Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İspanya’da demokrasiye geçiş süreci, İspanya’nın Francisco Franco diktatörlüğünden liberal demokratik yönetime geçişini kapsar. Geçiş süreci Franco’nun 20 Kasım 1975 günü ölmesiyle başlar, sürecin tamamlanması ise 1978 yılında kabul edilen Anayasa ile tamamlayan tarihçiler olmakla beraber, 23 Şubat 1981 günü Antonio Tejero’nun başarısız darbe girişimini veya 28 Ekim 1982 günü İspanyol Sosyalist İşçi Partisi PSOE’nin seçim zaferini sürecin tamamlandığı olay olarak kabul eden tarihçiler de bulunmaktadır.
Juan Carlos’un siyasi rolü
İspanya İç Savaşından beri iktidarda olan Franco’nun ölümü Don Juan Carlos de Borbon’u tahta çıkartır. Franco’nun ölümüne dek Juan Carlos geri planda kalmış ve Franco’nun siyasetini takip etmiştir. Ne var ki, İspanya Kralı olarak başa geçtikten sonra halihazırdaki sistemin yerine babasının 1946 yılından beri öngördüğü sistemin kurulması için çaba sarfedecektir. Öngörülen geçiş dönemi çok iddialı bir plandı ve İspanya’nın içinden ve dışından desteğe ihtiyaç duyarak başladı. Daha önce Franco diktatörlüğünü destekleyen başta ABD olmak üzere Avrupa ülkeleri şimdi İspanya’da anayasal bir monarşiden yanaydılar, bu görüşe İspanyol ve uluslararası sermayedarlar da katılmaktaydılar. Ne var ki, geçiş sanıldığından daha zor ve sancılı olacaktır, İspanyol İç Savaşının (1936-39) etkileri hala sürmekteydi. Aşırı sağcı Frankocular İspanyol Ordusu içinde büyük desteği vardı, sol kesim ise konumunu Franco’ya borçlu olan bir krala güvenmiyorlardı. Demokrasinin yerleşmesi için sol kesimin aşırı uçlarının dizginlenmesi ve aynı zamanda ordunun Frankocular adına siyasete müdahale etmemesinin sağlanması gerekiyordu. Kral iktidarına Franco’nun kurduğu siyasi sistemin içerisinde ve onun kurallarına göre başladı. Franco zamanının tek siyasi partisi olan Milliyetçi Hareket partisinin prensiplerine bağlılık yemini etti, tacını Franco döneminin temsilcisi elinden giydi ve Franco döneminin yasalarını uyguladı. Aykırı olarak sadece Cortes Meclisinde İspanyol siyasi sisteminin değişmesi gerekliliğinden bahsetti.
Monarşinin ilk hükûmeti (Ocak-Temmuz 1976)
Juan Carlos’un ilk hükûmetinin başında Carlos Arias Navarro olacaktır. Kral bu atamayı Franco zamanındaki yasalara göre Krallık Konseyince önerilen üç aday arasından seçerek yapmıştır. Navarro’nun seçilmesi büyük siyasi değişikliklerin olacağını müjdeleyen bir olay değildi. Buna rağmen hükûmetin üç üyesi demokratikleşme süreci için umut vermekteydi; Dışişleri Bakanı olan José María de Areilza, Adalet Bakanı Antonio Garrigues y Díaz Cañabate ve İçişleri Bakanı olan Manuel Fraga İtibaren. Ancak siyasi dengenin sağlanması için hükûmette Frankocular da bulunmaktaydı; Savunma Bakan yardımcısı General Fernando de Santiago, Meclis Başkanı olan Torcuato Fernández Miranda ve devlet bakanı olan Adolfo Suarez. Yeni hükûmeti birçok zorluk beklemekteyken iç huzursuzluk artmakta ve Franco döneminde hapsedilenler için af istekleri yükseliyordu. Aynı zamanda Bask ülkesinde gerginlik tırmanmaktaydı. ETA saldırılarını artırmıştı ve halk tarafından desteklenmekteydi. Mart 1976’da Vitoria bölgesinde başlayan genel grev günlerce sürecek ve etkili olacaktır. Sokak gösterileri artıp polisin şiddetli şekilde kuvvet kullanması üzerine yeni hükûmet ve özellikle içişleri bakanı yıpranmıştı. Siyasal muhalefet ise Franco zamanındaki politik yapının hızla tasfiye edilmesini savunmaktaydı. Tüm muhalefet örgütleri Mart 1976’da ortak bir bildirge kaleme alarak Demokratik Koordinasyonu oluşturdular. İlk yapılan açıklamada eski Franco tarzı hiçbir yapının kabul edilmeyeceği belirtildi. Navarro bazı küçük değişikliklerle yetinebileceğini sansa da değişimin önü alınamayacaktı. Kral ise yaptığı açıklamada ülkede tüm kurumlarıyla demokrasinin yerleşmesini istediğini belirtecektir. Ancak Temmuz ayında Navarro yapılması gereken reformları önlemeye kalkınca kral tarafından görevden alınacaktır.
Birinci Adolfo Suarez hükûmeti (Temmuz 1976-Haziran 1977)
Konsey tarafından kendisine önerilen yeni üç isim arasından kral bu sefer Adolfo Suárez’i seçecektir. Yapılması gereken ise öncelikli olarak Frankoculardan oluşan Meclisi Franco’nun kurduğu sistemi tasfiye etmeye ikna etmekti. Bu sayede yasal süreç içerisinde durum çözülecek ve askerlerin eline müdahale için bahane verilmeyecekti. Adolfo Suárez hemen bunun uygulanabilmesi için açık bir program ortaya koyar:
- Siyasal Reform için bir yasanın hazırlanması, bunun önce Meclis tarafından sonra da referandum ile halk tarafından onaylanması, bu sayede demokrasiye geçilmesi.
- Yeni bir demokratik Anayasayı hazırlamak için oluşturulacak Meclis için 1977 yılında demokratik seçimler.
Program yeterince açık ve netti ancak bunu hayata geçirmek Suarez’i zorlayacaktır. Hem muhalefeti hem de orduyu sürece müdahale etmemeler için ikna etmek durumundaydı, aynı zamanda Bask ülkesine de düzeni getirmek zorundaydı. Bütün bu zorluklara rağmen Suarez’in programı Temmuz 1976-Haziran 1977 arasında başarıyla uygulanacaktır.
Siyasi reform yasası
Siyasi Reform yasasının taslağı Meclis Başkan vekillerinden Torcuato Fernández-Miranda tarafından hazırlanmış ve hükûmete teslim edilmiştir. Program Suarez hükûmeti tarafından Eylül 1976 tarihinde onaylanacaktır. Parlamenter demokrasinin yerleşmesi için sadece bu önlemler yetmeyecek Frankocu Meclisin de tasfiye edilmesi gerekecektir. Yeni programı Kasım ayı boyunca tartışan Meclis 425 lehte, 59 aleyhte ve 13 boş oy sonucu kabul edecektir. Hemen izleyen günlerde Suarez hükûmeti halk oyuna başvurulmasına dair girişimleri yapıp 15 Aralık 1976 günü referandumu gerçekleştirecek ve sonuçta kayıtlı seçmenin %77.72’sinin katıldığı oylamada yeni program %94 ile onaylanacaktır. Bu aşamadan sonra seçimleri içeren ikinci aşamaya geçilebilecek durum ülkede mevcuttur. Suarez bu durumda geçiş sürecine dahil olmayan ve Franco karşıtı muhalefetle başa çıkmak durumundaydı.
Suarez hükûmetinin muhalefetle ilişkileri
Suarez projesine güven sağlamak ve kamuoyu desteğini arkasına almak için bazı girişimlerde bulundu. Temmuz 1976’da kısmi siyasi af ilan etti ve 400 tutukluyu salıverdi. Bu uygulamaya Mart 1977’de devam etti ve Mayıs ayında tüm siyasi tutuklular affedildi. 1976 Aralık ayında Franco zamanının gizli polis teşkilatını dağıttı. Mart 1977’de grev yapma özgürlüğü ve sendikalaşma hakkı tanındı. Aynı dönemde ülkedeki seçim sistemi de liberal demokrasilerdekine benzer şekilde düzenlendi. Bu ve diğer uygulamalarla aslında Suarez, muhalefetin 1974 yılında dile getirdiklerini gerçekleştirmiş olmaktaydı. Muhalefet güçleri Kasım 1976’da demokratik örgütler platformunu oluşturmak için bir araya geldiler. Suarez ise PSOE Genel Sekreteri Felipe González ile temas kurarak muhalefetle bağ kurmuş olur. Sosyalist liderin olumlu tutumu sayesinde Suarez reformlarına devam edebilmişti. Ancak ülkede siyasetin normale dönmesi için en büyük sorunun İspanyol Komünist Partisi PCE’nin yasallaşması sorunu olduğunda herkes ortaklaşıyordu. PCE o dönemde tüm diğer partilerden fazla aktiviste sahipti ve hepsinden daha örgütlüydü. Ancak Suarez ordu komutanlarıyla Eylül ayında yaptığı toplantıda PCE’nin yasallaşmasına karşı şiddetli direnişle karşılaşır. İspanya Komünist Partisi ise kendi hesabına siyasi görüşlerini daha sık ve daha ortada dile getirmeye başlamıştır. Komünistlere göre demokrasi adına yapılan reform anti-demokratikti ve dahası Kurucu Meclis seçimleri muhalefetin oluşturduğu bir geçici hükûmetin önderliğinde gerçekleştirilmeliydi. Muhalefet ise reform konusuna dahil olmak için çok niyetli değildi, Suarez muhalefeti planına dahil edebilmek için daha fazlasını riske atmak zorunda kaldı. Aralık 1976’da PSOE Madrid’de 27.Kongresini toplar ve burada kendisini PCE’nin taleplerine bağlı durumdan uzaklaştırır ve Kurucu Meclis bileşimi için yapılacak seçimlere koşulsuz katılacağını açıklar. 1977 başlarında ise Suarez PCE sorununu halletmeye kararlıdır. Ocak 1977’de sendikacılara ve komünistlere karşı gerçekleştirilen Atocha Katliamının kamuoyu baskısıyla Suarez PCE Genel Sekreteri Santiago Carrillo ile görüşmeye karar verir. Carrillo’nun görüşme yapmak için önşart talebinde bulunmaması Suarez’in geçiş sürecinin en tehlikeli adımını atması için önaçıcı olacaktır: Nisan 1977’de İspanya Komünist Partisinin yasallaşması. Ne var ki bu kritik süreç boyunca hükûmet sosyalist UGT sendikasına komünist CCOO’ya göre daha ön açıcı olacak ve tarafını belli edecektir. İstenen tek bir birleşik sendikal yapıda radikal unsurların törpülenip, sanayinin dağınık yapısının radikal olmayan bir sendika aracılığıyla toplanmasıydı.
Suarez hükûmetinin orduyla ilişkileri
Suarez, Bunker adıyla bilinen ve aşırı Frankocu José Antonio Girón ve Blas Piñar öncülüğünde ve El Alcázar ile Arriba gibi gazeteler aracılığıyla görüşlerini açıklayan grubun ordudaki subaylarla yakın temasta olduğunu biliyordu. Bu grup eğer yapılan siyasi reformlara karşı bir askerî müdahale çağrısı yaparsa durum çok kötü olabilirdi. Konuyu aşabilmek için Suarez ordu içindeki daha liberal grup ve bu grubun ileri gelenlerinden General Díez Alegría ile yakınlaşır. Suarez bu gruba kimi sorumluluk vermekten de kaçınmayacaktır, grupta öne çıkan isim ise General Manuel Gutiérrez Mellado olacaktır. Savunma Bakan Yardımcılığındaki General Fernando de Santiago siyasi affa ve sendikalaşma yasalarına karşı çıkınca görevden alınacak ve yerine Mellado atanacaktır. Santiago’nun görevden alınması Suarez’in ordunun çoğunluğunca sevilmemesine yol açacak ve bu durum PCE’nin yasallaşmasıyla daha da artacaktır. Mellado ise hem ordu hem de polis teşkilatında tasfiye yapmakta ve Franco yanlılarını görevden alırken demokrasi yanlılarını göreve çağırmaktadır. Suarez orduya siyasi hayatın normale dönmesinin ne bir anarşi ne de devrim olarak algılanamayacağını anlatmaya çalışsa da hortlayan terörizm önüne engel çıkartacaktır.
Terörizmin hortlaması
Bask bölgesi bu dönem süresince siyasi bir girdap içindeydi. Franco’nun iktidarı boyunca bölgedeki sol gelenek kesintili olarak da olsa varlığını korumayı başarmış ve mücadeleye devam etmiştir. Suarez tarafından ilan edilen kademeli siyasi af sayesinde ilerleme kaydedilse de bölgede polis ile göstericiler arasında çatışmalar sürmekteydi. Ateşkese 1976 yazında olumlu bakan Euskadi Ta Askatasuna (Bask Ülkesi ve Özgürlük) ETA örgütü Ekim ayında silahlı mücadeleye başlayacak ve 1978-1980 ETA tarihinde en kanlı yıllar olacaktır. Ancak Aralık 1976-Ocak 1977 arasındaki seri saldırılar İspanya’daki gerilimi artıracaktır. Maoist Grupos de Resistencia Antifascista Primero de Octubre (1 Ekim Antifaşist Direniş Grupları) GRAPO örgütü kamuya açık yerleri bombalayarak ve rejimini önemli iki ismini; Devlet Konseyi Başkanı José María de Oriol ve Askeri Yargıtay Başkanı General Villaescusa’yı rehin alarak silahlı saldırılara başlayacaktır. Bu olaylar sırasında neo-faşist Alianza Apostólica Anticomunista adlı örgüt İspanya Komünist Partisi üyesi altı kişiyi öldürecektir. Ocak 1977’de öldürülenler Madrid Atocha’da bürosu olan iş hukuku avukatlarıdır. Bu provokasyonlar arasında muhalefetin önde gelen liderleri Suarez ile bir araya gelecektir. Toplantıdan mücadeleyi lanetleyen ve Suarez’in politikalarını destekleyen ortak bir bildiri ortaya çıkacaktır. Bu karmaşa dolu ortamda Frankocu generaller ve Bunker grubu ülkenin kaos ortamında olmasını istemekte ve belirsizliğe güvenmekteydiler. Artan saldırılarına karşın Kurucu Meclis seçimleri önceden belirlendiği gibi Haziran 1977’de yapıldı.
İlk seçimler ve Anayasa taslağı
15 Haziran 1977 günü yapılan seçimlerde ulusal ölçekte dört akımın kuvvetli olduğu görüldü:
- (UCD-Unión de Centro Democrático): 34.61%
- İspanyol Sosyalist İşçi Partisi (PSOE-Partido Socialista Obrero Español): 29.27%
- İspanya Komünist Partisi (PCE-Partido Comunista de España): 9.38%
- Halk Birliği (AP-Alianza Popular): 8.33%
Kendi bölgelerinde güçlü durumda bulunan ve seçimlerde başarılı olan Bask Ulusal Partisi (PNV-Partido Nacionalista Vasco) ve Katalunya için Demokratik Pakt (PDC-Pacte Democrátic per Catalunya) bölgesel güçlerini bir kez daha göstermiş oldular. Oluşan Kurucu Meclis 1977 ve 1978 yıllarında anayasa taslağını oluşturmaya başladı ve devam etti. 1978 yılında sonlanan anayasa 6 Aralık 1978 tarihinde ise referandumla onaylanacaktır.
UCD hükûmetleri
Hem Haziran 1977 hem de Mart 1979 seçimlerinde UCD birinci parti olacak ama meclis çoğunluğunu sağlayamayacaktı. UCD, diğer partilerle koalisyon kurmak zorunda kaldı. 1979 yılı boyunca parti hem iç birliğini sağlamak hem de koalisyon ortaklarının isteklerini yerine getirmek için çabalayacaktır. 1980’e gelindiğinde Suarez hükûmeti demokrasiye geçiş için öngördüğü programın çoğunu tamamlamış durumdadır. Bundan sonrası için ise önünde bir yol haritası bulunmamaktaydı. Birçok UCD üyesi genel muhafazakâr görüşlere sahipti ve daha fazla değişim istememekteydi. Örneğin, boşanmanın yasallaşmasıyla ilgili kanun tasarısı toplum tarafından kabul görmesine rağmen UCD içinde büyük gürültü koparmıştır. Parti içindeki ve koalisyon ortakları arasındaki tartışmalar hem koalisyonun hem de Suarez liderliğinin sonunu getirecektir. Gerilim ise 1982 yılında ortaya çıktı; Suarez hükûmet başkanlığından istifa edip onun yerine UCD’den Leopoldo Calvo Sotelo gelince sosyal-demokratlar koalisyondan ayrılacaktır. Demokratik hayatın normale dönüşü ETA’nın fraksiyonlarından ETA (politik-askeri) kanadının silahlarını bırakmasına neden olsa da ETA(askeri) silah bırakmayı reddedecektir. GRAPO da silah bırakmamıştır. Orduda özellikle bu dönemdeki rahatsızlıklar ise bir askerî darbe denemesine evirilecektir. 23-F olarak adlandırılan ve Yarbay Antonio Tejero önderliğindeki askerlerin Meclisi 23 Şubat 1981 günü basmasıyla başlayan darbe girişimi bastırılsa da orduda hala darbe eğiliminde olanların varlığını kanıtlayacaktır.
PSOE hükûmeti
Calvo Sotelo parlamentoyu feshedip seçimlere gidecek ancak partisi UCD diğer seçimlerin aksine %6,8 oy alarak hezimete uğrayacaktır. Ekim 1982’deki seçimlerde %48,4 oy alarak PSOE mutlak meclis çoğunluğunu elde edecektir. PSOE Genel sekreteri 28. Parti Kongresinde partideki komünistlerle kesinlikle yollarını ayıracak ve marksizmi reddedecek, böylelikle partiyi geleneksel sosyal-demokrat çizgiye çekecektir. UCD çatısı altındaki sosyal-demokrat unsurlarla da birleşecek ve "el cambio" (değişim) adındaki kampanyasıyla başa gelecektir. PSOE elindeki mutlak çoğunluk sayesinde geçiş döneminden sonra İspanya’da uzun süreli görece huzurlu bir ortam sağlayacaktır. Ancak ETA ve sol örgütlere karşı sosyal-demokratların iktidarında GAL eliyle birçok yargısız infaz gerçekleştirilmiş ve NATO bağlantılı örgütlenmelere gidilmiştir.
2000'li yıllar
3 Aralık 2010 tarihinde hava kontrol memurlarının krize karşı açıklanan özelleştirme uygulamalarını protesto etmek üzere başlattıkları eyleme Başbakan Zapatero'nun talimatıyla hareket eden ordu tarafından müdahale edilmiş, görevine dönmeyen memurlar tutuklanmakla tehdit edilmiş ve havaalanlarına İspanya tarihinde ilk kez askerler el koymuştur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Terörizmde hayatını kaybedenler". 16 Ağustos 2005 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ Olay günü yaşananlara dair El Pais yazı işleri müdürünün anlatımı 8 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . 23 Şubat 2011 tarihli El Pais haberi (İspanyolca) 23 Şubat 2011 tarihinde erişilmiştir
- ^ "İspanya genel seçimleri". 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ İspanya’da NATO gizli örgütlenmelerine dair 13 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . El País makalesi (İspanyolca)]
- ^ 4 Aralık 2010 tarihli 5 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde . soL haberi 4 Aralık 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ 4 Aralık 2010 tarihli El Pais haberi (İspanyolca) 4 Aralık 2010 tarihinde erişilmiştir
- ^ Müdahaleyi yöneten Hava Kuvvetleri Komutanı General José Jiménez Ruiz ile yapılan 6 Ocak 2011 tarihli röportaj 6 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde . El Pais (İspanyolca) 6 Ocak 2011 tarihinde erişilmiştir
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ispanya da demokrasiye gecis sureci Ispanya nin Francisco Franco diktatorlugunden liberal demokratik yonetime gecisini kapsar Gecis sureci Franco nun 20 Kasim 1975 gunu olmesiyle baslar surecin tamamlanmasi ise 1978 yilinda kabul edilen Anayasa ile tamamlayan tarihciler olmakla beraber 23 Subat 1981 gunu Antonio Tejero nun basarisiz darbe girisimini veya 28 Ekim 1982 gunu Ispanyol Sosyalist Isci Partisi PSOE nin secim zaferini surecin tamamlandigi olay olarak kabul eden tarihciler de bulunmaktadir Juan Carlos un siyasi roluKral I Juan Carlos Ispanya Ic Savasindan beri iktidarda olan Franco nun olumu Don Juan Carlos de Borbon u tahta cikartir Franco nun olumune dek Juan Carlos geri planda kalmis ve Franco nun siyasetini takip etmistir Ne var ki Ispanya Krali olarak basa gectikten sonra halihazirdaki sistemin yerine babasinin 1946 yilindan beri ongordugu sistemin kurulmasi icin caba sarfedecektir Ongorulen gecis donemi cok iddiali bir plandi ve Ispanya nin icinden ve disindan destege ihtiyac duyarak basladi Daha once Franco diktatorlugunu destekleyen basta ABD olmak uzere Avrupa ulkeleri simdi Ispanya da anayasal bir monarsiden yanaydilar bu goruse Ispanyol ve uluslararasi sermayedarlar da katilmaktaydilar Ne var ki gecis sanildigindan daha zor ve sancili olacaktir Ispanyol Ic Savasinin 1936 39 etkileri hala surmekteydi Asiri sagci Frankocular Ispanyol Ordusu icinde buyuk destegi vardi sol kesim ise konumunu Franco ya borclu olan bir krala guvenmiyorlardi Demokrasinin yerlesmesi icin sol kesimin asiri uclarinin dizginlenmesi ve ayni zamanda ordunun Frankocular adina siyasete mudahale etmemesinin saglanmasi gerekiyordu Kral iktidarina Franco nun kurdugu siyasi sistemin icerisinde ve onun kurallarina gore basladi Franco zamaninin tek siyasi partisi olan Milliyetci Hareket partisinin prensiplerine baglilik yemini etti tacini Franco doneminin temsilcisi elinden giydi ve Franco doneminin yasalarini uyguladi Aykiri olarak sadece Cortes Meclisinde Ispanyol siyasi sisteminin degismesi gerekliliginden bahsetti Monarsinin ilk hukumeti Ocak Temmuz 1976 Juan Carlos un ilk hukumetinin basinda Carlos Arias Navarro olacaktir Kral bu atamayi Franco zamanindaki yasalara gore Krallik Konseyince onerilen uc aday arasindan secerek yapmistir Navarro nun secilmesi buyuk siyasi degisikliklerin olacagini mujdeleyen bir olay degildi Buna ragmen hukumetin uc uyesi demokratiklesme sureci icin umut vermekteydi Disisleri Bakani olan Jose Maria de Areilza Adalet Bakani Antonio Garrigues y Diaz Canabate ve Icisleri Bakani olan Manuel Fraga Itibaren Ancak siyasi dengenin saglanmasi icin hukumette Frankocular da bulunmaktaydi Savunma Bakan yardimcisi General Fernando de Santiago Meclis Baskani olan Torcuato Fernandez Miranda ve devlet bakani olan Adolfo Suarez Yeni hukumeti bircok zorluk beklemekteyken ic huzursuzluk artmakta ve Franco doneminde hapsedilenler icin af istekleri yukseliyordu Ayni zamanda Bask ulkesinde gerginlik tirmanmaktaydi ETA saldirilarini artirmisti ve halk tarafindan desteklenmekteydi Mart 1976 da Vitoria bolgesinde baslayan genel grev gunlerce surecek ve etkili olacaktir Sokak gosterileri artip polisin siddetli sekilde kuvvet kullanmasi uzerine yeni hukumet ve ozellikle icisleri bakani yipranmisti Siyasal muhalefet ise Franco zamanindaki politik yapinin hizla tasfiye edilmesini savunmaktaydi Tum muhalefet orgutleri Mart 1976 da ortak bir bildirge kaleme alarak Demokratik Koordinasyonu olusturdular Ilk yapilan aciklamada eski Franco tarzi hicbir yapinin kabul edilmeyecegi belirtildi Navarro bazi kucuk degisikliklerle yetinebilecegini sansa da degisimin onu alinamayacakti Kral ise yaptigi aciklamada ulkede tum kurumlariyla demokrasinin yerlesmesini istedigini belirtecektir Ancak Temmuz ayinda Navarro yapilmasi gereken reformlari onlemeye kalkinca kral tarafindan gorevden alinacaktir Birinci Adolfo Suarez hukumeti Temmuz 1976 Haziran 1977 Konsey tarafindan kendisine onerilen yeni uc isim arasindan kral bu sefer Adolfo Suarez i sececektir Yapilmasi gereken ise oncelikli olarak Frankoculardan olusan Meclisi Franco nun kurdugu sistemi tasfiye etmeye ikna etmekti Bu sayede yasal surec icerisinde durum cozulecek ve askerlerin eline mudahale icin bahane verilmeyecekti Adolfo Suarez hemen bunun uygulanabilmesi icin acik bir program ortaya koyar Siyasal Reform icin bir yasanin hazirlanmasi bunun once Meclis tarafindan sonra da referandum ile halk tarafindan onaylanmasi bu sayede demokrasiye gecilmesi Yeni bir demokratik Anayasayi hazirlamak icin olusturulacak Meclis icin 1977 yilinda demokratik secimler Program yeterince acik ve netti ancak bunu hayata gecirmek Suarez i zorlayacaktir Hem muhalefeti hem de orduyu surece mudahale etmemeler icin ikna etmek durumundaydi ayni zamanda Bask ulkesine de duzeni getirmek zorundaydi Butun bu zorluklara ragmen Suarez in programi Temmuz 1976 Haziran 1977 arasinda basariyla uygulanacaktir Siyasi reform yasasi Siyasi Reform yasasinin taslagi Meclis Baskan vekillerinden Torcuato Fernandez Miranda tarafindan hazirlanmis ve hukumete teslim edilmistir Program Suarez hukumeti tarafindan Eylul 1976 tarihinde onaylanacaktir Parlamenter demokrasinin yerlesmesi icin sadece bu onlemler yetmeyecek Frankocu Meclisin de tasfiye edilmesi gerekecektir Yeni programi Kasim ayi boyunca tartisan Meclis 425 lehte 59 aleyhte ve 13 bos oy sonucu kabul edecektir Hemen izleyen gunlerde Suarez hukumeti halk oyuna basvurulmasina dair girisimleri yapip 15 Aralik 1976 gunu referandumu gerceklestirecek ve sonucta kayitli secmenin 77 72 sinin katildigi oylamada yeni program 94 ile onaylanacaktir Bu asamadan sonra secimleri iceren ikinci asamaya gecilebilecek durum ulkede mevcuttur Suarez bu durumda gecis surecine dahil olmayan ve Franco karsiti muhalefetle basa cikmak durumundaydi Suarez hukumetinin muhalefetle iliskileri Suarez projesine guven saglamak ve kamuoyu destegini arkasina almak icin bazi girisimlerde bulundu Temmuz 1976 da kismi siyasi af ilan etti ve 400 tutukluyu saliverdi Bu uygulamaya Mart 1977 de devam etti ve Mayis ayinda tum siyasi tutuklular affedildi 1976 Aralik ayinda Franco zamaninin gizli polis teskilatini dagitti Mart 1977 de grev yapma ozgurlugu ve sendikalasma hakki tanindi Ayni donemde ulkedeki secim sistemi de liberal demokrasilerdekine benzer sekilde duzenlendi Bu ve diger uygulamalarla aslinda Suarez muhalefetin 1974 yilinda dile getirdiklerini gerceklestirmis olmaktaydi Muhalefet gucleri Kasim 1976 da demokratik orgutler platformunu olusturmak icin bir araya geldiler Suarez ise PSOE Genel Sekreteri Felipe Gonzalez ile temas kurarak muhalefetle bag kurmus olur Sosyalist liderin olumlu tutumu sayesinde Suarez reformlarina devam edebilmisti Ancak ulkede siyasetin normale donmesi icin en buyuk sorunun Ispanyol Komunist Partisi PCE nin yasallasmasi sorunu oldugunda herkes ortaklasiyordu PCE o donemde tum diger partilerden fazla aktiviste sahipti ve hepsinden daha orgutluydu Ancak Suarez ordu komutanlariyla Eylul ayinda yaptigi toplantida PCE nin yasallasmasina karsi siddetli direnisle karsilasir Ispanya Komunist Partisi ise kendi hesabina siyasi goruslerini daha sik ve daha ortada dile getirmeye baslamistir Komunistlere gore demokrasi adina yapilan reform anti demokratikti ve dahasi Kurucu Meclis secimleri muhalefetin olusturdugu bir gecici hukumetin onderliginde gerceklestirilmeliydi Muhalefet ise reform konusuna dahil olmak icin cok niyetli degildi Suarez muhalefeti planina dahil edebilmek icin daha fazlasini riske atmak zorunda kaldi Aralik 1976 da PSOE Madrid de 27 Kongresini toplar ve burada kendisini PCE nin taleplerine bagli durumdan uzaklastirir ve Kurucu Meclis bilesimi icin yapilacak secimlere kosulsuz katilacagini aciklar 1977 baslarinda ise Suarez PCE sorununu halletmeye kararlidir Ocak 1977 de sendikacilara ve komunistlere karsi gerceklestirilen Atocha Katliaminin kamuoyu baskisiyla Suarez PCE Genel Sekreteri Santiago Carrillo ile gorusmeye karar verir Carrillo nun gorusme yapmak icin onsart talebinde bulunmamasi Suarez in gecis surecinin en tehlikeli adimini atmasi icin onacici olacaktir Nisan 1977 de Ispanya Komunist Partisinin yasallasmasi Ne var ki bu kritik surec boyunca hukumet sosyalist UGT sendikasina komunist CCOO ya gore daha on acici olacak ve tarafini belli edecektir Istenen tek bir birlesik sendikal yapida radikal unsurlarin torpulenip sanayinin daginik yapisinin radikal olmayan bir sendika araciligiyla toplanmasiydi Suarez hukumetinin orduyla iliskileri Suarez Bunker adiyla bilinen ve asiri Frankocu Jose Antonio Giron ve Blas Pinar onculugunde ve El Alcazar ile Arriba gibi gazeteler araciligiyla goruslerini aciklayan grubun ordudaki subaylarla yakin temasta oldugunu biliyordu Bu grup eger yapilan siyasi reformlara karsi bir askeri mudahale cagrisi yaparsa durum cok kotu olabilirdi Konuyu asabilmek icin Suarez ordu icindeki daha liberal grup ve bu grubun ileri gelenlerinden General Diez Alegria ile yakinlasir Suarez bu gruba kimi sorumluluk vermekten de kacinmayacaktir grupta one cikan isim ise General Manuel Gutierrez Mellado olacaktir Savunma Bakan Yardimciligindaki General Fernando de Santiago siyasi affa ve sendikalasma yasalarina karsi cikinca gorevden alinacak ve yerine Mellado atanacaktir Santiago nun gorevden alinmasi Suarez in ordunun cogunlugunca sevilmemesine yol acacak ve bu durum PCE nin yasallasmasiyla daha da artacaktir Mellado ise hem ordu hem de polis teskilatinda tasfiye yapmakta ve Franco yanlilarini gorevden alirken demokrasi yanlilarini goreve cagirmaktadir Suarez orduya siyasi hayatin normale donmesinin ne bir anarsi ne de devrim olarak algilanamayacagini anlatmaya calissa da hortlayan terorizm onune engel cikartacaktir Terorizmin hortlamasi ETA ya destek veren bir duvar yazisiETA orgutune karsi yapilan bir miting Bask bolgesi bu donem suresince siyasi bir girdap icindeydi Franco nun iktidari boyunca bolgedeki sol gelenek kesintili olarak da olsa varligini korumayi basarmis ve mucadeleye devam etmistir Suarez tarafindan ilan edilen kademeli siyasi af sayesinde ilerleme kaydedilse de bolgede polis ile gostericiler arasinda catismalar surmekteydi Ateskese 1976 yazinda olumlu bakan Euskadi Ta Askatasuna Bask Ulkesi ve Ozgurluk ETA orgutu Ekim ayinda silahli mucadeleye baslayacak ve 1978 1980 ETA tarihinde en kanli yillar olacaktir Ancak Aralik 1976 Ocak 1977 arasindaki seri saldirilar Ispanya daki gerilimi artiracaktir Maoist Grupos de Resistencia Antifascista Primero de Octubre 1 Ekim Antifasist Direnis Gruplari GRAPO orgutu kamuya acik yerleri bombalayarak ve rejimini onemli iki ismini Devlet Konseyi Baskani Jose Maria de Oriol ve Askeri Yargitay Baskani General Villaescusa yi rehin alarak silahli saldirilara baslayacaktir Bu olaylar sirasinda neo fasist Alianza Apostolica Anticomunista adli orgut Ispanya Komunist Partisi uyesi alti kisiyi oldurecektir Ocak 1977 de oldurulenler Madrid Atocha da burosu olan is hukuku avukatlaridir Bu provokasyonlar arasinda muhalefetin onde gelen liderleri Suarez ile bir araya gelecektir Toplantidan mucadeleyi lanetleyen ve Suarez in politikalarini destekleyen ortak bir bildiri ortaya cikacaktir Bu karmasa dolu ortamda Frankocu generaller ve Bunker grubu ulkenin kaos ortaminda olmasini istemekte ve belirsizlige guvenmekteydiler Artan saldirilarina karsin Kurucu Meclis secimleri onceden belirlendigi gibi Haziran 1977 de yapildi Ilk secimler ve Anayasa taslagi15 Haziran 1977 gunu yapilan secimlerde ulusal olcekte dort akimin kuvvetli oldugu goruldu UCD Union de Centro Democratico 34 61 Ispanyol Sosyalist Isci Partisi PSOE Partido Socialista Obrero Espanol 29 27 Ispanya Komunist Partisi PCE Partido Comunista de Espana 9 38 Halk Birligi AP Alianza Popular 8 33 Kendi bolgelerinde guclu durumda bulunan ve secimlerde basarili olan Bask Ulusal Partisi PNV Partido Nacionalista Vasco ve Katalunya icin Demokratik Pakt PDC Pacte Democratic per Catalunya bolgesel guclerini bir kez daha gostermis oldular Olusan Kurucu Meclis 1977 ve 1978 yillarinda anayasa taslagini olusturmaya basladi ve devam etti 1978 yilinda sonlanan anayasa 6 Aralik 1978 tarihinde ise referandumla onaylanacaktir UCD hukumetleriDarbenin yasandigi 23 Subat 1981 tarihli El Pais gazetesi Gazetenin mansetindeki El Pais Anayasayi destekliyor slogani darbeye karsi onemli bir direnis olmustur Hem Haziran 1977 hem de Mart 1979 secimlerinde UCD birinci parti olacak ama meclis cogunlugunu saglayamayacakti UCD diger partilerle koalisyon kurmak zorunda kaldi 1979 yili boyunca parti hem ic birligini saglamak hem de koalisyon ortaklarinin isteklerini yerine getirmek icin cabalayacaktir 1980 e gelindiginde Suarez hukumeti demokrasiye gecis icin ongordugu programin cogunu tamamlamis durumdadir Bundan sonrasi icin ise onunde bir yol haritasi bulunmamaktaydi Bircok UCD uyesi genel muhafazakar goruslere sahipti ve daha fazla degisim istememekteydi Ornegin bosanmanin yasallasmasiyla ilgili kanun tasarisi toplum tarafindan kabul gormesine ragmen UCD icinde buyuk gurultu koparmistir Parti icindeki ve koalisyon ortaklari arasindaki tartismalar hem koalisyonun hem de Suarez liderliginin sonunu getirecektir Gerilim ise 1982 yilinda ortaya cikti Suarez hukumet baskanligindan istifa edip onun yerine UCD den Leopoldo Calvo Sotelo gelince sosyal demokratlar koalisyondan ayrilacaktir Demokratik hayatin normale donusu ETA nin fraksiyonlarindan ETA politik askeri kanadinin silahlarini birakmasina neden olsa da ETA askeri silah birakmayi reddedecektir GRAPO da silah birakmamistir Orduda ozellikle bu donemdeki rahatsizliklar ise bir askeri darbe denemesine evirilecektir 23 F olarak adlandirilan ve Yarbay Antonio Tejero onderligindeki askerlerin Meclisi 23 Subat 1981 gunu basmasiyla baslayan darbe girisimi bastirilsa da orduda hala darbe egiliminde olanlarin varligini kanitlayacaktir PSOE hukumetiCalvo Sotelo parlamentoyu feshedip secimlere gidecek ancak partisi UCD diger secimlerin aksine 6 8 oy alarak hezimete ugrayacaktir Ekim 1982 deki secimlerde 48 4 oy alarak PSOE mutlak meclis cogunlugunu elde edecektir PSOE Genel sekreteri 28 Parti Kongresinde partideki komunistlerle kesinlikle yollarini ayiracak ve marksizmi reddedecek boylelikle partiyi geleneksel sosyal demokrat cizgiye cekecektir UCD catisi altindaki sosyal demokrat unsurlarla da birlesecek ve el cambio degisim adindaki kampanyasiyla basa gelecektir PSOE elindeki mutlak cogunluk sayesinde gecis doneminden sonra Ispanya da uzun sureli gorece huzurlu bir ortam saglayacaktir Ancak ETA ve sol orgutlere karsi sosyal demokratlarin iktidarinda GAL eliyle bircok yargisiz infaz gerceklestirilmis ve NATO baglantili orgutlenmelere gidilmistir 2000 li yillar3 Aralik 2010 tarihinde hava kontrol memurlarinin krize karsi aciklanan ozellestirme uygulamalarini protesto etmek uzere baslattiklari eyleme Basbakan Zapatero nun talimatiyla hareket eden ordu tarafindan mudahale edilmis gorevine donmeyen memurlar tutuklanmakla tehdit edilmis ve havaalanlarina Ispanya tarihinde ilk kez askerler el koymustur Ayrica bakinizGAL 1977 Atocha KatliamiKaynakca Terorizmde hayatini kaybedenler 16 Agustos 2005 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2008 Olay gunu yasananlara dair El Pais yazi isleri mudurunun anlatimi 8 Kasim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde 23 Subat 2011 tarihli El Pais haberi Ispanyolca 23 Subat 2011 tarihinde erisilmistir Ispanya genel secimleri 28 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2008 Ispanya da NATO gizli orgutlenmelerine dair 13 Mayis 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde El Pais makalesi Ispanyolca 4 Aralik 2010 tarihli 5 Aralik 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde soL haberi 4 Aralik 2010 tarihinde erisilmistir 4 Aralik 2010 tarihli El Pais haberi Ispanyolca 4 Aralik 2010 tarihinde erisilmistir Mudahaleyi yoneten Hava Kuvvetleri Komutani General Jose Jimenez Ruiz ile yapilan 6 Ocak 2011 tarihli roportaj 6 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde El Pais Ispanyolca 6 Ocak 2011 tarihinde erisilmistir