Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İslam mezhepleri, başlangıçta İlk dönemlerde Ali ile Muâviye b. Ebû Süfyân arasındaki savaş ve İslâm toplumundaki bölünme Ehl-i Sünnet, Şîa ve Hâricîler şeklinde ilk mezhepsel ayrışmayı beraberinde getirmiştir.
Erken dönemlerde değişik İslam şehirlerinde, bu şehirlerin adıyla anılan fıkıh okulları bulunmaktaydı. Şam (Evzâî), Kûfe, Basra, Medine okulları bunlardan bazılarıdır. Daha sonra Irak okulu Hanefî, Medine okulu ise Mâlikî mezhepleri olarak konsolide olmuş, Şâfiî, Hanbelî, Zâhiriyye ve Ceriri mezhepleri daha sonra ortaya çıkmışlardır.
Daha sonra İnanç etrafında yapılan tartışmalarla inanç (itikad) mezhepleri de ortaya çıkmıştır.
Sünnîler günümüzde inanç açısından Mâtürîdiyye ve Eş'ariyye, fıkhi açıdan da Hanefî, Şâfiî, Mâlikî, Hanbelî ve bazen ise Ca'feriyye mezheplerine bağlıdırlar. Bu dört mezhepten ilki olan Hanefi mezhebi itikad olarak Mâtürîdiliğe diğer üç mezhep ise Eş'ariliğe bağlıdırlar. Bu mezhepler dışında, Sünnilik'te olan icma-i ümmete, kıyasa ve re'ye başvurulmasını kabul etmeyen, her sorunun çözümünü yalnızca Kur'an'da, Sünnette, sahâbe ve tâbiunun görüş ve uygulamalarında arayan bir grup daha vardır. Bunlar; Selefiyye veya Selefiyyun (geçmişe bağlılar) olarak anılır. Bu düşünceye bağlı olanlar ortaya çıkan yeni sorunlara çözüm bulmakta yetersiz kaldıkları için fazla yandaş kazanamamışlardır. Hanbelî mezhebi, Selefiyye anlayışına en yakın Sünni mezhep olarak tanınır.
Şiîlerin günümüzde bağlı olduğu en büyük fırka ise İmamiyye (Ca'feriyye)'dir. Bunun dışında sayıları az olmakla birlikte Zeydiyye ve İsmâiliyye fırkaları da günümüze ulaşmıştır.
Hâricîlerin ise günümüze ulaşmış olan tek fırkası İbâzıyyedir.
Sünnîlik
Sünnî inanç mezhepleri
İtîkâdî açıdan Sünni mezhepler iki tanedir. Bunlar
- Mâtürîdiyye; Ebû Hanîfe ve Mâtürîdî'nin görüşleri etrafında oluşan kelâm mektebi.
- Eş'ariyye; Ebü'l-Hasan Eş'arî tarafından kurulan kelâm mektebi.
Bu iki mezhep temelde birdir. Ancak teferruata ait kırka yakın konuda fikir ayrılığına düşmüşlerdir. Fikir ayrılığına düştükleri konular sadece ayrıntılardan ibarettir.
Sünnî Fıkıh Mezhepleri
Fıkhî açıdan Sünni mezhepler dörttür. Bunlar:
- Hanefî mezhebi; Ebû Hanîfe'nin adını taşıyan mezheptir.
- Şâfiî mezhebi; Şâfiî'nin adını taşıyan mezheptir.
- Mâlikî mezhebi; Mâlik b. Enes'nin adını taşıyan mezheptir.
- Hanbelî mezhebi; Ahmed b. Hanbel'nin adını taşıyan mezheptir.
Beşinci bir mezhep de var idi ancak zamanla tükenmiştir:
- Zâhiriyye; Dâvûd ez-Zâhirî tarafından kurulan fıkıh mezhebi.
Fıkhî mezhepler arasında uygulama ve ibadetlerde bazı farklılıklar görülür.
Şiîlik
- Ca'feriyye; İsnâaşeriyye Şîası'nın fıkıh mezhebi.
- Zeydiyye; II. yüzyılın ilk çeyreğinde Kûfe'de ortaya çıkan, Irak, Taberistan ve özellikle Yemen'de varlığını sürdüren ılımlı bir Şîa fırkası.
- İsmâiliyye; İsmâil b. Ca'fer es-Sâdık’a nisbet edilerek varlığını günümüze kadar sürdüren aşırı Şîa mezhebi.
Haricîlik
Ali ve Muâviye b. Ebû Süfyân arasında sürdürülen savaşlar ve mücadelelerde Hâricîler üçüncü grup olarak ortaya çıkmışlardır. Siyasi, itikadi veya tarihi bazı ihtilaflar nedeniyle Hâricîler kendi içlerinde de çeşitli gruplara ayrılmışlardır. Bu grupların bazıları İslam dininin temel akide kaidelerini takip ederken, bazıları İslam dininin itikadi prensiplerinden ayrılarak İslâm dairesi dışı ilan edilmiş ve İslam dininin dışında incelenmiştir. Fakat bu grupların da temelleri Haricilere ve İslâm dinine dayanır.
Haricî Grupların Başlıcaları
İslâmda aşırı kabul edilenler
Değerlendirme ve tartışmalar
Mezhepler ayet ve hadisleri farklı anlamaktan kaynaklanan ekollerdir ve farklı anlayışların en baştan itibaren İslam toplumunda bulunması doğaldır. Ancak farklı anlayışların kurumsallaşması anlamında Muhammed'in zamanında mezhep olduğu söylenemez.
Her inançta ister dini, ister siyasi, ister bilim olsun görüş ayrılıkları kaçınılmazdır. Bu durum, Kur'an'ın Hûd suresinin 118-119 ayetlerinde şöyle açıklanmaktadır;
Rabbin dileseydi insanları elbette tek bir ümmet yapardı. Fakat onlar hep ihtilâf içinde olacaklardır, rabbinin esirgedikleri müstesna; zaten O insanları buna uygun yaratmıştır. Böylece rabbinin, “Andolsun ki cehennemi hem insanlar hem cinlerle dolduracağım” sözü yerini bulmuş oldu. (11:118-119)
Dini meselelerde inananlar Muhammed'e geliyor, soruyordu. Muhammed hüküm veriyor, muhakeme için gelenlerin davalarını neticeye bağlıyordu. Bazen de soruyu cevaplandırmak için konu hakkında vahiy gelmesini bekliyordu. Eğer ayet açıklamaya muhtaçsa, Muhammed o ayeti izah ediyordu.
Muhammed'in sözleri kesin bağlayıcılığa sahipti, bir meselede ne diyorsa, Sahabiler onu yapıyorlardı. Çünkü bununla ilgili Allah’ın emri vardı: “Muhammed size ne emretmişse alın, neyi yasaklıyorsa ondan da kaçının…” (Bkz: Kur'an 59:6-7)
Böyle olunca, Muhammed hayatta iken farklı mezheplere ihtiyaç yoktu diye düşünenler olsa da, günümüzde mezheplere gerçekten ihtiyaç var mı, yok mu diye farklı âlimler tarafınca tartışılmaktadır. Bu görüşün en önemli gerekçelerinden bir tanesi de, mezheplerin varlığının İslam âleminde birlik oluşturulmasında en büyük engellerden biri olarak görülmesidir. Mezhep karşıtı olanlar tarafından Kuran'dan Al-i İmran Suresi 103. ayet gösterilir: "Hep birlikte Allah'ın ipine (Kur'an'a) sımsıkı sarılın. Parçalanıp bölünmeyin..."
Kendilerini Kur'âniyyûn olarak görenler mezhepleri kabul etmezler.
İnananlar açısından mezheplerin bağlayıcı olup olmadığı da tartışıla gelen meselelerdendir. Mezhepler arası çatışmaların siyasi, dini karakterde egemenlik ya da menfaate dayalı çatışmalar olması muhtemeldir.
Prof. Dr. Abdülaziz Bayındır:
| “ | Kur'an-ı Kerim'de kadına karşı pozitif bir korumacılık vardır. Fakat maalesef tarih içerisinde bu neredeyse yok olmuştur. Mesela Kuran-ı Kerim kadına boşama hakkı verdiği halde sonradan bu hak elinden alınmıştır. Erkeğin boşama hakkı çok sıkı kurallara bağlı olmasına rağmen bu kuralsız bir hale getirilmiştir. Evlenmede kadının eş seçme hürriyeti olduğu halde Şafi, Maliki ve Hanbelî mezheplerinde bakire kızın eş seçme hürriyeti yoktur. Babası istediği kişiye verir. Hanefi mezhebinde de kız kaçırılabilir, bu şekilde zorla nikâh kıyılabilir. | „ |
şeklinde geleneksel anlayışın Kur'an ifadelerinden farklılaşmış olabileceğine dikkat çeker.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- [1]27 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Mezheplerin Kur'an İslamını değiştirmesi, Abdülaziz Bayındır
- [2]30 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Bazı mezhepsel farklılıklar
Dipnotlar
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Islam mezhepleri baslangicta Ilk donemlerde Ali ile Muaviye b Ebu Sufyan arasindaki savas ve Islam toplumundaki bolunme Ehl i Sunnet Sia ve Hariciler seklinde ilk mezhepsel ayrismayi beraberinde getirmistir Erken donemlerde degisik Islam sehirlerinde bu sehirlerin adiyla anilan fikih okullari bulunmaktaydi Sam Evzai Kufe Basra Medine okullari bunlardan bazilaridir Daha sonra Irak okulu Hanefi Medine okulu ise Maliki mezhepleri olarak konsolide olmus Safii Hanbeli Zahiriyye ve Ceriri mezhepleri daha sonra ortaya cikmislardir Daha sonra Inanc etrafinda yapilan tartismalarla inanc itikad mezhepleri de ortaya cikmistir Sunniler gunumuzde inanc acisindan Maturidiyye ve Es ariyye fikhi acidan da Hanefi Safii Maliki Hanbeli ve bazen ise Ca feriyye mezheplerine baglidirlar Bu dort mezhepten ilki olan Hanefi mezhebi itikad olarak Maturidilige diger uc mezhep ise Es arilige baglidirlar Bu mezhepler disinda Sunnilik te olan icma i ummete kiyasa ve re ye basvurulmasini kabul etmeyen her sorunun cozumunu yalnizca Kur an da Sunnette sahabe ve tabiunun gorus ve uygulamalarinda arayan bir grup daha vardir Bunlar Selefiyye veya Selefiyyun gecmise baglilar olarak anilir Bu dusunceye bagli olanlar ortaya cikan yeni sorunlara cozum bulmakta yetersiz kaldiklari icin fazla yandas kazanamamislardir Hanbeli mezhebi Selefiyye anlayisina en yakin Sunni mezhep olarak taninir Siilerin gunumuzde bagli oldugu en buyuk firka ise Imamiyye Ca feriyye dir Bunun disinda sayilari az olmakla birlikte Zeydiyye ve Ismailiyye firkalari da gunumuze ulasmistir Haricilerin ise gunumuze ulasmis olan tek firkasi Ibaziyyedir SunnilikSunni inanc mezhepleri Itikadi acidan Sunni mezhepler iki tanedir Bunlar Maturidiyye Ebu Hanife ve Maturidi nin gorusleri etrafinda olusan kelam mektebi Es ariyye Ebu l Hasan Es ari tarafindan kurulan kelam mektebi Bu iki mezhep temelde birdir Ancak teferruata ait kirka yakin konuda fikir ayriligina dusmuslerdir Fikir ayriligina dustukleri konular sadece ayrintilardan ibarettir Sunni Fikih Mezhepleri Fikhi acidan Sunni mezhepler dorttur Bunlar Hanefi mezhebi Ebu Hanife nin adini tasiyan mezheptir Safii mezhebi Safii nin adini tasiyan mezheptir Maliki mezhebi Malik b Enes nin adini tasiyan mezheptir Hanbeli mezhebi Ahmed b Hanbel nin adini tasiyan mezheptir Besinci bir mezhep de var idi ancak zamanla tukenmistir Zahiriyye Davud ez Zahiri tarafindan kurulan fikih mezhebi Fikhi mezhepler arasinda uygulama ve ibadetlerde bazi farkliliklar gorulur SiilikCa feriyye Isnaaseriyye Siasi nin fikih mezhebi Zeydiyye II yuzyilin ilk ceyreginde Kufe de ortaya cikan Irak Taberistan ve ozellikle Yemen de varligini surduren ilimli bir Sia firkasi Ismailiyye Ismail b Ca fer es Sadik a nisbet edilerek varligini gunumuze kadar surduren asiri Sia mezhebi Siiligin dallari Tum Islam Dini icerisinde 1 ve Siiligin icerisinde ise yaklasik olarak 10 nufusa sahip olan Isma ili mezheplerin kollara ayrilisini gosteren bir sema Burada Isma ili mezhebi icerisinde 10a yaklasan bir nufus oranina sahip ve boylece tum Islam Dini icerisinde binde birin altinda bir nufusu olan Musta lilik kolunun Tayyib iyye subesinin ayrildigi dallari Davudi Bohra Caferi Bohra Suleymani Bohra Alevi Bohra Hebtiahs Bohra Etbe i Melek Bohra ve Ileri Davudi Bohra seklinde en ince ayrintilarina kadar gosterilmis Isma ili mezhebinin 90 indan fazlasini temsil eden Nizariler in takip ettigi Nizar iyye fikih sistematigi tum Islam Dini icerisinde 1 orana sahipken Durziler in yuzdesi ise sadece binde birlik bir oranda kalmaktadir HaricilikAli ve Muaviye b Ebu Sufyan arasinda surdurulen savaslar ve mucadelelerde Hariciler ucuncu grup olarak ortaya cikmislardir Siyasi itikadi veya tarihi bazi ihtilaflar nedeniyle Hariciler kendi iclerinde de cesitli gruplara ayrilmislardir Bu gruplarin bazilari Islam dininin temel akide kaidelerini takip ederken bazilari Islam dininin itikadi prensiplerinden ayrilarak Islam dairesi disi ilan edilmis ve Islam dininin disinda incelenmistir Fakat bu gruplarin da temelleri Haricilere ve Islam dinine dayanir Harici Gruplarin Baslicalari Ezarika Sufriyye Necedat Acaride IbaziyyeIslamda asiri kabul edilenler Meymuniyye Yezid iyye SelefiyyeDegerlendirme ve tartismalarMezhepler ayet ve hadisleri farkli anlamaktan kaynaklanan ekollerdir ve farkli anlayislarin en bastan itibaren Islam toplumunda bulunmasi dogaldir Ancak farkli anlayislarin kurumsallasmasi anlaminda Muhammed in zamaninda mezhep oldugu soylenemez Her inancta ister dini ister siyasi ister bilim olsun gorus ayriliklari kacinilmazdir Bu durum Kur an in Hud suresinin 118 119 ayetlerinde soyle aciklanmaktadir Rabbin dileseydi insanlari elbette tek bir ummet yapardi Fakat onlar hep ihtilaf icinde olacaklardir rabbinin esirgedikleri mustesna zaten O insanlari buna uygun yaratmistir Boylece rabbinin Andolsun ki cehennemi hem insanlar hem cinlerle dolduracagim sozu yerini bulmus oldu 11 118 119 Dini meselelerde inananlar Muhammed e geliyor soruyordu Muhammed hukum veriyor muhakeme icin gelenlerin davalarini neticeye bagliyordu Bazen de soruyu cevaplandirmak icin konu hakkinda vahiy gelmesini bekliyordu Eger ayet aciklamaya muhtacsa Muhammed o ayeti izah ediyordu Muhammed in sozleri kesin baglayiciliga sahipti bir meselede ne diyorsa Sahabiler onu yapiyorlardi Cunku bununla ilgili Allah in emri vardi Muhammed size ne emretmisse alin neyi yasakliyorsa ondan da kacinin Bkz Kur an 59 6 7 Boyle olunca Muhammed hayatta iken farkli mezheplere ihtiyac yoktu diye dusunenler olsa da gunumuzde mezheplere gercekten ihtiyac var mi yok mu diye farkli alimler tarafinca tartisilmaktadir Bu gorusun en onemli gerekcelerinden bir tanesi de mezheplerin varliginin Islam aleminde birlik olusturulmasinda en buyuk engellerden biri olarak gorulmesidir Mezhep karsiti olanlar tarafindan Kuran dan Al i Imran Suresi 103 ayet gosterilir Hep birlikte Allah in ipine Kur an a simsiki sarilin Parcalanip bolunmeyin Kendilerini Kur aniyyun olarak gorenler mezhepleri kabul etmezler Inananlar acisindan mezheplerin baglayici olup olmadigi da tartisila gelen meselelerdendir Mezhepler arasi catismalarin siyasi dini karakterde egemenlik ya da menfaate dayali catismalar olmasi muhtemeldir Islam dunyasinin haritasi Hanefiler yesil renkte Turkiye de Yakin Dogu nun kuzeyinde Merkezi Asya ve Hindistan da ustunluk teskil eder Prof Dr Abdulaziz Bayindir Kur an i Kerim de kadina karsi pozitif bir korumacilik vardir Fakat maalesef tarih icerisinde bu neredeyse yok olmustur Mesela Kuran i Kerim kadina bosama hakki verdigi halde sonradan bu hak elinden alinmistir Erkegin bosama hakki cok siki kurallara bagli olmasina ragmen bu kuralsiz bir hale getirilmistir Evlenmede kadinin es secme hurriyeti oldugu halde Safi Maliki ve Hanbeli mezheplerinde bakire kizin es secme hurriyeti yoktur Babasi istedigi kisiye verir Hanefi mezhebinde de kiz kacirilabilir bu sekilde zorla nikah kiyilabilir seklinde geleneksel anlayisin Kur an ifadelerinden farklilasmis olabilecegine dikkat ceker Ayrica bakinizIslam dini siyasi mezhepleri Islam dini itikadi mezhepleri Islam dini fikih mezhepleriDis baglantilar 1 27 Eylul 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Mezheplerin Kur an Islamini degistirmesi Abdulaziz Bayindir 2 30 Agustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Bazi mezhepsel farkliliklarDipnotlar kuran diyanet gov tr 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2023 kuran diyanet gov tr 22 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2023 27 Eylul 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 25 Eylul 2013