Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İkinci Fitne veya Erken İslam Tarihinde İkinci İç Savaş (680 - 692), Emevi hakimiyetinin başlarında I. Muaviye’in ölümüyle birlikte baş gösteren siyasi / askeri çatışmalardan oluşan karışıklık dönemi. Dönemin tarihi üzerinde tarihçiler arasında ittifak sağlanmamışsa da, en çok kabul gören görüş, İkinci Fitne’nin 680-692 yılları arasında olduğudur.
| İkinci Fitne | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Fitne | |||||||||
 İç savaşın zirvesi sırasında halifeliğe aday olanların bölgesel kontrolü (686) | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
| Emevî Halifeliği | Zübeyr Halifeliği | Alioğlu | Hâricîler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
| I. Yezîd Müslim bin Ukbe Ömer bin Sa'd (686) (ölü) I. Mervân Abdülmelik Ubeydullah bin Ziyâd (686) (ölü) Husayn bin Nümeyr (686) (ölü) Haccâc bin Yûsuf es-Sekafî | Abdullah bin Zübeyr (692) (ölü) (691) (ölü) İbrahim bin Maliki el-Eşter (691) (ölü) (Taraf değiştirdi) | Hüseyin (680) (ölü) Süleyman bin Surad (685) (ölü) (687) (ölü) (Taraf değiştirdi) | (685) (ölü) (691/92) (ölü) | ||||||
İkinci Fitne dönemi, İslam Devleti'nde karışıklık ve çeşitli siyasi oluşumların ayyuka çıktığı, I. Yezid ve Hüseyin bin Ali çatışmasında herkesi doğrudan ve dolaylı bir taraf olmak zorunda bırakan, İslâm Dünyasında siyasi-dini ayrışmayı derinleştiren bir dönemdir.
Hüseyin bin Ali’nin İsyanı
Birinci Emevi Halifesi olan I. Muaviye 680 yılında öldüğünde yerine I. Yezid geçti. Haricilerce öldürülen Ali’nin oğlu, Muhammed'in torunu ve I. Muaviye ile anlaşma yapan Hasan bin Ali'nin kardeşi olan Hüseyin bin Ali ve taraftarları I. Yezid'in tahta çıkıp kendisini halife ilan etmesine ilk ve en güçlü tepkiyi gösterenler oldu.
I. Yezid de tahta çıkar çıkmaz, Medine valisi 'ye, babası döneminde alınan biatlarda kendisine biat etmeyen dört meşhur şahsiyetten (Hüseyin bin Ali, Abdullah bin Abbas, Abdullah bin Ömer, Abdullah bin Zübeyr) kendisi için biat alınmasını, biat vermedikleri takdirde bu şahsiyetlere sert davranılması ve ruhsat verilmemesini bildiren bir mektup yazdı.
Hüseyin biat etmedi ve Mekke'ye gitti, oradan da Kufe'ye gitmeye karar verdiyse de, I. Yezid’in emri altında ve Ömer bin Sa'd komutasındaki bir Emevi ordusu Kerbela denilen yerde Hüseyin ve ailesinin önünü kesti. Burada yapılan savaşta Hüseyin ve taraftarları öldürüldü, ailesi esir alındı. Bu olay Sünni ve Şiî ayrışmasının en keskin noktası olarak görülmektedir. Şiâ bu günü Aşure Günü adıyla yüzlerce yıldır anmakta ve o günü yas günü saymaktadırlar.
Harre Muharebesi
683 yılında Emevî kuvvetleri ile Medineliler arasında meydana gelen savaştır. Emevilerin zaferi ile sonuçlanmıştır.
Abdullah bin Zübeyr’in İsyanı
Kerbela Savaşı'nın ardından ikinci büyük isyan, Cemel Savaşı'nda Ali bin Ebu Talib’e karşı savaşmış olan Zübeyr bin Avvam’ın oğlu, Abdullah bin Zübeyr’in isyanıdır. Hüseyin bin Ali'nin Yezid'ce öldürüldüğü haberini alınca, hilafetini ilan etti ve Mekke, Medine ve Hicaz halkı ona biat etti.
Abdullah bin Zübeyr; I. Yezid ve II. Muaviye'nin ani ölümleriyle, hilafet alanını genişletti. Ancak 684'te Hariciler, Orta Arabistan'da bağımsızlıklarını ilan edince, Hicaz bölgesine sıkıştı ve izole edildi.
İsyanın coğrafyası
Muhammed'in yaşadığı yer ve Müslümanların ilk kıblesi 1970'li yıllardan bu yana sarsıcı tartışmaların konusudur. Arkeolojik araştırmalarda Mekke'nin rivayetlerin aksine İslam'ın kuruluş yıllarına göre yeni bir yerleşim olarak ortaya çıkışı, bilinen tarih kaynaklarında ve haritalarda adının 8. yüzyıl öncesi geçmemesi, ticaret yolları üzerinde olmaması yanında arazisinin tarım açısından da uygunsuz oluşu, erken dönem hakkında ipuçları veren Kur'an ve hadis rivayetlerinde geçen bazı yer isimleri ve özellikleri ile Mekke coğrafi yapısının uyuşmaması gibi nedenlerle bazı araştırmacılar Muhammed'in gerçek olmayan kurgusal bir kişilik olduğuna inandılar.
Muaviye'nin ölümü sonrasında çıkan iç karışıklıklarda Kabe Yezid'in askerlerince mancınıklar kullanılarak taşa tutulmuş, isabet alan karataş üç parçaya bölünmüş, Kabe yıkılmıştır. Kanadalı arkeolog ve İslam tarihi araştırmacısı Dan Gibson'a göre bu yıkım bugünkü Mekke şehrinde değil, bundan yaklaşık 1200 kilometre kuzeyde, Petra'da gerçekleşmişti. Araştırmalarında, en eski camilerin kıble duvarları veya mihrap girintilerinin Petra'yı göstermeleri nedeniyle, bu bulgularla ayet, hadis ve siyer kaynaklarındaki ipuçlarını bir araya getiren Gibson, Muhammed'in Petra'da yaşamış ve buradan Medine'ye göç etmiş olduğu sonucuna ulaşır. Ona göre Kur'an'da bahsedilen “bekke” veya “mekke” sözcükleri de Petra'yı ifade eden kelimelerdi. Ona göre Müslümanların ilk kıblesi de Kudüs'teki Mescid-i Aksa değil Petra'da Al-Lat tapınağı olarak kullanılan Kabe idi. Bu yapı Müslümanlar arasında "İkinci fitne" olarak nitelenen Abdullah bin Zübeyr ayaklanması sırasında mancınıklarla yıkılmış, İbni Zübeyr karataşı diğer kutsal eşyalarla birlikte alarak Emevi saldırılarından uzakta, bugünkü Mekke'nin bulunduğu yere taşımış yeni tapınağı burada inşa etmişti. Emevilere karşı Abbasilerin desteğini kazanan yeni mekan birkaç yüzyıllık bir geçiş dönemi sonunda tamamen benimsenmiş, yeni yapılan camilerin yönü yeni Mekke'ye dönük olarak inşa edilmeye başlanmıştır. Ancak Emevi etkisinde kalan Kuzey Afrika ve Endülüs camileri yönlerini bambaşka bir yöne, Güney Afrika'ya çevirerek yeni kıbleye karşı çıkmaya devam etmişlerdir. Fakat bu iddiaya erken dönemde Müslümanların Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadıkları için bazı camilerde kıble yönünün yanlış olduğu gerekçesiyle karşı çıkılmaktadır. Nitekim günümüze yakın tarihlerde inşa edilmiş bazı camilerin de kıble yönünün yanlış hesaplandığı belirtilmektedir.Kâbe'nin bulunduğu Mekke'de bile bazıları 50 yıldan daha eski 200 civarında caminin kıble yönünün yanlış olduğu belirlenmiştir. 7. yüzyılda yaşayan John bar Penkaye isimli Süryani bir yazarın Abdullah bin Zübeyr İsyanı devam ederken yazdığı kroniklerinde Kabe'nin taşınmasından veya Petra'dan bahsetmemesi, Kabe'nin konumunun çölün uzak noktalarında olarak bahsetmesi, Kabe'nin taşındığı veya aslında Petra'da bulunduğu iddialarının geçerliliğini yitirtmektedir. Konu ile ilgili ortaya atılan bir diğer iddia ise “bekke”nin bekaa ile bağlantılı olarak ele alınan Kudüs kenti olduğu yönündedir.
 The Sacred City (2016) (Kutsal Şehir), Türkçe |
Dan Gibson çalışmalarında erken İslam tarihine ait birçok yerin bugün bilinen yerlerden farklı olduğunu değişik kanıtlarla ortaya koymaktadır. Bunlardan birisinde Taif'in yeri ve kelime anlamı üzerine yaptığı açıklamalarla bu yerin Petra yakınlarında bir yerleşim olduğunu ifade etmiştir.
Diğer İsyanlar ve Dönemin Sonu
Hariciler Irak ve İran'da, Şiîler ise Hüseyin bin Ali’nin öldürülmesi sebebiyle Irak'ta bir takım isyanlar çıkardılarsa da bir sonuca varamadılar.
685 yılında tahta çıkıp halife olan Abdülmelik bin Mervan ordusunu güçlendirerek isyanları bastırmasını ve rakiplerini saf dışı bırakmasını bildi. Hicaz'a gönderdiği bir ordu ile Abdullah bin Zübeyr'i de 692 yılında Mekke'de öldürtmesiyle karışıklıklar son buldu.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; s. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’
- ^ Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam, 1987, s. 7
- ^ Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64
- ^ Data on Gibson's biography taken from his Web pages, his book Qur'ānic Geography and the Amazon author information to this book: [1] 21 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., [2] 8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., [3] 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., [4] 31 Mayıs 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011)
- ^ King, David A. The Petra Fallacy
- ^ Sözcü Gazetesi, 70 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı!, 10/06/2019
- ^ Haber Türk, Kıblesi 18 derece yanlış olan cami 64 yıl sonra yıkıldı, 12.07.2020
- ^ Cumhuriyet, 47 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı, 12/06/2019
- ^ NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009
- ^ BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009
- ^ S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135
- ^ Hoyland, Robert G. Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam;s. 197. The Darwin Press, Inc. (January 1, 1998).
- ^ Hoyland, R. (31 Aralık 2019). Seeing Islam as Others Saw It. Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press. ISBN . 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.
- ^ ""Muhammed Nerdeydi", 19.org". 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021.
Dış bağlantılar
- ... (1998) Kerbela ve İmam Hüseyin'in Kıyamı Üzerine, İstanbul: Tüba Yayin.
- Armstrong, Karen (2002) Islam: A Short History, New York, The Modern Library, (İngilizce)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ikinci Fitne veya Erken Islam Tarihinde Ikinci Ic Savas 680 692 Emevi hakimiyetinin baslarinda I Muaviye in olumuyle birlikte bas gosteren siyasi askeri catismalardan olusan karisiklik donemi Donemin tarihi uzerinde tarihciler arasinda ittifak saglanmamissa da en cok kabul goren gorus Ikinci Fitne nin 680 692 yillari arasinda oldugudur Ikinci FitneFitneIc savasin zirvesi sirasinda halifelige aday olanlarin bolgesel kontrolu 686 Tarih680 692BolgeArap Yarimadasi Suriye IrakSonucEmevi zaferiTaraflarEmevi HalifeligiZubeyr HalifeligiAliogluHaricilerKomutanlar ve liderlerI Yezid Muslim bin Ukbe Omer bin Sa d 686 olu I Mervan Abdulmelik Ubeydullah bin Ziyad 686 olu Husayn bin Numeyr 686 olu Haccac bin Yusuf es SekafiAbdullah bin Zubeyr 692 olu 691 olu Ibrahim bin Maliki el Ester 691 olu Taraf degistirdi Huseyin 680 olu Suleyman bin Surad 685 olu 687 olu Taraf degistirdi 685 olu 691 92 olu Ikinci Fitne donemi Islam Devleti nde karisiklik ve cesitli siyasi olusumlarin ayyuka ciktigi I Yezid ve Huseyin bin Ali catismasinda herkesi dogrudan ve dolayli bir taraf olmak zorunda birakan Islam Dunyasinda siyasi dini ayrismayi derinlestiren bir donemdir Huseyin bin Ali nin IsyaniBirinci Emevi Halifesi olan I Muaviye 680 yilinda oldugunde yerine I Yezid gecti Haricilerce oldurulen Ali nin oglu Muhammed in torunu ve I Muaviye ile anlasma yapan Hasan bin Ali nin kardesi olan Huseyin bin Ali ve taraftarlari I Yezid in tahta cikip kendisini halife ilan etmesine ilk ve en guclu tepkiyi gosterenler oldu I Yezid de tahta cikar cikmaz Medine valisi ye babasi doneminde alinan biatlarda kendisine biat etmeyen dort meshur sahsiyetten Huseyin bin Ali Abdullah bin Abbas Abdullah bin Omer Abdullah bin Zubeyr kendisi icin biat alinmasini biat vermedikleri takdirde bu sahsiyetlere sert davranilmasi ve ruhsat verilmemesini bildiren bir mektup yazdi Huseyin biat etmedi ve Mekke ye gitti oradan da Kufe ye gitmeye karar verdiyse de I Yezid in emri altinda ve Omer bin Sa d komutasindaki bir Emevi ordusu Kerbela denilen yerde Huseyin ve ailesinin onunu kesti Burada yapilan savasta Huseyin ve taraftarlari olduruldu ailesi esir alindi Bu olay Sunni ve Sii ayrismasinin en keskin noktasi olarak gorulmektedir Sia bu gunu Asure Gunu adiyla yuzlerce yildir anmakta ve o gunu yas gunu saymaktadirlar Harre Muharebesi683 yilinda Emevi kuvvetleri ile Medineliler arasinda meydana gelen savastir Emevilerin zaferi ile sonuclanmistir Abdullah bin Zubeyr in IsyaniKerbela Savasi nin ardindan ikinci buyuk isyan Cemel Savasi nda Ali bin Ebu Talib e karsi savasmis olan Zubeyr bin Avvam in oglu Abdullah bin Zubeyr in isyanidir Huseyin bin Ali nin Yezid ce olduruldugu haberini alinca hilafetini ilan etti ve Mekke Medine ve Hicaz halki ona biat etti Abdullah bin Zubeyr I Yezid ve II Muaviye nin ani olumleriyle hilafet alanini genisletti Ancak 684 te Hariciler Orta Arabistan da bagimsizliklarini ilan edince Hicaz bolgesine sikisti ve izole edildi II Muaviye nin olumunden sonra Ibni Zubeyr in yaklasik etki alaniIsyanin cografyasi Muhammed in yasadigi yer ve Muslumanlarin ilk kiblesi 1970 li yillardan bu yana sarsici tartismalarin konusudur Arkeolojik arastirmalarda Mekke nin rivayetlerin aksine Islam in kurulus yillarina gore yeni bir yerlesim olarak ortaya cikisi bilinen tarih kaynaklarinda ve haritalarda adinin 8 yuzyil oncesi gecmemesi ticaret yollari uzerinde olmamasi yaninda arazisinin tarim acisindan da uygunsuz olusu erken donem hakkinda ipuclari veren Kur an ve hadis rivayetlerinde gecen bazi yer isimleri ve ozellikleri ile Mekke cografi yapisinin uyusmamasi gibi nedenlerle bazi arastirmacilar Muhammed in gercek olmayan kurgusal bir kisilik olduguna inandilar Muaviye nin olumu sonrasinda cikan ic karisikliklarda Kabe Yezid in askerlerince manciniklar kullanilarak tasa tutulmus isabet alan karatas uc parcaya bolunmus Kabe yikilmistir Kanadali arkeolog ve Islam tarihi arastirmacisi Dan Gibson a gore bu yikim bugunku Mekke sehrinde degil bundan yaklasik 1200 kilometre kuzeyde Petra da gerceklesmisti Arastirmalarinda en eski camilerin kible duvarlari veya mihrap girintilerinin Petra yi gostermeleri nedeniyle bu bulgularla ayet hadis ve siyer kaynaklarindaki ipuclarini bir araya getiren Gibson Muhammed in Petra da yasamis ve buradan Medine ye goc etmis oldugu sonucuna ulasir Ona gore Kur an da bahsedilen bekke veya mekke sozcukleri de Petra yi ifade eden kelimelerdi Ona gore Muslumanlarin ilk kiblesi de Kudus teki Mescid i Aksa degil Petra da Al Lat tapinagi olarak kullanilan Kabe idi Bu yapi Muslumanlar arasinda Ikinci fitne olarak nitelenen Abdullah bin Zubeyr ayaklanmasi sirasinda manciniklarla yikilmis Ibni Zubeyr karatasi diger kutsal esyalarla birlikte alarak Emevi saldirilarindan uzakta bugunku Mekke nin bulundugu yere tasimis yeni tapinagi burada insa etmisti Emevilere karsi Abbasilerin destegini kazanan yeni mekan birkac yuzyillik bir gecis donemi sonunda tamamen benimsenmis yeni yapilan camilerin yonu yeni Mekke ye donuk olarak insa edilmeye baslanmistir Ancak Emevi etkisinde kalan Kuzey Afrika ve Endulus camileri yonlerini bambaska bir yone Guney Afrika ya cevirerek yeni kibleye karsi cikmaya devam etmislerdir Fakat bu iddiaya erken donemde Muslumanlarin Kabe nin yerini dogru hesaplayamadiklari icin bazi camilerde kible yonunun yanlis oldugu gerekcesiyle karsi cikilmaktadir Nitekim gunumuze yakin tarihlerde insa edilmis bazi camilerin de kible yonunun yanlis hesaplandigi belirtilmektedir Kabe nin bulundugu Mekke de bile bazilari 50 yildan daha eski 200 civarinda caminin kible yonunun yanlis oldugu belirlenmistir 7 yuzyilda yasayan John bar Penkaye isimli Suryani bir yazarin Abdullah bin Zubeyr Isyani devam ederken yazdigi kroniklerinde Kabe nin tasinmasindan veya Petra dan bahsetmemesi Kabe nin konumunun colun uzak noktalarinda olarak bahsetmesi Kabe nin tasindigi veya aslinda Petra da bulundugu iddialarinin gecerliligini yitirtmektedir Konu ile ilgili ortaya atilan bir diger iddia ise bekke nin bekaa ile baglantili olarak ele alinan Kudus kenti oldugu yonundedir Harici videoThe Sacred City 2016 Kutsal Sehir Turkce Dan Gibson calismalarinda erken Islam tarihine ait bircok yerin bugun bilinen yerlerden farkli oldugunu degisik kanitlarla ortaya koymaktadir Bunlardan birisinde Taif in yeri ve kelime anlami uzerine yaptigi aciklamalarla bu yerin Petra yakinlarinda bir yerlesim oldugunu ifade etmistir Diger Isyanlar ve Donemin SonuHariciler Irak ve Iran da Siiler ise Huseyin bin Ali nin oldurulmesi sebebiyle Irak ta bir takim isyanlar cikardilarsa da bir sonuca varamadilar 685 yilinda tahta cikip halife olan Abdulmelik bin Mervan ordusunu guclendirerek isyanlari bastirmasini ve rakiplerini saf disi birakmasini bildi Hicaz a gonderdigi bir ordu ile Abdullah bin Zubeyr i de 692 yilinda Mekke de oldurtmesiyle karisikliklar son buldu Ayrica bakinizMuhammed bin Abdullah Emeviler Hasan bin Ali Huseyin bin Ali Abdullah bin Zubeyr I Muaviye I Yezid Ilk Fitne Ucuncu Fitne Harre MuharebesiKaynakca Holland Tom In the Shadow of the Sword Little Brown 2012 s 303 Otherwise in all the vast corpus of ancient literature there is not a single reference to Mecca not one Crone Patricia Meccan Trade and the Rise of Islam 1987 s 7 Orhan Gokdemir Din ve Devrim Istanbul Destek Yayinlari 2010 s 64 Data on Gibson s biography taken from his Web pages his book Qur anic Geography and the Amazon author information to this book 1 21 Mayis 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 2 8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde 3 26 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde 4 31 Mayis 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Dan Gibson Qur anic Geography 2011 King David A The Petra Fallacy Sozcu Gazetesi 70 yillik caminin kiblesi yanlis cikti 10 06 2019 Haber Turk Kiblesi 18 derece yanlis olan cami 64 yil sonra yikildi 12 07 2020 Cumhuriyet 47 yillik caminin kiblesi yanlis cikti 12 06 2019 NDTV 200 Mecca mosques face wrong direction 06 04 2009 BBC News Mecca mosques wrongly aligned 05 04 2009 S Brock A brief outline of Syriac Literature Moran Etho 9 Kottayam Kerala SEERI 1997 pp 56 57 135 Hoyland Robert G Seeing Islam as Others Saw It A Survey and Evaluation of Christian Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam s 197 The Darwin Press Inc January 1 1998 Hoyland R 31 Aralik 2019 Seeing Islam as Others Saw It Piscataway NJ USA Gorgias Press ISBN 978 1 4632 3960 2 16 Ocak 2024 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Temmuz 2021 Muhammed Nerdeydi 19 org 29 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2021 Arsivlenmis kopya 3 Ekim 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 25 Mayis 2021 Dis baglantilar 1998 Kerbela ve Imam Huseyin in Kiyami Uzerine Istanbul Tuba Yayin Armstrong Karen 2002 Islam A Short History New York The Modern Library ISBN 0 8129 6618 X Ingilizce