ilhan irem doğum adıyla ilhan Aldatmaz 1 Nisan 1955 Bursa 28 Temmuz 2022 istanbul Türk şarkıcı ve söz yazarıdır

İlhan İrem, doğum adıyla İlhan Aldatmaz (1 Nisan 1955, Bursa - 28 Temmuz 2022, İstanbul), Türk şarkıcı ve söz yazarıdır.

İlhan İrem

Genel bilgiler
Doğum	İlhan Aldatmaz 1 Nisan 1955(1955-04-01) Bursa, Türkiye
Ölüm	28 Temmuz 2022 (67 yaşında) İstanbul, Türkiye
Tarzlar	Rock · Senfonik rock
Meslekler	şarkıcı-şarkı yazarı
Çalgılar	Gitar, Elektro Gitar
Etkin yıllar	1969-2021
İlişkili hareketler
Eş	Hansu İrem (e. 1991; ö. 2022)

Doğumu ve ailesi

İlhan Aldatmaz 1 Nisan 1955 tarihinde Bursa'da dünyaya geldi.

Müzik kariyeri

Ortaokulda solfej ve şan dersleri almaya başladı ancak müzik hayatına girmesi, 1969 yılında (14 yaşındayken) üst dönemler tarafından okul orkestrasına solist olarak seçilmesi ile oldu. 1970 yılında mensubu olduğu Meltemler Orkestrası, Milliyet gazetesinin düzenlediği Liselerarası Müzik Yarışması'nda Marmara bölgesi birinciliği kazandı. Bu dönemde İstanbul'daki pek çok profesyonel müzik grubundan teklif aldı ancak 1972 yılına kadar Bursa'da kalmayı tercih etti. Aynı kadro ile 1972'ye kadar Bursa Çelik Palas Oteli'nde ve Uludağ diskolarında dans müziği şarkıcılığını sürdürdü.

70'li yıllar

İlhan İrem sanat hayatında 70'li yılları "romantik dönem" olarak adlandırır. Bu dönemde single plaklar ve romantik hit parçalar üretmiş, 1973 yılında kendi imkânları ile Diskotür firmasına yaptığı ilk 45'liği ile beklediği başarıyı yakalayamadı. Plak firmasının bestelerini başka sanatçılara söyletme isteğini geri çevirdikten sonra yapmış olduğu ikinci 45'liği "" genç sanatçıyı bir anda Türkiye'deki en popüler sarkıcılardan biri yaptı. 1975 yılında yayınlanan üçüncü 45'liği "Anlasana" ile başarısını devam ettirdi.

1976 yılında yayınladığı dördüncü 45'liği, Tanrı'yı sorguladığı "" şarkısı nedeniyle gelen baskılar sonucunda plak şirketi tarafından piyasadan toplatıldı. 1976 yılında ilk uzunçalar çalışması olan yayınlandı. "", "İşte Hayat", "", "", "", "" gibi her yaptığı 45'lik liste başı oldu. 1973-1981 yılları arasında toplam 10 adet 45'liği yayınladı ve 1979 yılında yayınladığı senfonik yapıdaki uzunçaları ile Esin Engin'in aranjörlüğünde ilk defa akademik bir çalışmayla müzik yaşamında yeni bir yola saptı. Sevgiliye albümünde ilk defa kendi yazdığı sözler dışında bir Nazım Hikmet şiiri olan ""ı besteledi ve "" adı ile seslendirdi.

80'li yıllar

80'li yıllar Pencere albümüyle başlayan popüler kültürden uzaklaşma sürecine denk gelir. Bu dönemdeki eserlerinde toplumsal sorunlara karşı duyarlılığının arttığı gözlemlenir. Yine İlhan İrem bu dönemde -kendi ifadesiyle- 12 Eylül 1980 Darbesi ve ardından gelen "Amerikan-Arap karışımı liberalizm" ile sanatsal ve insani değerlerin yok olma sürecinin başladığını iddia ederek ve buna tepki göstererek sahnelerden geri çekilmeye başladı. Öncelikle yine kendi ifadesiyle "içtenliksiz, soluk, günü yaşayan ve anlamsız kalabalıklar olduğuna karar verdiği insanlardan" ve "ürettiklerinden çok şekillerle ilgilenen popüler kültürden" uzaklaştı. 87'ye kadar sürecek bir inziva için Tarabya'daki evine kapandı. Bu dönemde kendi tabiriyle "kendi içine, iç uzaylarına derin yolculuklar yapmayı" öğrendi.

Müziğe verdiği ara, 70'li yıllardaki şarkılarındaki hüzün temasından huzur ve metafizik temalı şarkılara uzanan bir süreci başlattı. Bu süreçte bir rock senfoni yazdı. 1981 yılında askerliğinde yaptığı bestelerden oluşan ""i yayınladıktan sonra, 1983 yılında yedi yıllık bir çalışmanın ürünü olan 150 dakikalık senfonik rock üçleme, Pencere (1983), (1985), (1987) üç ayrı albüm hâlinde sırayla yayınlandı. Kesintisiz bir müzikal yapıdan oluşan rock senfoninin ilk albümü olan Pencere, yayınlandığı 1983 yılında Altın Plak ödülü aldı. "Pencere", İlhan İrem’in “Koridor” ve “Seni Seviyorum” albümleri ile birlikte pek çok kez “Bütün Zamanların En İyi Albümü” seçildi.

1984 yılında Türkiye'yi Bulgaristan'da düzenlenen 'nda temsil etti.'nü kazandı.

1985 yılında üçlemenin ikinci albümü “Köprü” ve İlhan İrem'in ilk kitabı “” yayınlandı. Kitapta İlhan İrem’in rock senfonideki müzikal anlatımı kaleme aldığı öykü ve bu öykünün Nuri Kurtcebe tarafından görüntülenmiş çizgileri ile Burak Eldem, İzzet Eti ve Adnan Özer’in İlhan İrem müziği üzerine kapsamlı bir araştırması yer aldı. Yine 1986 yılında sözlerini yazdığı "Halley" Melih Kibar tarafından bestelendi ve Türkiye'ye Eurovizyon Şarkı Yarışması'nda o yıla kadar alınan en iyi dereceyi getirdi. 1987 yılında üçlemenin son bölümü olarak “Ve Ötesi” albümü ile "" (Denemeler) adlı ikinci kitabı yayımlandı. Sonraki , 1989 yılında ise albümleri yayınlandı. Kültür Bakanlığı "" isimli şarkının albümden çıkartılması koşuluyla "Uçun Kuşlar Uçun" albümüne yayın izni verdi.

Humeyni'nin yazar Selman Rüşdi'ye verdiği ölüm fetvasını hicveden şarkı 29 Ekim 2008 tarihinde Cumhuriyetin 85. Yılında sanatçı tarafından gün ışığına çıkartılarak radyolara dağıtıldı, 1990 yılında üçüncü kitap olan "" (Şiirler) ve "" üçlemesi kapsamlı bir konsept olarak tek albüm hâlinde yayınlandı.

90'lı yıllar

İlhan-ı Aşk albümüyle başlayan ve ardından gelen “Koridor” ve “Seni Seviyorum” albümleri ile devam eden süreçtir. Bu dönemde siyahlar giyinmeye başlayan toplum ve sanat ortamında hissettiğini söylediği duyarsızlığa bir sessiz direniş olarak popüler kültürden tamamen çekildi ve 1992-2006 yılları arasında konserlerine ara verdi. İlhan İrem'in “Işığa ve yeni boyutlara açılan koridor” betimlemesi ile başlattığı fiziki kayboluş süreci, albüm çalışmalarını aralıksız sürdürdüğü, kitap ve yazın çalışmalarını yoğunlaştırdığı dönemdir. Bu dönem, sanatçının, müziğinin felsefi boyutlara dönüşerek kalabalıklarla buluşma yıllarıdır. Ayrıca bu dönemde İlhan İrem, 4 albümden oluşan çok kapsamlı bir "Best Of" serisi yayınlayarak tüm repertuvarını ulaşılabilir hâle getirmiştir.)

1992 yılında albümünü yayınladı. 1994 yılında yayınlanan ve albümleri ile birlikte aynı yıl dördüncü kitap "" (denemeler) piyasaya çıktı, 1995 yılında , 1997 yılında , 1998 yılında albümü ve "" (Denemeler) adlı beşinci kitap okuyucuya ulaştı.

2000'li yıllar

2000 yılında eski çalışmaları olan "", "Pencere... Köprü... Ve Ötesi..." albümleri, bazı bölümleri remiks kayıtlarıyla "", "", "", "" isimleriyle tekrar piyasaya çıktı.

Yeni şarkılardan oluşan "" 2001 yılında yayınlandı. Sanatçı 2003 senesinde "", 2004'te "" albümlerini yayınladı. Sanat hayatında “Cennet İlahileri” albümü ile başlayan süreçtir. İrem bu dönemi bir konserinin de adı olan "yürek büyüsü" kavramıyla tanımlar. Yeniden sahnelere döner ve nadir solo konserler verir. Bu dönemde hakkında çeşitli kitaplar (bkz.) yayımlanır, müziği hakkında çeşitli araştırmalar ve paneller yapıllır. Ayrıca İlhan İrem’in siyasi yazıları bu dönemde yoğunlaşmıştır.

İlhan İrem'in yeni şarkılardan oluşan "Cennet İlahileri" adlı albümü 2006 yılında yayınlandı. 2007 senesinde "" isimli altıncı kitabı "Senfonik Şiir" alt başlığıyla yayımlandı. 2008 yılında çocuklar için hazırladığı "" isimli bir albüm yayınladı. İlhan İrem, Türkiye'de son dönemde yaşananları kendi penceresinden kaleme aldığı "Güneş Ülkesinin Karanlık İnsanları" isimli yedinci kitabını 2014 yılında yayımladı.

İlhan İrem, 17 Eylül 2013 tarihinde Akşam gazetesinden 'e verdiği röportajda "Eserlerimi hiçbir zaman belli kalıplar içinde üretmem. Her biri canlıdır. Her birinin kendi içinde bir dinamiği vardır. Senfoni gibi gelirler. Ürettiğim anda tamamen trans hâlinde oluyorum." demiştir.

Sanatçı son yıllarında yeni albüm çalışmalarını sürdürmüş olup 2006 yılından sonra İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirlerde her yıl konser vermekteydi. 30 yıl aradan sonra doğum yeri Bursa'da 4 Haziran 2016 tarihinde konser vermiştir.

Eurovision Şarkı Yarışması

İlhan İrem, 3 kez Eurovision Şarkı Yarışması Türkiye finallerine katıldı. "" adlı bestesi 1979 Eurovision Türkiye finaline kaldı. Ama yarışamadan askere alındı. Finallerde yarışabilmesi için TSK'dan İlhan İrem'e özel izin verildiği hâlde, sanatçının bağlı bulunduğu plak şirketi bu süreçte "Bir Yıldız" adlı şarkının yer aldığı "Sevgiliye" albümünü yayınladığından, kurallar gereği diskalifiye oldu. İlhan İrem, 1988'de "" ve 1990'da "" adlı besteleriyle iki kez daha Eurovision yarışmasına katıldı.

İlhan İrem, Türkiye'yi 1986 yılında Norveç'te temsil eden "Klips ve Onlar" grubunun seslendirdiği, Melih Kibar'ın bestesi "Halley" isimli şarkının söz yazarıdır.

Ödüller

İlhan İrem sanat yaşamı boyunca 6 kez Altın Plak Ödülü olmak üzere pek çok ödül aldı. Aralarında Hey ve Ses de olmak üzere çeşitli dergi, gazete ve kurumlar tarafından pek çok kez "yılın erkek sanatçısı" ve "yılın sanatçısı" ödüllerine layık görüldü. Birçok şarkısı ve albümü çeşitli dergi, gazete ve kurumlar tarafından "yılın şarkısı/yılın albümü" seçildi.

İrem Bağı

1985'te İlhan İrem’in “” felsefesini hayatlarına geçiren dinleyicileri tarafından “” adlı birliktelik kuruldu.

Resim ve yazı çalışmaları

Soyut resim çalışmaları yapan İlhan İrem zaman zaman kişisel resim sergileri açmaktaydı. Cumhuriyet gazetesi,Aydınlık gazetesi ve Oda TV'de köşe yazıları yazmıştır.

Çağdaş bir ozan olarak kabul edilen İlhan İrem; eserlerine yansıttığı mistik, metafizik, doğaüstü ve tasavvufi çağrışımların bir sonucu olarak, kendine has bir izleyici kitlesine sahiptir.

Siyaset

İlhan İrem dünya görüşünü laik, demokratik, Kemalist ve anti-emperyalist olarak tanımlar,Yeşiller Partisi kurucu üyesidir.

Özel hayatı

Orta Doğu Teknik Üniversitesi psikoloji mezunu olan eşi Hansu İrem ile 1 Ekim 1991 tarihinde evlenen İrem'in son dönem eserlerinin pek çoğunun şiirlerini eşi yazmaktaydı. Aynı zamanda albümlerinin kapak fotoğraflarını çekmekteydi. Hansu İrem İlhan İrem'in sanat yönetmenliğini de yapmaktaydı. Çiftin çocuğu yoktur.

Diskografi

Plakları

1973: Birleşsin Bütün Eller \ Bazen Neşe Bazen Keder
1974: Yazık Oldu Yarınlara \ Haydi Sil Gözlerini
1975: Anlasana \ Ne Güzel Bak Yaşamak
1975: Bir Varmış Bir Yokmuş (Kuklacı Amca) \ Hasretim Sana
1975: Ver Elini \ Üzülme Dostum
1976: Havalar Nasıl \ Gözünü Seveyim
1977: Sensiz de Yaşanıyor (İşte Hayat) \ Son Selam
1978: Ayrılık Akşamı (Sazlıklardan Havalanan) \ Sen Bilirsin
1979: Bir Zamanlar \ Yeni Bir Şarkı
1980: Er Mektubu Görülmüştür \ Bal Ağızlım

Albümleri

1979:
1981:
1983: Pencere
1985: Köprü
1987:
1989:
1992:
1994:
1994: Romans
2000:
2000:
2000:
2001:
2006: Cennet İlahileri
2008:

Toplamalar

1976:
1988:
1990:
1995:
1997:
1998:
2003:
2004:

Yeni basım

2000:

Kitapları

1985: Pencere... Köprü... Ve Ötesi... (Öykü)
1987: Uzaklarda Biri Var (Denemeler)
1990: Katastrof (Şiirler)
1994: Delirium (Denemeler)
1998: Millenium / Sanalizasyon Fareleri, Yarasalar ve Diğerleri (Denemeler)
2007: Siyah Kuğunun Şarkısı (Senfonik Şiir)
2014: Güneş Ülkesinin Karanlık İnsanları (Denemeler)

Hakkında yazılan kitaplar

"Sürgün Gibi Masallarda" Michael Kuyucu (2008) Pegasus Yayıncılık
"Işığın Aşkıyla İlhan İrem, Müziğin Mistik İlahı'" Özlem Süyev Zat (2008) Siyah-Beyaz yayınları
"Ölümsüz Ozan İlhan İrem" Hakan Taştan, Ersin Kamburoğlu (2008) Cinius Yayınları

Sahnelere veda etmesi ve geri dönmesi

İlhan İrem, 8 Ağustos 1992 tarihinde Gülhane Parkında verdiği konserden sonra popüler kültür ortamlarından çekilmiş ve sahnelere veda etmiştir. Sanatçı, 40.000 kişinin izlediği bu konserden 14 yıl sonra, 29 Eylül 2006’da İstanbul Açıkhava Tiyatrosundaki o yılın almanaklarına giren büyük bir konserle sahnelere dönüş yapmıştır. Aradaki 14 yıllık dönemde sahnelerden ve tüm popüler tanıtım mecralarından geri çekilen İlhan İrem bu süreçte albüm çalışmalarını kesintisiz olarak sürdürmüştür.

Belgeseller

Portreler 10 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 2011
Grafik 10 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., 1990

Ölümü

28 Temmuz 2022 tarihinde böbrek yetmezliği nedeniyle kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti. Haberi İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ekrem İmamoğlu duyurdu. 30 Temmuz 2022 tarihinde Atatürk Kültür Merkezi ve Bebek Camii'nde düzenlenen törenlerin ardından vasiyeti üzerine Aşiyan Mezarlığı'nda toprağa verildi.

Kaynakça

^ "İlhan İrem". 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.
^ [1] 10 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “İlhan İrem Belgeseli” (2011)
^ [2] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem Official Web Portal “Kronoloji” Bölümü
^ ^a ^b ^c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Hürriyet Aile isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )
^ [3] 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “İlhan İrem Belgeseli” / TRT / Müzik Eleştirmeni ve Hey Dergisi Genel yayın Yönetmeni Doğan Şener: “İlhan İrem’in müzik yaşantısının 1. Dönemi, Romantik Dönem’dir.” (1990)
^ [4] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "İlhan İrem 5 yılda 5. kez zirvede Hey Dergisi (27 Şubat 1978)
^ ^a ^b Dinlere inanmıyorum 18 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Röportaj. Olcay Ünal Sert. Milliyet Cadde. 15 Ocak 2012. Erişim: 21 Ekim 2012. <Arşiv 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .>
^ [5] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hürriyet gazetesinin konu ile ilgili haberi İlhan İrem 1 Numara (27 Temmuz 1977)
^ [6] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Pencere… Köprü… Ve Ötesi…” / İyileşmez Hüzünden Mistik Huzura Doğru” (S.73) Araştırma: Burak Eldem, İzzet Eti, Adnan Özer / İmge Yayıncılık (1985)
^ [7] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Sürgün Gibi Masallarda / Hayatı ve Yapıtlarıyla İlhan İrem” / Michael Kuyucu / Pegasus Yayınları (2008) (S.53): “Beni sanat anlayışımdan düşünsel yapıma, dahası giysilerime kadar karışıp kıskaç altına alan zihniyete karşıyım. Bu zihniyetin direkt olarak yansıdığı alan olması nedeniyle T.R.T. ile sınırlandırmak yüzeysel bir yaklaşım olacaktır. Esas sorun yaşadığımız son 8-10 yıllık periyotta, Türkiye’de kültürsüzlüğün, kültürün yerini alması ya da başka bir deyişle kültürsüzlüğün empoze edilmesi, kitlelere benimsetilmesinde yatıyor. Son 5 yılda İlhan İrem işte bu tektipleşme, sürüleşme mantığına, kalıba dökülmeye karşı çıktı. Sanatın evrenselliğini savundu. Kimse sanatçısına öğrencisine, öğretim görevlisine “şunu yap, şunu giy..” gibi kısıtlamalar getiremez. Yalnızca şekilden ibaret değil tabii bu sınırlamalar. İşte bütün kalıplaşmalara, kokuşmuşluklara rağmen kurulu düzenin belirleyicilerinden sıyrılıp özgürce üretmeliyiz diyorum. Benim sessiz sedasız yapmak istediğim bu.” (Hürriyet, Eylül 1987)
^ [8] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem'in 1980 Darbesi hakkında sözleri, Evrensel gazetesi (4 Eylül 2011)
^ [9] 29 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ölümsüz Ozan-İlhan İrem / Hakan Taştan, Ersin Kamburoğlu (Cinius Yayınları 2008)
^ [10] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Işık ve sevginin son koridorunda" Gündem (26 Haziran 2004)
^ [11] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Sessizliğn Şarkılarını Söylüyorum" Vizyon Dergisi (Aralık 2010)
^ [12] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Pencere" albümü Altın Plak Haberi - Hey Dergisi (16 Nisan 1984)
^ [13] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Pencere" albümü Hakkında: İlhan İrem Official - İrembağı Web / İremascope / "Gece Yolculuğu" / Alt Bilgi
^ [14] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Hey Dergisi" Yazı İşleri Müdürü Hulusi Tunca / Başyazı "Altın Orfe" (25 Haziran 1984)
^ [15] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem Altın Orfe Yarışması dönüşü Hey Dergisi için kaleme aldığı yazı (1984)
^ [16] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eurovision Maceramız / TRT Belgeseli "Halley 1986"
^ [17] 11 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eurovision / Halley ile ilgili bir yorum.
^ [18] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Cumhuriyet Gazetesi. 1 Ekim 1989
^ [19] 9 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Bu şarkı 19 yıl yasaklı kaldı!” / Vatan Gazetesi (29 Ekim 2008)
^ [20] “Müjde” / “Yürek Büyüsü” Konseri (2007) / İhan İrem ‘siyah giysileri konusunda’ konuşuyor.
^ [21] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Niye Bir İlhan İrem Daha Yok?” / Yavuz Hakan Tok / Müzik Eleştirmeni / Milliyet Gazetesi (16 Eylül 2012)
^ [22] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Krizalit Kristalin” – “Koridor” albümü ile ilgili yazılmış bir yazı / Panorama Dergisi (Mayıs 1994)
^ [23] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Koridorun öteki ucundayım” İlhan İrem ile “Koridor” albümü ve onun devamı olan “Seni Seviyorum” albümü arasında yapılmış bir söyleşi / Cumhuriyet Gazetesi (17 Nisan 1999)
^ [24] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İlhan İrem'in yazdığı kitaplar)
^ [25] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Işık ve Sevgiyle 30 Yıl” Selim İleri / Cumhuriyet Gazetesi (9 Temmuz 2004)
^ [26]^[] İlhan İrem / “Yürek Büyüsü” Konseri (25 Temmuz 2007) / Fotograflar (melektozlari.com)
^ [27] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem; “Sevdiğim insanlarla ve ruh temasını sürdürdüğüm yol arkadaşlarımla bir yürek büyüsü paylaşıyoruz. İçin için yaşayan bir büyük sessizliğe sesleniyorum. Gözlerden uzaktayım… Ama yaşananlar benim gözlerimden uzakta değil.” / Oda Tv / Röportaj: Şenol Çarık (2 mart 2012)
^ [28] 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem hakkında yazılmış kitapları toplu olarak değerlendiren bir yazı / Naim Dilmener / Milliyet Sanat Dergisi ve Milliyet Gazetesi (Kasım 2008)
^ [29] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İlhan İrem’e dair kitaplar)
^ [30] 4 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Pencereden Günümüze” / Sinan Doyan / Araştırmacı Müzik Yazarı “birzamanlar.net” (2007)
^ [31] 1 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “İlhan İrem 35. Yıl Radyo Belgeseli” (Toplam 7 Bölüm) (2008)
^ [32] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Niye bir İlhan İrem daha yok?” / Yavuz Hakan Tok / Milliyet Sanat Dergisi (Eylül 2012)
^ [33] 27 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “‘Tanrıların katında’ bir müzisyen” / Eyüp Tatlıpınar / Akşam Gazetesi (16 Eylül 2012)
^ [34] 5 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Işık ve Sevgiyle 35 Yıl / İlhan İrem Paneli” (1 Haziran 2008)
^ . 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2016.
^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2016.
^ [35] "Bir Yıldız" (1979)
^ [36] 7 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kapsamlı olarak, Eurovision 1979 Yılı Panoraması
^ [37] “Bir Yıldız” hakkında bir yazı
^ [38] "" (1988)
^ [39] 18 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Eurovision 1988 Türkiye Finalleri sonrası İlhan İrem ve şarkısı "Yurtta Barış Dünyada Barış" hakkında basından bazı alıntılar.
^ [40] "Komedi" (1990)
^ [41] 17 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eurovision 1986 / “Halley” / Uluslararası yarışma hakkında detaylı bilgi
^ [42] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Norveç Ulusal Televizyonu / Eurovision 1986 “Halley”
^ ^a ^b ^c 39 Işık Yılı 12 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem resmî web portalı. Erişim: 23 Ekim 2012.
^ ^a ^b ^c Bursa'nın ünlü simaları: İlhan İrem 12 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bursa Büyükşehir Belediyesi resmî sitesi. Erişim: 23 Ekim 2012.
^ [43] 23 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İrembağı ile ilgili bir yorum yazı; “İrembağı’nda bir gece” - Tolga Akyıldız / Milliyet Gazetesi (1 Ağustos 2010)
^ [44] 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İrembağı ve sevecenlerle ilgili olarak müzik eleştirmenlerin ayrıntılı anlatımları. İlhan İrem / İrembağı Web Official / İremascope: “Herşey Şimdi Başlıyor”
^ İlhan İrem yazıları 11 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Cumhuriyet gazetesi
^ İlhan İrem yazıları 23 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Aydınlık gazetesi
^ [45] 9 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Odatv İlhan İrem yazıları
^ Niye bir İlhan İrem daha yok? 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Yavuz Hakan Tok. Milliyet Sanat Dergisi. Eylül 2012
^ İlhan İrem - Yeşiller Partisi 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Nokta Dergisi. 4-10 Ekim 1992
^ [46] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Sevgililer Günü”
^ [47] 3 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Işık ve Sevgiyle 30 Yıl”
^ [48] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Seni Seviyorum”
^ [49] Gülhane Konseri görüntüleri / “İlhan-ı Aşk” / İlhan İrem Official - Facebook
^ [50] 6 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (melektozlari.com / Kaynak: Hürriyet Almanak 2006)
^ [51] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hürriyet Gazetesi / Almanak 2006 tanıtımı
^ . Sözcü. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022.
^ "Ünlü müzisyen İlhan İrem hayatını kaybetti". Gazete Vatan. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.

Dış bağlantılar

İlhan İrem, instagram
Facebook'ta İlhan İrem
Discogs'ta İlhan İrem diskografisi
iremascope 20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Resmî Youtube kanalı
irembağı web 24 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Resmi Youtube Kanalı
İlhan İrem Konserleri 1 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Köprü 28 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem Fan Sitesi

[1] "İlhan İrem". 8 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.

[2] [1] 10 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “İlhan İrem Belgeseli” (2011)

[3] [2] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem Official Web Portal “Kronoloji” Bölümü

[Hürriyet_Aile-4] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Hürriyet Aile isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: )

[5] [3] 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “İlhan İrem Belgeseli” / TRT / Müzik Eleştirmeni ve Hey Dergisi Genel yayın Yönetmeni Doğan Şener: “İlhan İrem’in müzik yaşantısının 1. Dönemi, Romantik Dönem’dir.” (1990)

[6] [4] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "İlhan İrem 5 yılda 5. kez zirvede Hey Dergisi (27 Şubat 1978)

[Milliyet_Cadde-7] Dinlere inanmıyorum 18 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Röportaj. Olcay Ünal Sert. Milliyet Cadde. 15 Ocak 2012. Erişim: 21 Ekim 2012. <Arşiv 30 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .>

[8] [5] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hürriyet gazetesinin konu ile ilgili haberi İlhan İrem 1 Numara (27 Temmuz 1977)

[9] [6] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Pencere… Köprü… Ve Ötesi…” / İyileşmez Hüzünden Mistik Huzura Doğru” (S.73) Araştırma: Burak Eldem, İzzet Eti, Adnan Özer / İmge Yayıncılık (1985)

[10] [7] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Sürgün Gibi Masallarda / Hayatı ve Yapıtlarıyla İlhan İrem” / Michael Kuyucu / Pegasus Yayınları (2008) (S.53): “Beni sanat anlayışımdan düşünsel yapıma, dahası giysilerime kadar karışıp kıskaç altına alan zihniyete karşıyım. Bu zihniyetin direkt olarak yansıdığı alan olması nedeniyle T.R.T. ile sınırlandırmak yüzeysel bir yaklaşım olacaktır. Esas sorun yaşadığımız son 8-10 yıllık periyotta, Türkiye’de kültürsüzlüğün, kültürün yerini alması ya da başka bir deyişle kültürsüzlüğün empoze edilmesi, kitlelere benimsetilmesinde yatıyor. Son 5 yılda İlhan İrem işte bu tektipleşme, sürüleşme mantığına, kalıba dökülmeye karşı çıktı. Sanatın evrenselliğini savundu. Kimse sanatçısına öğrencisine, öğretim görevlisine “şunu yap, şunu giy..” gibi kısıtlamalar getiremez. Yalnızca şekilden ibaret değil tabii bu sınırlamalar. İşte bütün kalıplaşmalara, kokuşmuşluklara rağmen kurulu düzenin belirleyicilerinden sıyrılıp özgürce üretmeliyiz diyorum. Benim sessiz sedasız yapmak istediğim bu.” (Hürriyet, Eylül 1987)

[11] [8] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem'in 1980 Darbesi hakkında sözleri, Evrensel gazetesi (4 Eylül 2011)

[12] [9] 29 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ölümsüz Ozan-İlhan İrem / Hakan Taştan, Ersin Kamburoğlu (Cinius Yayınları 2008)

[13] [10] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Işık ve sevginin son koridorunda" Gündem (26 Haziran 2004)

[14] [11] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Sessizliğn Şarkılarını Söylüyorum" Vizyon Dergisi (Aralık 2010)

[15] [12] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Pencere" albümü Altın Plak Haberi - Hey Dergisi (16 Nisan 1984)

[16] [13] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . "Pencere" albümü Hakkında: İlhan İrem Official - İrembağı Web / İremascope / "Gece Yolculuğu" / Alt Bilgi

[17] [14] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Hey Dergisi" Yazı İşleri Müdürü Hulusi Tunca / Başyazı "Altın Orfe" (25 Haziran 1984)

[18] [15] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem Altın Orfe Yarışması dönüşü Hey Dergisi için kaleme aldığı yazı (1984)

[19] [16] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eurovision Maceramız / TRT Belgeseli "Halley 1986"

[20] [17] 11 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eurovision / Halley ile ilgili bir yorum.

[21] [18] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Cumhuriyet Gazetesi. 1 Ekim 1989

[22] [19] 9 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Bu şarkı 19 yıl yasaklı kaldı!” / Vatan Gazetesi (29 Ekim 2008)

[23] [20] “Müjde” / “Yürek Büyüsü” Konseri (2007) / İhan İrem ‘siyah giysileri konusunda’ konuşuyor.

[24] [21] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Niye Bir İlhan İrem Daha Yok?” / Yavuz Hakan Tok / Müzik Eleştirmeni / Milliyet Gazetesi (16 Eylül 2012)

[25] [22] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Krizalit Kristalin” – “Koridor” albümü ile ilgili yazılmış bir yazı / Panorama Dergisi (Mayıs 1994)

[26] [23] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Koridorun öteki ucundayım” İlhan İrem ile “Koridor” albümü ve onun devamı olan “Seni Seviyorum” albümü arasında yapılmış bir söyleşi / Cumhuriyet Gazetesi (17 Nisan 1999)

[27] [24] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İlhan İrem'in yazdığı kitaplar)

[28] [25] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Işık ve Sevgiyle 30 Yıl” Selim İleri / Cumhuriyet Gazetesi (9 Temmuz 2004)

[29] [26]^[] İlhan İrem / “Yürek Büyüsü” Konseri (25 Temmuz 2007) / Fotograflar (melektozlari.com)

[30] [27] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem; “Sevdiğim insanlarla ve ruh temasını sürdürdüğüm yol arkadaşlarımla bir yürek büyüsü paylaşıyoruz. İçin için yaşayan bir büyük sessizliğe sesleniyorum. Gözlerden uzaktayım… Ama yaşananlar benim gözlerimden uzakta değil.” / Oda Tv / Röportaj: Şenol Çarık (2 mart 2012)

[31] [28] 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem hakkında yazılmış kitapları toplu olarak değerlendiren bir yazı / Naim Dilmener / Milliyet Sanat Dergisi ve Milliyet Gazetesi (Kasım 2008)

[32] [29] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İlhan İrem’e dair kitaplar)

[33] [30] 4 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Pencereden Günümüze” / Sinan Doyan / Araştırmacı Müzik Yazarı “birzamanlar.net” (2007)

[34] [31] 1 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “İlhan İrem 35. Yıl Radyo Belgeseli” (Toplam 7 Bölüm) (2008)

[35] [32] 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Niye bir İlhan İrem daha yok?” / Yavuz Hakan Tok / Milliyet Sanat Dergisi (Eylül 2012)

[36] [33] 27 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “‘Tanrıların katında’ bir müzisyen” / Eyüp Tatlıpınar / Akşam Gazetesi (16 Eylül 2012)

[37] [34] 5 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Işık ve Sevgiyle 35 Yıl / İlhan İrem Paneli” (1 Haziran 2008)

[38] . 29 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2016.

[39] "Arşivlenmiş kopya". 8 Haziran 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 9 Haziran 2016.

[40] [35] "Bir Yıldız" (1979)

[41] [36] 7 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Kapsamlı olarak, Eurovision 1979 Yılı Panoraması

[42] [37] “Bir Yıldız” hakkında bir yazı

[43] [38] "" (1988)

[44] [39] 18 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (Eurovision 1988 Türkiye Finalleri sonrası İlhan İrem ve şarkısı "Yurtta Barış Dünyada Barış" hakkında basından bazı alıntılar.

[45] [40] "Komedi" (1990)

[46] [41] 17 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Eurovision 1986 / “Halley” / Uluslararası yarışma hakkında detaylı bilgi

[47] [42] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Norveç Ulusal Televizyonu / Eurovision 1986 “Halley”

[Otuzdokuz_Işık_Yılı-48] 39 Işık Yılı 12 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İlhan İrem resmî web portalı. Erişim: 23 Ekim 2012.

[Bursa_BB-49] Bursa'nın ünlü simaları: İlhan İrem 12 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bursa Büyükşehir Belediyesi resmî sitesi. Erişim: 23 Ekim 2012.

[50] [43] 23 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İrembağı ile ilgili bir yorum yazı; “İrembağı’nda bir gece” - Tolga Akyıldız / Milliyet Gazetesi (1 Ağustos 2010)

[51] [44] 27 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . İrembağı ve sevecenlerle ilgili olarak müzik eleştirmenlerin ayrıntılı anlatımları. İlhan İrem / İrembağı Web Official / İremascope: “Herşey Şimdi Başlıyor”

[52] İlhan İrem yazıları 11 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Cumhuriyet gazetesi

[53] İlhan İrem yazıları 23 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Aydınlık gazetesi

[54] [45] 9 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Odatv İlhan İrem yazıları

[55] Niye bir İlhan İrem daha yok? 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Yavuz Hakan Tok. Milliyet Sanat Dergisi. Eylül 2012

[56] İlhan İrem - Yeşiller Partisi 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Nokta Dergisi. 4-10 Ekim 1992

[57] [46] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Sevgililer Günü”

[58] [47] 3 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Işık ve Sevgiyle 30 Yıl”

[59] [48] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . “Seni Seviyorum”

[60] [49] Gülhane Konseri görüntüleri / “İlhan-ı Aşk” / İlhan İrem Official - Facebook

[61] [50] 6 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (melektozlari.com / Kaynak: Hürriyet Almanak 2006)

[62] [51] 28 Temmuz 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Hürriyet Gazetesi / Almanak 2006 tanıtımı

[63] . Sözcü. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022.

[64] "Ünlü müzisyen İlhan İrem hayatını kaybetti". Gazete Vatan. 28 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022.

[65] "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ağustos 2022.