Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ön-İtalik, Proto-İtalik veya Ana İtalik; Latince ve ondan türeyen Romen dillerinin de dahil olduğu İtalik dillerin atasıdır. Doğrudan yazılı olarak tasdiklenmemiş, karşılaştırmalı yöntemle belli bir dereceye kadar (en). Ön-İtalik, önceki Ön-Hint-Avrupaca dilinden türemiştir.
| Ön-İtalik | |
|---|---|
| Proto-İtalik, Ana İtalik dili | |
| Atası olduğu diller | İtalik diller |
| Bölge | İtalya Yarımadası |
| Dönem | yaklaşık MÖ 1000 |
Yeniden oluşturulmuş atası | |
| Kendisinden türemiş diller |
|
Tarih
Arkeolojik ve dilbilimsel kanıtlar arasında kesin bir denklem kurulamasa da Ön-İtalik dili, genellikle (en) (MÖ 1700 – MÖ 1150) ve (en) (MÖ 1200 – MÖ 900) kültürleri ile ilişkilendirilir.
Öte yandan glottokronolojideki (dil tarihlemesi) çalışmalar; Ön-İtalik'in, MÖ 2500'deki bir zamanda Ön-Hint-Avrupacanın batı lehçelerinden ayrılmış olduğunu savunmaktadır.İtalik kabileler tarafından; 2. milenyumun ikinci yarısında İtalyan Yarımadası'na ilerlemeden önce, aslen Alplerin kuzeyinde konuşulmuştur. Dilbilimsel kanıtlar, ayrıca Kelt kabileleri ve Ön-Cermence konuşanlarıyla erken temaslar da göstermektedir.
Gelişim
Ön-Hint-Avrupacadan Ön-İtalik'e doğru yaşanan düzenli fonetik değişimlerin listesi aşağıdadır. Aralarında iyi tasdiklenmiş tek dil olduğundan, Ön-İtalik'in yeniden oluşturulmasında ana kaynak olarak Latince kullanılır. Bu yüzden de, kesin kanıtların olmaması nedeniyle, bazı değişimlerin tüm İtalik dillerde mi (Ön-İtalik öncesi bir değişim) yoksa sadece Latincede mi (Ön-İtalik sonrası bir değişim) yaşandığı her zaman açık değildir.
Engelliler
- Öndamaksıllaşmış artdamaksıllar (veya sadece öndamaksıl), normal artdamaksıllarla birleşti, bu değişime kentumizasyon denmektedir.
- *ḱ > *k
- *ǵ > *g
- *ǵʰ > *gʰ
- Öndamaksıllaşmış artdamaksıl ve *w seslerinden oluşan diziler, birleşti: *ḱw, *ǵw, *ǵʰw > *kʷ, *gʷ, *gʷʰ
- *p...kʷ > *kʷ...kʷ, Kelt dillerinde de bulunan bir değişim.
- Dudaksıllaşmış artdamaksıllar ünsüz öncesi dudaksıllıklarını kaybetti: *kʷC, *gʷC, *gʷʰC > *kC, *gC, *gʰC.
- Engelli ünsüzler, ötümsüz ünsüz (genellikle *s ve *t) öncesinde (soluksuz) ötümsüz olurlar.
- Ötümlü , sürtünmelilere dönüşür. Kelime başında ötümsüzleşirken kelime içinde alofonik olarak ötümlüleşirler. Oskancada genizsilden sonra bile sürtünmeli olarak kaldıkları görülür. Diğer çoğu İtalik dilde ise daha sonrasında o konumda patlamalıya dönüştükleri görülüyor.
- *bʰ > *f (kelime içinde *β)
- *dʰ > *θ (kelime içinde *ð)
- *gʰ > *x (kelime içinde *ɣ)
- *gʷʰ > *xʷ (kelime içinde *ɣʷ)
- *s sesi de alofonik olarak kelime içinde *z sesine ötümlüleşti.
- *sr, *zr > *θr, *ðr.
- *θ, *xʷ > *f. Venetçedeki vhagsto/hvagsto kelimesinde görülür (Latincede faciō). Ötümlü alofonları *ð ve *ɣʷ, Latince ve Venetçede *β sesinden farklı kaldı ama Osko-Umbriya'da birleşti.
- *tl > *kl kelime içinde.
- Kelime sonunda *t > *d değişimi oldu.
Ünlüler ve titreşimliler
- *l̥, *r̥ > *ol, *or
- *m̥, *n̥ > *əm, *ən ("Ünlüler"e bkz.)
- *j ünlüler arasında kaybolur. Eğer iki ünlü de aynıysa ünlü boşluğundaki ünlüler uzun bir ünlüye dönüşür.
- *ew > *ow.
- *o > *a dudaksıllardan ve *l sesinden önce.
- *-mj- > -*nj-
Gırtlaksıllar
Gırtlaksıl (köksül, laryngeal) sesler, bir dizi varsayımsal Ön-Hint-Avrupaca (ÖHA) sesidir (*h₁, *h₂, *h₃), Geç Ön-Hint-Avrupaca döneminde kaybolmuş ve yanındaki ünlülere çeşitli etkileri olmuştur. Yok oluşları Ön-İtalik'te bazı ayırt edici ses kombinasyonlarına neden olmuştur. Aşağıdaki değişimlerde kelime sınırlarını belirtmek için "#", standart uygulamaya göre kullanıldı; baştayken de kelime başlangıcını belirtiyor. H, üç gırtlaksıldan herhangi biri anlamına geliyor.
İtalik'teki daha basit gırtlaksıl gelişmeleri, Hint-Avrupa'nın diğer birçok kolunda da görülür:
- *h₁e > *e, *h₂e > *a, *h₃e > *o
- *eh₁ > *ē, *eh₂ > *ā, *eh₃ > *ō
- *H > *a engelliler arasında
- Gırtlaksıllar, bir ünsüz öncesinde kelime başında kaybolur.
İtalik'in daha karakteristik özelliği, gırtlaksılların titreşimli ünsüzlerle olan etkileşimleridir. Burada R, bir titreşimli ünsüzü; C, herhangi bir ünsüzü; V, bir ünlüyü temsil etmektedir.
- #HRC > #aRC ve CHRC > CaRC, ancak #HRV > #RV
- CRHC > CRāC, ancak CRHV > CaRV
- CiHC ve muhtemelen CHiC > CīC
Morfoloji
- (en) genel kaybı, yalnızca birkaç kalıntı kaldı.
- kaybı.
Fonoloji
Ünsüzler
| Dişsil | Dişyuvasıl | Artdamaksıl | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| m | n | (ŋ) | ||||
| p b | t d | k g | kʷ ɡʷ | |||
| Sürtünmeli | ɸ (β) | θ? ð? | s (z) | x (ɣ) | xʷ? ɣʷ? | |
| r | ||||||
| l | ||||||
| j | w |
- [ŋ], artdamaksıl ünsüz öncesi /n/'nin bir alofonudur.
- Ötümlü sürtünmeliler ([β], [ð], [ɣ], [ɣʷ] ve [z]), kelime başı ötümsüz sürtünmeliler ([ɸ], [θ], [x], [xʷ] ve [s]) ile tamamlayıcı dağılım içerisindedir ve bu yüzden basitçe birbirlerinin alofonlarıdır. Fakat Ön-İtalik dönemindeki bir noktada, [ɸ] ile birleşen ötümsüz [θ] ve [xʷ] alofonlarının kaybı ile alofonluk bir şekilde bozuldu. Akademisyenler; Ön-İtalik, /θ ~ ð/ ve /xʷ ~ ɣʷ/ sesleri hala varken mi yeniden oluşturulmalı yoksa fonemlerin ötümsüz alofonları /ɸ ~ β/ 'de birleşmiş ve ötümlü alofonları bağımsız fonemler (/ð/, /ɣʷ/) haline gelmişken mi yeniden oluşturulmalı diye fikir ayrılığına düşüyorlar. İlk fikir; [ɸ] birleşiminin, sonradan yaşanan bölgesel bir değişim olduğunu ve mevcut bütün lehçelere yayıldığını, bunun muhtemelen ötümlü sürtünmelilerin kaybıyla aynı anda veya sonrasında yaşandığını varsayıyor. /ð/ ve /ɣʷ/ sesleri dilbilimsel açıdan görece nadirdir ve sonuç olarak sonraki tüm dillerde düşmüşlerdir, her birinde farklı olacak şekilde.
Ünlüler
| Arka | |||
|---|---|---|---|
| i | u | ||
| e | (ə) | o | |
| a | |||
| Arka | |||
|---|---|---|---|
| i: | u: | ||
| eː | o: | ||
| a: | |||
- /ə/ belki de gerçek bir fonem değildi ama ünsüzlerden önce bir destek ünlü olarak yerleştiriliyordu. ÖHA hecesel genizsillerinin (*m̥ ve *n̥) sonuçları üzerine yeniden oluşturulabilir (Latincede *em, *en veya *im, *in; Osko-Umbriya'da *am, *an ve *em, *en şeklinde görülür). Bu yüzden de /ə/'yı ayrı bir ses olarak yeniden oluşturmak gerekli görünmektedir.
Ön-İtalik aşağıdaki ikili ünlülere sahipti:
- Kısa: *ai, *ei, *oi, *au, *ou
- Uzun: *āi, *ēi, *ōi
Osthoff Yasası, Ön-İtalik'te üretken kaldı. Bu; uzun ünlülerin, ardından aynı hecede bir titreşimli ve başka bir ünsüz geldiğinde kısalmalarına neden oldu: V:RC > VRC. Uzun ikili ünlüler de V:R dizileri olduğundan sadece kelime sonunda meydana gelebilir ve kalan yerlerde kısalırlardı. Uzun ünlüler kelime sonu *-m'den önce de kısaldı. Kısa *-a-'nın birçok yerde görülmesinin sebebi budur (ör. ā-fiillerinin veya ā-gövdelerinin sonunda).
Prozodi
Ön-İtalik kelimeler, ilk hecede sabit bir vurguya sahip olmuş olabilir; bu vurgu kalıbı, en azından bazı dönemlerde çoğu yavru dilde muhtemelen vardı. Latincede, başlangıç vurgusu Eski Latince dönemi için varsayılmıştır, bundan sonra yerini "Klasik" vurgu kalıbına bırakmıştır. Fakat sabit başlangıç vurgusu Ön-İtalik'ten sonra yaşanan bölgesel bir özellik olabilir çünkü açıkladığı varsayılan (en) MÖ 1. milenyumun ortasından önce bulunmaz.
Ayrıca, Brent Vine'ın (2006) Thurneysen-Havet Yasası'nın (ton öncesi/pre-tonik *ou > *au) yeniden formülasyonunun işe yaraması için Erken Ön-İtalik'te ÖHA mobil aksanının sürekliliği gereklidir.
Dil bilgisi
İsimler
İsimler üç cinsiyetten birine ait olabilir: eril, dişil ve nötr. Sekiz ÖHA durumunun yedisiyle çekimlenirler: , , , , , ve ; durumu kaybolmuştur. İsimler ayrıca tekil ve çoğul şeklinde sayıya göre de çekimlenirdi. İkillik artık ayırt edilmiyordu; ancak birkaç kalıntı, ikil çekimin bir biçimini halen korumaktaydı (Latince duo, ambō gibi).
o-gövdeleri
Bu sınıf, Latincenin ikinci çekimine karşılık gelir. ÖHA tematik çekiminden gelmektedir. Bu sınıftaki çoğu isim eril veya nötrdü ancak bazı dişil kelimeler de olmuş olabilir.
| *agros e. "tarla" | *jugom n. "boyunduruk" | |||
|---|---|---|---|---|
| Tekil | Çoğul | Tekil | Çoğul | |
| Yalın | *agros | *agrōs (*agroi) | *jugom | *jugā |
| Seslenme | *agre | *agrōs (*agroi) | ||
| Belirtme | *agrom | *agrons | ||
| Tamlayan | *agrosjo *agrī | *agrom | *jugosjo *jugī | *jugom |
| Yönelme | *agrōi | *agrois | *jugōi | *jugois |
| Ayrılma | *agrōd | *jugōd | ||
| Bulunma | *agroi? *agrei? | *jugoi? *jugei? | ||
- Tekil tamlayandaki *-ī bitiminin kökeni bilinmiyor fakat hem İtalik'te hem de Kelt'te bulunmakta. Latincede, daha eski olan tamlayan bitimi *-osjo'nun çoğunlukla yerine geçmiştir. Eski biçim birkaç yazıtta bulunmaktadır (ör. 'taki popliosio valesiosio, Klasik Latincede Publii Valerii olmuştur). Ayrıca bazı zamir tamlayanlarında da devam ettirilir (ör. cuius < *kʷojjo-s < *kʷosjo; ünsüz gövdesi tamlayanı *-os ile analoji yoluyla *-s eklendi). Osko-Umbriya'da hiçbiri kalmaz, yerlerine i-gövdesi *-eis geçer.
- Çoğul yalın; aslen isim ve sıfatlar için *-ōs, zamir biçimleri için *-oi idi. Ön-İtalik'teki dağılımları açık değil ancak iki bitim de kesinlikle hala vardı. *-ōs bitimi Latincede tamamen *-oi bitimine, buradan da Klasik -ī'ye dönüştü. Osko-Umbriya'da tam tersi oldu, *-oi yerine *-ōs geçti; bu da Oskancada -ús,Umbriyacada -us oldu.
- Eski Latincede çoğul tamlayan hala genellikle -om, sonradan -um'du. Daha sonradan ā-gövdesi *-āzom baz alınarak değiştirildi, buradan da Klasik -ōrum oluştu.
ā-gövdeleri
Bu sınıf, Latincenin birinci çekimine karşılık gelir. Esas olarak *-eh₂- şeklinde biten ÖHA isimlerinden türemiştir. Çoğunlukla dişil isimler içerir ancak belki birkaç tane de eril isim vardır.
| *toutā d. "halk, nüfus" | ||
|---|---|---|
| Tekil | Çoğul | |
| Yalın-Seslenme | *toutā | *toutās |
| Belirtme | *toutām | *toutans |
| Tamlayan | *toutās | *toutāzom |
| Yönelme | *toutāi | *toutais |
| Ayrılma | *toutād | |
| Bulunma | *toutāi | |
- The accusative singular ending would have been *-am originally, due to shortening of long vowels before final *-m. However, a long vowel is found in the attested forms. This long vowel most likely arose by analogy with the other endings that have a long vowel.
- The genitive plural ending was originally a pronominal form, PIE *-eh₂-soHom.
Ünsüz gövdeleri
Bu sınıf, çeşitli ünsüzlerle biten gövdeleri içerimektedir. Diğerlerinin yanında kök isimler, n-gövdeleri, r-gövdeleri, s-gövdeleri ve t-gövdelerini içeriyor. Başlangıçta ayrı bir sınıf olan i-gövdelerini de içeren Latincenin üçüncü çekimine karşılık geliyor.
Eril ve dişil isimler benzer şekilde çekimlenirler ama nötr isimlerin yalın, belirtme ve seslenme durumlarında farklı biçimleri vardır.
| *sniks d. "kar" | *kord n. "kalp" | |||
|---|---|---|---|---|
| Tekil | Çoğul | Tekil | Çoğul | |
| Yalın-Seslenme | *sniks | *sniɣʷes | *kord | *kordā |
| Belirtme | *sniɣʷəm | *sniɣʷəns | ||
| Tamlayan | *sniɣʷes *sniɣʷos | *sniɣʷom | *kordes *kordos | *kordom |
| Yönelme | *sniɣʷei | *sniɣʷ(?)βos | *kordei | *kord(?)βos |
| Ayrılma | *sniɣʷi (*sniɣʷa?) | *kordi (*korda?) | ||
| Bulunma | *sniɣʷi | *kordi | ||
Bu sınıftaki isimlerin tekil yalın biçimleri genellikle düzensizdi. Bu da gövdenin son ünsüzüne göre çeşitli alt türler oluşturdu.
- Çoğu ünsüz gövdesi için eril ve dişil tekil yalın/seslenme bitimi *-s idi. Bu bitim son ünsüzün ötümsüzleşmesine, düzleşmesine ve/veya sertleşmesine sebep olabilirdi; yukarıdaki *sniks örneğinde olduğu gibi. Nötr isimlerin bitimi yoktu.
- n-gövdeleri genellikle *-ō bitimine sahipti, diğer durumlarda *-on- (veya belki *-en-) iç ekiyle birlikte kullanılırdı. Nötr isimler, tekil yalın/seslenme/belirtme durumlarında *-ən bitimine sahipti fakat kalan biçimlerin gövdeleri belirsizdir.
- r-gövdeleri *-(e)r- ile değişen *-ēr bitimine sahipti. Ünlü uzunluğundaki değişim Latincede kaybolmuş fakat Oskancada korunmuştu.
- s-gövdeleri eril ve dişiller için *-ōs, nötrler için *-os bitimine sahipti. Bu, diğer biçimlerde *-ez- (veya belki eril ve dişilde *-oz-) ile değişimli kullanıldı.
- r/n-gövdeleri nötr isimlerden oluşan küçük bir gruptu. Bunlar yalın/seslenme/belirtme durumlarında *-or, kalan biçimlerde -(e)n- bitimlerine sahipti.
Diğer notlar:
- Tekil tamlayan halinin iki olası bitimi vardı. İkisi de Eski Latincede yan yana tasdiklenmiştir ancak -es/- bitimi i-gövdelerinden olabilir (aşağıya bkz.). Osko-Umbriya'da yalnızca i-gövdesi bitimi -eis bulunur.
- Latincedeki eril çoğul yalın bitimi -ēs, i-gövdelerinden alınmıştır.
- Nötr çoğul yalın/seslenme/belirtme durumlarında aslen ya *-a vardı ya da son ünsüz öncesi ünlü uzaması vardı. İtalik'te bu, zaten o-gövdesi bitimi *-ā ile değiştirildi.
- Çoğul yönelme (ve ayrılma/bulunma?) bitimi aslen araya herhangi bir ünlü girmeden gövdeye doğrudan ekleniyordu. Latincede araya giren bir -e- veya -i- varken Osko-Umbriya'da bitim tamamen değiştirilmiştir. Ön-İtalik'teki durumun ne olduğunu tam belli değil.
i-gövdeleri
Bu sınıf, Latincede -um yerine -ium çoğul tamlayan bitimine sahip olan üçüncü çekime karşılık gelmektedir. Latincede ünsüz gövdeleri zamanla bu sınıfla birleşti. Bu süreç tarihi çağa kadar devam etti. Örneğin Sezar'ın zamanında (yaklaşık MÖ 50) i-gövdeleri halen ayrı birçoğul belirtme bitimine (-īs) sahipti ama bu, Augustus'un zamanına kadar (yaklaşık MS 1) ünsüz gövdesi bitimi -ēs ile değiştirilmişti. Ön-İtalik'te, diğer İtalik dillerde de olduğu gibi, i-gövdeleri halen çok ayrı bir türdü ve herhangi bir birleşme belirtisi göstermiyordu.
Eril ve dişil isimler benzer şekilde çekimlenirken nötr isimler yalın/seslenme/belirtme durumunda farklı biçimlere sahipti.
| *məntis d. "zihin" | *mari n. "deniz, göl" | |||
|---|---|---|---|---|
| Tekil | Çoğul | Tekil | Çoğul | |
| Yalın-Seslenme | *məntis | *məntēs | *mari | *mariā (*-īā?) |
| Belirtme | *məntim | *məntins | ||
| Tamlayan | *mənteis *məntjes | *məntjom | *mareis *marjes | *marjom |
| Yönelme | *məntēi | *məntiβos | *marēi | *mariβos |
| Ayrılma | *məntīd | *marīd | ||
| Bulunma | *məntei | *marei | ||
- Tekil tamlayan için açıkça iki farklı biçim vardı. -eis biçimi Osko-Umbriya'da bulunuyor. -es Erken Latincede görünüyor ancak *-eis'ten hiçbir iz bulunmamaktadır. Bu ünsüz gövdesi bitimini yansıtabilir ancak ayrıca *-jes'ten de geliyor olabilir. Eski Latincede tasdiklenen ve paralel bir oluşumu gösterebilecek olan u-gövdelerindeki *-wos ile kıyaslayın.
- Orijinal nötr çoğul yalın/seslenme/belirtme biçimi *-ī idi. İtalik'te zaten o-gövdesi bitimi eklenerek genişletilmişti.
u-gövdeleri
Bu sınıf Latincenin dördüncü çekimine karşılık gelmektedir. Tarihi olarak i-gövdelerine paraleldiler ve j/i'nin w/u ile yer değiştirdiği birçok benzer biçim vardı. Fakat ses değişimleri onları zamanla biraz farkı kıldı.
| *portus e. "liman" | *kornu/ū n. "boynuz" | |||
|---|---|---|---|---|
| Tekil | Çoğul | Tekil | Çoğul | |
| Yalın-Seslenme | *portus | *portous? *portowes? | *kornu? (*-ū?) | *kornuā? (*-ūā?) |
| Belirtme | *portum | *portuns | ||
| Tamlayan | *portous *portwos *portwes | *portwom | *kornous *kornwos *kornwes | *kornwom |
| Yönelme | *portowei | *portuβos | *kornowei | *kornuβos |
| Ayrılma | *portūd | *kornūd | ||
| Bulunma | *portowi? | *kornowi? | ||
- Nötr tekil yalın/seslenme/belirtme aslen kısa *-u olmalı fakat Latincede sadece uzun -ū bulunmakta. Bunun kökeninin ne olabileceği açık değil. Nötr u-gövdelerinin nadirliği ve geriye kalan birkaç tanesinin çiftler halinde bulunma eğilimi düşünüldüğünde ikil (dual) bir bitimden kalıntı olabilir.
- Aynı i-gövdeleri gibi u-gövdeleri de tekil tamlayanda kesin olmayan bir dağılımla iki tür olası bitime sahipti. *-ous Oskancada bulunmaktadır ve ayrıca Latincedeki olağan -ūs bitiminin de kökenidir. Ancak Senatus consultum de Bacchanalibus (en). yazıtında senatvos biçimi görülür ve ayrıca *-wes'ten gelen -uis bitimi de birkaç kaynakta bulunur.
- Çoğul eril/dişil yalın/seslenme durumu güvenilir bir şekilde yeniden oluşturulabilir değil. Latince -ūs, *-ous'u yansıtıyor gibi görünüyor fakat ÖHA *-ewes'ten, *-owes (Latince *-uis) biçimi beklenirdi. Bu bitim ne Osko-Umbriya'da ne de Eski Latincede görülmüştür ki aksi takdirde elimizde kesin kanıtlar olurdu.
- Çoğul nötr yalın/seslenme/belirtme durumunun asıl biçimi *-ū idi. İtalik'te zaten, i-gövdelerinde olduğu gibi, o-gövdesi bitimi eklenerek genişletilmişti.
Sıfatlar
Sıfatlar da isimlerle hemem hemen aynı şekilde çekimlenir. İsimlerin aksine sıfatların cinsiyetleri yoktur. Bunun yerine niteledikleri veya belirttikleri sıfatın cinsiyetini alarak üç cinsiyet için de çekimlenirler.
Sıfatlar isimlerle aynı çekim sınıflarına uyarlar. En yaygınları o/ā-gövdesi (eril ve nötrde o-gövdesi, dişilde ā-gövdesi olacak şekilde) ve i-gövdesi sıfatlarıydı. Fiillerin şimdiki zaman etken ortaçları (*-nts ile bitenler) ve sıfatların karşılaştırma biçimleri (*-jōs ile bitenler), ünsüz gövdesi olarak çekimlenirler. Aslen u-gövdesi sıfatları da vardı ancak mevcut u-gövdesinin sonuna i-gövdesi bitimi eklenerek i-gövdelerine dönüştürüldüler ki bu da, tekil yalın *-wis'e sebep oldu.
Zamirler
| Tekil | 1. Kişi | 2. Kişi | Dönüşlü |
|---|---|---|---|
| Yalın | *egō | *tū | - |
| Belirtme | *mē, *me | *tē, *te | *sē, *se |
| Tamlayan | *moi, *mei | *toi, *tei | *soi, *swei |
| Yönelme | *meɣei | *teβei | *seβei |
| Ayrılma | *med | *ted | *sed |
| İyelik | *meos | *towos | *sowos |
| Çoğul | 1. Kişi | 2. Kişi | Dönüşlü |
| Yalın | *nōs | *wōs | - |
| Belirtme | *sē, *se | ||
| Tamlayan | *nosterom? | *westerom? | *soi, *sei |
| Yönelme | *nōβei | *wōβei | *seβei |
| Ayrılma | *sed | ||
| İyelik | *nosteros | *westeros | *sowos |
Not: 3. kişi zamiri için Ön-İtalik *is kullanılmış olurdu.
| Tekil | Eril | Nötr | Dişil |
|---|---|---|---|
| Yalın | *kʷoi | *kʷod | *kʷāi |
| Belirtme | |||
| Tamlayan | *kʷojjos < *kʷosjo | ||
| Yönelme | *kʷojjei, *kʷozmoi | ||
| Ayrılma | *kʷōd | *kʷād | |
| Bulunma | ? | ? | ? |
| Çoğul | Eril | Nötr | Dişil |
| Yalın | *kʷoi, *kʷōs | *kʷā, *kʷai | *kʷās |
| Belirtme | *kʷons | *kʷāns | |
| Tamlayan | *kʷozom | *kʷazom | |
| Yönelme | *kʷois | ||
| Ayrılma | |||
| Bulunma | |||
| Tekil | Eril | Dişil | Nötr |
|---|---|---|---|
| Yalın | *kʷis | *kʷid | |
| Belirtme | *kʷim | ||
| Tamlayan | *kʷejjos | ||
| Yönelme | *kʷejjei, *kʷezmoi | ||
| Ayrılma | *kʷōd | *kʷād | *kʷōd |
| Bulunma | ? | ? | ? |
| Çoğul | Eril | Dişil | Nötr |
| Yalın | *kʷēs | *kʷī, *kʷia | |
| Belirtme | *kʷins | ||
| Tamlayan | *kʷejzom?, *kʷozom? | ||
| Yönelme | *kʷiβos | ||
| Ayrılma | |||
| Bulunma | |||
*is "bu, şu"
| Tekil | Eril | Nötr | Dişil |
|---|---|---|---|
| Yalın | *is | *id | *ejā |
| Belirtme | *im | *ejām | |
| Tamlayan | *ejjos | ||
| Yönelme | *ejjei, *esmoi | ||
| Ayrılma | *ejōd | *ejād | |
| Bulunma | ? | ? | ? |
| Çoğul | Eril | Nötr | Dişil |
| Yalın | *ejōs, *ejoi | *ejā | *ejās |
| Belirtme | *ejons | *ejans | |
| Tamlayan | *ejozom | *ejazom | |
| Yönelme | *ejois | *ejais | |
| Ayrılma | |||
| Bulunma | ? | ? | ? |
Fiiller
Şimdiki Zaman (Bitmemişlik) Görünüşü
Ön-İtalik şimdiki zaman görünüşü, ÖHA'dan birkaç şekilde değişmiştir. İlk olarak yeni bir geçmiş zaman bildirme eki olan *-β- oluşturuldu. Bu muhtemelen Hint-Avrupa birincil fiil bitimlerindeki kelime sonu *i'nin düşmesinden dolayı meydana geldi (ör. ÖHA şimdiki z. bildirme *h₁ésti > Ön-İtalik *est, ayrıca ÖHA geçmiş z. bildirme *h₁ést). İkinci olarak, dilek (desiderative) eki *-s-/-so-, Ön-İtalik'te gelecek zaman eki oldu. Bu dilek-gelecek kipinin isteme hali, hem -s- eki hem de ardındaki ünlünün uzamasıyla, potentialis (en) ve irrealis (en) kiplerini göstermede kullanıldı. Son olarak, ÖHA isteme (subjunctive) ve istek (optative) kipi halen farklı kiplerdi ancak Ön-İtalik sonrası gelişmelerde birleştiler (ör. Ön-İtalik isteme *esed ile istek *siēd, Latincede şimdiki z. isteme sit oldu.). Bu zaten Ön-İtalik evresinde de görülebilir, isteme kipi ÖHA'da olanın aksine birincil değil ikincil bitimleri almaya başlamıştı (ör. Ön-İtalik 3. tekil kişi bitmemiş (imperfect) istemenin Sabel'deki karşılığının *-t değil -d olması).
ÖHA ikil kişi, aynı isimlerde olduğu gibi Ön-İtalik fiillerinde de kaybolmuştu.
Birinci Çekim
Bu çekim deseni, ÖHA *-eh₂-yé-ti ekinden türemiştir ve çoğunlukla isimden türeyen fiiller oluşturmuştur.
| Şimdiki Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
|---|---|---|
| 1. Tekil | *dōnāō | *dōnāor |
| 2. Tekil | *dōnās | *dōnāzo |
| 3. Tekil | *dōnāt | *dōnātor |
| 1. Çoğul | *dōnāmos | *dōnāmor |
| 2. Çoğul | *dōnātes | *dōnāmenai |
| 3. Çoğul | *dōnānt | *dōnāntor |
| Geçmiş Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *dōnāβam | *dōnāβar |
| 2. Tekil | *dōnāβas | *dōnāβazo |
| 3. Tekil | *dōnāβad | *dōnāβator |
| 1. Çoğul | *dōnāβamos | *dōnāβamor |
| 2. Çoğul | *dōnāβates | *dōnāβamenai |
| 3. Çoğul | *dōnāβand | *dōnāβantor |
| Gelecek Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *dōnāsō | *dōnāsor |
| 2. Tekil | *dōnāses | *dōnāsezo |
| 3. Tekil | *dōnāst | *dōnāstor |
| 1. Çoğul | *dōnāsomos | *dōnāsomor |
| 2. Çoğul | *dōnāstes | *dōnāsemenai |
| 3. Çoğul | *dōnāsont | *dōnāsontor |
| Şimdiki Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *dōnāōm | *dōnāōr |
| 2. Tekil | *dōnāēs | *dōnāēzo |
| 3. Tekil | *dōnāēd | *dōnāētor |
| 1. Çoğul | *dōnāōmos | *dōnāōmor |
| 2. Çoğul | *dōnāētes | *dōnāēmenai |
| 3. Çoğul | *dōnāōnd | *dōnāōntor |
| Geçmiş Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *dōnāsōm | *dōnāsōr |
| 2. Tekil | *dōnāsēs | *dōnāsēzo |
| 3. Tekil | *dōnāsēd | *dōnāsētor |
| 1. Çoğul | *dōnāsōmos | *dōnāsōmor |
| 2. Çoğul | *dōnāsētes | *dōnāsēmenai |
| 3. Çoğul | *dōnāsōnd | *dōnāsōntor |
| İstek | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *dōnāojam | *dōnāojar |
| 2. Tekil | *dōnāojas | *dōnāojazo |
| 3. Tekil | *dōnāojad | *dōnāojator |
| 1. Çoğul | *dōnāojamos | *dōnāojamor |
| 2. Çoğul | *dōnāojates | *dōnāojamenai |
| 3. Çoğul | *dōnāojand | *dōnāojantor |
| Şimdiki Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2. Tekil | *dōnā | *dōnāzo |
| 2. Çoğul | *dōnāte | - |
| Gelecek Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2./3. Tekil | *dōnātōd | - |
| Ortaç (Sıfat-Fiil) | Şimdiki Z. | Geçmiş. Z |
| Zaman | *dōnānts | *dōnātos |
| İsim-Fiil | tu-türevi | s-türevi |
| Tür | *dōnātum | *dōnāzi |
İkinci Çekim (Ettirgen)
Bu çekim deseni, ÖHA *-éyeti ekinden türemiştir ve "temel" 3. çekim fiillerden ettirgen fiiller türetmiştir.
| Şimdiki Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
|---|---|---|
| 1. Tekil | *moneō | *moneor |
| 2. Tekil | *monēs | *monēzo |
| 3. Tekil | *monēt | *monētor |
| 1. Çoğul | *monēmos | *monēmor |
| 2. Çoğul | *monētes | *monēmenai |
| 3. Çoğul | *moneont | *moneontor |
| Geçmiş Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *monēβam | *monēβar |
| 2. Tekil | *monēβas | *monēβazo |
| 3. Tekil | *monēβad | *monēβator |
| 1. Çoğul | *monēβamos | *monēβamor |
| 2. Çoğul | *monēβates | *monēβamenai |
| 3. Çoğul | *monēβand | *monēβantor |
| Gelecek Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *monēsō | *monēsor |
| 2. Tekil | *monēses | *monēsezo |
| 3. Tekil | *monēst | *monēstor |
| 1. Çoğul | *monēsomos | *monēsomor |
| 2. Çoğul | *monēstes | *monēsemenai |
| 3. Çoğul | *monēsont | *monēsontor |
| Şimdiki Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *moneōm | *moneōr |
| 2. Tekil | *moneēs | *moneēzo |
| 3. Tekil | *moneēd | *moneētor |
| 1. Çoğul | *moneōmos | *moneōmor |
| 2. Çoğul | *moneētes | *moneēmenai |
| 3. Çoğul | *moneōnd | *moneōntor |
| Geçmiş Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *monesōm | *monesōr |
| 2. Tekil | *monesēs | *monesēzo |
| 3. Tekil | *monesēd | *monesētor |
| 1. Çoğul | *monesōmos | *monesōmor |
| 2. Çoğul | *monesētes | *monesēmenai |
| 3. Çoğul | *monesōnd | *monesōntor |
| İstek | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *moneojam | *moneojar |
| 2. Tekil | *moneojas | *moneojazo |
| 3. Tekil | *moneojad | *moneojator |
| 1. Çoğul | *moneojamos | *moneojamor |
| 2. Çoğul | *moneojates | *moneojamenai |
| 3. Çoğul | *moneojand | *moneojantor |
| Şimdiki Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2. Tekil | *monē | *monēzo |
| 2. Çoğul | *monēte | - |
| Gelecek Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2./3. Tekil | *monētōd | - |
| Ortaç (Sıfat-Fiil) | Şimdiki Z. | Geçmiş. Z |
| Zaman | *monēnts | *monetos |
| İsim-Fiil | tu-türevi | s-türevi |
| Tür | *monetum | *monēzi |
İkinci Çekim (Durum)
Bu çekim deseni, ÖHA *-éh₁ti ekinden türemiştir ve durum fiilleri türetmiştir.
| Şimdiki Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
|---|---|---|
| 1. Tekil | *walēō | *walēor |
| 2. Tekil | *walēs | *walēzo |
| 3. Tekil | *walēt | *walētor |
| 1. Çoğul | *walēmos | *walēmor |
| 2. Çoğul | *walētes | *walēmenai |
| 3. Çoğul | *walēnt | *walēntor |
| Geçmiş Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *walēβam | *walēβar |
| 2. Tekil | *walēβas | *walēβazo |
| 3. Tekil | *walēβad | *walēβator |
| 1. Çoğul | *walēβamos | *walēβamor |
| 2. Çoğul | *walēβates | *walēβamenai |
| 3. Çoğul | *walēβand | *walēβantor |
| Gelecek Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *walēsō | *walēsor |
| 2. Tekil | *walēses | *walēsezo |
| 3. Tekil | *walēst | *walēstor |
| 1. Çoğul | *walēsomos | *walēsomor |
| 2. Çoğul | *walēstes | *walēsemenai |
| 3. Çoğul | *walēsont | *walēsontor |
| Şimdiki Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *walēōm | *walēōr |
| 2. Tekil | *walēēs | *walēēzo |
| 3. Tekil | *walēēd | *walēētor |
| 1. Çoğul | *walēōmos | *walēōmor |
| 2. Çoğul | *walēētes | *walēēmenai |
| 3. Çoğul | *walēōnd | *walēōntor |
| Geçmiş Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *walēsōm | *walēsōr |
| 2. Tekil | *walēsēs | *walēsēzo |
| 3. Tekil | *walēsēd | *walēsētor |
| 1. Çoğul | *walēsōmos | *walēsōmor |
| 2. Çoğul | *walēsētes | *walēsēmenai |
| 3. Çoğul | *walēsōnd | *walēsōntor |
| İstek | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *walēojam | *walēojar |
| 2. Tekil | *walēojas | *walēojazo |
| 3. Tekil | *walēojad | *walēojator |
| 1. Çoğul | *walēojamos | *walēojamor |
| 2. Çoğul | *walēojates | *walēojamenai |
| 3. Çoğul | *walēojand | *walēojantor |
| Şimdiki Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2. Tekil | *walē | *walēzo |
| 2. Çoğul | *walēte | - |
| Gelecek Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2./3. Tekil | *walētōd | - |
| Ortaç (Sıfat-Fiil) | Şimdiki Z. | Geçmiş. Z |
| Zaman | *walēnts | *walatos |
| İsim-Fiil | tu-türevi | s-türevi |
| Tür | *walatum | *walēzi |
Üçüncü çekim
Ön-İtalik fiillerinin çoğunluğu, ÖHA kök tematik fiillerinden türeyen üçüncü çekim fiilerdi. Fakat bazıları da farklı sınıflardan türemişti, ör. *linkʷō (ÖHA genizsil-iç ek fiili) ve *dikskō (ÖHA *sḱe-eki fiili).
| Şimdiki Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
|---|---|---|
| 1. Tekil | *edō | *edor |
| 2. Tekil | *edes | *edezo |
| 3. Tekil | *edet | *edetor |
| 1. Çoğul | *edomos | *edomor |
| 2. Çoğul | *edetes | *edemenai |
| 3. Çoğul | *edont | *edontor |
| Geçmiş Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *edoβam | *edoβar |
| 2. Tekil | *edoβas | *edoβazo |
| 3. Tekil | *edoβad | *edoβator |
| 1. Çoğul | *edoβamos | *edoβamor |
| 2. Çoğul | *edoβates | *edoβamenai |
| 3. Çoğul | *edoβand | *edoβantor |
| Gelecek Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *edesō | *edesor |
| 2. Tekil | *edeses | *edesezo |
| 3. Tekil | *edest | *edestor |
| 1. Çoğul | *edesomos | *edesomor |
| 2. Çoğul | *edestes | *edesemenai |
| 3. Çoğul | *edesont | *edesontor |
| Şimdiki Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *edōm | *edōr |
| 2. Tekil | *edēs | *edēzo |
| 3. Tekil | *edēd | *edētor |
| 1. Çoğul | *edōmos | *edōmor |
| 2. Çoğul | *edētes | *edēmenai |
| 3. Çoğul | *edōnd | *edōntor |
| Geçmiş Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *edesōm | *edesōr |
| 2. Tekil | *edesēs | *edesēzo |
| 3. Tekil | *edesēd | *edesētor |
| 1. Çoğul | *edesōmos | *edesōmor |
| 2. Çoğul | *edesētes | *edesēmenai |
| 3. Çoğul | *edesōnd | *edesōntor |
| İstek | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *edojam | *edojar |
| 2. Tekil | *edojas | *edojazo |
| 3. Tekil | *edojad | *edojator |
| 1. Çoğul | *edojamos | *edojamor |
| 2. Çoğul | *edojates | *edojamenai |
| 3. Çoğul | *edojand | *edojantor |
| Şimdiki Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2. Tekil | *ede | *edezo |
| 2. Çoğul | *edete | - |
| Gelecek Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2./3. Tekil | *edetōd | - |
| Ortaç (Sıfat-Fiil) | Şimdiki Z. | Geçmiş. Z |
| Zaman | *edents | *essos |
| İsim-Fiil | tu-türevi | s-türevi |
| Tür | *essum | *edezi |
Üçüncü Çekim (jō- varyantı)
Bu çekim ÖHA *ye-eki fiillerinden türemiştir ve Latincede üçüncü çekim jo- varyantı fiillerinin çoğunluğunu ve bazı dördüncü çekim fiillerini oluşturmuştur.
| Şimdiki Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
|---|---|---|
| 1. Tekil | *gʷenjō | *gʷenjor |
| 2. Tekil | *gʷenjes | *gʷenjezo |
| 3. Tekil | *gʷenjet | *gʷenjetor |
| 1. Çoğul | *gʷenjomos | *gʷenjomor |
| 2. Çoğul | *gʷenjetes | *gʷenjemenai |
| 3. Çoğul | *gʷenjont | *gʷenjontor |
| Geçmiş Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *gʷenjoβam | *gʷenjoβar |
| 2. Tekil | *gʷenjoβas | *gʷenjoβazo |
| 3. Tekil | *gʷenjoβad | *gʷenjoβator |
| 1. Çoğul | *gʷenjoβamos | *gʷenjoβamor |
| 2. Çoğul | *gʷenjoβates | *gʷenjoβamenai |
| 3. Çoğul | *gʷenjoβand | *gʷenjoβantor |
| Gelecek Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *gʷenjesō | *gʷenjesor |
| 2. Tekil | *gʷenjeses | *gʷenjesezo |
| 3. Tekil | *gʷenjest | *gʷenjestor |
| 1. Çoğul | *gʷenjesomos | *gʷenjesomor |
| 2. Çoğul | *gʷenjestes | *gʷenjesemenai |
| 3. Çoğul | *gʷenjesont | *gʷenjesontor |
| Şimdiki Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *gʷenjōm | *gʷenjōr |
| 2. Tekil | *gʷenjēs | *gʷenjēzo |
| 3. Tekil | *gʷenjēd | *gʷenjētor |
| 1. Çoğul | *gʷenjōmos | *gʷenjōmor |
| 2. Çoğul | *gʷenjētes | *gʷenjēmenai |
| 3. Çoğul | *gʷenjōnd | *gʷenjōntor |
| Geçmiş Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *gʷenjesōm | *gʷenjesōr |
| 2. Tekil | *gʷenjesēs | *gʷenjesēzo |
| 3. Tekil | *gʷenjesēd | *gʷenjesētor |
| 1. Çoğul | *gʷenjesōmos | *gʷenjesōmor |
| 2. Çoğul | *gʷenjesētes | *gʷenjesēmenai |
| 3. Çoğul | *gʷenjesōnd | *gʷenjesōntor |
| İstek | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *gʷenjojam | *gʷenjojar |
| 2. Tekil | *gʷenjojas | *gʷenjojazo |
| 3. Tekil | *gʷenjojad | *gʷenjojator |
| 1. Çoğul | *gʷenjojamos | *gʷenjojamor |
| 2. Çoğul | *gʷenjojates | *gʷenjojamenai |
| 3. Çoğul | *gʷenjojand | *gʷenjojantor |
| Şimdiki Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2. Tekil | *gʷenje | *gʷenjezo |
| 2. Çoğul | *gʷenjete | - |
| Gelecek Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2./3. Tekil | *gʷenjetōd | - |
| Ortaç (Sıfat-Fiil) | Şimdiki Z. | Geçmiş. Z |
| Zaman | *gʷenjents | *gʷentos |
| İsim-Fiil | tu-türevi | s-türevi |
| Tür | *gʷentum | *gʷenjezi |
Atematik Fiiller
Orijinal ÖHA kök atematik fiillerinden türeyen bu çekim tipinden yalnızca bir avuç fiil kaldı.
| Şimdiki Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
|---|---|---|
| 1. Tekil | *ezom | - |
| 2. Tekil | *es | - |
| 3. Tekil | *est | - |
| 1. Çoğul | *(e)somos | - |
| 2. Çoğul | *(e)stes | - |
| 3. Çoğul | *sent | - |
| Geçmiş Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *fuβam | - |
| 2. Tekil | *fuβas | - |
| 3. Tekil | *fuβad | - |
| 1. Çoğul | *fuβamos | - |
| 2. Çoğul | *fuβates | - |
| 3. Çoğul | *fuβand | - |
| Gelecek Z. Bildirme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *fuzom | - |
| 2. Tekil | *fus | - |
| 3. Tekil | *fust | - |
| 1. Çoğul | *fuzomos | - |
| 2. Çoğul | *fustes | - |
| 3. Çoğul | *fuzent | - |
| Şimdiki Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *ezom | - |
| 2. Tekil | *ezes | - |
| 3. Tekil | *ezed | - |
| 1. Çoğul | *ezomos | - |
| 2. Çoğul | *ezetes | - |
| 3. Çoğul | *ezond | - |
| Geçmiş Z. İsteme | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *fuzom, *essom | - |
| 2. Tekil | *fuzes, *esses | - |
| 3. Tekil | *fuzed, *essed | - |
| 1. Çoğul | *fuzomos, *essomos | - |
| 2. Çoğul | *fuzetes, *essetes | - |
| 3. Çoğul | *fuzond, *essond | - |
| İstek | Etken | Edilgen |
| 1. Tekil | *siēm | - |
| 2. Tekil | *siēs | - |
| 3. Tekil | *siēd | - |
| 1. Çoğul | *sīmos | - |
| 2. Çoğul | *sītes | - |
| 3. Çoğul | *sīnd | - |
| Şimdiki Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2. Tekil | *es | - |
| 2. Çoğul | *este | - |
| Gelecek Z. Emir | Etken | Edilgen |
| 2./3. Tekil | *estōd | - |
| Ortaç (Sıfat-Fiil) | Şimdiki Z. | Geçmiş. Z |
| Zaman | *sēnts | - |
| İsim-Fiil | tu-türevi | s-türevi |
| Tür | - | *essi |
Bu çekimlere ek olarak Ön-İtalik'te bazı edilgen görünüşlü (deponent) fiiller de vardı, ör. *ōdai (bitmiş-şimdiki z.) ve *gnāskōr (edilgen-etken).
Bitmişlik Görünüşü
Rix'e göre (2002), eğer ki bir fiil gövdesi hem Latin-Falisk hem de Osko-Umbriya gruplarında mevcutsa şimdiki zaman gövdesi, durumların %90'ında benzerken bitmiş (perfect) gövde sadece %50'sinde benzerdir. Bu, muhtemelen Ön-İtalik döneminin ardından orijinal ÖHA aorist ile bitmişlik (perfective) gövdelerinin birleşmesinden kaynaklanıyor. Bu yüzden de İtalik'in iki grubundaki şimdiki zaman ve bitmiş gövdelerdeki benzerliklerdeki tutarsızlıklar, muhtemelen gruplardaki farklı korumalardan kaynaklanmaktadır. Latin-Falisk'teki yeni yaygın bitmiş gövdeler çoğunlukla ÖHA bitmişlik biçimlerinden türerken Osko-Umbriya'daki bitmiş gövdeler çoğunlukla ÖHA aorist biçimlerinden türemiştir.
Ön-İtalik döneminde ÖHA kök bitmiş, artık üretken değildi fakat diğer ÖHA bitmiş ve aorist gövdeleri üretken kaldılar, ör. ikilemeli bitmiş gövdeler, uzun ünlülü bitmiş gövdeler ve sigmatik aorist gövdeleri (Latince dīcō, dīxī).
Bazen her gövde için birden fazla bitmiş biçim oluşur. Örneğin De Vaan, *fakiō bitmiş gövdesi için *fēk-, *fak- biçimlerini veriyor; ikilemeli biçim <FHEFHAKED> de ayrıca Eski Latincede yazılan 'nda (en) tasdiklenmiştir.
Ek olarak bitmişlik görünüşünde bazı yenilikler de vardı, örneğin -v- bitmiş (Latince amō, amāvī) ve -u- bitmiş (moneō, monuī) daha sonraki yeniliklerdi.
Örnek uzun-ünlü çekimi: *fēk- (yapmak, İngilizce: to have done). Alternatif olarak *θēk- (ÖHA *dʰeh₁-), eğer Ön-İtalik /xʷ/ ve /θ/ seslerinin /f/ [ɸ] ile birleşiminden önceki bir evrede yeniden oluşturulursa.
| Bitmiş | Etken |
|---|---|
| 1. Tekil | *fēkai |
| 2. Tekil | *fēkistai |
| 3. Tekil | *fēked |
| 1. Çoğul | *fēkomos |
| 2. Çoğul | *fēkistes |
| 3. Çoğul | *fēkēri |
Örnek ikilemeli çekim: *fefu- (olmak, İngilizce: to have been)
| Bitmiş | Etken |
|---|---|
| 1. Tekil | *fefuai |
| 2. Tekil | *fefuistai |
| 3. Tekil | *fefued |
| 1. Çoğul | *fefuomos |
| 2. Çoğul | *fefuistes |
| 3. Çoğul | *fefuēri |
İtalik sonrası değişimler
İtalik dillerin evrimi sırasında yeni değişimler meydana geldi. Bu kısımda en kayda değer değişimlere bir genel bakış verilmiştir. Daha fazlası için dillerle ilgili maddelere bakınız.
- *x yer yitimine uğrayarak olur. *ɣ sesi de ünlüler arasında olur ama diğer yerlerde korunur. Bu değişim muhtemelen Ön-İtalik döneminde yer aldı. Sonuç veya idi ve tüm İtalik dillerde h olarak yazıldı. Başlangıçtaki *xl, *xr (en azından Latincede) gl, gr oldu.
- Venetçe hariç *θ(e)r, *ð(e)r > *f(e)r, *β(e)r. Venetçe louder-obos, Latince līber, Faliskçe loifir-ta, Oskanca lúvfreis.
- Latincede *β, *ð> b, d. Osko-Umbriya'da sonuç ikisi için de f idi (muhtemelen ötümlü). Faliskçede *β sürtünmeli kaldı.
- Latincede *ɣʷ > *gʷ, sonrasında aşağıdaki değişim oldu. Osko-Umbriya'da *ɣʷ > f oldu.
- Osko-Umbriya'da *kʷ, *gʷ > p, b. Latin-Falisk ve Venetçede korundular. Latincede sonradan *gʷ > v oldu, *n sesinden sonra geldiği durumlar hariç.
- Klasik Latincede *dw > b, Eski Latincede korunmuştu (bkz. (en)).
- Klasik Latince ve Umbriyacada *z > r fakat Eski Latince ve Oskancada yaşanmadı.
- Osko-Umbriya'da kelime sonu *-ā (dişil tekil yalın, nötr çoğul yalın/belirtme) > ,[1] Latincede ise kısalarak *-ā > -a.
- Eski Latince döneminde Latince ünlü indirgenmesi. Bu, vurgusuz kısa ünlülerin çoğunu birleştirdi; en önemlisi tüm kısa ünlüler kelime içindeki açık hecelerde (çoğunlukla /i/'de) birleşti. Ayrıca kelime başında *ai ve *au (ve bazen de *oi) dışında tüm ikili ünlüler tekli ünlüye dönüştü.
- Kelime sonu *-ns (çeşitli isim sınıflarında çoğul belirtme), *-nts (ortaçlarda eril tekil yalın) ve *-nt (ortaçlarda nötr tekil yalın/belirtme) karmaşık şekillerde değiştiler:
| Ön-İtalik | Osko-Umbriya öncesi | Oskanca | Umbriyaca | Latince öncesi | Latince |
|---|---|---|---|---|---|
| *-ns | *-ns | -ss | -f | *-ns | -s |
| *-nts | *-nts | -ns | |||
| *-nt | *-nts | -ns | - |
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Immigrants from the North". CUP Archive – Google Books vasıtasıyla.
- ^ a b Bossong 2017, s. 859.
- ^ Baumer, Christoph (11 Aralık 2012). The History of Central Asia: The Age of the Steppe Warriors. I.B.Tauris. ISBN . 1 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Eylül 2023 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ Blench, Roger; Spriggs, Matthew (2 Eylül 2003). Archaeology and Language I: Theoretical and Methodological Orientations. Routledge. ISBN – Google Books vasıtasıyla.
- ^ a b Silvestri 1998, s. 326
- ^ Sihler 1995, s. 228.
- ^ Silvestri 1998, s. 325
- ^ Silvestri 1998
- ^ Sihler 1995, ss. 205–206.
- ^ Bakkum 2009, ss. 58–61.
- ^ a b Silvestri 1998, s. 332
- ^ a b c d de Vaan 2008, s. 6.
- ^ Weiss, Michael L. (2009). Outline of the historical and comparative grammar of Latin. Ann Arbor: Beech Stave Press. s. 109. ISBN .
- ^ M. de Vaan, Etymological Dictionary of Latin, 2008, Brill, p. 9; B. Vine, 2006: “On ‘Thurneysen-Havet’s Law’ in Latin and Italic”; Historische Sprachforschung 119, 211–249.
- ^ Sihler 1995, ss. 256–265.
- ^ de Vaan 2008, s. 29.
- ^ de Vaan 2008, s. 314.
- ^ Sihler 1995, s. 259.
- ^ Sihler 1995, s. 387.
- ^ Sihler 1995, ss. 266–272.
- ^ de Vaan 2008, s. 618-619.
- ^ Sihler 1995, s. 268.
- ^ Sihler 1995, ss. 283–286.
- ^ de Vaan 2008, s. 409-410.
- ^ de Vaan 2008, s. 134-135.
- ^ Sihler 1995, ss. 315–319.
- ^ de Vaan 2008, s. 372.
- ^ de Vaan 2008, s. 365.
- ^ Sihler 1995, ss. 316–317.
- ^ Sihler 1995, ss. 319–327.
- ^ de Vaan 2008, s. 482.
- ^ de Vaan 2008, s. 136-137.
- ^ Sihler 1995, s. 323.
- ^ Sihler 1995, s. 324.
- ^ Sihler 1995, ss. 325–326.
- ^ de Vaan 2008, s. 187.
- ^ a b de Vaan 2008, s. 507-508.
- ^ de Vaan 2008, s. 284, 310, 323–324, 426.
- ^ Rix, Helmut. (PDF). Program in Indo-European Studies. UCLA. 13 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ de Vaan 2008, s. 179.
- ^ de Vaan 2008, s. 387.
- ^ de Vaan 2008, s. 651-652.
- ^ de Vaan 2008, s. 185-186.
- ^ de Vaan 2008, s. 661.
- ^ a b de Vaan 2008, s. 599.
- ^ Rix, Helmut. (PDF). Program in Indo-European Studies. UCLA. 13 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ Rix, Helmut. (PDF). Program in Indo-European Studies. UCLA. 13 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
- ^ de Vaan 2008, s. 198.
- ^ Sihler 1995, s. 266.
- ^ Sihler 1995, s. 230.
Dipnotlar
^Latin alfabesinde "o", yerel Oskanca alfabesinde "ú" ve yerel Umbriyaca alfabesinde "u" veya bazen "a" diye yazılır.
Bibliyografya
- Bakkum, Gabriël C.L.M. (2009), The Latin Dialect of the Ager Faliscus: 150 Years of Scholarship:Part I, Amsterdam: University of Amsterdam, ISBN
- Bossong, Georg (2017). "The Evolution of Italic". Klein, Jared; Joseph, Brian; Fritz, Matthias (Ed.). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics (İngilizce). 2. Walter de Gruyter. ISBN .
- Pocetti, Paolo (2017). "The Phonology of Italic". Klein, Jared; Joseph, Brian; Fritz, Matthias (Ed.). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics (İngilizce). 2. Walter de Gruyter. ISBN .
- Vine, Brent (2017). "The Morphology of Italic". Klein, Jared; Joseph, Brian; Fritz, Matthias (Ed.). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics (İngilizce). 2. Walter de Gruyter. ISBN .
- (2008). Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages (İngilizce). Brill. ISBN .
- (1995), New Comparative Grammar of Greek and Latin, Oxford University Press, ISBN
- Silvestri, Domenico (1998), "The Italic Languages", Ramat, Anna Giacalone; Ramat, Paolo (Ed.), The Indo-European languages, Taylor & Francis Group, ss. 322-344
- Rix, Helmut. (PDF). Program in Indo-European Studies. UCLA. 13 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Haziran 2017.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
On Italik Proto Italik veya Ana Italik Latince ve ondan tureyen Romen dillerinin de dahil oldugu Italik dillerin atasidir Dogrudan yazili olarak tasdiklenmemis karsilastirmali yontemle belli bir dereceye kadar en On Italik onceki On Hint Avrupaca dilinden turemistir On ItalikProto Italik Ana Italik diliAtasi oldugu dillerItalik dillerBolgeItalya YarimadasiDonemyaklasik MO 1000Yeniden olusturulmus atasiOn Hint AvrupacaKendisinden turemis dillerLatin Falisk dilleri Osko Umbriya dilleri Sabel Venetce TarihArkeolojik ve dilbilimsel kanitlar arasinda kesin bir denklem kurulamasa da On Italik dili genellikle en MO 1700 MO 1150 ve en MO 1200 MO 900 kulturleri ile iliskilendirilir Ote yandan glottokronolojideki dil tarihlemesi calismalar On Italik in MO 2500 deki bir zamanda On Hint Avrupacanin bati lehcelerinden ayrilmis oldugunu savunmaktadir Italik kabileler tarafindan 2 milenyumun ikinci yarisinda Italyan Yarimadasi na ilerlemeden once aslen Alplerin kuzeyinde konusulmustur Dilbilimsel kanitlar ayrica Kelt kabileleri ve On Cermence konusanlariyla erken temaslar da gostermektedir GelisimOn Hint Avrupacadan On Italik e dogru yasanan duzenli fonetik degisimlerin listesi asagidadir Aralarinda iyi tasdiklenmis tek dil oldugundan On Italik in yeniden olusturulmasinda ana kaynak olarak Latince kullanilir Bu yuzden de kesin kanitlarin olmamasi nedeniyle bazi degisimlerin tum Italik dillerde mi On Italik oncesi bir degisim yoksa sadece Latincede mi On Italik sonrasi bir degisim yasandigi her zaman acik degildir Engelliler Ondamaksillasmis artdamaksillar veya sadece ondamaksil normal artdamaksillarla birlesti bu degisime kentumizasyon denmektedir ḱ gt k ǵ gt g ǵʰ gt gʰ Ondamaksillasmis artdamaksil ve w seslerinden olusan diziler birlesti ḱw ǵw ǵʰw gt kʷ gʷ gʷʰ p kʷ gt kʷ kʷ Kelt dillerinde de bulunan bir degisim Dudaksillasmis artdamaksillar unsuz oncesi dudaksilliklarini kaybetti kʷC gʷC gʷʰC gt kC gC gʰC Engelli unsuzler otumsuz unsuz genellikle s ve t oncesinde soluksuz otumsuz olurlar Otumlu surtunmelilere donusur Kelime basinda otumsuzlesirken kelime icinde alofonik olarak otumlulesirler Oskancada genizsilden sonra bile surtunmeli olarak kaldiklari gorulur Diger cogu Italik dilde ise daha sonrasinda o konumda patlamaliya donustukleri goruluyor bʰ gt f kelime icinde b dʰ gt 8 kelime icinde d gʰ gt x kelime icinde ɣ gʷʰ gt xʷ kelime icinde ɣʷ s sesi de alofonik olarak kelime icinde z sesine otumlulesti sr zr gt 8r dr 8 xʷ gt f Venetcedeki vhagsto hvagsto kelimesinde gorulur Latincede faciō Otumlu alofonlari d ve ɣʷ Latince ve Venetcede b sesinden farkli kaldi ama Osko Umbriya da birlesti tl gt kl kelime icinde Kelime sonunda t gt d degisimi oldu Unluler ve titresimliler l r gt ol or m n gt em en Unluler e bkz j unluler arasinda kaybolur Eger iki unlu de ayniysa unlu boslugundaki unluler uzun bir unluye donusur ew gt ow o gt a dudaksillardan ve l sesinden once mj gt nj Girtlaksillar Girtlaksil koksul laryngeal sesler bir dizi varsayimsal On Hint Avrupaca OHA sesidir h h h Gec On Hint Avrupaca doneminde kaybolmus ve yanindaki unlulere cesitli etkileri olmustur Yok oluslari On Italik te bazi ayirt edici ses kombinasyonlarina neden olmustur Asagidaki degisimlerde kelime sinirlarini belirtmek icin standart uygulamaya gore kullanildi bastayken de kelime baslangicini belirtiyor H uc girtlaksildan herhangi biri anlamina geliyor Italik teki daha basit girtlaksil gelismeleri Hint Avrupa nin diger bircok kolunda da gorulur h e gt e h e gt a h e gt o eh gt e eh gt a eh gt ō H gt a engelliler arasinda Girtlaksillar bir unsuz oncesinde kelime basinda kaybolur Italik in daha karakteristik ozelligi girtlaksillarin titresimli unsuzlerle olan etkilesimleridir Burada R bir titresimli unsuzu C herhangi bir unsuzu V bir unluyu temsil etmektedir HRC gt aRC ve CHRC gt CaRC ancak HRV gt RV CRHC gt CRaC ancak CRHV gt CaRV CiHC ve muhtemelen CHiC gt CiCMorfoloji en genel kaybi yalnizca birkac kalinti kaldi kaybi FonolojiUnsuzler On Italik unsuzleri Dissil Disyuvasil Artdamaksilm n ŋ p b t d k g kʷ ɡʷSurtunmeli ɸ b 8 d s z x ɣ xʷ ɣʷ rlj w ŋ artdamaksil unsuz oncesi n nin bir alofonudur Otumlu surtunmeliler b d ɣ ɣʷ ve z kelime basi otumsuz surtunmeliler ɸ 8 x xʷ ve s ile tamamlayici dagilim icerisindedir ve bu yuzden basitce birbirlerinin alofonlaridir Fakat On Italik donemindeki bir noktada ɸ ile birlesen otumsuz 8 ve xʷ alofonlarinin kaybi ile alofonluk bir sekilde bozuldu Akademisyenler On Italik 8 d ve xʷ ɣʷ sesleri hala varken mi yeniden olusturulmali yoksa fonemlerin otumsuz alofonlari ɸ b de birlesmis ve otumlu alofonlari bagimsiz fonemler d ɣʷ haline gelmisken mi yeniden olusturulmali diye fikir ayriligina dusuyorlar Ilk fikir ɸ birlesiminin sonradan yasanan bolgesel bir degisim oldugunu ve mevcut butun lehcelere yayildigini bunun muhtemelen otumlu surtunmelilerin kaybiyla ayni anda veya sonrasinda yasandigini varsayiyor d ve ɣʷ sesleri dilbilimsel acidan gorece nadirdir ve sonuc olarak sonraki tum dillerde dusmuslerdir her birinde farkli olacak sekilde Unluler Kisa unluler Arkai ue e oaUzun unluler Arkai u eː o a e belki de gercek bir fonem degildi ama unsuzlerden once bir destek unlu olarak yerlestiriliyordu OHA hecesel genizsillerinin m ve n sonuclari uzerine yeniden olusturulabilir Latincede em en veya im in Osko Umbriya da am an ve em en seklinde gorulur Bu yuzden de e yi ayri bir ses olarak yeniden olusturmak gerekli gorunmektedir On Italik asagidaki ikili unlulere sahipti Kisa ai ei oi au ou Uzun ai ei ōi Osthoff Yasasi On Italik te uretken kaldi Bu uzun unlulerin ardindan ayni hecede bir titresimli ve baska bir unsuz geldiginde kisalmalarina neden oldu V RC gt VRC Uzun ikili unluler de V R dizileri oldugundan sadece kelime sonunda meydana gelebilir ve kalan yerlerde kisalirlardi Uzun unluler kelime sonu m den once de kisaldi Kisa a nin bircok yerde gorulmesinin sebebi budur or a fiillerinin veya a govdelerinin sonunda Prozodi On Italik kelimeler ilk hecede sabit bir vurguya sahip olmus olabilir bu vurgu kalibi en azindan bazi donemlerde cogu yavru dilde muhtemelen vardi Latincede baslangic vurgusu Eski Latince donemi icin varsayilmistir bundan sonra yerini Klasik vurgu kalibina birakmistir Fakat sabit baslangic vurgusu On Italik ten sonra yasanan bolgesel bir ozellik olabilir cunku acikladigi varsayilan en MO 1 milenyumun ortasindan once bulunmaz Ayrica Brent Vine in 2006 Thurneysen Havet Yasasi nin ton oncesi pre tonik ou gt au yeniden formulasyonunun ise yaramasi icin Erken On Italik te OHA mobil aksaninin surekliligi gereklidir Dil bilgisiIsimler Isimler uc cinsiyetten birine ait olabilir eril disil ve notr Sekiz OHA durumunun yedisiyle cekimlenirler ve durumu kaybolmustur Isimler ayrica tekil ve cogul seklinde sayiya gore de cekimlenirdi Ikillik artik ayirt edilmiyordu ancak birkac kalinti ikil cekimin bir bicimini halen korumaktaydi Latince duo ambō gibi o govdeleri Bu sinif Latincenin ikinci cekimine karsilik gelir OHA tematik cekiminden gelmektedir Bu siniftaki cogu isim eril veya notrdu ancak bazi disil kelimeler de olmus olabilir o govdesi cekimi agros e tarla jugom n boyunduruk Tekil Cogul Tekil CogulYalin agros agrōs agroi jugom jugaSeslenme agre agrōs agroi Belirtme agrom agronsTamlayan agrosjo agri agrom jugosjo jugi jugomYonelme agrōi agrois jugōi jugoisAyrilma agrōd jugōdBulunma agroi agrei jugoi jugei Tekil tamlayandaki i bitiminin kokeni bilinmiyor fakat hem Italik te hem de Kelt te bulunmakta Latincede daha eski olan tamlayan bitimi osjo nun cogunlukla yerine gecmistir Eski bicim birkac yazitta bulunmaktadir or taki popliosio valesiosio Klasik Latincede Publii Valerii olmustur Ayrica bazi zamir tamlayanlarinda da devam ettirilir or cuius lt kʷojjo s lt kʷosjo unsuz govdesi tamlayani os ile analoji yoluyla s eklendi Osko Umbriya da hicbiri kalmaz yerlerine i govdesi eis gecer Cogul yalin aslen isim ve sifatlar icin ōs zamir bicimleri icin oi idi On Italik teki dagilimlari acik degil ancak iki bitim de kesinlikle hala vardi ōs bitimi Latincede tamamen oi bitimine buradan da Klasik i ye donustu Osko Umbriya da tam tersi oldu oi yerine ōs gecti bu da Oskancada us Umbriyacada us oldu Eski Latincede cogul tamlayan hala genellikle om sonradan um du Daha sonradan a govdesi azom baz alinarak degistirildi buradan da Klasik ōrum olustu a govdeleri Bu sinif Latincenin birinci cekimine karsilik gelir Esas olarak eh seklinde biten OHA isimlerinden turemistir Cogunlukla disil isimler icerir ancak belki birkac tane de eril isim vardir a govdesi cekimi touta d halk nufus Tekil CogulYalin Seslenme touta toutasBelirtme toutam toutansTamlayan toutas toutazomYonelme toutai toutaisAyrilma toutadBulunma toutaiThe accusative singular ending would have been am originally due to shortening of long vowels before final m However a long vowel is found in the attested forms This long vowel most likely arose by analogy with the other endings that have a long vowel The genitive plural ending was originally a pronominal form PIE eh soHom Unsuz govdeleri Bu sinif cesitli unsuzlerle biten govdeleri icerimektedir Digerlerinin yaninda kok isimler n govdeleri r govdeleri s govdeleri ve t govdelerini iceriyor Baslangicta ayri bir sinif olan i govdelerini de iceren Latincenin ucuncu cekimine karsilik geliyor Eril ve disil isimler benzer sekilde cekimlenirler ama notr isimlerin yalin belirtme ve seslenme durumlarinda farkli bicimleri vardir Unsuz govdesi cekimi sniks d kar kord n kalp Tekil Cogul Tekil CogulYalin Seslenme sniks sniɣʷes kord kordaBelirtme sniɣʷem sniɣʷensTamlayan sniɣʷes sniɣʷos sniɣʷom kordes kordos kordomYonelme sniɣʷei sniɣʷ bos kordei kord bosAyrilma sniɣʷi sniɣʷa kordi korda Bulunma sniɣʷi kordi Bu siniftaki isimlerin tekil yalin bicimleri genellikle duzensizdi Bu da govdenin son unsuzune gore cesitli alt turler olusturdu Cogu unsuz govdesi icin eril ve disil tekil yalin seslenme bitimi s idi Bu bitim son unsuzun otumsuzlesmesine duzlesmesine ve veya sertlesmesine sebep olabilirdi yukaridaki sniks orneginde oldugu gibi Notr isimlerin bitimi yoktu n govdeleri genellikle ō bitimine sahipti diger durumlarda on veya belki en ic ekiyle birlikte kullanilirdi Notr isimler tekil yalin seslenme belirtme durumlarinda en bitimine sahipti fakat kalan bicimlerin govdeleri belirsizdir r govdeleri e r ile degisen er bitimine sahipti Unlu uzunlugundaki degisim Latincede kaybolmus fakat Oskancada korunmustu s govdeleri eril ve disiller icin ōs notrler icin os bitimine sahipti Bu diger bicimlerde ez veya belki eril ve disilde oz ile degisimli kullanildi r n govdeleri notr isimlerden olusan kucuk bir gruptu Bunlar yalin seslenme belirtme durumlarinda or kalan bicimlerde e n bitimlerine sahipti Diger notlar Tekil tamlayan halinin iki olasi bitimi vardi Ikisi de Eski Latincede yan yana tasdiklenmistir ancak es bitimi i govdelerinden olabilir asagiya bkz Osko Umbriya da yalnizca i govdesi bitimi eis bulunur Latincedeki eril cogul yalin bitimi es i govdelerinden alinmistir Notr cogul yalin seslenme belirtme durumlarinda aslen ya a vardi ya da son unsuz oncesi unlu uzamasi vardi Italik te bu zaten o govdesi bitimi a ile degistirildi Cogul yonelme ve ayrilma bulunma bitimi aslen araya herhangi bir unlu girmeden govdeye dogrudan ekleniyordu Latincede araya giren bir e veya i varken Osko Umbriya da bitim tamamen degistirilmistir On Italik teki durumun ne oldugunu tam belli degil i govdeleri Bu sinif Latincede um yerine ium cogul tamlayan bitimine sahip olan ucuncu cekime karsilik gelmektedir Latincede unsuz govdeleri zamanla bu sinifla birlesti Bu surec tarihi caga kadar devam etti Ornegin Sezar in zamaninda yaklasik MO 50 i govdeleri halen ayri bircogul belirtme bitimine is sahipti ama bu Augustus un zamanina kadar yaklasik MS 1 unsuz govdesi bitimi es ile degistirilmisti On Italik te diger Italik dillerde de oldugu gibi i govdeleri halen cok ayri bir turdu ve herhangi bir birlesme belirtisi gostermiyordu Eril ve disil isimler benzer sekilde cekimlenirken notr isimler yalin seslenme belirtme durumunda farkli bicimlere sahipti i govdesi cekimi mentis d zihin mari n deniz gol Tekil Cogul Tekil CogulYalin Seslenme mentis mentes mari maria ia Belirtme mentim mentinsTamlayan menteis mentjes mentjom mareis marjes marjomYonelme mentei mentibos marei maribosAyrilma mentid maridBulunma mentei mareiTekil tamlayan icin acikca iki farkli bicim vardi eis bicimi Osko Umbriya da bulunuyor es Erken Latincede gorunuyor ancak eis ten hicbir iz bulunmamaktadir Bu unsuz govdesi bitimini yansitabilir ancak ayrica jes ten de geliyor olabilir Eski Latincede tasdiklenen ve paralel bir olusumu gosterebilecek olan u govdelerindeki wos ile kiyaslayin Orijinal notr cogul yalin seslenme belirtme bicimi i idi Italik te zaten o govdesi bitimi eklenerek genisletilmisti u govdeleri Bu sinif Latincenin dorduncu cekimine karsilik gelmektedir Tarihi olarak i govdelerine paraleldiler ve j i nin w u ile yer degistirdigi bircok benzer bicim vardi Fakat ses degisimleri onlari zamanla biraz farki kildi u govdesi cekimi portus e liman kornu u n boynuz Tekil Cogul Tekil CogulYalin Seslenme portus portous portowes kornu u kornua ua Belirtme portum portunsTamlayan portous portwos portwes portwom kornous kornwos kornwes kornwomYonelme portowei portubos kornowei kornubosAyrilma portud kornudBulunma portowi kornowi Notr tekil yalin seslenme belirtme aslen kisa u olmali fakat Latincede sadece uzun u bulunmakta Bunun kokeninin ne olabilecegi acik degil Notr u govdelerinin nadirligi ve geriye kalan birkac tanesinin ciftler halinde bulunma egilimi dusunuldugunde ikil dual bir bitimden kalinti olabilir Ayni i govdeleri gibi u govdeleri de tekil tamlayanda kesin olmayan bir dagilimla iki tur olasi bitime sahipti ous Oskancada bulunmaktadir ve ayrica Latincedeki olagan us bitiminin de kokenidir Ancak Senatus consultum de Bacchanalibus en yazitinda senatvos bicimi gorulur ve ayrica wes ten gelen uis bitimi de birkac kaynakta bulunur Cogul eril disil yalin seslenme durumu guvenilir bir sekilde yeniden olusturulabilir degil Latince us ous u yansitiyor gibi gorunuyor fakat OHA ewes ten owes Latince uis bicimi beklenirdi Bu bitim ne Osko Umbriya da ne de Eski Latincede gorulmustur ki aksi takdirde elimizde kesin kanitlar olurdu Cogul notr yalin seslenme belirtme durumunun asil bicimi u idi Italik te zaten i govdelerinde oldugu gibi o govdesi bitimi eklenerek genisletilmisti Sifatlar Sifatlar da isimlerle hemem hemen ayni sekilde cekimlenir Isimlerin aksine sifatlarin cinsiyetleri yoktur Bunun yerine niteledikleri veya belirttikleri sifatin cinsiyetini alarak uc cinsiyet icin de cekimlenirler Sifatlar isimlerle ayni cekim siniflarina uyarlar En yayginlari o a govdesi eril ve notrde o govdesi disilde a govdesi olacak sekilde ve i govdesi sifatlariydi Fiillerin simdiki zaman etken ortaclari nts ile bitenler ve sifatlarin karsilastirma bicimleri jōs ile bitenler unsuz govdesi olarak cekimlenirler Aslen u govdesi sifatlari da vardi ancak mevcut u govdesinin sonuna i govdesi bitimi eklenerek i govdelerine donusturulduler ki bu da tekil yalin wis e sebep oldu Zamirler kisi zamirlerinin cekimi Tekil 1 Kisi 2 Kisi DonusluYalin egō tu Belirtme me me te te se seTamlayan moi mei toi tei soi sweiYonelme meɣei tebei sebeiAyrilma med ted sedIyelik meos towos sowosCogul 1 Kisi 2 Kisi DonusluYalin nōs wōs Belirtme se seTamlayan nosterom westerom soi seiYonelme nōbei wōbei sebeiAyrilma sedIyelik nosteros westeros sowos Not 3 kisi zamiri icin On Italik is kullanilmis olurdu ilgi zamirlerin cekimi Tekil Eril Notr DisilYalin kʷoi kʷod kʷaiBelirtmeTamlayan kʷojjos lt kʷosjoYonelme kʷojjei kʷozmoiAyrilma kʷōd kʷadBulunma Cogul Eril Notr DisilYalin kʷoi kʷōs kʷa kʷai kʷasBelirtme kʷons kʷansTamlayan kʷozom kʷazomYonelme kʷoisAyrilmaBulunmasoru zamirlerinin cekimi Tekil Eril Disil NotrYalin kʷis kʷidBelirtme kʷimTamlayan kʷejjosYonelme kʷejjei kʷezmoiAyrilma kʷōd kʷad kʷōdBulunma Cogul Eril Disil NotrYalin kʷes kʷi kʷiaBelirtme kʷinsTamlayan kʷejzom kʷozom Yonelme kʷibosAyrilmaBulunma is bu su isaret zamirlerinin cekimi Tekil Eril Notr DisilYalin is id ejaBelirtme im ejamTamlayan ejjosYonelme ejjei esmoiAyrilma ejōd ejadBulunma Cogul Eril Notr DisilYalin ejōs ejoi eja ejasBelirtme ejons ejansTamlayan ejozom ejazomYonelme ejois ejaisAyrilmaBulunma Fiiller Simdiki Zaman Bitmemislik Gorunusu On Italik simdiki zaman gorunusu OHA dan birkac sekilde degismistir Ilk olarak yeni bir gecmis zaman bildirme eki olan b olusturuldu Bu muhtemelen Hint Avrupa birincil fiil bitimlerindeki kelime sonu i nin dusmesinden dolayi meydana geldi or OHA simdiki z bildirme h esti gt On Italik est ayrica OHA gecmis z bildirme h est Ikinci olarak dilek desiderative eki s so On Italik te gelecek zaman eki oldu Bu dilek gelecek kipinin isteme hali hem s eki hem de ardindaki unlunun uzamasiyla potentialis en ve irrealis en kiplerini gostermede kullanildi Son olarak OHA isteme subjunctive ve istek optative kipi halen farkli kiplerdi ancak On Italik sonrasi gelismelerde birlestiler or On Italik isteme esed ile istek sied Latincede simdiki z isteme sit oldu Bu zaten On Italik evresinde de gorulebilir isteme kipi OHA da olanin aksine birincil degil ikincil bitimleri almaya baslamisti or On Italik 3 tekil kisi bitmemis imperfect istemenin Sabel deki karsiliginin t degil d olmasi OHA ikil kisi ayni isimlerde oldugu gibi On Italik fiillerinde de kaybolmustu Birinci Cekim Bu cekim deseni OHA eh ye ti ekinden turemistir ve cogunlukla isimden tureyen fiiller olusturmustur dōna vermek Simdiki Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil dōnaō dōnaor2 Tekil dōnas dōnazo3 Tekil dōnat dōnator1 Cogul dōnamos dōnamor2 Cogul dōnates dōnamenai3 Cogul dōnant dōnantorGecmis Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil dōnabam dōnabar2 Tekil dōnabas dōnabazo3 Tekil dōnabad dōnabator1 Cogul dōnabamos dōnabamor2 Cogul dōnabates dōnabamenai3 Cogul dōnaband dōnabantorGelecek Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil dōnasō dōnasor2 Tekil dōnases dōnasezo3 Tekil dōnast dōnastor1 Cogul dōnasomos dōnasomor2 Cogul dōnastes dōnasemenai3 Cogul dōnasont dōnasontorSimdiki Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil dōnaōm dōnaōr2 Tekil dōnaes dōnaezo3 Tekil dōnaed dōnaetor1 Cogul dōnaōmos dōnaōmor2 Cogul dōnaetes dōnaemenai3 Cogul dōnaōnd dōnaōntorGecmis Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil dōnasōm dōnasōr2 Tekil dōnases dōnasezo3 Tekil dōnased dōnasetor1 Cogul dōnasōmos dōnasōmor2 Cogul dōnasetes dōnasemenai3 Cogul dōnasōnd dōnasōntorIstek Etken Edilgen1 Tekil dōnaojam dōnaojar2 Tekil dōnaojas dōnaojazo3 Tekil dōnaojad dōnaojator1 Cogul dōnaojamos dōnaojamor2 Cogul dōnaojates dōnaojamenai3 Cogul dōnaojand dōnaojantorSimdiki Z Emir Etken Edilgen2 Tekil dōna dōnazo2 Cogul dōnate Gelecek Z Emir Etken Edilgen2 3 Tekil dōnatōd Ortac Sifat Fiil Simdiki Z Gecmis ZZaman dōnants dōnatosIsim Fiil tu turevi s tureviTur dōnatum dōnaziIkinci Cekim Ettirgen Bu cekim deseni OHA eyeti ekinden turemistir ve temel 3 cekim fiillerden ettirgen fiiller turetmistir mone uyarmak Simdiki Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil moneō moneor2 Tekil mones monezo3 Tekil monet monetor1 Cogul monemos monemor2 Cogul monetes monemenai3 Cogul moneont moneontorGecmis Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil monebam monebar2 Tekil monebas monebazo3 Tekil monebad monebator1 Cogul monebamos monebamor2 Cogul monebates monebamenai3 Cogul moneband monebantorGelecek Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil monesō monesor2 Tekil moneses monesezo3 Tekil monest monestor1 Cogul monesomos monesomor2 Cogul monestes monesemenai3 Cogul monesont monesontorSimdiki Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil moneōm moneōr2 Tekil monees moneezo3 Tekil moneed moneetor1 Cogul moneōmos moneōmor2 Cogul moneetes moneemenai3 Cogul moneōnd moneōntorGecmis Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil monesōm monesōr2 Tekil moneses monesezo3 Tekil monesed monesetor1 Cogul monesōmos monesōmor2 Cogul monesetes monesemenai3 Cogul monesōnd monesōntorIstek Etken Edilgen1 Tekil moneojam moneojar2 Tekil moneojas moneojazo3 Tekil moneojad moneojator1 Cogul moneojamos moneojamor2 Cogul moneojates moneojamenai3 Cogul moneojand moneojantorSimdiki Z Emir Etken Edilgen2 Tekil mone monezo2 Cogul monete Gelecek Z Emir Etken Edilgen2 3 Tekil monetōd Ortac Sifat Fiil Simdiki Z Gecmis ZZaman monents monetosIsim Fiil tu turevi s tureviTur monetum moneziIkinci Cekim Durum Bu cekim deseni OHA eh ti ekinden turemistir ve durum fiilleri turetmistir wale guclu olmak Simdiki Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil waleō waleor2 Tekil wales walezo3 Tekil walet waletor1 Cogul walemos walemor2 Cogul waletes walemenai3 Cogul walent walentorGecmis Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil walebam walebar2 Tekil walebas walebazo3 Tekil walebad walebator1 Cogul walebamos walebamor2 Cogul walebates walebamenai3 Cogul waleband walebantorGelecek Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil walesō walesor2 Tekil waleses walesezo3 Tekil walest walestor1 Cogul walesomos walesomor2 Cogul walestes walesemenai3 Cogul walesont walesontorSimdiki Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil waleōm waleōr2 Tekil walees waleezo3 Tekil waleed waleetor1 Cogul waleōmos waleōmor2 Cogul waleetes waleemenai3 Cogul waleōnd waleōntorGecmis Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil walesōm walesōr2 Tekil waleses walesezo3 Tekil walesed walesetor1 Cogul walesōmos walesōmor2 Cogul walesetes walesemenai3 Cogul walesōnd walesōntorIstek Etken Edilgen1 Tekil waleojam waleojar2 Tekil waleojas waleojazo3 Tekil waleojad waleojator1 Cogul waleojamos waleojamor2 Cogul waleojates waleojamenai3 Cogul waleojand waleojantorSimdiki Z Emir Etken Edilgen2 Tekil wale walezo2 Cogul walete Gelecek Z Emir Etken Edilgen2 3 Tekil waletōd Ortac Sifat Fiil Simdiki Z Gecmis ZZaman walents walatosIsim Fiil tu turevi s tureviTur walatum waleziUcuncu cekim On Italik fiillerinin cogunlugu OHA kok tematik fiillerinden tureyen ucuncu cekim fiilerdi Fakat bazilari da farkli siniflardan turemisti or linkʷō OHA genizsil ic ek fiili ve dikskō OHA sḱe eki fiili ed e o yemek Simdiki Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil edō edor2 Tekil edes edezo3 Tekil edet edetor1 Cogul edomos edomor2 Cogul edetes edemenai3 Cogul edont edontorGecmis Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil edobam edobar2 Tekil edobas edobazo3 Tekil edobad edobator1 Cogul edobamos edobamor2 Cogul edobates edobamenai3 Cogul edoband edobantorGelecek Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil edesō edesor2 Tekil edeses edesezo3 Tekil edest edestor1 Cogul edesomos edesomor2 Cogul edestes edesemenai3 Cogul edesont edesontorSimdiki Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil edōm edōr2 Tekil edes edezo3 Tekil eded edetor1 Cogul edōmos edōmor2 Cogul edetes edemenai3 Cogul edōnd edōntorGecmis Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil edesōm edesōr2 Tekil edeses edesezo3 Tekil edesed edesetor1 Cogul edesōmos edesōmor2 Cogul edesetes edesemenai3 Cogul edesōnd edesōntorIstek Etken Edilgen1 Tekil edojam edojar2 Tekil edojas edojazo3 Tekil edojad edojator1 Cogul edojamos edojamor2 Cogul edojates edojamenai3 Cogul edojand edojantorSimdiki Z Emir Etken Edilgen2 Tekil ede edezo2 Cogul edete Gelecek Z Emir Etken Edilgen2 3 Tekil edetōd Ortac Sifat Fiil Simdiki Z Gecmis ZZaman edents essosIsim Fiil tu turevi s tureviTur essum edeziUcuncu Cekim jō varyanti Bu cekim OHA ye eki fiillerinden turemistir ve Latincede ucuncu cekim jo varyanti fiillerinin cogunlugunu ve bazi dorduncu cekim fiillerini olusturmustur gʷen je jo gelmek Simdiki Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil gʷenjō gʷenjor2 Tekil gʷenjes gʷenjezo3 Tekil gʷenjet gʷenjetor1 Cogul gʷenjomos gʷenjomor2 Cogul gʷenjetes gʷenjemenai3 Cogul gʷenjont gʷenjontorGecmis Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil gʷenjobam gʷenjobar2 Tekil gʷenjobas gʷenjobazo3 Tekil gʷenjobad gʷenjobator1 Cogul gʷenjobamos gʷenjobamor2 Cogul gʷenjobates gʷenjobamenai3 Cogul gʷenjoband gʷenjobantorGelecek Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil gʷenjesō gʷenjesor2 Tekil gʷenjeses gʷenjesezo3 Tekil gʷenjest gʷenjestor1 Cogul gʷenjesomos gʷenjesomor2 Cogul gʷenjestes gʷenjesemenai3 Cogul gʷenjesont gʷenjesontorSimdiki Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil gʷenjōm gʷenjōr2 Tekil gʷenjes gʷenjezo3 Tekil gʷenjed gʷenjetor1 Cogul gʷenjōmos gʷenjōmor2 Cogul gʷenjetes gʷenjemenai3 Cogul gʷenjōnd gʷenjōntorGecmis Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil gʷenjesōm gʷenjesōr2 Tekil gʷenjeses gʷenjesezo3 Tekil gʷenjesed gʷenjesetor1 Cogul gʷenjesōmos gʷenjesōmor2 Cogul gʷenjesetes gʷenjesemenai3 Cogul gʷenjesōnd gʷenjesōntorIstek Etken Edilgen1 Tekil gʷenjojam gʷenjojar2 Tekil gʷenjojas gʷenjojazo3 Tekil gʷenjojad gʷenjojator1 Cogul gʷenjojamos gʷenjojamor2 Cogul gʷenjojates gʷenjojamenai3 Cogul gʷenjojand gʷenjojantorSimdiki Z Emir Etken Edilgen2 Tekil gʷenje gʷenjezo2 Cogul gʷenjete Gelecek Z Emir Etken Edilgen2 3 Tekil gʷenjetōd Ortac Sifat Fiil Simdiki Z Gecmis ZZaman gʷenjents gʷentosIsim Fiil tu turevi s tureviTur gʷentum gʷenjeziAtematik Fiiller Orijinal OHA kok atematik fiillerinden tureyen bu cekim tipinden yalnizca bir avuc fiil kaldi ezom kosac olmak Simdiki Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil ezom 2 Tekil es 3 Tekil est 1 Cogul e somos 2 Cogul e stes 3 Cogul sent Gecmis Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil fubam 2 Tekil fubas 3 Tekil fubad 1 Cogul fubamos 2 Cogul fubates 3 Cogul fuband Gelecek Z Bildirme Etken Edilgen1 Tekil fuzom 2 Tekil fus 3 Tekil fust 1 Cogul fuzomos 2 Cogul fustes 3 Cogul fuzent Simdiki Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil ezom 2 Tekil ezes 3 Tekil ezed 1 Cogul ezomos 2 Cogul ezetes 3 Cogul ezond Gecmis Z Isteme Etken Edilgen1 Tekil fuzom essom 2 Tekil fuzes esses 3 Tekil fuzed essed 1 Cogul fuzomos essomos 2 Cogul fuzetes essetes 3 Cogul fuzond essond Istek Etken Edilgen1 Tekil siem 2 Tekil sies 3 Tekil sied 1 Cogul simos 2 Cogul sites 3 Cogul sind Simdiki Z Emir Etken Edilgen2 Tekil es 2 Cogul este Gelecek Z Emir Etken Edilgen2 3 Tekil estōd Ortac Sifat Fiil Simdiki Z Gecmis ZZaman sents Isim Fiil tu turevi s tureviTur essi Bu cekimlere ek olarak On Italik te bazi edilgen gorunuslu deponent fiiller de vardi or ōdai bitmis simdiki z ve gnaskōr edilgen etken Bitmislik Gorunusu Rix e gore 2002 eger ki bir fiil govdesi hem Latin Falisk hem de Osko Umbriya gruplarinda mevcutsa simdiki zaman govdesi durumlarin 90 inda benzerken bitmis perfect govde sadece 50 sinde benzerdir Bu muhtemelen On Italik doneminin ardindan orijinal OHA aorist ile bitmislik perfective govdelerinin birlesmesinden kaynaklaniyor Bu yuzden de Italik in iki grubundaki simdiki zaman ve bitmis govdelerdeki benzerliklerdeki tutarsizliklar muhtemelen gruplardaki farkli korumalardan kaynaklanmaktadir Latin Falisk teki yeni yaygin bitmis govdeler cogunlukla OHA bitmislik bicimlerinden turerken Osko Umbriya daki bitmis govdeler cogunlukla OHA aorist bicimlerinden turemistir On Italik doneminde OHA kok bitmis artik uretken degildi fakat diger OHA bitmis ve aorist govdeleri uretken kaldilar or ikilemeli bitmis govdeler uzun unlulu bitmis govdeler ve sigmatik aorist govdeleri Latince dicō dixi Bazen her govde icin birden fazla bitmis bicim olusur Ornegin De Vaan fakiō bitmis govdesi icin fek fak bicimlerini veriyor ikilemeli bicim lt FHEFHAKED gt de ayrica Eski Latincede yazilan nda en tasdiklenmistir Ek olarak bitmislik gorunusunde bazi yenilikler de vardi ornegin v bitmis Latince amō amavi ve u bitmis moneō monui daha sonraki yeniliklerdi Ornek uzun unlu cekimi fek yapmak Ingilizce to have done Alternatif olarak 8ek OHA dʰeh eger On Italik xʷ ve 8 seslerinin f ɸ ile birlesiminden onceki bir evrede yeniden olusturulursa Bitmis Etken1 Tekil fekai2 Tekil fekistai3 Tekil feked1 Cogul fekomos2 Cogul fekistes3 Cogul fekeri Ornek ikilemeli cekim fefu olmak Ingilizce to have been Bitmis Etken1 Tekil fefuai2 Tekil fefuistai3 Tekil fefued1 Cogul fefuomos2 Cogul fefuistes3 Cogul fefueriItalik sonrasi degisimlerItalik dillerin evrimi sirasinda yeni degisimler meydana geldi Bu kisimda en kayda deger degisimlere bir genel bakis verilmistir Daha fazlasi icin dillerle ilgili maddelere bakiniz x yer yitimine ugrayarak h olur ɣ sesi de unluler arasinda ɦ olur ama diger yerlerde korunur Bu degisim muhtemelen On Italik doneminde yer aldi Sonuc h veya ɦ idi ve tum Italik dillerde h olarak yazildi Baslangictaki xl xr en azindan Latincede gl gr oldu Venetce haric 8 e r d e r gt f e r b e r Venetce louder obos Latince liber Faliskce loifir ta Oskanca luvfreis Latincede b d gt b d Osko Umbriya da sonuc ikisi icin de f idi muhtemelen otumlu Faliskcede b surtunmeli kaldi Latincede ɣʷ gt gʷ sonrasinda asagidaki degisim oldu Osko Umbriya da ɣʷ gt f oldu Osko Umbriya da kʷ gʷ gt p b Latin Falisk ve Venetcede korundular Latincede sonradan gʷ gt v w oldu n sesinden sonra geldigi durumlar haric Klasik Latincede dw gt b Eski Latincede korunmustu bkz en Klasik Latince ve Umbriyacada z gt r fakat Eski Latince ve Oskancada yasanmadi Osko Umbriya da kelime sonu a disil tekil yalin notr cogul yalin belirtme gt o 1 Latincede ise kisalarak a gt a Eski Latince doneminde Latince unlu indirgenmesi Bu vurgusuz kisa unlulerin cogunu birlestirdi en onemlisi tum kisa unluler kelime icindeki acik hecelerde cogunlukla i de birlesti Ayrica kelime basinda ai ve au ve bazen de oi disinda tum ikili unluler tekli unluye donustu Kelime sonu ns cesitli isim siniflarinda cogul belirtme nts ortaclarda eril tekil yalin ve nt ortaclarda notr tekil yalin belirtme karmasik sekillerde degistiler On Italik Osko Umbriya oncesi Oskanca Umbriyaca Latince oncesi Latince ns ns ss f ns s nts nts ns nt nts ns Ayrica bakinizKaynakca Immigrants from the North CUP Archive Google Books vasitasiyla Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link a b Bossong 2017 s 859 Baumer Christoph 11 Aralik 2012 The History of Central Asia The Age of the Steppe Warriors I B Tauris ISBN 978 1 78076 060 5 1 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Eylul 2023 Google Books vasitasiyla Blench Roger Spriggs Matthew 2 Eylul 2003 Archaeology and Language I Theoretical and Methodological Orientations Routledge ISBN 978 1 134 82877 7 Google Books vasitasiyla a b Silvestri 1998 s 326 Sihler 1995 s 228 Silvestri 1998 s 325 Silvestri 1998 Sihler 1995 ss 205 206 Bakkum 2009 ss 58 61 a b Silvestri 1998 s 332 a b c d de Vaan 2008 s 6 Weiss Michael L 2009 Outline of the historical and comparative grammar of Latin Ann Arbor Beech Stave Press s 109 ISBN 978 0 9747927 5 0 M de Vaan Etymological Dictionary of Latin 2008 Brill p 9 B Vine 2006 On Thurneysen Havet s Law in Latin and Italic Historische Sprachforschung 119 211 249 Sihler 1995 ss 256 265 de Vaan 2008 s 29 de Vaan 2008 s 314 Sihler 1995 s 259 Sihler 1995 s 387 Sihler 1995 ss 266 272 de Vaan 2008 s 618 619 Sihler 1995 s 268 Sihler 1995 ss 283 286 de Vaan 2008 s 409 410 de Vaan 2008 s 134 135 Sihler 1995 ss 315 319 de Vaan 2008 s 372 de Vaan 2008 s 365 Sihler 1995 ss 316 317 Sihler 1995 ss 319 327 de Vaan 2008 s 482 de Vaan 2008 s 136 137 Sihler 1995 s 323 Sihler 1995 s 324 Sihler 1995 ss 325 326 de Vaan 2008 s 187 a b de Vaan 2008 s 507 508 de Vaan 2008 s 284 310 323 324 426 Rix Helmut PDF Program in Indo European Studies UCLA 13 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2017 de Vaan 2008 s 179 de Vaan 2008 s 387 de Vaan 2008 s 651 652 de Vaan 2008 s 185 186 de Vaan 2008 s 661 a b de Vaan 2008 s 599 Rix Helmut PDF Program in Indo European Studies UCLA 13 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2017 Rix Helmut PDF Program in Indo European Studies UCLA 13 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2017 de Vaan 2008 s 198 Sihler 1995 s 266 Sihler 1995 s 230 Dipnotlar Latin alfabesinde o yerel Oskanca alfabesinde u ve yerel Umbriyaca alfabesinde u veya bazen a diye yazilir Bibliyografya Bakkum Gabriel C L M 2009 The Latin Dialect of the Ager Faliscus 150 Years of Scholarship Part I Amsterdam University of Amsterdam ISBN 978 90 5629 562 2 Bossong Georg 2017 The Evolution of Italic Klein Jared Joseph Brian Fritz Matthias Ed Handbook of Comparative and Historical Indo European Linguistics Ingilizce 2 Walter de Gruyter ISBN 978 3 11 054243 1 Pocetti Paolo 2017 The Phonology of Italic Klein Jared Joseph Brian Fritz Matthias Ed Handbook of Comparative and Historical Indo European Linguistics Ingilizce 2 Walter de Gruyter ISBN 978 3 11 054243 1 Vine Brent 2017 The Morphology of Italic Klein Jared Joseph Brian Fritz Matthias Ed Handbook of Comparative and Historical Indo European Linguistics Ingilizce 2 Walter de Gruyter ISBN 978 3 11 054243 1 2008 Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages Ingilizce Brill ISBN 978 90 04 16797 1 1995 New Comparative Grammar of Greek and Latin Oxford University Press ISBN 0 19 508345 8 Silvestri Domenico 1998 The Italic Languages Ramat Anna Giacalone Ramat Paolo Ed The Indo European languages Taylor amp Francis Group ss 322 344 Rix Helmut PDF Program in Indo European Studies UCLA 13 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 24 Haziran 2017