Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ön gezegen diski, yeni oluşmuş genç bir yıldızın (bir T Tauri yıldızı veya (Herbig Ae/Be yıldızı)) etrafını çevreleyen ve yoğun gaz ve tozun oluşturduğu dönen bir çöküntü çemberidir. Ön gezegen diski, yıldızın kendisi için bir toplanma diski olarak da düşünülebilir; çünkü gazlar veya diğer malzemeler diskin iç kenarından yıldızın yüzeyine düşüyor olabilir. Bu süreç gezegenlerin oluştuğu düşünülen birikme süreci ile karıştırılmamalıdır. Dış bir kaynak tarafından aydınlatılan foto-buharlaşan Ön gezegen disklerine denir.
Temmuz 2018'de, adlı yeni oluşmakta olan bir dış gezegen içeren böyle bir diskin doğrulanmış ilk görüntüsü sunuldu.
Oluşumu
T Tauri yıldızları etrafındaki ön gezegen diskleri, boyutları ve sıcaklıkları bakımına yakın ikili sistemlerin temel bileşenleri etrafındaki disklerden farklıdırlar. Ön gezegen disklerinin 1000 AU boyutunda yarıçapları vardır ve ancak en iç kısımları 1000 K üzeri sıcaklıklara ulaşabilir. Genellikle jetler eşlik etmektedirler.
Önyıldız'lar tipik olarak moleküler hidrojen içeren moleküler bulutlardan oluşurlar. Bir parça moleküler asit kritik bir boyuta ulaştığı zaman, kütle veya yoğunluk, kendi çekimi altında çökmeye başlar. Güneş bulutsusu denilen çökme halindeki bu bulut daha da yoğunlaştıkça, ortalama bulut çıkışındaki rastgele gaz hareketleri orijinal olarak bulutsunun net açısal momentumu yönünde hareket etmek isterler. Açısal momentumun korunumu durumu bulutsuların çapı azaldıkça rotasyonun artmasına sebep olur. Bu rotasyon, bulutun dışarıya doğru açılmasına tıpkı bir pizza hamurunun açılması gibi ve disk şeklini almasına sebep olur. İlk çöküş yaklaşık olarak 100.000 yıl sürer. Bu süreden sonra yıldız, aynı kütleli anakol yıldızına benzer bir yüzey sıcaklığına ulaşır ve görünür hale gelir. Artık bir T Tauri yıldızıdır. Yıldızın üzerine gaz birikmesi olayı disk kaybolmadan önce, belki genç yıldızın rüzgarı tarafından uçurulmadan veya belki de sadece birikim bittikten sonra radyasyon yaymayı bırakmadan önce, 10 milyon yıl daha devam eder. Şimdiye kadar keşfedilmiş en yaşlı ön gezegen diski 25 milyon yıl yaşındadır.
Gezegen sistemi
Güneş Sistemi'nin bulutsu varsayımı, ön gezegen disklerinin nasıl bir şekilde gezegensel sistemlere dönüştüğü düşüncesini tarif eder. Elektrostatik ve çekimsel etkileşimler, disk içerisindeki toz ve buz tanelerinin bir gezegenin etrafında dönen küçük gezegenimsi yapılara dönüşmelerine sebep olur. Bu süreç, sistemden gazı dışarıya doğru sürükleyen yıldızsal rüzgara ve materyali T Tauri yıldızının merkezine doğru çeken yerçekimine (birikme) karşı gerçekleşir. Gezegenimsi yapılar, hem karasal hem de dev gezegenlerin yapı taşlarını oluşturur.
Jüpiter, Satürn ve Uranüs'ün uydularından bazılarının, ön gezegen disklerinin daha küçük benzerlerinden oluştuğuna inanılır. Gezegenlerin ve uyduların geometrik olarak ince, gaz ve toz bakımından zengin disklerde oluşması, gezegenlerin tutulum düzleminde sıralanmasının sebebidir. Güneş Sistemi'nin oluşumundan on milyonlarca yıl sonra, Güneş Sistemi'nin birkaç AB içinde muhtemelen şu anda gördüğümüz karasal gezegenlerde toplanan ve birleşen düzinelerce Ay-Mars büyüklüğündeki cisimleri içeriyordu. Dünya'nın uydusu Ay, Güneş Sisteminin oluşumundan yaklaşık 30 milyon yıl sonra Mars büyüklüğündeki bir öngezegenin yanal bir şekilde ön-Dünya ile çarpışmasıyla oluştu.
Ön gezegen diskleri, Güneş Sistemi'mizdeki bazı genç yıldızların etrafında gözlemlenmiştir. Hubble Uzay Teleskobuyla yapılan yeni gözlemler de Orion bulutsusu etrafında oluşan ilgediskler ve gezegensel diskleri göstermiştir.
Enkaz diskleri
Yıldızsal çevre tozlarının gaz bakımından fakir diskleri, yakın birçok yıldızın etrafında bulunur birçoğunun yaşı ~10 milyon yıldan (örneğin Beta Pictoris, ) milyarlarca kadar yıla kadar (örneğin Tau Ceti) dayanır. Bu sistemlere genelde "enkaz diski" denir. Yıldızların verilen daha fazla yaşam süreleri ve Poynting-Robertson sürüklemesi sebebiyle mikrometre-yıldızları toz birikintilerinin az yaşam sürelerinin, çarpışmalar ve radyasyon basıncı (tipik olarak yüzlerce yıldan binlerce yıla kadar), gezegenciklerin (örneğin asteroid ve kuyrukluyıldızlar) çarpışmalarından dolayı ortaya çıkan tozlardan dolayı kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu örneklerin (örneğin Vega, , Fomalhaut vs.) etrafındaki enkaz diskleri, bu sebepten dolayı muhtemelen gerçek bir ön gezegen diski değildir, fakat disk evriminin, daha sonraki bir aşamasını temsil eder (Asteroit kuşağı ve Kuiper kuşağının güneşdışı benzerleri, gezegenciklerin toz-üreten çarpışmalarına ev sahibidir).
Abiyogenez ile olan ilişkisi
Şu anki bilgisayar model çalışmalara dayanarak, hayat için gerekli olan kompleks organik bileşikler, Dünya oluşmadan önce Güneş'in etrafındaki gaz tanelerinden oluşan bir ön gezegen diski içerisinde oluşmuştur. Bilgisayar çalışmalarına göre, aynı süreç gezegen edinmiş başka yıldızların etrafında da olabilir.
Kaynakça
- ^ Staff (2 Temmuz 2018). . EurekAlert!. 2 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2018.
- ^ Müller, A. (PDF). ESO. 2 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2018.
- ^ Keppler, M. (PDF). ESO. 2 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2018.
- ^ Mamajek, E.E.; Meyer, M.R.; Hinz, P.M.; Hoffmann, W.F.; Cohen, M.; Hora, J.L. (2004). "Constraining the Lifetime of Circumstellar Disks in the Terrestrial Planet Zone: A Mid-Infrared Survey of the 30 Myr old Tucana-Horologium Association". The Astrophysical Journal. 612 (1). ss. 496-510. arXiv:astro-ph/0405271 $2. Bibcode:2004ApJ...612..496M. doi:10.1086/422550.
- ^ White, R.J.; Hillenbrand, L.A. (2005). "A Long-lived Accretion Disk around a Lithium-depleted Binary T Tauri Star". The Astrophysical Journal. 621 (1). ss. L65-L68. arXiv:astro-ph/0501307 $2. Bibcode:2005ApJ...621L..65W. doi:10.1086/428752.
- ^ Cain, Fraser; Hartmann, Lee (3 Ağustos 2005). "Planetary Disk That Refuses to Grow Up (Interview with Lee Hartmann about the discovery)". Universe Today. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Haziran 2013.
- ^ Lissauer, J. J.; Hubickyj, O.; D'Angelo, G.; Bodenheimer, P. (2009). "Models of Jupiter's growth incorporating thermal and hydrodynamic constraints". Icarus. 199 (2). ss. 338-350. arXiv:0810.5186 $2. Bibcode:2009Icar..199..338L. doi:10.1016/j.icarus.2008.10.004.
- ^ D'Angelo, G.; Weidenschilling, S. J.; Lissauer, J. J.; Bodenheimer, P. (2014). "Growth of Jupiter: Enhancement of core accretion by a voluminous low-mass envelope". Icarus. Cilt 241. ss. 298-312. arXiv:1405.7305 $2. Bibcode:2014Icar..241..298D. doi:10.1016/j.icarus.2014.06.029.
- ^ Canup, Robin M.; Ward, William R. (30 Aralık 2008). Origin of Europa and the Galilean Satellites. University of Arizona Press. s. 59. arXiv:0812.4995 $2. Bibcode:2009euro.book...59C. ISBN .
- ^ D'Angelo, G.; Podolak, M. (2015). "Capture and Evolution of Planetesimals in Circumjovian Disks". The Astrophysical Journal. 806 (1). ss. 29pp. arXiv:1504.04364 $2. Bibcode:2015ApJ...806..203D. doi:10.1088/0004-637X/806/2/203.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
On gezegen diski yeni olusmus genc bir yildizin bir T Tauri yildizi veya Herbig Ae Be yildizi etrafini cevreleyen ve yogun gaz ve tozun olusturdugu donen bir cokuntu cemberidir On gezegen diski yildizin kendisi icin bir toplanma diski olarak da dusunulebilir cunku gazlar veya diger malzemeler diskin ic kenarindan yildizin yuzeyine dusuyor olabilir Bu surec gezegenlerin olustugu dusunulen birikme sureci ile karistirilmamalidir Dis bir kaynak tarafindan aydinlatilan foto buharlasan On gezegen disklerine denir Orion Bulutsusu icerisindeki birBoga takimyildizi icerisinde yaklasik olarak 450 isik yili uzakliktaki HH 30 adli on gezegen diski Disk bu olusumlar sirasinda sikca gorulen kirmizimsi yildiz jetini yayar Bir sanatcinin on gezegen diski izlenimiYildizlarin yildizsal yasin milyonlarca yil icerisinde bir fonksiyonu olarak bir on gezegen diskine sahip oldugunu gosteren bazi kanitlar Ornekler yakin genc kumelerdir ve birlesimlerdir Sekil Mamajek in 2009 on gosteriminden alinmistir Temmuz 2018 de adli yeni olusmakta olan bir dis gezegen iceren boyle bir diskin dogrulanmis ilk goruntusu sunuldu OlusumuT Tauri yildizlari etrafindaki on gezegen diskleri boyutlari ve sicakliklari bakimina yakin ikili sistemlerin temel bilesenleri etrafindaki disklerden farklidirlar On gezegen disklerinin 1000 AU boyutunda yaricaplari vardir ve ancak en ic kisimlari 1000 K uzeri sicakliklara ulasabilir Genellikle jetler eslik etmektedirler Onyildiz lar tipik olarak molekuler hidrojen iceren molekuler bulutlardan olusurlar Bir parca molekuler asit kritik bir boyuta ulastigi zaman kutle veya yogunluk kendi cekimi altinda cokmeye baslar Gunes bulutsusu denilen cokme halindeki bu bulut daha da yogunlastikca ortalama bulut cikisindaki rastgele gaz hareketleri orijinal olarak bulutsunun net acisal momentumu yonunde hareket etmek isterler Acisal momentumun korunumu durumu bulutsularin capi azaldikca rotasyonun artmasina sebep olur Bu rotasyon bulutun disariya dogru acilmasina tipki bir pizza hamurunun acilmasi gibi ve disk seklini almasina sebep olur Ilk cokus yaklasik olarak 100 000 yil surer Bu sureden sonra yildiz ayni kutleli anakol yildizina benzer bir yuzey sicakligina ulasir ve gorunur hale gelir Artik bir T Tauri yildizidir Yildizin uzerine gaz birikmesi olayi disk kaybolmadan once belki genc yildizin ruzgari tarafindan ucurulmadan veya belki de sadece birikim bittikten sonra radyasyon yaymayi birakmadan once 10 milyon yil daha devam eder Simdiye kadar kesfedilmis en yasli on gezegen diski 25 milyon yil yasindadir Gezegen sistemiGunes Sistemi nin bulutsu varsayimi on gezegen disklerinin nasil bir sekilde gezegensel sistemlere donustugu dusuncesini tarif eder Elektrostatik ve cekimsel etkilesimler disk icerisindeki toz ve buz tanelerinin bir gezegenin etrafinda donen kucuk gezegenimsi yapilara donusmelerine sebep olur Bu surec sistemden gazi disariya dogru surukleyen yildizsal ruzgara ve materyali T Tauri yildizinin merkezine dogru ceken yercekimine birikme karsi gerceklesir Gezegenimsi yapilar hem karasal hem de dev gezegenlerin yapi taslarini olusturur Jupiter Saturn ve Uranus un uydularindan bazilarinin on gezegen disklerinin daha kucuk benzerlerinden olustuguna inanilir Gezegenlerin ve uydularin geometrik olarak ince gaz ve toz bakimindan zengin disklerde olusmasi gezegenlerin tutulum duzleminde siralanmasinin sebebidir Gunes Sistemi nin olusumundan on milyonlarca yil sonra Gunes Sistemi nin birkac AB icinde muhtemelen su anda gordugumuz karasal gezegenlerde toplanan ve birlesen duzinelerce Ay Mars buyuklugundeki cisimleri iceriyordu Dunya nin uydusu Ay Gunes Sisteminin olusumundan yaklasik 30 milyon yil sonra Mars buyuklugundeki bir ongezegenin yanal bir sekilde on Dunya ile carpismasiyla olustu On gezegen diskleri Gunes Sistemi mizdeki bazi genc yildizlarin etrafinda gozlemlenmistir Hubble Uzay Teleskobuyla yapilan yeni gozlemler de Orion bulutsusu etrafinda olusan ilgediskler ve gezegensel diskleri gostermistir Genc yildizlar ve un HUT tarafindan elde edilen goruntulerinde tespit edilen enkaz diskleri ustte goruntuler altta geometri Enkaz diskleriYildizsal cevre tozlarinin gaz bakimindan fakir diskleri yakin bircok yildizin etrafinda bulunur bircogunun yasi 10 milyon yildan ornegin Beta Pictoris milyarlarca kadar yila kadar ornegin Tau Ceti dayanir Bu sistemlere genelde enkaz diski denir Yildizlarin verilen daha fazla yasam sureleri ve Poynting Robertson suruklemesi sebebiyle mikrometre yildizlari toz birikintilerinin az yasam surelerinin carpismalar ve radyasyon basinci tipik olarak yuzlerce yildan binlerce yila kadar gezegenciklerin ornegin asteroid ve kuyrukluyildizlar carpismalarindan dolayi ortaya cikan tozlardan dolayi kaynaklandigi dusunulmektedir Bu orneklerin ornegin Vega Fomalhaut vs etrafindaki enkaz diskleri bu sebepten dolayi muhtemelen gercek bir on gezegen diski degildir fakat disk evriminin daha sonraki bir asamasini temsil eder Asteroit kusagi ve Kuiper kusaginin gunesdisi benzerleri gezegenciklerin toz ureten carpismalarina ev sahibidir Abiyogenez ile olan iliskisiSu anki bilgisayar model calismalara dayanarak hayat icin gerekli olan kompleks organik bilesikler Dunya olusmadan once Gunes in etrafindaki gaz tanelerinden olusan bir on gezegen diski icerisinde olusmustur Bilgisayar calismalarina gore ayni surec gezegen edinmis baska yildizlarin etrafinda da olabilir Kaynakca Staff 2 Temmuz 2018 EurekAlert 2 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2018 Muller A PDF ESO 2 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2018 Keppler M PDF ESO 2 Temmuz 2018 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 2 Temmuz 2018 Mamajek E E Meyer M R Hinz P M Hoffmann W F Cohen M Hora J L 2004 Constraining the Lifetime of Circumstellar Disks in the Terrestrial Planet Zone A Mid Infrared Survey of the 30 Myr old Tucana Horologium Association The Astrophysical Journal 612 1 ss 496 510 arXiv astro ph 0405271 2 Bibcode 2004ApJ 612 496M doi 10 1086 422550 White R J Hillenbrand L A 2005 A Long lived Accretion Disk around a Lithium depleted Binary T Tauri Star The Astrophysical Journal 621 1 ss L65 L68 arXiv astro ph 0501307 2 Bibcode 2005ApJ 621L 65W doi 10 1086 428752 Cain Fraser Hartmann Lee 3 Agustos 2005 Planetary Disk That Refuses to Grow Up Interview with Lee Hartmann about the discovery Universe Today 4 Haziran 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Haziran 2013 Lissauer J J Hubickyj O D Angelo G Bodenheimer P 2009 Models of Jupiter s growth incorporating thermal and hydrodynamic constraints Icarus 199 2 ss 338 350 arXiv 0810 5186 2 Bibcode 2009Icar 199 338L doi 10 1016 j icarus 2008 10 004 D Angelo G Weidenschilling S J Lissauer J J Bodenheimer P 2014 Growth of Jupiter Enhancement of core accretion by a voluminous low mass envelope Icarus Cilt 241 ss 298 312 arXiv 1405 7305 2 Bibcode 2014Icar 241 298D doi 10 1016 j icarus 2014 06 029 Canup Robin M Ward William R 30 Aralik 2008 Origin of Europa and the Galilean Satellites University of Arizona Press s 59 arXiv 0812 4995 2 Bibcode 2009euro book 59C ISBN 978 0 8165 2844 8 D Angelo G Podolak M 2015 Capture and Evolution of Planetesimals in Circumjovian Disks The Astrophysical Journal 806 1 ss 29pp arXiv 1504 04364 2 Bibcode 2015ApJ 806 203D doi 10 1088 0004 637X 806 2 203