Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ürdün'deki Yahudilerin tarihi, bugünkü Ürdün coğrafyasının büyük bir bölümü bir zamanlar ile çakıştığı için antik döneme kadar uzanır.
İsrail kabileleri
Tora'ya göre İsrailoğullarının antik kabilelerinden Reuben, Gad ve Menaşe kabileleri bugün Ürdün'de bulunan topraklarda yaşamıştır. Bu üç kabilenin hepsi seyrek bir şekilde Şeria Nehri vadisinin hemen doğusunda yer almaktaydı.
Yahudilerle ilişkili olan Edomlular Ürdün'ün güneyinde, Akabe Körfezi ile Ölü Deniz arasında kalan bölgede yaşamaktaydı. Yahudiler Haşmonayim adıyla bağımsızlığını kazanınca Edom ilhak edilip Yahudiye'ye katıldı. Yehuda Makkabi Edom topraklarını M.Ö. 163 civarında fethetti. Edomlular Yohanan Hurkanus tarafından M.Ö. 125'te tekrar bastırıldı ve Halaha kurallarına uyma zorunluluğu getirildi. Bu zamandan itibaren Yahudi ulusuyla birlikte anılmaya başlandılar.
Şeria Nehri'nin her iki yakasında bulunan Yahudiye.
Bir Haşmonayim yetkilisi olan Edom kökenliydi. Roma fethinden sonra Judea'ya krallık yapan atasıydı. Hirodes'in altında kardeşi ve kayın biraderi hükümdarlık yaptı.
Kudüs'ün 70'te Titus tarafından kuşatılmasıyla Yohanan, Şimon, Pinhas ve Yaakov önderliğinde 20,000 Edomlu asker Kudüs Tapınağı'nda mahsur kalan dindarları kurtarmak için savaşmaya Kudüs'e geldi.
Yahudi-Roma savaşlarının ardından Edom halkı tarihte bahsedilmemeye başlandı fakat zamanına kadar coğrafi bölge "Edomya" ismi kullanılmaya devam edildi.
Roma çağı
Bölgedeki Roma hakimiyeti, General Pompey'in Judea'yı Roma hamiliğine eklediğini bildirmesiyle M.Ö. 63'te başladı. Yıllar boyunca Roma'nın Yehuda krallığındaki gücü arttı. Muhaliflerin içinde Yahya da bulunmaktaydı; rivayete göre Maharus kalesinde Yahya'nın kellesi Hirodes'e sunuldu. 66'daki Birinci Yahudi-Roma savaşı'nda Maharus kalesi Yahudilerce ele geçirildi ve 72'ye kadar süren kuşatmanın bitmesine kadar ellerinde tutmayı başarabildiler.
Yahudilerin son bağımsızlık çabaları da sonuç vermeyince Romalılar Yahudiye'yi Samarya ve Celile ile birlikte adı altında tek bir eyalet yaptı. Roma fethinin ardından Şeria Nehri ve etrafındaki topraklardaki Yahudiler burayı yöneten kralların ve fermanlarının buyrukları altından yaşadılar.
Yüzyıllar boyunca, bugünkü Ürdün'ün bulunduğu topraklardaki Yahudilerin sayısı azaldı ve en sonunda hiç kalmadı.
Osmanlı hakimiyeti
(Osmanlı hakimiyeti (1516-1917)) altında, Türkler bölgeleri başkentleriyle adlandırdığı için, "Filistin" ismi resmi kayıtlarda kullanılmamaya başlandı. 1516'da Osmanlı'nın hakimetine girmesiyle Filistin 1660'a kadar, Sayda vilayetinin yanında, Şam-Suriye'ye bağlı bir vilayet oldu. Bu durum, 7 Mart 1799 - Temmuz 1799 arasında Yaffa, Hayfa ve Kasarya'nın Fransızlar tarafından işgal edilmesiyle kısa süreliğine kesintiye uğradı. Napolyon'un 1799'da Akka'yı kuşatmasının ardından Filistin'de bir Yahudi devleti kurulucağına dair bildirgenin hazırlığını yaptı. 10 Mayıs 1832'de Kavalalı Mehmet Ali Paşa Osmanlılara karşı ayaklanıp vilayeti ilhak etti fakat Kasım 1840'ta Osmanlılar toprakları geri almayı başardı.
Britanya İmparatorluğu
Britanya'nın 1917'de yayınladığı Balfour Deklerasyonuyla Filistin'de bir Yahudi devleti fikri desteklendi ve bu zamanda Şeria Nehri'nin iki yakası da Milletler Cemiyeti tarafından Birleşik Krallık Filistin Mandası hakimiyetine bırakılmıştı. Versailles Barış Antlaşması'ndan önce, Dünya Siyonist Örgütü (), Şeria Nehrinin doğusunu ve Ölü Deniz'i de içine alan, Hicaz Demiryolu'nu sınır olarak gösteren ve geri kalan toprakların bağımsız bir Arap devleti olarak gösteren bir harita hazırlayıp teklifte bulundu. Bu belgeye göre:
"Ürdün'ün doğusundaki düzlükler, antik çağlardan beri, ekonomik ve politik olarak Ürdün'ün batısındaki topraklarla ilişkilendirilir. Roma zamanında yüksek nüfusu destekleyen topraklardaki nüfus şimdi seyrektir. Takdire şayan büyük ölçekli bir kolonizasyona ev sahipliği yapabilirdi. Filistin ve Arabistan'ın ekonomik ihtiyaçlarını karşılamakta adil olmak için Hicaz Demiryolu, uzunluğu boyunca her iki hükümetçe serbestçe kullanılması öngörülür."
1921'de Churchill'in Birleşik Krallık Mandası, toprakları Filistin ve Transürdün olarak ikiye bölündü. İki bölge arasındaki sınırı Şeria Nehri, Ölü Deniz ve Araba Vadisi oluşturmaktaydı.
Yahudiler ve Ürdün vatandaşlığı
1954 Ürdün yasasınca, 15 Mayıs 1948'den önce Filistin milliyetine bağlı kişiler 20 Aralık 1949 ile 16 Şubat 1954 tarihleri arasında Ürdün Haşimoğulları Krallığı'nın vatandaşları sayıldı, buna Yahudiler istisnaydı.
Ürdün ve İsrail
Ürdün, 1947'deki Birleşmiş Milletler Paylaşım Planı'nın ardından yeni kurulan İsrail devletine saldıran Arap ülkelerden biriydi. Batı Şeria'nın kontrolünü eline geçirip Yahudileri kovdu. Ürdün, Batı Şeria'yı, 1967'deki Altı Gün Savaşı'yla kaybetti fakat bu topraklar üzerindeki haklardan 1988'e kadar vazgeçmedi. 1973'teki Yom Kippur Savaşı'nda Ürdün, Suriye ve Mısır'a katılmadı. 1994'te imzalanan İsrail-Ürdün Barış Antlaşması ile iki ülke arasındaki ilişkiler normalleşti.
Ticaret ve turizm
Ürdün, İsrail işletmelerinin yatırım yapması için kapılarını açtı. İsrailli ve dünyanın diğer ülkelerindeki Yahudiler Ürdün'e turistik gezilerde bulunmaktadır. Suudi Arabistan'ın aksine, Ürdün, topraklarını Yahudilere yasaklamamıştır. 1994'te imzalanan barış antlaşmasından sonra 60,000 ila 80,000 İsrailli turist Ürdün'ü ziyaret etmiştir. İki ülkedeki yakınlaşma beklentileri Amman'da kaşer lokantanın açılmasına olanak sağladı. Arap müşterilerin lokantaya uğramaması, kaşer sertifikası alınamaması ve turistlerin ilgisizliği nedeniyle bu lokanta kapanmak zorunda kaldı.
İkinci İntifada'nın ardından (2000'den bugüne), Ürdün nüfusunda anti-İsrail görüşler arttığından Ürdün'ü ziyaret eden İsrailli turist sayısında önemli ölçüde düşüş oldu. Ağustos 2008'de, Ürdün sınır yetkilileri, tefilin taşıyan İsrailli turistleri geri gönderdi. Yetkililer, getirilen parçaların (tefilin) "güvenlik riski" taşıdığını ve ülkeye sokulamayacağını belirtti. Buna tepki olarak turistler Ürdün'e girmemeyi tercih etti.
Arap Yarımadası'ndaki Yahudiler
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Lotter, Tobias Conrad, 1717-1777. "Terra Sancta sive Palæstina exhibens...": English Translation: The Holy Land or Palestine Showing not only the Old Kingdoms of Judea and Israel but also the 12 Tribes Distinctly, Confirming their Locations Diversely in their Ancient Condition and Doing So as the Holy Scriptures Indicate.
- ^ Josephus, "Ant." xii. 8, §§ 1, 6
- ^ ib. xiii. 9, § 1; xiv. 4, § 4
- ^ Josephus, iv. 4, § 5
- ^ http://www.usd.edu/erp/Palestine/history.htm#135-337 10 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Lehmann, Clayton Miles (May-September 1998). Palestine: History: 135–337: Syria Palaestina and the Tetrarchy
- ^ Statement of the Zionist Organization Regarding Palestine Presented to the Paris Peace Conference (with proposed map of Zionist borders) February 3, 1919. Middle East Web http://www.mideastweb.org/zionistborders.htm 13 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Haziran 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Şubat 2011.
- ^ Ibrahim, Youssef M. (14 Eylül 1995). "Amman Journal; Kosher in Jordan, an Idea Whose Time It Wasn't". The New York Times. 11 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 16 Şubat 2011.
- ^ Wagner, Matthew "Jordan bars Jews with religious items" Jerusalem Post Aug. 14, 2008
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Urdun deki Yahudilerin tarihi bugunku Urdun cografyasinin buyuk bir bolumu bir zamanlar ile cakistigi icin antik doneme kadar uzanir Urdun haritasiIsrail kabileleri1759 da cizilen kabilelerin ilk yerlesim haritasi Birlesik Monarsi doneminde farkliliklar olustu Tora ya gore Israilogullarinin antik kabilelerinden Reuben Gad ve Menase kabileleri bugun Urdun de bulunan topraklarda yasamistir Bu uc kabilenin hepsi seyrek bir sekilde Seria Nehri vadisinin hemen dogusunda yer almaktaydi Yahudilerle iliskili olan Edomlular Urdun un guneyinde Akabe Korfezi ile Olu Deniz arasinda kalan bolgede yasamaktaydi Yahudiler Hasmonayim adiyla bagimsizligini kazaninca Edom ilhak edilip Yahudiye ye katildi Yehuda Makkabi Edom topraklarini M O 163 civarinda fethetti Edomlular Yohanan Hurkanus tarafindan M O 125 te tekrar bastirildi ve Halaha kurallarina uyma zorunlulugu getirildi Bu zamandan itibaren Yahudi ulusuyla birlikte anilmaya baslandilar 1 yuzyilda Seria Nehri nin her iki yakasinda bulunan Yahudiye Bir Hasmonayim yetkilisi olan Edom kokenliydi Roma fethinden sonra Judea ya krallik yapan atasiydi Hirodes in altinda kardesi ve kayin biraderi hukumdarlik yapti Kudus un 70 te Titus tarafindan kusatilmasiyla Yohanan Simon Pinhas ve Yaakov onderliginde 20 000 Edomlu asker Kudus Tapinagi nda mahsur kalan dindarlari kurtarmak icin savasmaya Kudus e geldi Yahudi Roma savaslarinin ardindan Edom halki tarihte bahsedilmemeye baslandi fakat zamanina kadar cografi bolge Edomya ismi kullanilmaya devam edildi Roma cagiBolgedeki Roma hakimiyeti General Pompey in Judea yi Roma hamiligine ekledigini bildirmesiyle M O 63 te basladi Yillar boyunca Roma nin Yehuda kralligindaki gucu artti Muhaliflerin icinde Yahya da bulunmaktaydi rivayete gore Maharus kalesinde Yahya nin kellesi Hirodes e sunuldu 66 daki Birinci Yahudi Roma savasi nda Maharus kalesi Yahudilerce ele gecirildi ve 72 ye kadar suren kusatmanin bitmesine kadar ellerinde tutmayi basarabildiler Yahudilerin son bagimsizlik cabalari da sonuc vermeyince Romalilar Yahudiye yi Samarya ve Celile ile birlikte adi altinda tek bir eyalet yapti Roma fethinin ardindan Seria Nehri ve etrafindaki topraklardaki Yahudiler burayi yoneten krallarin ve fermanlarinin buyruklari altindan yasadilar Yuzyillar boyunca bugunku Urdun un bulundugu topraklardaki Yahudilerin sayisi azaldi ve en sonunda hic kalmadi Osmanli hakimiyetiOsmanli hakimiyeti 1516 1917 altinda Turkler bolgeleri baskentleriyle adlandirdigi icin Filistin ismi resmi kayitlarda kullanilmamaya baslandi 1516 da Osmanli nin hakimetine girmesiyle Filistin 1660 a kadar Sayda vilayetinin yaninda Sam Suriye ye bagli bir vilayet oldu Bu durum 7 Mart 1799 Temmuz 1799 arasinda Yaffa Hayfa ve Kasarya nin Fransizlar tarafindan isgal edilmesiyle kisa sureligine kesintiye ugradi Napolyon un 1799 da Akka yi kusatmasinin ardindan Filistin de bir Yahudi devleti kurulucagina dair bildirgenin hazirligini yapti 10 Mayis 1832 de Kavalali Mehmet Ali Pasa Osmanlilara karsi ayaklanip vilayeti ilhak etti fakat Kasim 1840 ta Osmanlilar topraklari geri almayi basardi Britanya ImparatorluguBirlesik Krallik Filistin Mandasi Britanya nin 1917 de yayinladigi Balfour Deklerasyonuyla Filistin de bir Yahudi devleti fikri desteklendi ve bu zamanda Seria Nehri nin iki yakasi da Milletler Cemiyeti tarafindan Birlesik Krallik Filistin Mandasi hakimiyetine birakilmisti Versailles Baris Antlasmasi ndan once Dunya Siyonist Orgutu Seria Nehrinin dogusunu ve Olu Deniz i de icine alan Hicaz Demiryolu nu sinir olarak gosteren ve geri kalan topraklarin bagimsiz bir Arap devleti olarak gosteren bir harita hazirlayip teklifte bulundu Bu belgeye gore Urdun un dogusundaki duzlukler antik caglardan beri ekonomik ve politik olarak Urdun un batisindaki topraklarla iliskilendirilir Roma zamaninda yuksek nufusu destekleyen topraklardaki nufus simdi seyrektir Takdire sayan buyuk olcekli bir kolonizasyona ev sahipligi yapabilirdi Filistin ve Arabistan in ekonomik ihtiyaclarini karsilamakta adil olmak icin Hicaz Demiryolu uzunlugu boyunca her iki hukumetce serbestce kullanilmasi ongorulur 1921 de Churchill in Birlesik Krallik Mandasi topraklari Filistin ve Transurdun olarak ikiye bolundu Iki bolge arasindaki siniri Seria Nehri Olu Deniz ve Araba Vadisi olusturmaktaydi Yahudiler ve Urdun vatandasligi1954 Urdun yasasinca 15 Mayis 1948 den once Filistin milliyetine bagli kisiler 20 Aralik 1949 ile 16 Subat 1954 tarihleri arasinda Urdun Hasimogullari Kralligi nin vatandaslari sayildi buna Yahudiler istisnaydi Urdun ve IsrailUrdun 1947 deki Birlesmis Milletler Paylasim Plani nin ardindan yeni kurulan Israil devletine saldiran Arap ulkelerden biriydi Bati Seria nin kontrolunu eline gecirip Yahudileri kovdu Urdun Bati Seria yi 1967 deki Alti Gun Savasi yla kaybetti fakat bu topraklar uzerindeki haklardan 1988 e kadar vazgecmedi 1973 teki Yom Kippur Savasi nda Urdun Suriye ve Misir a katilmadi 1994 te imzalanan Israil Urdun Baris Antlasmasi ile iki ulke arasindaki iliskiler normallesti Ticaret ve turizmUrdun Israil isletmelerinin yatirim yapmasi icin kapilarini acti Israilli ve dunyanin diger ulkelerindeki Yahudiler Urdun e turistik gezilerde bulunmaktadir Suudi Arabistan in aksine Urdun topraklarini Yahudilere yasaklamamistir 1994 te imzalanan baris antlasmasindan sonra 60 000 ila 80 000 Israilli turist Urdun u ziyaret etmistir Iki ulkedeki yakinlasma beklentileri Amman da kaser lokantanin acilmasina olanak sagladi Arap musterilerin lokantaya ugramamasi kaser sertifikasi alinamamasi ve turistlerin ilgisizligi nedeniyle bu lokanta kapanmak zorunda kaldi Ikinci Intifada nin ardindan 2000 den bugune Urdun nufusunda anti Israil gorusler arttigindan Urdun u ziyaret eden Israilli turist sayisinda onemli olcude dusus oldu Agustos 2008 de Urdun sinir yetkilileri tefilin tasiyan Israilli turistleri geri gonderdi Yetkililer getirilen parcalarin tefilin guvenlik riski tasidigini ve ulkeye sokulamayacagini belirtti Buna tepki olarak turistler Urdun e girmemeyi tercih etti Arap Yarimadasi ndaki YahudilerArabistan daki Yahudilerin tarihi Bahreyn deki Yahudilerin tarihi Birlesik Arap Emirlikleri ndeki Yahudilerin tarihi Irak taki Yahudilerin tarihi Katar daki Yahudilerin tarihi Kuveyt teki Yahudilerin tarihi Suudi Arabistan daki Yahudilerin tarihi Temani Umman daki Yahudilerin tarihiAyrica bakinizArap Yahudileri Babil Surgunu Ibrahimi dinler Islam hakimiyeti altindaki Yahudilerin tarihi Islam ve antisemitizm Mizrahi Yahudilerin Arap topraklarindan toplu gocu Yahudilik ve IslamKaynakca Lotter Tobias Conrad 1717 1777 Terra Sancta sive Palaestina exhibens English Translation The Holy Land or Palestine Showing not only the Old Kingdoms of Judea and Israel but also the 12 Tribes Distinctly Confirming their Locations Diversely in their Ancient Condition and Doing So as the Holy Scriptures Indicate KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Josephus Ant xii 8 1 6 ib xiii 9 1 xiv 4 4 Josephus iv 4 5 http www usd edu erp Palestine history htm 135 337 10 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde Lehmann Clayton Miles May September 1998 Palestine History 135 337 Syria Palaestina and the Tetrarchy Statement of the Zionist Organization Regarding Palestine Presented to the Paris Peace Conference with proposed map of Zionist borders February 3 1919 Middle East Web http www mideastweb org zionistborders htm 13 Kasim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arsivlenmis kopya 25 Haziran 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Subat 2011 Ibrahim Youssef M 14 Eylul 1995 Amman Journal Kosher in Jordan an Idea Whose Time It Wasn t The New York Times 11 Mayis 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 16 Subat 2011 Wagner Matthew Jordan bars Jews with religious items Jerusalem Post Aug 14 2008