi gibi dis dunyadan soyut bir sekilde buyutur fakat kiz buyudukce dis dunyaya ilgisi artar ve camdan tanistigi bir genc ile bakisip konusur Annesinin yasadigi soylendigi bir not alan Melek annesine gitmek uzere evden kacar Canbert Bey kizinin kactigini ogrenince kahrindan olur Melek i kaciran ise Danis Celebi nin oglu Cemal Bey dir Eserin ucuncu bolumunde erkekleri parmaginda oynatmakla nam salmis romana ismini veren Sumbul Hanim vardir Melek calgili sozlu ortamlarin vazgecilmesi olan Sumbul Hanim a goturulur Sumbul Hanim kizi Melek i kullanarak Cemal Bey in mucevherlerine el koyar ve malini mulkunu satmasina sebep olur Osman diye birinin Melek e talip oldugunu duyan Cemal Bey Sumbul Hanim i oldurmek ister fakat bu sebepten hapse atilir Cikinca dilencilik yapar ve zamanla Sumbul Hanim in evinde calisir Romaninin dorduncu ve son bolumunde ise Sumbul Hanim Cemal e tum gercekleri aciklayarak Melek in degil kendisinin annesi oldugunu mirasyedi olarak hayatina devam etmemesi icin bu tur oyunlar oynadigini soyler Cemal Bey Melek ile evlenir ve ciftin bir cocugu olur Birlikte mutlu yasarlar ElestirilerAhmet Hamdi Tanpinar Cengi deki bulusun buyuk oldugunu belirtir ve sunlari ekler Cervantes in kahramani sovalyelik romani okuyarak cildirmistir Mithat Efendi Cengi de bunu kendiliginden bulur hikayesinin kahramanini bize Don Quichotte Istanbul da diye takdim eder O da Muhayyelat i Aziz Efendi yi okuyarak akli muvazenesini bozar Boylece romancilik sanatinin kaynaginda hissi yahut da hayali terbiye diyecegimiz baslangica varmis olur Nurdan Gurbilek Melek in hikayesi icin Tanzimat yazininda babasiz oguldan sonra anasiz kiz sendromu daha belirgin bir bicimde ortaya ciktigini yazmistir Ahmet Mithat Efendi de Mizahin Toplumsal Cinsiyeti adinda bir tez yazan Nuran Kekec romanda gulmenin sosyal normlar tarafindan ve cinsiyet iliskileri ile duzenlendigi goruldugunu delilige gulmek basina kotu bir olay tesaduf eden genc kiza ve erkege gulmek farkli degerler uzerinden toplumsal kodlara yansimakta oldugunu dile getirmistir Tiyatro oyunu olarak basilan kitabin kapagiTiyatro oyunu1884 yilinda olaylar Ahmet Mithat Efendi tarafindan muzikli bir sahne eseri haline getirilmis ve Cengi yahud Danis Celebi adiyla kitap halinde basilmistir Oyun uc perdeden olusmustur Otuz uc sayfadan meydana gelmis ve Istanbul daki Tercuman i Hakikat Matbaasi nda basilmistir Nihad Sami Banarli eserin tek kiymetli tarafi dillerinin halkin konusma diline cok yakin olusu oldugunu belirtmistir Kaynakca Kekec Nuran Ocak 2014 PDF Ankara Ihsan Dogramaci Bilkent Universitesi s 81 17 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 17 Nisan 2017 2002 TURKIYE NIN BATILILASMA SERUVENINDE OZGUN BIR PORTRE AHMET HAMDI TANPINAR PDF U U FEN EDEBIYAT FAKULTESI SOSYAL BILIMLER DERGISI 3 s 5 18 Nisan 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 17 Nisan 2017 Tanpinar Ahmet Hamdi 2006 XIX Asir Turk Edebiyati Tarihi YKY de 1 bas Istanbul Yapi Kredi Yayinlari s 456 ISBN 9789750811593 Gurbilek Nurdan 2004 Kotu Cocuk Turk Metis s 297 ISBN 9789753423427 Kekec 2014 s 92 Nihad Sami Banarli 1971 Ahmed Midhat Efendi Resimli Turk Edebiyati Tarihi Cilt 2 s 968 Cengi l883 adli bir operet denemesi de vardir Butun bu tiyatrolarin tek kiymetli tarafi dillerinin halkin konusma diline cok yakin olusudur