Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çerkes Meclisi (Adigece: Адыгэ Хасэ, romanize: Adıgə Xasə) ya da resmî adıyla Büyük Özgürlük Meclisi (Adigece: Шъхьафитныгъэ Хасэшхо, romanize: Şhafitnığə Xasəşxo), Çerkesya'nın son meclisi. Askerî komutanlar, din adamları ve aydınlardan oluşan meclis, 1861 yılında Soçi'de yapılan bir toplantı sonucunda resmîleşmiş ve önceki geleneksel meclisin yerini almıştır. Meclis, uluslararası destek elde etmek için Osmanlı Devleti de dahil olmak üzere dünyadaki çeşitli ülkelerle ilişkiler kurmuştur. Meclis Rus güçleri tarafından feshedildikten sonra, bazı üyeler "Çerkes Liderlerden Majesteleri Kraliçe Victoria'ya Dilekçe" adlı bir mektup yazarak İngiliz İmparatorluğundan insanî yardım istediler.
| Büyük Özgürlük Meclisi Шъхьафитныгъэ Хасэшхо | |
|---|---|
| Çerkesya | |
 Meclis tarafından kullanılan Çerkes bayrağı varyantı | |
 Mecliste alınan karara göre Çerkesya'nın vilayetleri | |
| Tür | |
| Tür | |
| Tarih | |
| Kuruluş | 13 Haziran 1861) (4 Zilhicce 1277) |
| Dağılış | 21 Mayıs 1864) (26 Zilhicce 1280) |
| Önceki | Lepq Zefes (Halk Meclisi) |
| Başkanlık | |
Başkan | |
Abzeh temsilcisi | Hasan Biş |
Şapsığ temsilcisi | İslam Thauşe |
Kabardey temsilcisi | Aslan Beslenıyqo |
Diğer önemli üyeler | Qarabatır Zanuqo (Sefer Bey Zanuqo'nun oğlu) İsmail Braqiy İbrahim-aka Thauşe Muhammed Huşt İpa Dziaş Nafu Ahmed Ali İbrahim-Ali |
| Yapı | |
| Sandalye | 15 |
Siyasi gruplar | Büyük Çerkes Görüşmesi (15) |
| Seçimler | |
Son seçim | 13 Haziran 1861 |
| Toplantı yeri | |
| Şaçe (1861-1862) Tophane (1862-1863, bazı üyeler) Qbaade (1864) | |
Tarih
Önceki meclisler
Çerkes halkı arasında geleneksel kabile meclisleri hep var olmuştu. 1700lü yıllarda Çerkesya'nın farklı bölgeleri her yıl buluşarak bir meclis görüşmesi yapmaya ve ülkeyi ortak yönetmeye başladılar, böylece Çerkesya'nın birleşme süreci başladı ve Çerkesya Konfederasyonu kurulmuş oldu. Başta laf üstünde bir birlik olsa da, her geçen gün merkezîleşme hızlanıyordu. Avrupa'dan esinlenilmiş ilk meclis ise 1820 yılında kuruldu. Qızbeç Tığujıqo gibi önemli kişiler de bu meclise katılmıştı. Bu tür siyasi yapılanmalar özellikle Rus yayılmacılığına karşı gelişiyordu. Edirne Antlaşması'nın ardından Çerkesler "Milli Birlik Meclisi" (Adigece: Лъэпкъ Тхьэрыӏо Хасэ) adlı bir meclis daha kurdular.
Bu meclislerden en büyüklerinden birisi 1834'te Ubın'da toplanan ve Çerkes bayrağı'nın kabul edildiği meclisti. Bu meclise Britanyalı seyyahlar Edmund Spencer ve David Urquhart da katılmıştı:
İşte o zaman cesur lider Hirsis Sultan Oglou, İstanbul'dan yeni aldığı, Türk İmparatorluğu'nda yüksek statüye sahip bir Çerkes prensesinin güzel elleriyle süslenmiş güzel ulusal bayrağı açtı.
Uzun zamandır beklenen ulusal bayrağın görülmesi üzerine binlerce kılıç havaya uçtu ve kalabalıktan uzun süreli bir sevinç çığlığı yükseldi. Ortak tehdit, başarıya ulaşmanın ilk ve en gerekli unsuru olarak birlik duygusu uyandırdığı için, ülke genelinde herkes Ruslara asla boyun eğmeyeceğine, onlarla ticari ilişkilere girmeyeceğine, herhangi bir anlaşmayı sürdürmeyeceğine yemin etti.
Prensler ve boylar arasında o güne kadar süregelen rekabet sona erdi; şimdiye kadar birbirlerinin topraklarına saldıran Çerkesler artık el ele, en yakın kardeşlik bağlarıyla birleşmiş olarak görülebiliyordu.
— Edmund Spencer
Yeni meclisin örgütlenmesi
Çerkes aydınlar, din adamları ve liderleri arasındaki bir toplantıda tam anlamıyla merkezî bir meclis kurulması gerektiği kararı alındı ve 13 Haziran 1861 tarihinde bu meclis kuruldu. Meclisin merkezi olarak günümüzde Soçi olarak bilinen Şaçe bölgesi seçildi. Meclis başkanı ve Çerkesya başkanı olarak Gerandıqo Berzeg seçildi. Tüm Çerkesya'nın ortak hükûmeti bu meclis idi. Meclis binasının inşaasına Sadz bölgesinden Abhazlar da katıldı. Meclis binasında mahkeme, mescit ve misafirhaneler de vardı.
Meclis resmi olarak bağımsız Çerkesya devletini dünyaya ilan etti ve Çerkes ulusunun tanınmasının yanı sıra savunma operasyonlarını finanse etmek için silah ve malzeme desteği sağlama çabalarını iki katına çıkarmaya çalıştı. Meclis, Ağustos 1861'de İngiltere'nin Sohum'daki konsolosluğuna Çerkeslerin politik durumunu ve isteklerini açıklayan bir deklerasyon sundu:
"4 Zilhicce 1277'de (13 Haziran 1861), tüm Çerkesler, gücü birleştirmek ve bağımsızlığı tesis etmek için Meclis'e davet edildi. Hepsi, iç düzeni korumak için olağanüstü bir birlik kurmak ve buna ayak uydurmak konusunda oybirliğiyle anlaştılar. Bu birliğe kulak asmayanlar cezalandırılacaktır.
Çerkes bölgesinde 15 ulema ve aydınlardan oluşan bir Meclis kurulmuştur. Bu Meclis'e "Büyük Özgürlük Meclisi" adı verildi. Meclisin emriyle ülkemizde 12 vilayet kurulmuştur. Her vilayetin bir müftüsü, bir kadısı ve bir muhtarı vardır. Bunlar Meclis'in emirlerine uymalı ve birlik ile uyum içinde hareket etmelidirler.
Bir Çerkes'in mülkiyetinde ise her 100'den 1'i alınır. Böylece eyalet mahkemesinin emrini yerine getiriyorlar: gelir toplamak ve vergi dağıtmak, gasp edilen mülkleri kurtarmak ve izlemek. Her halükarda gelirler giderleri aştı ve elhamdülillah ülkeyi yöneten Büyük Çerkes Özgürlük Meclisi amacına hizmet ediyor."
Alınan ilk kararlar
Meclis ilk olarak bu kararları aldı:
- Çerkesya Devleti bağımsız bir devlettir. Kurulan meclis, tüm Çerkesleri temsil etmektedir.
- Ülke bayrağı yeşil üzerine üç sarı ok ve on iki yıldızdan oluşur.
- Milli birlik, gerekirse zor kullanarak uygulanacaktır.
- Rusya'ya karşı gazavat ilan edilmiştir. Yine Rusya ile barış yapılmaya çalışılacak ve yapılan diplomatik anlaşmalara uyulacaktır.
- Çerkesya hiçbir koşulda Çarlık ordularına teslim olmayacaktır.
- Ülke 12 bölgeye bölünecek, her bölgeye kadı, müftü ve muhtar atanacak, bu yöneticiler meclis adına hareket edecektir.
- Bölge yöneticileri meclis adına vergi toplayacak, 100 hane başına 5 süvari bedeli alınacak, her 100 aileden 5 süvari askere gönderilecektir.
- Yüz maldan biri vergi alınacaktır. Toplanan vergiler Çerkesya'nın bağımsızlığı adına savunma amaçlı harcanacaktır.
- Devlet idaresi adına hükûmet binası ve misafirhaneler yapılacaktır.
- Dünya güçlerine delegeler gönderilecektir.
Rusya ile diplomatik görüşmeler
Meclis liderleri savaşı bitirmeye çalıştı. Temmuz 1861'de Meclis, Rusya'nın Kafkasya valisi General Baryatinsky'ye Gerandıqo Berzeg, Hasan Biş ve İslam Thauşe'den oluşan bir heyet gönderdi. Baryatinsky, konuyla ilgilenmesi için Prens Orbeliani'yi atadı. Orbeliani, Çerkes önerilerini reddetti ve bir Çerkeslerin Çar'a boyun eğmesini talep etti.
Eylül 1861'de Çerkes Meclisinden bir heyet Çar II. Aleksandr ile bir araya geldi. Çerkes heyeti, Rusya'nın anlaşmaları bozduğundan şikayetlendi. Sonra Rusya Çerkeslerin Çerkesya'da yaşamalarına izin verirse "onurlu davranacak bir Rus yönetimini" kabul edeceklerini söyledi. Çar Aleksandr, "Elimizden geleni yaparız" dedi. Ancak görüşmelerin devamında Çar araya girerek Çerkeslerin tüm koşullarının reddedildiğini ve Çerkeslerin koşulsuz şartsız teslim olması gerektiğini söyledi. Ardından Gerandıqo Berzeg, Meclis muhtırasını yazılı olarak Çar'a teslim etti:
Bu topraklar bize ait, onları atalarımızdan miras aldık ve sizinle uzun husumetimizin nedeni bu toprakları elimizde tutmak istememizdir.
Yeni bir devlet yapılanmasını benimsedik ve amacımız ülkemizi katı adalet ve insanlıkla, kimseye haksızlık etmeden yönetmektir.
Bizim gibi bu kadar iyi niyetli bir halk, sizinki gibi güçlü bir güce sempati uyandırmalıdır. Bağımsızlık için çabalayan diğer insanlara sempati duydunuz, neden bize de aynı sempatiyi göstermiyorsunuz?
Ülkemizi adil bir şekilde yönetmek ve çıkardığımız yeni yasalara bağlı kalmak için elimizden gelen her şeyi yapıyoruz. Vatandaşlarımıza adil davranmak ve bizi ziyaret eden yabancıların can ve mallarına saygı duymak istiyoruz.
Sizinki gibi güçlü bir ülkenin görevi nedir: bu kadar küçük bir halkı yok etmek mi yoksa reformlarımızı gerçekleştirmemize yardım etmek mi?
Davamızı tüm büyük ülkelere iletmeye karar verdik: siz onlardan birisiniz ve davamızı size doğru bir şekilde sunuyoruz.
Bize adaletli davranın, mallarımızı ve camilerimizi harap etmeyin, kanımızı dökmeyin. Güçlü bir devletin gereksiz yere bir insanın canını alması utanç vericidir.
Bu haksız savaşın sürdürülmesinden çıkacak tek şey çaresiz kadın ve çocukların esir alınmasıdır. Bizim vahşi bir halk olduğumuz dedikodusunu yayarak tüm dünyayı yanıltıyorsunuz ve bu bahaneyle bizimle savaşıyorsunuz; biz de sizin gibi insanız. Kanımızı dökmeye kalkışmayın, çünkü biz vatanımızı sonuna kadar savunmaya karar verdik.
Çar, bu metne cevap verme yetkisini Yevdokimov'a verdi. Yevdokimov Çerkeslerin koşulsız teslim olmasını istedi. Çar Aleksandr, babası I. Nikolay'ın politikasını tutarlı bir şekilde sürdürdü ve Çerkes barış önerilerini reddetti. Rus Çarı, Çerkeslerin ya Osmanlı topraklarına ya da Sibirya'ya sürgün edileceğini ilan etti ve Çerkeslere karar vermeleri için bir ay süre verdi. Meclis bir toplantı yaptı ve Rus taleplerinin reddine karar verdi. Çerkesler "son adamlarına kadar" savaşmak istiyorlardı. Sadece meclis üyesi İsmail Bey Rusya ile görüşmelere devam edilip özerklik kazanmak gerektiğini düşünüyordu, ancak bu düşüncesinde yalnızdı.
Dünya güçlerine gönderilen delegeler
Birleşik Krallık
Haziran 1862'de Rus General N.P. Kolyubakin, Meclis binasına saldırdı. Bu kriz sırasında Çerkes devletinin liderleri yardım için büyük güçlere başvurdu. Birleşik Krallık'a özel bir heyet gönderildi. Bu heyet, Londra, Manchester, Edinburgh ve Dundee gibi büyük İngiliz ve İskoç şehirlerini ziyaret etti. Ziyaretler başta İskoçlar olmak üzere Britanyalılar tarafından destekle karşılandı. Politikacılar ve gazeteler "Çerkes davasını" ele almaya ve "Çerkesya'yı kurtarmak için" müdahale çağrısında bulunmaya başladılar. Çerkes temsilcileri Hassan efendi ve İsmail efendi bir miting düzenlediler, Çerkesya ve İngiltere'nin kardeş olduğuna vurgu yaptılar ve tüm kalabalık tarafından ayakta alkışlandılar. Çerkesler burada "anayasal devletler ailesine" katılmak istediklerini belirttiler. İngiltere'de Çerkes destekçileri mitingler düzenlediler, hatta Çerkesleri desteklemek için bizzat kraliçeye başvurdular. Ancak İngiliz hükûmeti, Rusya ile doğrudan bir çatışma korkusuyla inisiyatif almadı. Londra'nın eylemsizliğine kızan birçok kişi tarafından organize edilen Çerkes Yardım Komitesi, Çerkes yetimler için şilte, battaniye, yastık, yün ve giysi temini için 2.067 £ toplamayı başardı. Ancak Komite daha sonra Rus düşmanlığı ile suçlandı ve kapatıldı.
Fransa
Çerkesler Fransa'ya da bir heyet gönderdi. Ancak çabalara rağmen sonuç alınamadı.
Osmanlı İmparatorluğu
Meclis heyeti İstanbul'u da ziyaret etti. Çerkes meseleleri üzerine özel bir komite de kuruldu. Ancak ekonomik ve siyasi olarak zayıf düşen Osmanlı Devleti, Çerkeslere yardımcı olma sorununun çözümüne katkı sağlayamadı.
Kapanışı
Мeclis binasının yok oluşunun ardından Meclisin kalan üyeleri Kafkas dağlarına taşındı ve gizlice çalışmaya devam ettiler. Bir kısmı ise İstanbul'a, Tophane'ye taşındı. Burada açılan Çerkes İşleri Cemiyetine Çerkesler ve Lehler destek verdi. Daha sonra bu cemiyete bazı Çerkes Meclisi üyeleri katıldı. 1863'te meclis aktivitelerine son verdi. 1864'te son bir sembolik toplantı Qbaade'de yapıldı ve Qbaade muharebesi gerçekleşti.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b c d 2. Российский государственный военно-исторический архив (далее – РГВИА). Ф. 38. Оп. 7. Д. 422.
- ^ a b Наурзова И. Материалы по фольклору, этнографии и истории адыгов. Биографии знаменитых черкесов // Мардж. Париж. 1929. №44.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Владимировна, Чунтыжева Рима (2014). "Сочинский меджлис: опыт общественно-политического творчества адыгов в XIX веке". Вестник Майкопского государственного технологического университета (4): 15-19. ISSN 2078-1024. 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Mart 2023.
- ^ Aydemir, Izzet. Adıge Bayrağının Tarihçesi
- ^ Берзедж Н. Изгнания черкесов (Причины и последствия). Майкоп, 1996. 224 с.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Панеш, Аскербий Дзепшевич (2019). ""меджлис Вольности Черкесской".адыгская Государственностьна Последнем Этапе Кавказской Войны". Вестник Науки Адыгейского Республиканского Института Гуманитарных Исследований Имени Т.м. Керашева (Rusça), 18 (42). Erişim tarihi: 12 Ağustos 2023.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n Grassi, Fabio L. A new homeland: The Massacre of The Circassians, Their Exodus To The Ottoman Empire and Their Place In Modern Turkey (İngilizce). Aydin University International. ISBN .
- ^ Трагические последствия Кавказской войны для адыгов (вторая половина XIX – начало XX в.). – Нальчик., 2000.
- ^ The First ‘Circassian Exodus’ to the Ottoman Empire (1858-1867), and the Ottoman Response, Based on the Accounts of Contemporary British Observers. 2007.
- ^ On Horseback Through Asia Minor. 2007.
- ^ Enclosed in Despatch No.3 From Sir Henry Bulwer to Earl Russell, Constantinople, April 12, 1864 (FO 881/1259)
- ^ Kazemzadeh, Hamed (2018). (PDF) (Tez). Uniwersytet Warszawski. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024.
- ^ Spencer (capt.), Edmund (1837). Travels in Circassia, Krim Tartary, &c (İngilizce). 19 Haziran 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.
- ^ Спенсер, Eдмонд. . www.vostlit.info (Rusça). 29 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.
- ^ Yağcı, Zübeyde Güneş (1 Haziran 2016). "Kuzey Kafkasya'nın Uluslararası Lideri: Sefer Zaniko". Bilig (76): 59-86. ISSN 1301-0549. 22 Ekim 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 23 Ekim 2023.
- ^ Brewda, J.- L. Hoyos (1999). “David Urquhart’s Holy War”. EIR XXVI (36): 24-27.
- ^ a b c Фадеев А.В. Убыхи в освободительном движении на Западном Кавказе //Исторический сборник. – М.; Л., 1935. – № 4.
- ^ Yemıj, Ruslan (1 Ağustos 2011). "Soçi Meclisi ve Rus Çarı II.Aleksandr ile Buluşma". Jineps Gazetesi. Yıldız, Hapi Cevdet tarafından çevrildi. 12 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2023.
- ^ Фадеев А.В. Указ. соч.
- ^ Блиев М.М., Дегоев В.В. Кавказская война. – М., 1994.
- ^ АКАК. Т. 12. Тифлис, 1874. С. 925-926.
- ^ Natho Kadir, Kafkasya`da ve Kafkasya Dışındaki Çerkesler, Ankara 2009
- ^ Berzeg Nihat, Çerkesler, Chiviyazıları, 2006
- ^ Nıbe Anzor, Adıge Maq,12 Eylül 2011,Çev: Hapi Cevdet Yıldız.
- ^ ГАКК. Ф. 799. ОП. 1. Д. 11.
- ^ a b c Richmond, Walter (9 Nisan 2013). The Circassian Genocide (İngilizce). Rutgers University Press. ISBN . 17 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Ekim 2017.
- ^ a b РГВИА. Ф. 38. ОП. 7. Ед. хр. 410.
- ^ Половинкина Т.В. Черкесия – боль моя. Исторический очерк (древнейшее время – начало XX в.). – Майкоп, 1999.
- ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;:33isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Olşevsky, Kavkaz c 1841 po 1866 god (Richmond tarafından atıfta bulkunulmuştur)
- ^ РГВИА. Ф. 38. ОП. д. 396. С. 85-86
- ^ Rosser-Owen 2007, s. 46.
- ^ Rosser-Owen 2007, s. 46: "With the Highland Clearances still fresh in the minds of many, the Circassian issue seems to have generated particular sympathy in Scotland. One frustrated letter sent in to The Scotsman reflects this sentiment: 'The Scotchmen whose ancestors fought and bled for their national liberty over and over, are they to meet and talk and do nothing at the call of both freedom and humanity, or instead of being first, to be last? If they are, they are unworthy of the blessings they themselves enjoy ... why not call a public meeting, and appoint a committee to receive contributions?
- ^ Rolland, Stewart Erskine (1862). Circassia. Speech ... at a public meeting held at the Corn Exchange, Preston, ... to receive the Deputies from Circassia (İngilizce). Hardwicke. 14 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 14 Ağustos 2023.
- ^ Rosser-Owen 2007, ss. 47–49.
- ^ Fadeyev A.V. The Ubykhs in the liberation movement on Western Caucasus// Historical collection. 1935. №.4. P. 174.
- ^ Esadze S. Conquest of Western Caucasus and end of the Caucasian war. Tiflis, 1914. P. 112.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Cerkes Meclisi Adigece Adyge Hase romanize Adige Xase ya da resmi adiyla Buyuk Ozgurluk Meclisi Adigece Shhafitnyge Haseshho romanize Shafitnige Xasesxo Cerkesya nin son meclisi Askeri komutanlar din adamlari ve aydinlardan olusan meclis 1861 yilinda Soci de yapilan bir toplanti sonucunda resmilesmis ve onceki geleneksel meclisin yerini almistir Meclis uluslararasi destek elde etmek icin Osmanli Devleti de dahil olmak uzere dunyadaki cesitli ulkelerle iliskiler kurmustur Meclis Rus gucleri tarafindan feshedildikten sonra bazi uyeler Cerkes Liderlerden Majesteleri Kralice Victoria ya Dilekce adli bir mektup yazarak Ingiliz Imparatorlugundan insani yardim istediler Buyuk Ozgurluk Meclisi Shhafitnyge HaseshhoCerkesyaMeclis tarafindan kullanilan Cerkes bayragi varyantiMecliste alinan karara gore Cerkesya nin vilayetleriTurTurTek meclislilikTarihKurulus13 Haziran 1861 163 yil once 1861 06 13 4 Zilhicce 1277 Dagilis21 Mayis 1864 160 yil once 1864 05 21 26 Zilhicce 1280 OncekiLepq Zefes Halk Meclisi BaskanlikBaskanGerandiqo BerzegAbzeh temsilcisiHasan BisSapsig temsilcisiIslam ThauseKabardey temsilcisiAslan BesleniyqoDiger onemli uyelerQarabatir Zanuqo Sefer Bey Zanuqo nun oglu Ismail Braqiy Ibrahim aka Thause Muhammed Hust Ipa Dzias Nafu Ahmed Ali Ibrahim AliYapiSandalye15Siyasi gruplarBuyuk Cerkes Gorusmesi 15 SecimlerSon secim13 Haziran 1861Toplanti yeriSace 1861 1862 Tophane 1862 1863 bazi uyeler Mutihuasua 1862 1864 bazi uyeler Qbaade 1864 TarihOnceki meclisler Cerkes halki arasinda geleneksel kabile meclisleri hep var olmustu 1700lu yillarda Cerkesya nin farkli bolgeleri her yil bulusarak bir meclis gorusmesi yapmaya ve ulkeyi ortak yonetmeye basladilar boylece Cerkesya nin birlesme sureci basladi ve Cerkesya Konfederasyonu kurulmus oldu Basta laf ustunde bir birlik olsa da her gecen gun merkezilesme hizlaniyordu Avrupa dan esinlenilmis ilk meclis ise 1820 yilinda kuruldu Qizbec Tigujiqo gibi onemli kisiler de bu meclise katilmisti Bu tur siyasi yapilanmalar ozellikle Rus yayilmaciligina karsi gelisiyordu Edirne Antlasmasi nin ardindan Cerkesler Milli Birlik Meclisi Adigece Lepk Theryӏo Hase adli bir meclis daha kurdular Bu meclislerden en buyuklerinden birisi 1834 te Ubin da toplanan ve Cerkes bayragi nin kabul edildigi meclisti Bu meclise Britanyali seyyahlar Edmund Spencer ve David Urquhart da katilmisti Cerkes prenslerinin Soci de bulusmasi 1847 Resim daha eski bir olayi tasvir etse de Cerkes aristokrasisinin gorunumu hakkinda bir fikir veriyor Grigory Gagarin in tablosu Iste o zaman cesur lider Hirsis Sultan Oglou Istanbul dan yeni aldigi Turk Imparatorlugu nda yuksek statuye sahip bir Cerkes prensesinin guzel elleriyle suslenmis guzel ulusal bayragi acti Uzun zamandir beklenen ulusal bayragin gorulmesi uzerine binlerce kilic havaya uctu ve kalabaliktan uzun sureli bir sevinc cigligi yukseldi Ortak tehdit basariya ulasmanin ilk ve en gerekli unsuru olarak birlik duygusu uyandirdigi icin ulke genelinde herkes Ruslara asla boyun egmeyecegine onlarla ticari iliskilere girmeyecegine herhangi bir anlasmayi surdurmeyecegine yemin etti Prensler ve boylar arasinda o gune kadar suregelen rekabet sona erdi simdiye kadar birbirlerinin topraklarina saldiran Cerkesler artik el ele en yakin kardeslik baglariyla birlesmis olarak gorulebiliyordu Edmund Spencer Yeni meclisin orgutlenmesi Cerkes aydinlar din adamlari ve liderleri arasindaki bir toplantida tam anlamiyla merkezi bir meclis kurulmasi gerektigi karari alindi ve 13 Haziran 1861 tarihinde bu meclis kuruldu Meclisin merkezi olarak gunumuzde Soci olarak bilinen Sace bolgesi secildi Meclis baskani ve Cerkesya baskani olarak Gerandiqo Berzeg secildi Tum Cerkesya nin ortak hukumeti bu meclis idi Meclis binasinin insaasina Sadz bolgesinden Abhazlar da katildi Meclis binasinda mahkeme mescit ve misafirhaneler de vardi Meclis resmi olarak bagimsiz Cerkesya devletini dunyaya ilan etti ve Cerkes ulusunun taninmasinin yani sira savunma operasyonlarini finanse etmek icin silah ve malzeme destegi saglama cabalarini iki katina cikarmaya calisti Meclis Agustos 1861 de Ingiltere nin Sohum daki konsolosluguna Cerkeslerin politik durumunu ve isteklerini aciklayan bir deklerasyon sundu 4 Zilhicce 1277 de 13 Haziran 1861 tum Cerkesler gucu birlestirmek ve bagimsizligi tesis etmek icin Meclis e davet edildi Hepsi ic duzeni korumak icin olaganustu bir birlik kurmak ve buna ayak uydurmak konusunda oybirligiyle anlastilar Bu birlige kulak asmayanlar cezalandirilacaktir Cerkes bolgesinde 15 ulema ve aydinlardan olusan bir Meclis kurulmustur Bu Meclis e Buyuk Ozgurluk Meclisi adi verildi Meclisin emriyle ulkemizde 12 vilayet kurulmustur Her vilayetin bir muftusu bir kadisi ve bir muhtari vardir Bunlar Meclis in emirlerine uymali ve birlik ile uyum icinde hareket etmelidirler Bir Cerkes in mulkiyetinde ise her 100 den 1 i alinir Boylece eyalet mahkemesinin emrini yerine getiriyorlar gelir toplamak ve vergi dagitmak gasp edilen mulkleri kurtarmak ve izlemek Her halukarda gelirler giderleri asti ve elhamdulillah ulkeyi yoneten Buyuk Cerkes Ozgurluk Meclisi amacina hizmet ediyor Alinan ilk kararlar Meclis ilk olarak bu kararlari aldi Cerkesya Devleti bagimsiz bir devlettir Kurulan meclis tum Cerkesleri temsil etmektedir Ulke bayragi yesil uzerine uc sari ok ve on iki yildizdan olusur Milli birlik gerekirse zor kullanarak uygulanacaktir Rusya ya karsi gazavat ilan edilmistir Yine Rusya ile baris yapilmaya calisilacak ve yapilan diplomatik anlasmalara uyulacaktir Cerkesya hicbir kosulda Carlik ordularina teslim olmayacaktir Ulke 12 bolgeye bolunecek her bolgeye kadi muftu ve muhtar atanacak bu yoneticiler meclis adina hareket edecektir Bolge yoneticileri meclis adina vergi toplayacak 100 hane basina 5 suvari bedeli alinacak her 100 aileden 5 suvari askere gonderilecektir Yuz maldan biri vergi alinacaktir Toplanan vergiler Cerkesya nin bagimsizligi adina savunma amacli harcanacaktir Devlet idaresi adina hukumet binasi ve misafirhaneler yapilacaktir Dunya guclerine delegeler gonderilecektir Rusya ile diplomatik gorusmeler Meclis liderleri savasi bitirmeye calisti Temmuz 1861 de Meclis Rusya nin Kafkasya valisi General Baryatinsky ye Gerandiqo Berzeg Hasan Bis ve Islam Thause den olusan bir heyet gonderdi Baryatinsky konuyla ilgilenmesi icin Prens Orbeliani yi atadi Orbeliani Cerkes onerilerini reddetti ve bir Cerkeslerin Car a boyun egmesini talep etti Eylul 1861 de Cerkes Meclisinden bir heyet Car II Aleksandr ile bir araya geldi Cerkes heyeti Rusya nin anlasmalari bozdugundan sikayetlendi Sonra Rusya Cerkeslerin Cerkesya da yasamalarina izin verirse onurlu davranacak bir Rus yonetimini kabul edeceklerini soyledi Car Aleksandr Elimizden geleni yapariz dedi Ancak gorusmelerin devaminda Car araya girerek Cerkeslerin tum kosullarinin reddedildigini ve Cerkeslerin kosulsuz sartsiz teslim olmasi gerektigini soyledi Ardindan Gerandiqo Berzeg Meclis muhtirasini yazili olarak Car a teslim etti Bu topraklar bize ait onlari atalarimizdan miras aldik ve sizinle uzun husumetimizin nedeni bu topraklari elimizde tutmak istememizdir Yeni bir devlet yapilanmasini benimsedik ve amacimiz ulkemizi kati adalet ve insanlikla kimseye haksizlik etmeden yonetmektir Bizim gibi bu kadar iyi niyetli bir halk sizinki gibi guclu bir guce sempati uyandirmalidir Bagimsizlik icin cabalayan diger insanlara sempati duydunuz neden bize de ayni sempatiyi gostermiyorsunuz Ulkemizi adil bir sekilde yonetmek ve cikardigimiz yeni yasalara bagli kalmak icin elimizden gelen her seyi yapiyoruz Vatandaslarimiza adil davranmak ve bizi ziyaret eden yabancilarin can ve mallarina saygi duymak istiyoruz Sizinki gibi guclu bir ulkenin gorevi nedir bu kadar kucuk bir halki yok etmek mi yoksa reformlarimizi gerceklestirmemize yardim etmek mi Davamizi tum buyuk ulkelere iletmeye karar verdik siz onlardan birisiniz ve davamizi size dogru bir sekilde sunuyoruz Bize adaletli davranin mallarimizi ve camilerimizi harap etmeyin kanimizi dokmeyin Guclu bir devletin gereksiz yere bir insanin canini almasi utanc vericidir Bu haksiz savasin surdurulmesinden cikacak tek sey caresiz kadin ve cocuklarin esir alinmasidir Bizim vahsi bir halk oldugumuz dedikodusunu yayarak tum dunyayi yaniltiyorsunuz ve bu bahaneyle bizimle savasiyorsunuz biz de sizin gibi insaniz Kanimizi dokmeye kalkismayin cunku biz vatanimizi sonuna kadar savunmaya karar verdik Car bu metne cevap verme yetkisini Yevdokimov a verdi Yevdokimov Cerkeslerin kosulsiz teslim olmasini istedi Car Aleksandr babasi I Nikolay in politikasini tutarli bir sekilde surdurdu ve Cerkes baris onerilerini reddetti Rus Cari Cerkeslerin ya Osmanli topraklarina ya da Sibirya ya surgun edilecegini ilan etti ve Cerkeslere karar vermeleri icin bir ay sure verdi Meclis bir toplanti yapti ve Rus taleplerinin reddine karar verdi Cerkesler son adamlarina kadar savasmak istiyorlardi Sadece meclis uyesi Ismail Bey Rusya ile gorusmelere devam edilip ozerklik kazanmak gerektigini dusunuyordu ancak bu dusuncesinde yalnizdi Dunya guclerine gonderilen delegeler Birlesik Krallik Haziran 1862 de Rus General N P Kolyubakin Meclis binasina saldirdi Bu kriz sirasinda Cerkes devletinin liderleri yardim icin buyuk guclere basvurdu Birlesik Krallik a ozel bir heyet gonderildi Bu heyet Londra Manchester Edinburgh ve Dundee gibi buyuk Ingiliz ve Iskoc sehirlerini ziyaret etti Ziyaretler basta Iskoclar olmak uzere Britanyalilar tarafindan destekle karsilandi Politikacilar ve gazeteler Cerkes davasini ele almaya ve Cerkesya yi kurtarmak icin mudahale cagrisinda bulunmaya basladilar Cerkes temsilcileri Hassan efendi ve Ismail efendi bir miting duzenlediler Cerkesya ve Ingiltere nin kardes olduguna vurgu yaptilar ve tum kalabalik tarafindan ayakta alkislandilar Cerkesler burada anayasal devletler ailesine katilmak istediklerini belirttiler Ingiltere de Cerkes destekcileri mitingler duzenlediler hatta Cerkesleri desteklemek icin bizzat kraliceye basvurdular Ancak Ingiliz hukumeti Rusya ile dogrudan bir catisma korkusuyla inisiyatif almadi Londra nin eylemsizligine kizan bircok kisi tarafindan organize edilen Cerkes Yardim Komitesi Cerkes yetimler icin silte battaniye yastik yun ve giysi temini icin 2 067 toplamayi basardi Ancak Komite daha sonra Rus dusmanligi ile suclandi ve kapatildi Fransa Cerkesler Fransa ya da bir heyet gonderdi Ancak cabalara ragmen sonuc alinamadi Osmanli Imparatorlugu Meclis heyeti Istanbul u da ziyaret etti Cerkes meseleleri uzerine ozel bir komite de kuruldu Ancak ekonomik ve siyasi olarak zayif dusen Osmanli Devleti Cerkeslere yardimci olma sorununun cozumune katki saglayamadi Kapanisi Meclis binasinin yok olusunun ardindan Meclisin kalan uyeleri Kafkas daglarina tasindi ve gizlice calismaya devam ettiler Bir kismi ise Istanbul a Tophane ye tasindi Burada acilan Cerkes Isleri Cemiyetine Cerkesler ve Lehler destek verdi Daha sonra bu cemiyete bazi Cerkes Meclisi uyeleri katildi 1863 te meclis aktivitelerine son verdi 1864 te son bir sembolik toplanti Qbaade de yapildi ve Qbaade muharebesi gerceklesti Ayrica bakinizCerkesler Cerkes Surgunu Adige CumhuriyetiKaynakca a b c d 2 Rossijskij gosudarstvennyj voenno istoricheskij arhiv dalee RGVIA F 38 Op 7 D 422 a b Naurzova I Materialy po folkloru etnografii i istorii adygov Biografii znamenityh cherkesov Mardzh Parizh 1929 44 a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Vladimirovna Chuntyzheva Rima 2014 Sochinskij medzhlis opyt obshestvenno politicheskogo tvorchestva adygov v XIX veke Vestnik Majkopskogo gosudarstvennogo tehnologicheskogo universiteta 4 15 19 ISSN 2078 1024 9 Mart 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 9 Mart 2023 Aydemir Izzet Adige Bayraginin Tarihcesi Berzedzh N Izgnaniya cherkesov Prichiny i posledstviya Majkop 1996 224 s a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Panesh Askerbij Dzepshevich 2019 medzhlis Volnosti Cherkesskoj adygskaya Gosudarstvennostna Poslednem Etape Kavkazskoj Vojny Vestnik Nauki Adygejskogo Respublikanskogo Instituta Gumanitarnyh Issledovanij Imeni T m Kerasheva Rusca 18 42 Erisim tarihi 12 Agustos 2023 a b c d e f g h i j k l m n Grassi Fabio L A new homeland The Massacre of The Circassians Their Exodus To The Ottoman Empire and Their Place In Modern Turkey Ingilizce Aydin University International ISBN 9781642261349 Tragicheskie posledstviya Kavkazskoj vojny dlya adygov vtoraya polovina XIX nachalo XX v Nalchik 2000 The First Circassian Exodus to the Ottoman Empire 1858 1867 and the Ottoman Response Based on the Accounts of Contemporary British Observers 2007 On Horseback Through Asia Minor 2007 Enclosed in Despatch No 3 From Sir Henry Bulwer to Earl Russell Constantinople April 12 1864 FO 881 1259 Kazemzadeh Hamed 2018 PDF Tez Uniwersytet Warszawski 30 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 30 Ocak 2024 Spencer capt Edmund 1837 Travels in Circassia Krim Tartary amp c Ingilizce 19 Haziran 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2023 Spenser Edmond www vostlit info Rusca 29 Kasim 2011 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Ekim 2023 Yagci Zubeyde Gunes 1 Haziran 2016 Kuzey Kafkasya nin Uluslararasi Lideri Sefer Zaniko Bilig 76 59 86 ISSN 1301 0549 22 Ekim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 23 Ekim 2023 Brewda J L Hoyos 1999 David Urquhart s Holy War EIR XXVI 36 24 27 a b c Fadeev A V Ubyhi v osvoboditelnom dvizhenii na Zapadnom Kavkaze Istoricheskij sbornik M L 1935 4 Yemij Ruslan 1 Agustos 2011 Soci Meclisi ve Rus Cari II Aleksandr ile Bulusma Jineps Gazetesi Yildiz Hapi Cevdet tarafindan cevrildi 12 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2023 Fadeev A V Ukaz soch Bliev M M Degoev V V Kavkazskaya vojna M 1994 AKAK T 12 Tiflis 1874 S 925 926 Natho Kadir Kafkasya da ve Kafkasya Disindaki Cerkesler Ankara 2009 Berzeg Nihat Cerkesler Chiviyazilari 2006 Nibe Anzor Adige Maq 12 Eylul 2011 Cev Hapi Cevdet Yildiz GAKK F 799 OP 1 D 11 a b c Richmond Walter 9 Nisan 2013 The Circassian Genocide Ingilizce Rutgers University Press ISBN 978 0 8135 6069 4 17 Mayis 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Ekim 2017 a b RGVIA F 38 OP 7 Ed hr 410 Polovinkina T V Cherkesiya bol moya Istoricheskij ocherk drevnejshee vremya nachalo XX v Majkop 1999 a b Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi 33 isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Olsevsky Kavkaz c 1841 po 1866 god Richmond tarafindan atifta bulkunulmustur RGVIA F 38 OP d 396 S 85 86 Rosser Owen 2007 s 46 Rosser Owen 2007 s 46 With the Highland Clearances still fresh in the minds of many the Circassian issue seems to have generated particular sympathy in Scotland One frustrated letter sent in to The Scotsman reflects this sentiment The Scotchmen whose ancestors fought and bled for their national liberty over and over are they to meet and talk and do nothing at the call of both freedom and humanity or instead of being first to be last If they are they are unworthy of the blessings they themselves enjoy why not call a public meeting and appoint a committee to receive contributions Rolland Stewart Erskine 1862 Circassia Speech at a public meeting held at the Corn Exchange Preston to receive the Deputies from Circassia Ingilizce Hardwicke 14 Agustos 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 14 Agustos 2023 Rosser Owen 2007 ss 47 49 Fadeyev A V The Ubykhs in the liberation movement on Western Caucasus Historical collection 1935 4 P 174 Esadze S Conquest of Western Caucasus and end of the Caucasian war Tiflis 1914 P 112