Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İtalya'da faşizmin sona ermesi veya 25 Temmuz Olayı (İtalyanca: Venticinque Luglio) 1943 yılının bahar aylarında başlayarak birbirinden bağımsız iki ayrı koldan Kont Dino Grandi ve Kral III. Vittorio Emanuele tarafından yürütülen, sonuçta da 24-25 Temmuz 1943 tarihli Büyük Faşizm Konseyi toplantısında Başbakan Benito Mussolini'nin güvensizlik oyu alarak görevden alınmasıdır. Kararın ardından Mussolini hapse atılmış, yeni bir hükûmet kurulmuş ve İtalya Krallığı'nda 21 yıl süren İtalyan faşizmi sona ermiştir.
Arka planı
Benito Mussolini önderliğinde iktidara gelen Ulusal Faşist Parti İtalyan faşizmi adıyla tanımlanan rejimi inşa etmiştir. Bu dönemde faşizm ideolojisi çerçevesinde şekillenen iç ve dış siyasette adımlar atılmıştır. Patlak veren II. Dünya Savaşı'na gecikmeli de olsa Mihver Devletler saflarında katılan İtalya, 1943 yılında ABD öncülüğündeki Müttefik Devletlerin Kuzey Afrika'da başarıyla ilerleyişi sonun başlangıcı olur. Husky Harekâtı sonrasında Sicilya'nın Müttefiklerin eline geçmesi ise bardağı taşıran son damla olur.
Darbe planları
Müttefik Devletlerin Kuzey Afrika'daki başarılı Meşale Harekâtı'nın ardından Sicilya'nın işgal edileceği tahmin edilmekteydi. Ancak buna rağmen adadaki İtalyan birlikleri sembolik bir direniş göstermiş ve çoğu müstahkem Augusta garnizonu örneğinde olduğu gibi tek el ateş etmeden teslim olmuştur. Adanın elden çıkacağı belli olunca Dışişleri Bakanı olan Mussolini'nin yardımcısı görevinde olan ancak fiilen bakanlık yapmakta olan Giuseppe Bastianini Duçe ile durumu analiz eder. Ona göre bu durumdan iki çıkış yolu vardır. Bunlardan birincisi Hitler'in Doğu Cephesinde Sovyetler Birliğiyle ateşkes imzalaması ve buradaki birlikleri İtalya'ya kaydırmasıdır. Bu yolla Müttefik Devletler de bir ateşkes antlaşmasına ikna edilebilecektir. İkinci yol ise Mussolini'nin Hitler'i ikna edip İtalya'nın savaştan tek taraflı olarak çekilmesi ve tarafsızlığını ilan etmesidir. Ancak her iki önerinin de gerçekleşme olanağı çok zayıftır ve Mussolini'nin de Hitler'i ikna etmeye çalışacak arzusu bulunmamaktadır. Askerî durumun vahameti üzerine İtalya'nın kuzeyindeki Feltre kasabasında 19 Temmuz günü Hitler ile Mussolini, kurmay heyetleriyle beraber bir araya gelirler. Toplantıya İtalyanların işgale karşı direnmemelerinden şikayet ederek başlayan Hitler, acil önlemlerin alınmasını ister. Almanların gündeminde İtalya'nın tümünün savunulması değil sadece kuzey ve orta bölgelerinin Alman komutasında savunulması vardır. Toplantı sırasında Mussolini hem Bastianini hem de Genelkurmay Başkanı Vittorio Ambrosio'nun ısrarla savunduğu İtalya'nın tek taraflı olarak savaştan çekilme talebini dile getiremez. Üç gün sürmesi beklenen toplantı, Mütteffik Devletlerin İtalyan başkenti Roma'yı bombaladıkları haberinin alınması üzerine alelacele sona erer. Mussolini'nin Hitler ile görüşmede hiçbir şekilde harekete geçmemiş olması kendisine karşı planlanan darbe komplolarını hızlandırmıştır. Dino Grandi önderliğinde planlanan darbe, Mussolini'nin felaket kapıdayken atalet içinde olmasıyla güç kazanır.
24-25 Temmuz 1943
Mussolini tarafından toplantıya çağrılan Büyük Faşizm Konseyi 24 Temmuz 1943 günü toplanır. Konsey toplantısında kılıçlar çekilir. Konsey, İtalyan faşizmi rejiminde Mussolini'nin yetkisinin sınırlandığı, kağıt üzerinde de olsa eleştirilebildiği tek kurum olarak kalmıştır. Grandi tarafından sürdürülen darbe planları şekillenirken, kral III. Vittorio Emanuele Nazilerle yapılan görüşmelerin akıbetini sormak için Mussolini'yi çağırır. Yapılan görüşmede Mussolini askerî durumun vahametini aktarır ve kraldan süre isteyerek iki ay içinde İtalya'yı savaştan çıkaracağını, Müttefiklerle görüşmelerin başlatıldığını ancak bu duruma kamuoyunun alıştırılması için zamana ihtiyaç olduğunu belirtir. Kral Mussolini'den istifa etmesini istese de reddedilir. O zamana kadar darbe planlarını dikkate almayan kral da planlara dahil olur. Kral, Bastianini'nin Müttefik Devletlerle temas kurmaya çalıştığını bilmektedir, ayrıca Mussolini'ye karşı Nazi yanlısı önderliğindeki radikal faşistlerin de darbe planladıklarını ve tüm İtalya'yı Nazi denetimine geçirmeyi planladıklarından haberdardı.
Bu şartlar altında toplanan konseyde Mussolini'nin askerî durumu anlatan konuşmasının ardından Dino Grandi tarafından konseyin onayı için sunulan karar taslağı gündem edilir. Karar önerisine göre iktidar krala devredilmekte ve parlementer devletin kurumları ayağa kaldırılarak vatan savunması için başkomutanlık görevi krala verilmekteydi. Karara karşı çıkan Mussolini, bu kararın onaylanmasının İtalya'da faşizmin sona ermesi anlamına geleceğini söyleyerek buna en çok Müttefik Devletler'in sevineceğini belirtir. Gece yarısını geçen saatlerde imzaya açılan karar 19 lehte 8 aleyhte ve 1 çekimser oyla kabul edilir. Mussolini ertesi gün akşama doğru evinde tutuklanır.
Sonrası
25 Temmuz 1943 günü saat 22:45'te İtalyan radyolarından Mussolini'nin görevlerinden istifa ettiği ve yerine Badoglio'nun geçtiği ilan edilir. Savaşın devam ettiği ve monarşinin iktidarının sürdüğünün belirtildiği açıklamanın ardından İtalyan halkı sokaklara çıkarak faşist sembolleri yerlerinden sökmeye ve propaganda posterlerini yırtmaya başlar. Roma'da önde gelen faşist liderler tutuklanırken, kan dökülmeksizin bir geçiş tamamlanır. Mussolini ve Ulusal Faşist Partisi'nin tek kurşun atmaksızın teslim olması ve 21 yıllık iktidarın sona ermesi çarpıcı olmuştur.
Açıklamanın ardından Hitler küplere binmiş ve derhal duruma müdahale emri vermiştir. Daha önce Mussolini tarafından engellenen Nazi birlikleri İtalyanların izni olmaksızın kuzey İtalya'dan giriş yapmaya başlar. 26 Temmuz - 8 Ağustos tarihleri arasında 8 Wehrmacht tümeni kuzey ve orta İtalya'yı işgal eder.
Kral, Mussolini'ye karşı planlanan darbe başarılı olduktan sonra atalete bürünür ve savaşın sonlandırılması veya Nazilere karşı ülkeyi savunma gibi konularda adım atmaz. Badoglio Hükûmeti de bu konularda ağır adımlar atınca ancak Eylül başlarında İtalya Müttefiklerle teslim antlaşması imzalar. Naziler tarafından kaçırılan Mussolini, İtalyan Sosyal Cumhuriyeti adlı kukla devletin başına gelse de bu girişim uzun soluklu olmayacaktır. Patlak veren iç savaş sırasında İtalyan partizanları Nazilerle ve faşizmin kılıç artıklarıyla savaşırken, Müttefik Devletler de orta ve kuzey İtalya'da Nazilerle kanlı bir mücadeleye girecektir.
Notlar
- ^ Bakınız
Kaynakça
- ^ Önerinin asıl metni 25 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca) 14 Temmuz 2021 tarihinde erişilmiştir
Ayrıca bakınız
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Italya da fasizmin sona ermesi veya 25 Temmuz Olayi Italyanca Venticinque Luglio 1943 yilinin bahar aylarinda baslayarak birbirinden bagimsiz iki ayri koldan Kont Dino Grandi ve Kral III Vittorio Emanuele tarafindan yurutulen sonucta da 24 25 Temmuz 1943 tarihli Buyuk Fasizm Konseyi toplantisinda Basbakan Benito Mussolini nin guvensizlik oyu alarak gorevden alinmasidir Kararin ardindan Mussolini hapse atilmis yeni bir hukumet kurulmus ve Italya Kralligi nda 21 yil suren Italyan fasizmi sona ermistir Arka planiBenito Mussolini onderliginde iktidara gelen Ulusal Fasist Parti Italyan fasizmi adiyla tanimlanan rejimi insa etmistir Bu donemde fasizm ideolojisi cercevesinde sekillenen ic ve dis siyasette adimlar atilmistir Patlak veren II Dunya Savasi na gecikmeli de olsa Mihver Devletler saflarinda katilan Italya 1943 yilinda ABD onculugundeki Muttefik Devletlerin Kuzey Afrika da basariyla ilerleyisi sonun baslangici olur Husky Harekati sonrasinda Sicilya nin Muttefiklerin eline gecmesi ise bardagi tasiran son damla olur Darbe planlariMuttefik Devletlerin Kuzey Afrika daki basarili Mesale Harekati nin ardindan Sicilya nin isgal edilecegi tahmin edilmekteydi Ancak buna ragmen adadaki Italyan birlikleri sembolik bir direnis gostermis ve cogu mustahkem Augusta garnizonu orneginde oldugu gibi tek el ates etmeden teslim olmustur Adanin elden cikacagi belli olunca Disisleri Bakani olan Mussolini nin yardimcisi gorevinde olan ancak fiilen bakanlik yapmakta olan Giuseppe Bastianini Duce ile durumu analiz eder Ona gore bu durumdan iki cikis yolu vardir Bunlardan birincisi Hitler in Dogu Cephesinde Sovyetler Birligiyle ateskes imzalamasi ve buradaki birlikleri Italya ya kaydirmasidir Bu yolla Muttefik Devletler de bir ateskes antlasmasina ikna edilebilecektir Ikinci yol ise Mussolini nin Hitler i ikna edip Italya nin savastan tek tarafli olarak cekilmesi ve tarafsizligini ilan etmesidir Ancak her iki onerinin de gerceklesme olanagi cok zayiftir ve Mussolini nin de Hitler i ikna etmeye calisacak arzusu bulunmamaktadir Askeri durumun vahameti uzerine Italya nin kuzeyindeki Feltre kasabasinda 19 Temmuz gunu Hitler ile Mussolini kurmay heyetleriyle beraber bir araya gelirler Toplantiya Italyanlarin isgale karsi direnmemelerinden sikayet ederek baslayan Hitler acil onlemlerin alinmasini ister Almanlarin gundeminde Italya nin tumunun savunulmasi degil sadece kuzey ve orta bolgelerinin Alman komutasinda savunulmasi vardir Toplanti sirasinda Mussolini hem Bastianini hem de Genelkurmay Baskani Vittorio Ambrosio nun israrla savundugu Italya nin tek tarafli olarak savastan cekilme talebini dile getiremez Uc gun surmesi beklenen toplanti Mutteffik Devletlerin Italyan baskenti Roma yi bombaladiklari haberinin alinmasi uzerine alelacele sona erer Mussolini nin Hitler ile gorusmede hicbir sekilde harekete gecmemis olmasi kendisine karsi planlanan darbe komplolarini hizlandirmistir Dino Grandi onderliginde planlanan darbe Mussolini nin felaket kapidayken atalet icinde olmasiyla guc kazanir 24 25 Temmuz 1943Italya da fasizmin sonu anlamina gelen onergenin Buyuk Fasizm Konseyi ndeki oylamasinin sonuc kagidi Mussolini tarafindan toplantiya cagrilan Buyuk Fasizm Konseyi 24 Temmuz 1943 gunu toplanir Konsey toplantisinda kiliclar cekilir Konsey Italyan fasizmi rejiminde Mussolini nin yetkisinin sinirlandigi kagit uzerinde de olsa elestirilebildigi tek kurum olarak kalmistir Grandi tarafindan surdurulen darbe planlari sekillenirken kral III Vittorio Emanuele Nazilerle yapilan gorusmelerin akibetini sormak icin Mussolini yi cagirir Yapilan gorusmede Mussolini askeri durumun vahametini aktarir ve kraldan sure isteyerek iki ay icinde Italya yi savastan cikaracagini Muttefiklerle gorusmelerin baslatildigini ancak bu duruma kamuoyunun alistirilmasi icin zamana ihtiyac oldugunu belirtir Kral Mussolini den istifa etmesini istese de reddedilir O zamana kadar darbe planlarini dikkate almayan kral da planlara dahil olur Kral Bastianini nin Muttefik Devletlerle temas kurmaya calistigini bilmektedir ayrica Mussolini ye karsi Nazi yanlisi onderligindeki radikal fasistlerin de darbe planladiklarini ve tum Italya yi Nazi denetimine gecirmeyi planladiklarindan haberdardi Bu sartlar altinda toplanan konseyde Mussolini nin askeri durumu anlatan konusmasinin ardindan Dino Grandi tarafindan konseyin onayi icin sunulan karar taslagi gundem edilir Karar onerisine gore iktidar krala devredilmekte ve parlementer devletin kurumlari ayaga kaldirilarak vatan savunmasi icin baskomutanlik gorevi krala verilmekteydi Karara karsi cikan Mussolini bu kararin onaylanmasinin Italya da fasizmin sona ermesi anlamina gelecegini soyleyerek buna en cok Muttefik Devletler in sevinecegini belirtir Gece yarisini gecen saatlerde imzaya acilan karar 19 lehte 8 aleyhte ve 1 cekimser oyla kabul edilir Mussolini ertesi gun aksama dogru evinde tutuklanir Sonrasi25 Temmuz 1943 gunu saat 22 45 te Italyan radyolarindan Mussolini nin gorevlerinden istifa ettigi ve yerine Badoglio nun gectigi ilan edilir Savasin devam ettigi ve monarsinin iktidarinin surdugunun belirtildigi aciklamanin ardindan Italyan halki sokaklara cikarak fasist sembolleri yerlerinden sokmeye ve propaganda posterlerini yirtmaya baslar Roma da onde gelen fasist liderler tutuklanirken kan dokulmeksizin bir gecis tamamlanir Mussolini ve Ulusal Fasist Partisi nin tek kursun atmaksizin teslim olmasi ve 21 yillik iktidarin sona ermesi carpici olmustur Aciklamanin ardindan Hitler kuplere binmis ve derhal duruma mudahale emri vermistir Daha once Mussolini tarafindan engellenen Nazi birlikleri Italyanlarin izni olmaksizin kuzey Italya dan giris yapmaya baslar 26 Temmuz 8 Agustos tarihleri arasinda 8 Wehrmacht tumeni kuzey ve orta Italya yi isgal eder Kral Mussolini ye karsi planlanan darbe basarili olduktan sonra atalete burunur ve savasin sonlandirilmasi veya Nazilere karsi ulkeyi savunma gibi konularda adim atmaz Badoglio Hukumeti de bu konularda agir adimlar atinca ancak Eylul baslarinda Italya Muttefiklerle teslim antlasmasi imzalar Naziler tarafindan kacirilan Mussolini Italyan Sosyal Cumhuriyeti adli kukla devletin basina gelse de bu girisim uzun soluklu olmayacaktir Patlak veren ic savas sirasinda Italyan partizanlari Nazilerle ve fasizmin kilic artiklariyla savasirken Muttefik Devletler de orta ve kuzey Italya da Nazilerle kanli bir mucadeleye girecektir Notlar BakinizKaynakca Onerinin asil metni 25 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Italyanca 14 Temmuz 2021 tarihinde erisilmistirAyrica bakinizKefalonya katliami