Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İsveç Modeli (İskandinavya Modeli veya Kuzey Ülkeleri Modeli) Danimarka, Norveç, Finlandiya, İzlanda ve İsveç gibi kuzey ülkelerinde uygulanan benzer iş gücü, eğitim ve sosyal politikalar için kullanılan bir üst terimdir. Bu model politik konsept olarak bu ülkelerdeki refah devletinin temelini oluşturur.
Tarihçe
İsveç toplum sistemi ve İsveç politik kültürü 70'li yıllarda özellikle İsveç Modeli terimiyle özetlenmiştir. Ancak İsveç Modeli 1930 ve 1970 yılları arasında gelişmiştir. 1990'lı yılların başlarında İskandinavya ülkelerinde zorlu ekonomik kriz nedeniyle esaslı değişiklikler ve reformlar yapılmıştır. 1994'ten yaklaşık olarak 2000 yılına kadar refah ülkesinin temellerinde yapılan reformlar Danimarka'nın o zamanki sosyal demokrat başbakanı Poul Nyrup Rasmussen tarafından yapılmıştır. Rasmussen Danimarka'nın iş gücü ve sosyal politikasını -flexibility (esneklik) ve security (güvenlik)- denilen yeni bir tarafa yönlendirdi ve böylece merkezi olarak işsizliğin ve fakirliğin ortadan kaldırılması sağlanacaktı.
(Jante kanunu) olarak adlandırılan eşitlikçilik talepleri İsveç'i servet dağılımında Avrupa ülkeleri arasında en fazla farklılık gösteren ülke konumuna getirmiştir. Zengin kesimin buna dayalı olarak kendilerini geri tutmaları bu modelin gerçekleşmesi için şarttı.
Politika
İskandinavya Ülkeleri uluslararası kıyaslamada çok daha yüksek kapsamlı sosyal hizmetleri, yoğun eğitim politikasını ve yüksek seviyedeki devlet araştırma teşvik programlarını vergilerle finanse ederler. Tüm bunlar devlet harcamalarının oranını yükseltir ve diğer taraftan refah devleti olmayı garantiler ve halk için sosyal güvenliği sağlar. Norveç burada istisnadır, çünkü Kuzey Denizi'nden elde edilen petrol gelirleri nedeniyle devlet harcamalarının milli hâsılaya oranı düşüktür.
Sosyal Politika
- Uzlaşı Politikası: İsveç'te politik karar alma mekanizması, önemli konularda mümkün olduğunca fikir birliği içinde olunmasını amaçlar. Şiddetli politik çekişmeler yoktur, bunun yerine politik tartışmalarda özen ve aklıselim ön plandadır.
- Kuvvetli toplum Tage Erlander'in bir parolasıydı, sosyal zıtlıkları ve problemleri çözen kuvvetli devlet sektörünü temsil ediyordu ve bunun demokrasinin gelişmesine faydalı olması gerekiyordu. Her şeyi kapsayan toplum planlaması ve reform programları büyük çapta merkeze bağlılık gerektiriyordu. Vergi oranı, milli hâsıla payı ve devlet memurlarının diğer tüm çalışanlara olan oranında İsveç'in devlet sektörü 90'lı yılların başlarında dünyanın en büyüğüydü.
- Toplu iş sözleşmesi ortaklığı: piyasasında toplu iş sözleşmesi ortaklığı, işveren temsilcileri ve işçi temsilcilerinin 'de 1938 yılında yapılan tarihi bir anlaşmaya dayanır. Bu anlaşmada çerçevesinde uzlaşma kuralları belirlenmiştir ve devletin müdahalesi olmadan iş gücü piyasasındaki uyuşmazlıkların nasıl çözülmesi gerektiği düzenlenmiştir. Bu durum, işçi ve memur ücretleriyle birlikte işyeri konularındaki önemli görüşmelerde kuvvetli homojen bir yapılanmayı oluşturmuştur.
- 1930'larda Gunnar ve Alva Myrdal tarafından öne sürülen, özel yaşama alanına büyük müdahalenin söz konusu olduğu sosyal mühendislik üzerinde çok az tartışılmıştır. Ancak İsveç’te zorla kısırlaştırma programı 1970'li yıllara kadar uygulanmıştır. 1990'lı yıllarda bunun için sembolik tazminatlar ödenmiştir. Çok sayıda çocuk ve gençlerin devlet tarafından zorla bakım altına alınması şiddetle eleştirilmiştir. Savaş sonrasında çocuk ve gençlerin % 5'i kısa veya uzun vadeli olarak gençlik psikiyatri kurumlarında kalmıştır. Der Spiegel dergisi 1983 senesindeki “Çocuk çalışma kampları” isimli bir yazısında sosyal bir devlet olan İsveç'teki “her şeye hâkim olan sosyal kurumlar”dan bahsetmiştir.
1970 sonrasında sosyal partnerler arasındaki zıtlıklar daha da artmıştır. Ortaklaşa yapılan sosyal sözleşmeler yerine, sosyal demokrat hükûmetler kapsamlı kanunlarla iş gücü piyasasını düzenlemiştir. Yüksek devlet borçlarını ve İsveç için yüksek olan işsizliği önlemek için farklı fikirlerin ortaya atılması kutuplaşmalara neden olmuştur. Genişleyen devlet sektörüne dayanan kuvvetli toplumda gittikçe sorgulanmaya başlanmıştır. Kuvvetli toplum ucu bucağı görünmeyen ve zor kontrol edilebilen bir bürokrasiye neden olmuştur, ki bu da ekonomik ve sosyal problemlerin çözümü yerine engel olarak görülmektedir. Bunlarla bağlantılı olarak merkezcilik de sorgulanmaya başlanmıştır. Bugün artık merkezcilikten yöreselleşmeye doğru, özellikle belediyelere doğru bir uygulama gözlenmektedir.
- Korporatizm: Büyük çıkar temsilcileri ve bunların içinde özellikle sosyal partnerler, politik karar alma mekanizmasının her evresine katılma olanağına sahiptir. Böylece bu kurumların devlet işlerine entegre edilmesi sağlanmış olur.
- Refah devleti: İsveç refah politikasının önemli bir yönü de sosyal hizmetlerin herkesi kapsamasıdır, yani ihtiyaç sorgulaması yapılmadan herkes için geçerlidir.
İş Gücü Politikası
- Tam istihdam politikası: Düşük enflasyon ve yüksek ekonomik gelişmeyle kombine edilen , İsveç Modeli'nin önemli bir hedefiydi. Bu hedefe, dayanışmacı ücret politikası (gelirlerdeki az farklılıkla beraber) ve aktif iş gücü politikasıyla ulaşılacaktı. Genel olarak aynı işe eşit ücret talebi burada ana düşünceydi. Firmaların alçak ücret branşlarına yöneleceği bilerek kabullenilmişti. Bu sayede arda kalan iş gücü -örneğin bir mesleki eğitimden sonra- gelişen sektörlere yönlendirilecekti. Böylece de ekonominin modernizasyonu ve etkin olması sağlanacak, bu da toplumun refah seviyesini yükseltecekti.
- Bunlar gerçekleşirken, modelin İsveçli yazar ve gibi ekonomi öncüleri tarafından üstünde durulan liberal yönleri çoğu zaman unutulmuştur, ki bu liberal yönler “İsveç Modeli”ni 1960'lı yıllara kadar örnek haline getirmiştir (literatüre bakınız).
- Kadınlara ücretli iş hakkı, 1960'lı yıllarda İsveç Modelini tamamlamıştır. Toplum, kadınların ücretli çalışmasını sağlayabilmek için çocukların bakımını üstlenmiştir ve böylece kadınların sosyal konumları da değişmiştir. Bu politika aile ve meslek hayatını bağdaştırarak kadınların durumunun değişmesini sağladıysa da, erkeklerle eşit ücret aldıkları veya onlar kadar ekonomik ve politik etkinliğe sahip oldukları anlamına gelmiyordu.
Vergi Politikası
İskandinav ülkelerinde işçilerin vergi yükümlülükleri % 56'ya (İsveç progresif gelir vergilemesi sistemindeki en yüksek gelir vergi oranı) kadar çıkarak uluslararası karşılaştırmada çok yüksek sayılır. Bu sadece çalışma karşılığı elde edilen gelirler için geçerlidir. Aynı zamanda ikili gelir vergilendirilme sistemiyle bir şirkete yapılan sermaye katılımları çok daha az ölçüde uyumlu vergi oranıyla yükümlendirilir, böylece yatırımcılar için bölgenin cazipliği artmış olur.
Kuzey Devletlerinde devlet giderlerinin milli hâsılaya oranı (2008)
- Danimarka % 50,4
- Finlandiya % 47,3
- İzlanda % 43,9
- Norveç % 40,5
- İsveç % 51,2
Karşılaştırma
Literatür
- Thorvaldur Gylfason v.d.: The Swedish model under stress : a view from the stands. Stockholm 1997,
- Zurück in die Zukunft. Schwedens Wohlfahrtsstaat war ein Vorbild, bis die Staatsausgaben außer Kontrolle gerieten, in: brand eins 7/2007, S. 130-137.
- Jochem, Sven: Skandinavische Arbeits- und Sozialpolitik 19 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (PDF; 874 kB)
İnternet Bağlantıları
- İsveç Eğitim Sistemi 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (PDF; 849 kB)
- (PDF; 122 kB)
- (PDF; 972 kB)
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Isvec Modeli Iskandinavya Modeli veya Kuzey Ulkeleri Modeli Danimarka Norvec Finlandiya Izlanda ve Isvec gibi kuzey ulkelerinde uygulanan benzer is gucu egitim ve sosyal politikalar icin kullanilan bir ust terimdir Bu model politik konsept olarak bu ulkelerdeki refah devletinin temelini olusturur TarihceIsvec toplum sistemi ve Isvec politik kulturu 70 li yillarda ozellikle Isvec Modeli terimiyle ozetlenmistir Ancak Isvec Modeli 1930 ve 1970 yillari arasinda gelismistir 1990 li yillarin baslarinda Iskandinavya ulkelerinde zorlu ekonomik kriz nedeniyle esasli degisiklikler ve reformlar yapilmistir 1994 ten yaklasik olarak 2000 yilina kadar refah ulkesinin temellerinde yapilan reformlar Danimarka nin o zamanki sosyal demokrat basbakani Poul Nyrup Rasmussen tarafindan yapilmistir Rasmussen Danimarka nin is gucu ve sosyal politikasini flexibility esneklik ve security guvenlik denilen yeni bir tarafa yonlendirdi ve boylece merkezi olarak issizligin ve fakirligin ortadan kaldirilmasi saglanacakti Jante kanunu olarak adlandirilan esitlikcilik talepleri Isvec i servet dagiliminda Avrupa ulkeleri arasinda en fazla farklilik gosteren ulke konumuna getirmistir Zengin kesimin buna dayali olarak kendilerini geri tutmalari bu modelin gerceklesmesi icin sartti PolitikaIskandinavya Ulkeleri uluslararasi kiyaslamada cok daha yuksek kapsamli sosyal hizmetleri yogun egitim politikasini ve yuksek seviyedeki devlet arastirma tesvik programlarini vergilerle finanse ederler Tum bunlar devlet harcamalarinin oranini yukseltir ve diger taraftan refah devleti olmayi garantiler ve halk icin sosyal guvenligi saglar Norvec burada istisnadir cunku Kuzey Denizi nden elde edilen petrol gelirleri nedeniyle devlet harcamalarinin milli hasilaya orani dusuktur Sosyal Politika Uzlasi Politikasi Isvec te politik karar alma mekanizmasi onemli konularda mumkun oldugunca fikir birligi icinde olunmasini amaclar Siddetli politik cekismeler yoktur bunun yerine politik tartismalarda ozen ve akliselim on plandadir Kuvvetli toplum Tage Erlander in bir parolasiydi sosyal zitliklari ve problemleri cozen kuvvetli devlet sektorunu temsil ediyordu ve bunun demokrasinin gelismesine faydali olmasi gerekiyordu Her seyi kapsayan toplum planlamasi ve reform programlari buyuk capta merkeze baglilik gerektiriyordu Vergi orani milli hasila payi ve devlet memurlarinin diger tum calisanlara olan oraninda Isvec in devlet sektoru 90 li yillarin baslarinda dunyanin en buyuguydu Toplu is sozlesmesi ortakligi piyasasinda toplu is sozlesmesi ortakligi isveren temsilcileri ve isci temsilcilerinin de 1938 yilinda yapilan tarihi bir anlasmaya dayanir Bu anlasmada cercevesinde uzlasma kurallari belirlenmistir ve devletin mudahalesi olmadan is gucu piyasasindaki uyusmazliklarin nasil cozulmesi gerektigi duzenlenmistir Bu durum isci ve memur ucretleriyle birlikte isyeri konularindaki onemli gorusmelerde kuvvetli homojen bir yapilanmayi olusturmustur 1930 larda Gunnar ve Alva Myrdal tarafindan one surulen ozel yasama alanina buyuk mudahalenin soz konusu oldugu sosyal muhendislik uzerinde cok az tartisilmistir Ancak Isvec te zorla kisirlastirma programi 1970 li yillara kadar uygulanmistir 1990 li yillarda bunun icin sembolik tazminatlar odenmistir Cok sayida cocuk ve genclerin devlet tarafindan zorla bakim altina alinmasi siddetle elestirilmistir Savas sonrasinda cocuk ve genclerin 5 i kisa veya uzun vadeli olarak genclik psikiyatri kurumlarinda kalmistir Der Spiegel dergisi 1983 senesindeki Cocuk calisma kamplari isimli bir yazisinda sosyal bir devlet olan Isvec teki her seye hakim olan sosyal kurumlar dan bahsetmistir 1970 sonrasinda sosyal partnerler arasindaki zitliklar daha da artmistir Ortaklasa yapilan sosyal sozlesmeler yerine sosyal demokrat hukumetler kapsamli kanunlarla is gucu piyasasini duzenlemistir Yuksek devlet borclarini ve Isvec icin yuksek olan issizligi onlemek icin farkli fikirlerin ortaya atilmasi kutuplasmalara neden olmustur Genisleyen devlet sektorune dayanan kuvvetli toplumda gittikce sorgulanmaya baslanmistir Kuvvetli toplum ucu bucagi gorunmeyen ve zor kontrol edilebilen bir burokrasiye neden olmustur ki bu da ekonomik ve sosyal problemlerin cozumu yerine engel olarak gorulmektedir Bunlarla baglantili olarak merkezcilik de sorgulanmaya baslanmistir Bugun artik merkezcilikten yoresellesmeye dogru ozellikle belediyelere dogru bir uygulama gozlenmektedir Korporatizm Buyuk cikar temsilcileri ve bunlarin icinde ozellikle sosyal partnerler politik karar alma mekanizmasinin her evresine katilma olanagina sahiptir Boylece bu kurumlarin devlet islerine entegre edilmesi saglanmis olur Refah devleti Isvec refah politikasinin onemli bir yonu de sosyal hizmetlerin herkesi kapsamasidir yani ihtiyac sorgulamasi yapilmadan herkes icin gecerlidir Is Gucu Politikasi Tam istihdam politikasi Dusuk enflasyon ve yuksek ekonomik gelismeyle kombine edilen Isvec Modeli nin onemli bir hedefiydi Bu hedefe dayanismaci ucret politikasi gelirlerdeki az farklilikla beraber ve aktif is gucu politikasiyla ulasilacakti Genel olarak ayni ise esit ucret talebi burada ana dusunceydi Firmalarin alcak ucret branslarina yonelecegi bilerek kabullenilmisti Bu sayede arda kalan is gucu ornegin bir mesleki egitimden sonra gelisen sektorlere yonlendirilecekti Boylece de ekonominin modernizasyonu ve etkin olmasi saglanacak bu da toplumun refah seviyesini yukseltecekti Bunlar gerceklesirken modelin Isvecli yazar ve gibi ekonomi onculeri tarafindan ustunde durulan liberal yonleri cogu zaman unutulmustur ki bu liberal yonler Isvec Modeli ni 1960 li yillara kadar ornek haline getirmistir literature bakiniz Kadinlara ucretli is hakki 1960 li yillarda Isvec Modelini tamamlamistir Toplum kadinlarin ucretli calismasini saglayabilmek icin cocuklarin bakimini ustlenmistir ve boylece kadinlarin sosyal konumlari da degismistir Bu politika aile ve meslek hayatini bagdastirarak kadinlarin durumunun degismesini sagladiysa da erkeklerle esit ucret aldiklari veya onlar kadar ekonomik ve politik etkinlige sahip olduklari anlamina gelmiyordu Vergi Politikasi Iskandinav ulkelerinde iscilerin vergi yukumlulukleri 56 ya Isvec progresif gelir vergilemesi sistemindeki en yuksek gelir vergi orani kadar cikarak uluslararasi karsilastirmada cok yuksek sayilir Bu sadece calisma karsiligi elde edilen gelirler icin gecerlidir Ayni zamanda ikili gelir vergilendirilme sistemiyle bir sirkete yapilan sermaye katilimlari cok daha az olcude uyumlu vergi oraniyla yukumlendirilir boylece yatirimcilar icin bolgenin cazipligi artmis olur Kuzey Devletlerinde devlet giderlerinin milli hasilaya orani 2008 Danimarka 50 4 Finlandiya 47 3 Izlanda 43 9 Norvec 40 5 Isvec 51 2Karsilastirma Almanya 43 4 Avusturya 48 4 Isvicre 32 6LiteraturThorvaldur Gylfason v d The Swedish model under stress a view from the stands Stockholm 1997 ISBN 91 7150 679 9 Zuruck in die Zukunft Schwedens Wohlfahrtsstaat war ein Vorbild bis die Staatsausgaben ausser Kontrolle gerieten in brand eins 7 2007 S 130 137 Jochem Sven Skandinavische Arbeits und Sozialpolitik 19 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF 874 kB Internet BaglantilariIsvec Egitim Sistemi 2 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF 849 kB PDF 122 kB PDF 972 kB Kaynakca Der Spiegel 31 1983 13 Ocak 2014 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Ocak 2014 a b c d e f g h Staatsquote im internationalen Vergleich 12 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde PDF 42 kB