Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şota Rustaveli (Gürcüce: შოთა რუსთაველი, 1166 - 1220 sonrası) ya da kısaca Rustaveli, Orta Çağ'da yaşamış Gürcü şair. Gürcistan'ın Altın Çağı'nın öne çıkan en önemli şairidir ve Gürcü edebiyatına en çok katkı yapan yazarlardandır. Rustaveli, Gürcüler'in milli epik şiiri Kaplan Postlu Şövalye'nin (Gürcüce: შოთა რუსთაველი, translitere: vepkhist'q'aosani) yazarıdır.
| Şota Rustaveli შოთა რუსთაველი | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Şota Rustaveli Rustavi, Mesheti, Gürcistan Krallığı |
| Ölüm | Kudüs |
| Takma ad | Rustveli Meshetli şair |
| Meslek | şair, düşünür, siyasetçi, prens, haznedar |
| Dil | Orta Gürcüce |
| Milliyet | Gürcü |
| Vatandaşlık | Gürcistan Krallığı |
| Eğitim | Bizans İmparatorluğu'nda akademi |
| Dönem | Tamar Dönemi |
| Tür | epik şiir |
Yaşamı
Şota Rustaveli'nin yaşamı hakkında günümüze ulaşmış az bilgi vardır. 1166 yılında doğmuştur. 1191 yılında Kraliçe Tamar'a haznedarlık hizmetinde bulunmaya başlamıştır. Şiirinin giriş kısmı kimliği hakkında bir ipucu vermektedir: şair kendini "gerçek bir Rustveli" olarak tanımlamaktadır. "Rustveli" bir soyad değil, Rustavi'den gelen, Rustavili gibi bir anlama gelmektedir. 15. yüzyıldan 18. yüzyıla kadarki ileriki dönem yazarları kendisi hakkında daha çok bilgiye sahiptirler; Kudüs'te eskiden bir Gürcü manastırı olan Kutsal Haç Manastırı'ndaki bir belgede ve bir freskte korunmuş olan adı Şota Rustaveli olarak teşhis etmede fikir birliği içindedirler. Fresk, Gürcü hacı tarafından 1757-58 yıllarında kaydedilmiş ve 1960 yılında Gürcü akademisyenler tarafından ortaya çıkarılmıştır. Aynı Kudüs belgesi, Şota'yı manastırın bir hamisi ve mechurchletukhutsesi (Orta Çağ Gürcistan'ında kraliyet haznedarı) olarak kaydetmiştir ki bu durum Tamar'ın hazinedarı olduğuna ve ilerleyen yaşlarında manastıra çekildiğine dair yaygın bir efsaneyle örtüşmektedir. Efsaneye göre Şota Rustaveli, Kraliçe Tamar'ı gördüğü an ona aşık olmuş ve bu aşkla yaşamıştır. Tamar, Şota'nın aşkına karşılık vermeyince de Şota kendini Kudüs'te manastıra kapatmış ve Kudüs'te vefat etmiştir. Kimi anlatılar ise Tamar'ın da Şota'ya aşık olduğunu söylese de böyle düşünenlerin sayısı çok değildir. Bir halk efsanesi ve 17. yüzyıl kraliyet şairi Arçil'e göre Rustaveli, köyü Rustavi'nin (günümüzde Aspindza, Tiflis'teki Rustavi kentiyle karıştırılmamalıdır) de yer aldığı Güney Gürcistan'da bir bölge olan Meskheti'nin yerlisidir. Efsaneye göre Rustaveli Orta Çağ Gürcü akademileri Gelati ve İkalto'da ve sonrasında Yunanistan'da (Bizans İmparatorluğu) eğitim görmüştür. 1180 öncesine kadar büyük çapta bir eser üretmemiş olmalıdır, ilk eserlerini muhtemelen 1205-1207'de vermiştir. 1245-1250 yılları arasında ölmüştür.
Rustaveli Farsça'ya hakimdi ve bu sayede kendi ifadesiyle hatalı çevirilere takılmayıp Farsçanın şairane güzelliğini okuyup takdir edebilmekteydi. Rustaveli Farsça dizeler de yazmış olabilir.
Kaplan Postlu Şövalye
Kaplan Postlu Şövalye birçok dile çevrilmiştir. İlk baskısı Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yapılmıştır. Kaplan Postlu Şövalye'nin el yazmaları Gürcistan'da üretilmiş eserler arasında önemli bir yer kaplamaktadır.
Metnin 16. yüzyıla dayanan iki foliosu ve 14. yüzyıla dayanan kimi satırları Tiflis'te Gürcistan Milli El Yazmaları Merkezi'nde tutulmaktadır. Şiirin öbür tüm kopyaları 17. yüzyıla dayanmaktadır.
Rustaveli’nin günümüze ulaşmış olan destanı, 1.587 dörtlükten oluşur. Bu yapıtındaki başarısından dolayı Rustaveli, Gürcü edebiyat dilini yaratıcısı sayılır. Destan, egzotik bir ortamda geçer. Rustaveli destanında, başka ülkeleri konu edinerek Gürcüstan’ı anlatmıştır. Destana göre Arap komutan Avtandil, Şah Rostevan’ın kızı Tinatin’e âşık olur, ama aşkına karşılık bulamaz. Tinatin, tahta çıkma törenleri sırasında, babasının kuvvetlerini yenen kaplan postlu şövalye Tariel’i getirmesi halinde Avtandil’le evlenmeye söz verir. Ancak Avtendil, Hint şövalye Tariel’le karşılaşınca onunla dost olur. Sevgilisi Nestan Darecan’ı bulmasında ona yardımcı olur. Destanın sonunda, hem Tairel, hem de Avtandil sevgililerine kavuşur.
Rustaveli'nin bu destanı Kaplan Postlu Şövalye adıyla Türkçeye de çevrilmiştir.
Kudüs'te Rustaveli duvar portresi
Şota Rustaveli'nin günümüze ulaşmış bilinen tek portresi Kudüs'teki Kutsal Haç Manastırı'nın kilisesinin güneybatı sütununun doğu yüzüne çizilidir. Azizlerin çok daha büyük iki resminin altında, ayak kısmında Gürcüce yazıtla yer almaktadır.
Portre, 2004 Haziran'ında Rustaveli'nin yüzünü ve Gürcüce yazıtın bir kısmını kazıyan kimliği belirsiz bir saldırgan tarafından tahrip edilmiştir. Gürcistan bu olayın üzerine İsrail'e resmi şikayette bulunmuştur. Portre ve yazıt günümüzde restore edilmiştir.
Kültürel mirası
Gürcistan devletinin sanat ve edebiyat alanında verdiği en yüksek ödül . Tiflis'in en işlek yolunın adı Rustaveli Bulvarı'dır. Tiflis'te Rustaveli Tiyatrosu, Şota Rustaveli Gürcü Edebiyatı Enstitüsü, Şota Rustaveli Tiflis Uluslararası Havalimanı ve Rustaveli metro istasyonu gibi Rustaveli'nin adını taşıyan birçok mekan bulunmaktadır.
3 Eylül 2001'de İsrail ve Gürcistan Şota Rustaveli'nin anısına posta pulları basmışlardır. tarafından tasarlanan İsrail pulu, arkasında İbranice metinle birlikte yazarı göstermektedir.
Özbekistan Taşkent'te; Ukrayna'da Kiev, Lviv ve Ternopil'de; Ermenistan Gümrü'de Rustaveli adlı birer sokak ve bunların yanı sıra Kudüs'te yolu Kutsal Haç Manastırı'na çıkan Rustaveli adlı bir patika bulunmaktadır.
Gürcü besteci Rustaveli'nin şiirlerini müzikle birleştirerek bestesi Citation'da kullanmıştır.
Mihály Zichy
19. yüzyıl Macar ressamı Mihály Zichy, Rustaveli şiirlerinin baskılarında sıkça kullanılan klasik illüstrasyonları üretmesiyle Gürcistan'da ulusal ressam mertebesine yükseltilmiştir. Tiflis'te bir heykel ve bir sokak, Zichy'nin eserlerinin anısını yaşatmaktadır.
Kaynakça
- ^ . www.britannica.com (İngilizce). 12 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023.
- ^ a b Farmanfarmaian, Fatema Soudavar (2009). "Georgia and Iran: Three Millennia of Cultural Relations An Overview". Journal of Persianate Studies. 2 (1): 1-43. doi:10.1163/187471609X445464. ISSN 1874-7094. 3 Ocak 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023.
- ^ "Precious Jerusalem fresco defaced" (İngilizce). 5 Temmuz 2004. 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Ağustos 2023.
Dış Bağlantılar
- Kaplan Postlu Şövalye tam metni, İngilizce 10 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Edebiyatta
- . "Der Mann in Pantherfell".- "Georgica", Londra, 1936 (Almanca)
- Zviad Gamsakhurdia. "Tropology of The Knight in the Panther's Skin" (monograf), Tiflis, 1991, 352 pp (Gürcüce, İngilizce özet ile birlikte)
- Shota Rustaveli. The Lord of the Panther-Skin, Albany: SUNY Press, 1977, 240 pp, çeviren R.H. Stevenson, UNESCO Collection of representative works: Series of translations from the literatures of the Union of Soviet Socialist republics
- Shota Rustaveli. The Man in the Panther's Skin, Londra: The Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 1912, çeviren , yeniden baskı. 1966.
- Shota Rustaveli. The Knight in Panther Skin, Londra: The Folio Society, 1977, Katharine Vivian tarafından ücretsiz bir çeviri.
- Beynen, G. Koolemans. "Murder, Foul and Fair, in Shota Rustaveli's The Man in the Panther Skin", in Medieval and Early Modern Murder, Larissa Tracy, ed. (Woodbridge: The Boydell Press, 2018), pp. 350–70.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sota Rustaveli Gurcuce შოთა რუსთაველი 1166 1220 sonrasi ya da kisaca Rustaveli Orta Cag da yasamis Gurcu sair Gurcistan in Altin Cagi nin one cikan en onemli sairidir ve Gurcu edebiyatina en cok katki yapan yazarlardandir Rustaveli Gurculer in milli epik siiri Kaplan Postlu Sovalye nin Gurcuce შოთა რუსთაველი translitere vepkhist q aosani yazaridir Sota Rustaveli შოთა რუსთაველიDogumSota Rustaveli Rustavi Mesheti Gurcistan KralligiOlumKudusTakma adRustveli Meshetli sairMesleksair dusunur siyasetci prens haznedarDilOrta GurcuceMilliyetGurcuVatandaslikGurcistan KralligiEgitimBizans Imparatorlugu nda akademiDonemTamar DonemiTurepik siirYasamiSota Rustaveli nin yasami hakkinda gunumuze ulasmis az bilgi vardir 1166 yilinda dogmustur 1191 yilinda Kralice Tamar a haznedarlik hizmetinde bulunmaya baslamistir Siirinin giris kismi kimligi hakkinda bir ipucu vermektedir sair kendini gercek bir Rustveli olarak tanimlamaktadir Rustveli bir soyad degil Rustavi den gelen Rustavili gibi bir anlama gelmektedir 15 yuzyildan 18 yuzyila kadarki ileriki donem yazarlari kendisi hakkinda daha cok bilgiye sahiptirler Kudus te eskiden bir Gurcu manastiri olan Kutsal Hac Manastiri ndaki bir belgede ve bir freskte korunmus olan adi Sota Rustaveli olarak teshis etmede fikir birligi icindedirler Fresk Gurcu haci tarafindan 1757 58 yillarinda kaydedilmis ve 1960 yilinda Gurcu akademisyenler tarafindan ortaya cikarilmistir Ayni Kudus belgesi Sota yi manastirin bir hamisi ve mechurchletukhutsesi Orta Cag Gurcistan inda kraliyet haznedari olarak kaydetmistir ki bu durum Tamar in hazinedari olduguna ve ilerleyen yaslarinda manastira cekildigine dair yaygin bir efsaneyle ortusmektedir Efsaneye gore Sota Rustaveli Kralice Tamar i gordugu an ona asik olmus ve bu askla yasamistir Tamar Sota nin askina karsilik vermeyince de Sota kendini Kudus te manastira kapatmis ve Kudus te vefat etmistir Kimi anlatilar ise Tamar in da Sota ya asik oldugunu soylese de boyle dusunenlerin sayisi cok degildir Bir halk efsanesi ve 17 yuzyil kraliyet sairi Arcil e gore Rustaveli koyu Rustavi nin gunumuzde Aspindza Tiflis teki Rustavi kentiyle karistirilmamalidir de yer aldigi Guney Gurcistan da bir bolge olan Meskheti nin yerlisidir Efsaneye gore Rustaveli Orta Cag Gurcu akademileri Gelati ve Ikalto da ve sonrasinda Yunanistan da Bizans Imparatorlugu egitim gormustur 1180 oncesine kadar buyuk capta bir eser uretmemis olmalidir ilk eserlerini muhtemelen 1205 1207 de vermistir 1245 1250 yillari arasinda olmustur Rustaveli Farsca ya hakimdi ve bu sayede kendi ifadesiyle hatali cevirilere takilmayip Farscanin sairane guzelligini okuyup takdir edebilmekteydi Rustaveli Farsca dizeler de yazmis olabilir Kaplan Postlu SovalyeKaplan Postlu Sovalye bircok dile cevrilmistir Ilk baskisi Gurcistan in baskenti Tiflis te yapilmistir Kaplan Postlu Sovalye nin el yazmalari Gurcistan da uretilmis eserler arasinda onemli bir yer kaplamaktadir Metnin 16 yuzyila dayanan iki foliosu ve 14 yuzyila dayanan kimi satirlari Tiflis te Gurcistan Milli El Yazmalari Merkezi nde tutulmaktadir Siirin obur tum kopyalari 17 yuzyila dayanmaktadir Rustaveli nin gunumuze ulasmis olan destani 1 587 dortlukten olusur Bu yapitindaki basarisindan dolayi Rustaveli Gurcu edebiyat dilini yaraticisi sayilir Destan egzotik bir ortamda gecer Rustaveli destaninda baska ulkeleri konu edinerek Gurcustan i anlatmistir Destana gore Arap komutan Avtandil Sah Rostevan in kizi Tinatin e asik olur ama askina karsilik bulamaz Tinatin tahta cikma torenleri sirasinda babasinin kuvvetlerini yenen kaplan postlu sovalye Tariel i getirmesi halinde Avtandil le evlenmeye soz verir Ancak Avtendil Hint sovalye Tariel le karsilasinca onunla dost olur Sevgilisi Nestan Darecan i bulmasinda ona yardimci olur Destanin sonunda hem Tairel hem de Avtandil sevgililerine kavusur Rustaveli nin bu destani Kaplan Postlu Sovalye adiyla Turkceye de cevrilmistir Kudus teki Sota Rustaveli portresi Aziz Ionnasis ve Aziz Maksimos ile birlikteKudus te Rustaveli duvar portresiSota Rustaveli nin gunumuze ulasmis bilinen tek portresi Kudus teki Kutsal Hac Manastiri nin kilisesinin guneybati sutununun dogu yuzune cizilidir Azizlerin cok daha buyuk iki resminin altinda ayak kisminda Gurcuce yazitla yer almaktadir Portre 2004 Haziran inda Rustaveli nin yuzunu ve Gurcuce yazitin bir kismini kaziyan kimligi belirsiz bir saldirgan tarafindan tahrip edilmistir Gurcistan bu olayin uzerine Israil e resmi sikayette bulunmustur Portre ve yazit gunumuzde restore edilmistir Kulturel mirasiGurcistan devletinin sanat ve edebiyat alaninda verdigi en yuksek odul Tiflis in en islek yolunin adi Rustaveli Bulvari dir Tiflis te Rustaveli Tiyatrosu Sota Rustaveli Gurcu Edebiyati Enstitusu Sota Rustaveli Tiflis Uluslararasi Havalimani ve Rustaveli metro istasyonu gibi Rustaveli nin adini tasiyan bircok mekan bulunmaktadir 3 Eylul 2001 de Israil ve Gurcistan Sota Rustaveli nin anisina posta pullari basmislardir tarafindan tasarlanan Israil pulu arkasinda Ibranice metinle birlikte yazari gostermektedir Ozbekistan Taskent te Ukrayna da Kiev Lviv ve Ternopil de Ermenistan Gumru de Rustaveli adli birer sokak ve bunlarin yani sira Kudus te yolu Kutsal Hac Manastiri na cikan Rustaveli adli bir patika bulunmaktadir Gurcu besteci Rustaveli nin siirlerini muzikle birlestirerek bestesi Citation da kullanmistir Mihaly Zichy 19 yuzyil Macar ressami Mihaly Zichy Rustaveli siirlerinin baskilarinda sikca kullanilan klasik illustrasyonlari uretmesiyle Gurcistan da ulusal ressam mertebesine yukseltilmistir Tiflis te bir heykel ve bir sokak Zichy nin eserlerinin anisini yasatmaktadir Kaynakca www britannica com Ingilizce 12 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Agustos 2023 a b Farmanfarmaian Fatema Soudavar 2009 Georgia and Iran Three Millennia of Cultural Relations An Overview Journal of Persianate Studies 2 1 1 43 doi 10 1163 187471609X445464 ISSN 1874 7094 3 Ocak 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2023 Precious Jerusalem fresco defaced Ingilizce 5 Temmuz 2004 9 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 10 Agustos 2023 Dis BaglantilarKaplan Postlu Sovalye tam metni Ingilizce 10 Agustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde Edebiyatta Der Mann in Pantherfell Georgica Londra 1936 Almanca Zviad Gamsakhurdia Tropology of The Knight in the Panther s Skin monograf Tiflis 1991 352 pp Gurcuce Ingilizce ozet ile birlikte Shota Rustaveli The Lord of the Panther Skin Albany SUNY Press 1977 240 pp ceviren R H Stevenson UNESCO Collection of representative works Series of translations from the literatures of the Union of Soviet Socialist republics Shota Rustaveli The Man in the Panther s Skin Londra The Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland 1912 ceviren yeniden baski 1966 Shota Rustaveli The Knight in Panther Skin Londra The Folio Society 1977 Katharine Vivian tarafindan ucretsiz bir ceviri Beynen G Koolemans Murder Foul and Fair in Shota Rustaveli s The Man in the Panther Skin in Medieval and Early Modern Murder Larissa Tracy ed Woodbridge The Boydell Press 2018 pp 350 70