Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsa Yusuf Alptekin (Uygurca: ئەيسا يۈسۈپ ئالپتېكىن, romanize: Eysa Yüsüp Alptëkin, Çince: 艾沙 尤舒夫 阿布泰金, romanize: Àisà Yùsùfŭ Ābùfŭtàikěn; d. 1901 - ö. 17 Aralık 1995), Çin Cumhuriyeti'nin ilk döneminde Uygur siyasetçisi ve Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin genel sekreteri.
| İsa Yusuf Alptekin | |
|---|---|
| Doğum | 1901 Kaşgar İli, Yenihisar kasabası |
| Ölüm | 17 Aralık 1995 İstanbul, Türkiye |
| Meslek | Yazar, Siyasetçi |
| Milliyet | Uygur, Doğu Türkistan |
1901 yılında Doğu Türkistan'ın Kaşgar vilayetine bağlı Yenihisar kasabasında doğdu. Öğrenimini Doğu Türkistan'da tamamladıktan sonra çeşitli memuriyet görevlerinde bulundu.
memur olarak görev yapmış ve 1926 yılında Sovyetler Birliği'ne Andican konsolosluğuna yazıcı olarak gönderildi ve orada millî mücadele taraftarlarıyla bağlantı kurdu.
1931'de Hoca Niyaz tarafından başlatılan ayaklanma (Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti) sırasında Kuomintang'a yanaşmış ve Sincan eyaleti valisinin zulmü hakkında Çin hükûmetine bilgi aktarmıştır. Bu durumun önlenmesini, aksi takdirde ayaklanmanın yayılacağını, Sovyetler'in işgalinin söz konusu olacağını bildirmiştir. Nankin'de dergiler çıkararak Doğu Türkistan'ın özerklik haklarını genişlettirmeye çalıştı. 1936 yılında Çin Cumhuriyeti meclisi üyeliğine seçildi.
1944'te İli'de başlayan ayaklanma (Doğu Türkistan Cumhuriyeti) neticesi kurulan hükûmete girmesini ilgililer istemedi. Ancak 3 yıl sonra Kuomintang'ın temsilcisi olarak Doğu Türkistan hükûmetine girdi ve genel sekreterliğine getirildi.
1949'da Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun Doğu Türkistan'da konuşlandırılması ile birlikte o günkü Hindistan'ın Keşmir eyaletine sığındı.
1954 yılında Türkiye'ye geçti. Türkiye'ye gelir gelmez İstanbul'da kuran İsa Yusuf Alptekin Shärqiy Türkistan awaz (Doğu Türkistan Sesi) dergisini çıkararak Doğu Türkistan sorununun dünya kamuoyuna anlatılmasına yoğunlaştı.
Yabancı ülke yöneticileri nezdinde olduğu kadar Türkiye hükûmetleri nezdinde de Doğu Türkistan davasının anlatılması için mücadele verdi. Parti liderleri, başbakan ve cumhurbaşkanlarıyla görüştü.
Bir konuşmasında, "Gönül arzu eder ki, Türkistan meselesinin halledilmesi davasında öncülük şerefi, Türkiye'nin hakkı olsun...." diyen İsa Yusuf Alptekin, 17 Aralık 1995 gecesi öldü.
Oğlu Erkin Alptekin de Doğu Türkistan bağımsızlık hareketinin eylemcisi olarak tanınmaktadır.
Eserleri
- Unutulan Vatan Doğu Türkistan (East Turkestan: The Forgotten Land), Seha Yayıncılık, İstanbul, 1999.
Notlar
- ^ . 5 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2008.
Kaynakça
- Mark Dickens, 'The Soviets in Xinjiang 1911-1949' (İngilizce)
- Yasushi Shinmen, 'Alptekin', Chūō Yūrasia wo shiru jiten, Heıbon-sha, 2005, (Japonca)
- Arienne M. Dwyer, Xinjiang Conflict11 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce)
- Linda Benson, The Ili Rebellion: The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang, 1944-1949, 1990, (İngilizce)
- Ingvar Syanber, Kazak Refugees in Turkey:, Almqvist & Wiksell Internat. (Juli 1990), (İngilizce)
- Stefano Allievi und J. S. Nielsen, Muslim Networks and Transnational Communities in and Across ..., Brill Academic Pub (16. Dezember 2002), (İngilizce)
- Abdulkadir Yuvalı, Türkiye Cumhuriyeti devletinin kuruluş ve gelişmesine hizmeti geçen Türk dünyası aydınları sempozyumu bildirileri Erciyes Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi, Türk Dünyası Araştırmaları Merkezi - 1996. (Türkçe)
- Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci, Genel Türk tarihi, Yeni Türkiye, 2002 (Türkçe)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Isa Yusuf Alptekin Uygurca ئەيسا يۈسۈپ ئالپتېكىن romanize Eysa Yusup Alptekin Cince 艾沙 尤舒夫 阿布泰金 romanize Aisa Yusufŭ Abufŭtaiken d 1901 o 17 Aralik 1995 Cin Cumhuriyeti nin ilk doneminde Uygur siyasetcisi ve Dogu Turkistan Cumhuriyeti nin genel sekreteri Isa Yusuf AlptekinDogum1901 Kasgar Ili Yenihisar kasabasiOlum17 Aralik 1995 Istanbul TurkiyeMeslekYazar SiyasetciMilliyetUygur Dogu Turkistan 1901 yilinda Dogu Turkistan in Kasgar vilayetine bagli Yenihisar kasabasinda dogdu Ogrenimini Dogu Turkistan da tamamladiktan sonra cesitli memuriyet gorevlerinde bulundu memur olarak gorev yapmis ve 1926 yilinda Sovyetler Birligi ne Andican konsolosluguna yazici olarak gonderildi ve orada milli mucadele taraftarlariyla baglanti kurdu 1931 de Hoca Niyaz tarafindan baslatilan ayaklanma Dogu Turkistan Islam Cumhuriyeti sirasinda Kuomintang a yanasmis ve Sincan eyaleti valisinin zulmu hakkinda Cin hukumetine bilgi aktarmistir Bu durumun onlenmesini aksi takdirde ayaklanmanin yayilacagini Sovyetler in isgalinin soz konusu olacagini bildirmistir Nankin de dergiler cikararak Dogu Turkistan in ozerklik haklarini genislettirmeye calisti 1936 yilinda Cin Cumhuriyeti meclisi uyeligine secildi 1944 te Ili de baslayan ayaklanma Dogu Turkistan Cumhuriyeti neticesi kurulan hukumete girmesini ilgililer istemedi Ancak 3 yil sonra Kuomintang in temsilcisi olarak Dogu Turkistan hukumetine girdi ve genel sekreterligine getirildi 1949 da Cin Halk Kurtulus Ordusu nun Dogu Turkistan da konuslandirilmasi ile birlikte o gunku Hindistan in Kesmir eyaletine sigindi 1954 yilinda Turkiye ye gecti Turkiye ye gelir gelmez Istanbul da kuran Isa Yusuf Alptekin Sharqiy Turkistan awaz Dogu Turkistan Sesi dergisini cikararak Dogu Turkistan sorununun dunya kamuoyuna anlatilmasina yogunlasti Yabanci ulke yoneticileri nezdinde oldugu kadar Turkiye hukumetleri nezdinde de Dogu Turkistan davasinin anlatilmasi icin mucadele verdi Parti liderleri basbakan ve cumhurbaskanlariyla gorustu Bir konusmasinda Gonul arzu eder ki Turkistan meselesinin halledilmesi davasinda onculuk serefi Turkiye nin hakki olsun diyen Isa Yusuf Alptekin 17 Aralik 1995 gecesi oldu Oglu Erkin Alptekin de Dogu Turkistan bagimsizlik hareketinin eylemcisi olarak taninmaktadir Eserleri Unutulan Vatan Dogu Turkistan East Turkestan The Forgotten Land Seha Yayincilik Istanbul 1999 Notlar 5 Ocak 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Kasim 2008 KaynakcaMark Dickens The Soviets in Xinjiang 1911 1949 Ingilizce Yasushi Shinmen Alptekin Chuō Yurasia wo shiru jiten Heibon sha 2005 ISBN 978 4 582 12636 5 Japonca Arienne M Dwyer Xinjiang Conflict11 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Linda Benson The Ili Rebellion The Moslem Challenge to Chinese Authority in Xinjiang 1944 1949 1990 ISBN 978 0 87332 509 7 Ingilizce Ingvar Syanber Kazak Refugees in Turkey Almqvist amp Wiksell Internat Juli 1990 ISBN 978 91 554 2438 1 Ingilizce Stefano Allievi und J S Nielsen Muslim Networks and Transnational Communities in and Across Brill Academic Pub 16 Dezember 2002 ISBN 978 90 04 12858 3 Ingilizce Abdulkadir Yuvali Turkiye Cumhuriyeti devletinin kurulus ve gelismesine hizmeti gecen Turk dunyasi aydinlari sempozyumu bildirileri Erciyes Universitesi Erciyes Universitesi Turk Dunyasi Arastirmalari Merkezi Turk Dunyasi Arastirmalari Merkezi 1996 Turkce Hasan Celal Guzel Ali Birinci Genel Turk tarihi Yeni Turkiye 2002 Turkce