Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abdülmelik (Arapça: عبد الملك بن مروان; Abdülmelik bin Mervan, Temmuz/Ağustos 646 veya Haziran/Temmuz 647, Medine - 8 Ekim 705, Şam), Nisan 685'ten ölümüne kadar Emeviler'in beşinci halifesi.
| Abdülmelik | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Arapça Hüsn-ü Hatt ile "Abdülmelik" yazısı | |||||
| Emevî Halifesi | |||||
| Hüküm süresi | Nisan 685 – 8 Ekim 705 | ||||
| Önce gelen | I. Mervan | ||||
| Sonra gelen | I. Velid | ||||
| Doğum | Temmuz/Ağustos 646 veya Haziran/Temmuz 647 Medine | ||||
| Ölüm | 8 Ekim 705 Şam | ||||
| |||||
| Hanedan | Emevî Hanedanı | ||||
| Babası | I. Mervan | ||||
| Annesi | Ayşe Bint Mvauyia İbni El-Mughira | ||||
| Dini | Sünnî İslâm | ||||
Gençliği
Abdülmelik 646'da Medine'de doğmuştur. Gençliğini babası olan ve sonradan halife olan Mervan bin Hakem'in yanında Medine'de geçirmiştir. Gayet iyi bir dini eğitim almıştır ve Medine'de dini alimlerle ve ulema ile yakın bağlantılar kurmuştur. 16 yaşına geldiğinde halife II. Muaviye tarafından bazı sınırlı devlet görevleri verilmiştir. 685'te Abdullah bin Zübeyr taraftarlarının Hicaz ve Medine'de Şam'daki Emevilere karşı ayaklanması sırasında babası ile birlikte Medine'den ayrılmak zorunda kalmıştır. Şam'a gitmekte iken yolda isyanı bastırmak görevi ile Şam'dan Hicaz'a gönderilen Emevi Suriye ordusuna danışman olarak katılmış ve bu görevde iken ayaklanmanın ortaya çıkarttığı sorunların çözümlenip sulh ve sükunun sağlanması için önemli katkıları olmuştur.
684'te II. Muaviye Şam'da halifelikten feragat ettiğinde babası I. Mervan Emeviler halifesi olunca, babasının yakın danışmanı olmuştur. Mervan'ın dokuz ay süren halifeliği önce diğer Emevilere karşı iç savaşla ve sonra da Hicaz'da isyan etmiş olan ve kendi halifeliğini ilan eden Abdullah bin Zubeyr ayaklanması ile uğraşmakla geçmiştir. 683'te babası I. Mervan'ın ölümüyle Abdülmelik Şam'da Emeviler halifesi ilan edilmiştir. Fakat bu sırada Abdullah bin Zübeyr Irak ve Hicaz'da halife olarak kabul edilmekteydi.
Irak ve Hicaz seferleri
Abdülmelik Emeviler halifeliğini eline geçirdikten sonra Hicaz ve Irak'ta hala önemli olan Abdullah bin Zübeyir sorunun halletmeye karar verdi. Bu sorunu halleden unsur Abdülmelik'in önce Hicaz'a gönderdiği ordu komutanı ve sonra Irak valisi yaptığı Haccac bin Yusuf adlı Arap komutan oldu.
Haccac Şam'da Abdülmelik'in veziri olan Ravh bin Zenba'nın hizmetinde iken temayüz etmişti. Abdülmelik'in Musab bin Zübeyr üzerine Irak'a göndereceği askerler arasındaki isyanı hemen bastırmış ve bu ordunun Irak seferinde ordunun artçılarına komuta etmişti.
691'de Abdülmelik tarafından bu Suriyeli ordudan 12.000 kişilik bir güce komutan tayin edilmiş ve Hicaz'da halifeliğini ilan edip yıllardır orada hüküm süren Abdullah bin Zübeyr üzerine gitme ve bu isyanı bastırma görevi verilmişti. Haccac önce kendi doğum yeri olan Taifi eline geçirdi ve burayı kendine üs yaptı. Burada, Abdülmelik'in isteğine göre, Abdullah bin Zübeyr ile müzakerelere geçti ve Hicaz'da ve Abdullah bin Zübeyr'in merkezi olan Mekke'de savaş çıkıp kan dökülmesini önlemeye çalıştı. Müzakereler sürüncemeye girince Haccac Abdülmelik'ten Abdullah bin Zübeyr'e hücum için izin ve ordusuna Suriye'den takviye asker istedi ve Abdülmelik bunları kabul etti. Haccac o yılki hac görevini yapmak için Abdullah bin Zübeyr'den Mekke'ye gitme izini istedi ama bunu Abdullah bin Zübeyr kabul etmedi. Bunun üzerine Haccac yeni takviyeli ordusuyla Hac mevsimi Mekke'ye hücuma geçti. Abdullah bin Zübeyr'in ordusu Arafat'ta mağlup edilerek Mekke'yi kuşatmaya aldı. Yedi ay süreyle Mekke kuşatılıp, şehir etrafında bulunan tepelerden mancınıklarla bombardımana tutuldu. Şehir halkından birçok kişi öldü ve Kabe bu bombardımanda yıkıldı. Aralarında Abdullah bin Zübeyr'in iki oğlu da bulunan 10.000 kişi taraf değiştirip Abdülmelik'i halife olarak kabul etti. Ekim 692'de küçük oğlu ile birlikte Abdullah bin Zübeyr Kabe civarında savaşmakta iken öldürüldüler ve böylece Hicaz yeniden Emevilerin eline geçti.
Sonra Hicaz valiliğini üstlenen Haccac, çok şiddetli ve zalim idaresi ile oranın halkı tarafından devamlı şikâyete konu oldu.
Haccac'ın Hicaz'da başarılarını gören Halife Abdülmelik bu sefer onu Irak yöresine vali olarak atadı ve idare ettiği bölgede Haccac'a her türlü şahsi idare yetkisini verdi. Haccac bu yeni görevine başladığı zaman birçok kişi Basra ve Kufe'yi terk etmeyi tercih ettiler. Fakat Haccac buna izin vermeyeceğini ilan etti ve hemen zor kullanarak bu yöreleri terk edenleri geri döndürdü. Yeni göçleri de yasak etti. Bundan sonra epeyce uzun bir müddet Haccac devamlı ve ciddi askeri mücadelelere girişerek idare ettiği bölgedeki dinsel isyanları bastırdı. Bu dinsel isyanlar arasında Salih bin Musarrih'in isyanı ve Salih'in öldürülmesinden sonra Sabib tarafından devam ettirilen isyan da bulunmaktaydı. Bu isyancılar arka arkaya kendi üzerlerine Haccac tarafından gönderilen askerî güçleri yenik düşürdüler ve hatta Kufe'yi bile ellerine geçirdiler. Fakat Haccac'ın bitmez tükenmez baskısı ve Abdülmelik'in Haccac'a devamlı Suriye'den ordu takviyesi sağlaması sonunda Haccac'ın galip gelip isyanları bastırmasıyla sonuç buldu.
699 ve 701 arasında "Abdurrahman bin Muhammed bin Astat"'ın Irak'ta çıkardığı isyan da Haccac tarafından bastırıldı. Bu dönemde Haccac'ın eyalet orduları Türkistan'a girdiler ve bu yöreleri de Emevi devletine kattılar.
Abdurrahman bin Muhammed bin Astat, bu sefer Haccac'ın ona kendi ordusuyla doğu Türkistan'da Zundil'in topraklarına ganimet elde etmek amacıyla akın ve hücumlarda bulunması hakkındaki emirlerini fazla bularak yeni bir isyana geçti. Fakat Abdurrahman Irak'ta bulunan ve Suriye'den takviye alan Haccac güçlerine karşı yenik düştü. Doğuya Türkistan'a kaçmak zorunda kaldı. Haccac'ın orduları onu takip ettiler. Doğu Türkistan'da bulunan bir şehir kapılarını o şehre sığınmak istiyen Abdurrahman'a kapattı. Gittiği diğer bir şehir idarecileri ise Abdurrahman'ı yakalayıp hapse attı. Zundil bu şehrin üzerine yürüyüp Abdurrahman'ı hapisten kurtardı. Fakat çok geçmeden Zundil ile Abdurrahman'ın arası açıldı. Kısa bir zaman geçmeden de Abdurrahman öldü. Zundil ölen Abdurrahman'ın kafasını kestirerek bu kesik başı Haccac'a gönderdi ve Haccac da bu kesik başı Şam'da bulunan halife Abdülmelik'e gönderdi.
Böylece yeniden Araplar, ellerine geçirdikleri Doğu Türkistan bölgelerini bir üs olarak kullanarak Halife Abdülmelik ölümünden sonra daha doğuya ilerlemeyi başardılar. 705'te halife olan I. Velid döneminde Merv merkezli Horasan eyaleti, bu eyalet valiliğine tayin edilen Kuteybe bin Müslim'in Orta Asya'da yaptığı fetihlere merkez oldu.
Bizans ile antlaşma ve savaş
Bizans İmparatoru II. Justinianos Abdülmelik ile aynı zamanda 685'te tahta geçmişti. Daha önceki imparator IV. Konstantinos'un galibiyetleri dolayısıyla Emeviler-Bizans sınırları nispeten barışçıl idi. Fakat yeni Bizans imparatoru hemen doğu Anadolu, Ermenistan, Gürcistan ve üzerine hücumlara geçti. Fakat Bizanslıların ilerlemesini Abdülmelik idaresindeki Emevi ordusu önleyebildi.
Bunun üzerine 688'de Emevi Abdülmelik ile Bizanslı II. Justinianos, kendilerinden daha önceki İmparator IV. Konstantinos ve Halife Muaviye zamanında yapılan antlaşmaya atıf yaparak, aralarında bir antlaşma imzaladılar. Bu antlaşma başta Bizans'ın Emevilere verdiği yıllık tazminatı yükseltti. O zaman Emeviler işgali altında olan Kıbrıs adasına atıfla Emevilere bu ada dolayısıyla Bizans, eskisi gibi yılda 1.000 Bizans altını tazminat ödeyecek ve bunun yanında ek tazminat olarak o yıl içinde olan Cuma günü sayısı kadar (yaklaşık 50 küsur) esir ve at verecekti. Kıbrıs adası vergileri iki devlet tarafından birlikte toplanacak ve eşit olarak bölüşülecekti. Bu nedenle adanın askerden arınması ve atanan ortak valiler tarafından ortakça özerk olarak idare edilecekti. Böylece Kıbrıs bir Emevi-Bizans kondominyum idaresi altına girmiş olmaktaydı ve bu kondominyum idaresi Emeviler devleti ortadan kalktıktan sonra ta 868'de sona ermiştir. Bu antlaşmanın diğer bir şartına göre Lübnan Dağlarında yaşayan (günümüz Marunilerinin cedleri olduğu kabul edilen) ve devamlı Emevilere hücum eden Hristiyan Mardaitlerin büyük bir kısmı Bizans'a göç ettirileceklerdi. En son şart olarak Ermenistan ve Gürcistan'in doğu bölgelerinden toplanacak vergiler de iki ülke arasında eşit paylaşılacaktı, ama bu bir kondominyum idaresi önerilmemekteydi.
Ama çok geçmeden Emeviler ve Bizanslılar arasında Gürcistan ve Ermenistan üzerindeki anlaşmazlık ve çarpışmalar yeniden başladı. 691'de büyük bir Emevi ordusu Doğu Anadolu üzerine yürüdü ve (şimdi Sivas ve Amasya arasında bulunan Sulusaray mevkiinde) Sebastopolis Muharebesi yapıldı. Bu savaşta Neboulos komutasındaki 20.000 kadar Slav asıllı Anadolu'ya yeni göç ettirilmiş ahaliden toplanan Bizans askeri, Leontios komutasındaki Bizans ordusunu terk etti ve Emeviler büyük bir askerî zafer kazandılar. Bundan sonra şimdiki Doğu Anadolu, Ermenistan ve Gürcistan Abdülmelik'in eline geçti.
Kuzey Afrika'da seferler
Halife Abdülmelik'in hükümdarlığı döneminde Emeviler birkaç başarısız girişimden sonra Kuzey Afrika'daki topraklarını daha emniyet altına alıp genişletmeyi başardılar.
683'da "Kuseyle" adlı bir müslümanlığa dönmüş ve müslümanlar arasında yetişmiş olan lider altında Berberler ve Bizanslılar Emevileri İfrikiye adı verdikleri Kuzey Afrika'dan ve özellikle Emevi Arap merkezi olan Kayrevan'dan atmayı başarmıştı. Bu şehirde yaşayan Arap asıllıların çoğu da Mısır'a göç etmişlerdi.
686'da halife Abdülmelik Ifrıkiye'yi fetheden ünlü Arap komutan Ukbe bin Nafi'nin ordusunda bulunmuş olan el Belevi komutasındaki bir Arap ordusu yine İfrikiye'ye gönderdi. Bu ordu Bizanslı Hristiyan ve Berberlerden kurulu olan Kusayila'nın komutası altında olan mahalli orduyu Keyrevan'in bulunduğu ovada yapılan Mamma Muharebesinde büyük bir yenilgiye uğrattı ve Kuseyle öldürüldü böylece Keyrevan ve Ifrıkiye tekrar Emevi Araplarin eline geçti.
Fakat bu kalıcı olmadı. Bizanslılar özellikle Sicilya'da bulunan donanmaları ve topladıkları güçleri ile İfrikiye'de Berka'ya bir çıkartma yaptılar. Çok geçmeden sahil bölgelerini ellerine geçirdiler. Bu arada Keyrevan'dan güneye çekilmiş olan Berberiler de hücuma geçti. Zübeyr bin Kays Keyrevan'da kalmayı emniyetli bulmayarak Mısır'a yürüyüşle çekilmek üzere sahile gelip Bizanslıların merkez edindikleri Derne üzerine yürüdü. Fakat küçük orduyla kalabalık Bizans birlikleri karşısında tutunamayan Arap ordusu tümüyle imha edildi ve böylece 688'de Emeviler İfrikiye'den ikinci bir defa atılmış oldular.
Abdülmelik buna çok üzülmüş ama Abdullah bin Uzeyr ile meşgul olduğu için İfrikiye valisi tayin ettiği Hasan bin en-Numan'a hiç destek sağlayamamış ve bu ikisi de Mısır'da beklemiştir. İfrikiye'de Bizanslılara Kartaca ve sahillerde hakimiyetlerini devam ettirmişler ve iç kısımlarda Kuseyle olduğu için Berberiler arasında geleceği görme yeteneği olduğu iddia edilen adıyla bilinen bir Berberi kadın idareyi ele almıştı. Bu durum 5 yıl Abdülmelik Abdullah bin Uzeyr gailesini ortadan kaldırıncaya kadar devam etmiştir.
692'de Abdullah bin Uzeyr elimine edildikten sonra Abdülmelik İfrikiye'yi tekrar eline geçirmesi için Hasan Bin en-Numan emrine 40.000 kişilik bir Arap ordusu vermiştir. 693'te Hasan Bin en-Numan Trablus'u tahkimli us yaparak Keyrevan üzerine yürümüştür. Bu şehri eline geçirdikten sonra Bizanslılara merkezi olan Kartaca üzerine yürümüştür. Kartaca önünde yerleşmiş bulunan büyük bir Bizans ordusuyla yaptığı muharebede Bizanslıları yenik düşürüp Kartaca'ya girip şehri talan edip çok sayıda esir almıştır. Kaçan Bizanslılar "Satrufe" ve "Benzert"de de ordu kurmuşlarsa da Araplar bu orduya da galip gelip bu iki şehri ele geçirmişlerdir. Bundan sonra Hasan bin Numan Keyrevan'a dönmüş ve 694 yılını bu şehirde geçirmiştir.
695'te Hasan Bin Numan Kahine ve Berberler üzerine sefere çıkmıştır. Kahine'nin Berber ordusuyla kesin savaş "Meskiye Vadisi Muharebesi"'nde olmuş, bu muharebeyi Berberiler kazanmıştır. Büyük kayıplar veren Hasan Bin Numan sahilde Berka şehrine sığınmıştır. Buradan Abdülmelik'e haber göndererek takviye güç istemiştir. Abdülmelik zamanı gelince bu takviyenin geleceğini bildirmiş, ama bu güçü beş yıl gönderememiştir. Berberiler Keyrevan ve İfrikiye'nin tümünü idareleri altına almışlardır. 697'de de Bizans imparatoru Leontias Kartaca'ya Bizans donanmasını göndererek şehri tekrar Bizanslilar eline geçirmiştir. Böylece üçüncü defa Araplar İfrikiye'yi ve merkezi Keyrevan'ı bırakmak zorunda kalmışlardır.
702'de Abdülmelik İfrikiye'ye çok güçlü bir Arap ordusu göndermiştir. Bu ordunun gelişi üzerine Kahine emri ile Berberler bütün ülkeyi yakıp yıkıp yaşanmayacak hale getirme politikasına girişmişlerdir. Trablusgarp'tan Tanca'ya kadar her taraf harabeye dönmüştür. Bundan sonra bir zamanlar Roma'nın zahire kaynağı olan Kuzey Afrika'da hiçbir şey yetişmez olmuştur. Hristiyanlar Kuzey Afrika'yı büyük bir göçle terk etmişlerdir. Hasan Bin Numan yeni ordusuyla Kahine ve Berberiler ordusunu kovalamaya başlamıştır. Sonunda iki ordu arasında yapılan bir muharebede Araplar galip gelmiştir. Kahine yakalanıp öldürülerek cesedi civardaki kuyuya atılmıştır ve bu muharebenin adı "Bir-Kahine (Kahine Kuyusu) Muharebesi" olarak tarihlere geçmiştir.
Sonra Hasan bin Numan Keyrevan'a çekildi. Keyrevan'da yeni bir camii yaptırdı. Sonra Bizanslılar üzerine sefere çıkarak Kartaca'yı ikinci defa aldı. Fakat Bizanslıların şehri terk etmek için yarışa girdiklerini görünce şehri yakıp yıktırdı ve oturulamaz bir hale getirtti. Yeni yerleşke olarak Kartaca'nın 12 mil güneydoğusunda Bizanslıların "Titis" dedikleri ufak bir köyü seçti ve bu Tunus ismini aldı. Hasan bin Numan çok geçmeden burada Mısır'dan gemi yapım işçileri ve ustaları getirterek Tunus'ta bir tersane yaptırdı.
Fakat Halife Abdülmelik ile Mısır valisi olan kardeşi Abdülaziz bin Mervan arasında kimin İfrikiye'yi idare edeceği üzerinde bir anlaşmazlık çıktı. Mısır valisi tam Hasan bin Numan ganimetler ve halifeye hediyelerle Şam'a gitmeye hazırlanırken onu azletti ve yerine Musa bin Nusayr'i vali yaptığını ilan etti. Bu idareci sorunu iki kardeş arasında büyük bir ihtilaf mevzusu oldu. Sonunda Abdülaziz Bin Mervan ve çok geçmeden Abdülmelik Bin Mervan 705'te öldüler, vali seçme meselesi yeni halife olan I. Velid bin Abdülmelik'in kararına kaldı.
Reformları
Abdülmelik halifeliği sırasında pek çok reform uygulamıştır. Bunlar arasında şunlar önemlidir:
- Arapça dilini tüm Emeviler ülkesinde devlet ve hükûmet idaresini resmi dili olarak olarak kabul edilmiştir.
- İlk resmi darphaneyi kurdurtmuş; burada eskiden ülkede kullanılan Bizans ve Sasani baskısı sikkeler yerine bütün Emeviler idaresindeki ülkelerde geçen ve üstünde hiç resim bulunmayan tek örnek Emeviler sikkeleri darpettirmiştir.
- Ulakla posta sistemini yeniden organize edip Emeviler idaresindeki tüm ülkeleri kapsamasını uygulatmıştır.
- Abdullah ibni Zübeyr tarafından yıkılıp yeni bir şekilde yaptırılan ve Haccac'ın kuşatmasında 683'te yıkılmış olan bu yeni Kabe'yi 693'te yeniden temeline kadar yıktırmış ve geleneksel küp şeklinde yeniden yaptırmıştır. Kâbe örtüsünün her yıl yeni olarak ipekli kumaştan ve üzeri altın işlemeli olarak Şam'da yapılması geleneğini ortaya çıkarmıştır.
Sanat ve mimarı eserleri
Abdülmelik'in halifelik döneminde Kudüs'teki Tapınak Tepesi'nde bulunan Müslüman ibadet binaları yapılmıştır. Bunlar arasında en önemli yapı İslâm mimârîsinde bilinen ilk kubbeli eserlerden olan Kubbetü's-Sahre'dir. Bu yapı Abdülmelik'in halifelik döneminde 689–691 yılları arasında inşa edilmiştir. Bu bina Kudüs'te Müslümanlar ve Yahudiler tarafından kutsal kabul edilen kaya üzerine olup ortası kubbeli sekizgen bir binadır. Binanın iç yüzeyi ve kubbesi Kur'an sureleri ve çeşitli motiflerle süslenmiştir. Binanın mimarları Kudüslü Yezid Bin Salam ve Baysanlı Raja Bin Hayve'dir. Günün coğrafyacısı olan El-Mukadassi'ye göre, bu kutsal binanın inşası için Mısır eyaletinin gelirlerinin 7 mislinden daha fazla finansal fon sarf edilmiştir.
Mescid-i Aksâ da bu yapının yanında aynı tepededir. Abdülmelik Mecd-i Aksa'yı da renove etme projesini başlatmıştır. Bu proje Abdülmelik'in varisi ve oğlu olan halife I. Velid döneminde bitirilmiştir.
683'te Abdullah bin Zübeyr'in isyanın bastırmak için Suriye Emevi ordusu Hicaz'a girmiş ve Mekke'yi kuşatma altına almıştır. Bu kuşatma sırasında Müslümanlar için kutsal olan Kâbe mancınık atışından isabet alarak yıkılmış ve yanmıştı. Abdullah bin Zübeyr Kabe'yi güya Muhammed'in hadislerinde bulunan isteklerine göre yeniden yeni bir şekilde yaptırmıştı. 692'de Haccâc bin Yûsuf es-Sekafî komutasında diğer bir Emevi Suriyeli ordusu yine Abdullah Bin Zübeyr'in isyanını bastırmak hedefi ile Mekke'yi kuşatmış ve mancınıkların kaya taş bombardımanları dolayısıyla Kabe tekrar büyük zarar görmüştür. Fakat bu savaş sonunda Zübeyr'in öldürülmesi ile Mekke kati olarak Emeviler eline geçmiştir. 693'te Emevi halifesi Abdülmelik, bin Zübeyr'in yenileyip şeklini değiştirdiği Kabe'yi yıktırmış ve bu yıkım ta Kabe'nin temellerine kadar devam edilerek temellerden itibaren eski küp seklinde olan Kâbe binası yine aynı şekilde yeninden yaptırılmıştır.
Abdülmelik'in halifelik döneminde Kâbe Örtüsü (veya Kisve)'nin yeniden yapılıp değiştirilmesi geleneği de ortaya çıkartılmıştır. Kâbe örtüsü altın işlemeli hat yazıları bulunan siyah ipek kumaştan Şam'da dokunmuş; üzerine Kelime-i Şehadet işlenmiş, çatıya yakın kısmında çevresine altın işlemeli bir şerit geçirilmiş; kemer biçiminde olan bu şeritte de Kur'an ayetleri işlenmiş Kabe'nin üzerini kaplayan bir örtüdür. Halife Abdülmelik döneminden beri bu örtü her sene hac mevsiminde yenilenmektedir.
Ölümü
Abdülmelik'in hükümdarlığını son yılları nispeten barış içinde geçmiştir.
Abdülmelik oğlu Velid'in kendine varis olmasını istemekteydi. Fakat babası Mervan'a ölürken verdiği söze göre varisinin kardeşi "Abdülaziz bin Mervan" olması gerekmekteydi. Devlet ricalinden aldığı nasihatlere uyan Abdülmelik kendi isteklerini zorlamadı. Fakat o zaman Mısır valisi olan kardeşi Abdülaziz'le araları açılmaya başladı ve İfrikiyye valisi Hasan bin Numan'ın Abdülaziz tarafından azledilmesi bu açıktan yapılmayan rekabete bir gösterge idi. Fakat sonunda Abdülaziz bin Mervan 12 Mayıs 705'te öldü ve iki kardeş arasını açan veliahtlık sorunu böylece çözüldü. Abdülmelik bundan sonra iki oğlu olan Velid ile Süleyman'ın sırayla kendine varis halife olacaklarını ilan etti. Gerçekten tarihçiler Abdülmelik'e "Halifeler Babası" unvanı vermekte çok doğrudurlar, çünkü dört oğlu da sırayla I. Velid, Süleyman, II. Yezid ve Hişam halife olmuşlardır.
Abdülmelik 9 Ekim 705'te "Sinn-en-Nabra Kasrı"nda ölmüştür.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Ders notları Haccac bin Yusuf 7 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Ali Delice, Cumhuriyet Üniversitesi. (Erişim tarihi:19.8.2008)
- ^ Norwich, John Julius, (1988) Byzantium: Early Centuries, Londra:Penguin (İngilizce) say.690
- ^ Yıldız, Hakkı Dursun, (1988) "Abdülmelik b. Mervan", TDV İslam Ansiklopedisi Cilt İ, Türkiye Diyanet Vakfı say.269
Dış kaynaklar
- Hitti, Philip H. (çev. Salih Tuğ),(1968) Siyasi ve Kültürel İslam Tarihi (IV Cilt), İstanbul:Boğaziçi Yayınları.
- Çağatay, Neşet (1993),Başlangıcından Abbasilere Kadar (Dinî-İçtimaî-İktisadî-Siyasî Açıdan) İslam Tarihi: , Ankara:Türk Tarih Kurumu
- Muhammed bin Cerîr Taberî (ed. Muḥammad Abū l-Faḍl Ibrāhīm) (1967-77), Taʾrīkh al-rusul wa l-mulūk Kahire:Dār al-maʿārif (Arapça).
- Blankinship, Khalid Yahya, (Ed.) (1989). The History of al-Ṭabarī, Volume 25: The End of Expansion: The Caliphate of Hishām, A.D. 724–738/A.H. 105–120. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN .
- Blankinship, Khalid Yahya (1994). The End of the Jihâd State: The Reign of Hishām ibn ʻAbd al-Malik and the Collapse of the Umayyads (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN .
Dış bağlantılar
- Muir, William (1924), The Caliphate; Its Rise, Decline and Fall, Edinburgh, Bölüm 49-50. Web sitesi: [1]13 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (İngilizce) (Erişim tarihi: 30.8.2009
- Özkuyumcu, Nadir (2007) Mısır ve Kuzey Afrikanın Müslümanlar Tarafından Fethi, Manisa:Turizm ve Kültür Bakanlığı, Websitesi [2][] (Erişme tarihi:31.8.2009)
- Üçok, Bahriye (1979) İslam Tarihi Emeviler- Abbasiler, Devlet Kitaplari, Ankara: Milli Eğitim Basımevi (1.Basım:1968) [3]23 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Delice, Ali, (?) Haccac bin Yusuf (Hayati ve Faaliyetleri, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Tarihi ve Sanatları Bölümü İslam Tarihi Ana Bilim Dalı ders notları, (Erişim tarihi: 30.8.2009)
- Yıldız, Hakkı Dursun, (1988), "Abdülmelik b. Mervan", TDV İslam Ansiklopedisi Cilt I, Türkiye Diyanet Vakfı say.269-270 [5]7 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Abdülmelik | ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen I. Mervan | Emevî Halifesi 685 - 705 | Sonra gelen I. Velid |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abdulmelik Arapca عبد الملك بن مروان Abdulmelik bin Mervan Temmuz Agustos 646 veya Haziran Temmuz 647 Medine 8 Ekim 705 Sam Nisan 685 ten olumune kadar Emeviler in besinci halifesi AbdulmelikArapca Husn u Hatt ile Abdulmelik yazisiEmevi HalifesiHukum suresiNisan 685 8 Ekim 705Once gelenI MervanSonra gelenI VelidDogumTemmuz Agustos 646 veya Haziran Temmuz 647 MedineOlum8 Ekim 705 SamTam adiAbdulmelik bin MervanHanedanEmevi HanedaniBabasiI MervanAnnesiAyse Bint Mvauyia Ibni El MughiraDiniSunni IslamGencligiAbdulmelik 646 da Medine de dogmustur Gencligini babasi olan ve sonradan halife olan Mervan bin Hakem in yaninda Medine de gecirmistir Gayet iyi bir dini egitim almistir ve Medine de dini alimlerle ve ulema ile yakin baglantilar kurmustur 16 yasina geldiginde halife II Muaviye tarafindan bazi sinirli devlet gorevleri verilmistir 685 te Abdullah bin Zubeyr taraftarlarinin Hicaz ve Medine de Sam daki Emevilere karsi ayaklanmasi sirasinda babasi ile birlikte Medine den ayrilmak zorunda kalmistir Sam a gitmekte iken yolda isyani bastirmak gorevi ile Sam dan Hicaz a gonderilen Emevi Suriye ordusuna danisman olarak katilmis ve bu gorevde iken ayaklanmanin ortaya cikarttigi sorunlarin cozumlenip sulh ve sukunun saglanmasi icin onemli katkilari olmustur 684 te II Muaviye Sam da halifelikten feragat ettiginde babasi I Mervan Emeviler halifesi olunca babasinin yakin danismani olmustur Mervan in dokuz ay suren halifeligi once diger Emevilere karsi ic savasla ve sonra da Hicaz da isyan etmis olan ve kendi halifeligini ilan eden Abdullah bin Zubeyr ayaklanmasi ile ugrasmakla gecmistir 683 te babasi I Mervan in olumuyle Abdulmelik Sam da Emeviler halifesi ilan edilmistir Fakat bu sirada Abdullah bin Zubeyr Irak ve Hicaz da halife olarak kabul edilmekteydi Irak ve Hicaz seferleriAbdulmelik Emeviler halifeligini eline gecirdikten sonra Hicaz ve Irak ta hala onemli olan Abdullah bin Zubeyir sorunun halletmeye karar verdi Bu sorunu halleden unsur Abdulmelik in once Hicaz a gonderdigi ordu komutani ve sonra Irak valisi yaptigi Haccac bin Yusuf adli Arap komutan oldu Haccac Sam da Abdulmelik in veziri olan Ravh bin Zenba nin hizmetinde iken temayuz etmisti Abdulmelik in Musab bin Zubeyr uzerine Irak a gonderecegi askerler arasindaki isyani hemen bastirmis ve bu ordunun Irak seferinde ordunun artcilarina komuta etmisti 691 de Abdulmelik tarafindan bu Suriyeli ordudan 12 000 kisilik bir guce komutan tayin edilmis ve Hicaz da halifeligini ilan edip yillardir orada hukum suren Abdullah bin Zubeyr uzerine gitme ve bu isyani bastirma gorevi verilmisti Haccac once kendi dogum yeri olan Taifi eline gecirdi ve burayi kendine us yapti Burada Abdulmelik in istegine gore Abdullah bin Zubeyr ile muzakerelere gecti ve Hicaz da ve Abdullah bin Zubeyr in merkezi olan Mekke de savas cikip kan dokulmesini onlemeye calisti Muzakereler suruncemeye girince Haccac Abdulmelik ten Abdullah bin Zubeyr e hucum icin izin ve ordusuna Suriye den takviye asker istedi ve Abdulmelik bunlari kabul etti Haccac o yilki hac gorevini yapmak icin Abdullah bin Zubeyr den Mekke ye gitme izini istedi ama bunu Abdullah bin Zubeyr kabul etmedi Bunun uzerine Haccac yeni takviyeli ordusuyla Hac mevsimi Mekke ye hucuma gecti Abdullah bin Zubeyr in ordusu Arafat ta maglup edilerek Mekke yi kusatmaya aldi Yedi ay sureyle Mekke kusatilip sehir etrafinda bulunan tepelerden manciniklarla bombardimana tutuldu Sehir halkindan bircok kisi oldu ve Kabe bu bombardimanda yikildi Aralarinda Abdullah bin Zubeyr in iki oglu da bulunan 10 000 kisi taraf degistirip Abdulmelik i halife olarak kabul etti Ekim 692 de kucuk oglu ile birlikte Abdullah bin Zubeyr Kabe civarinda savasmakta iken oldurulduler ve boylece Hicaz yeniden Emevilerin eline gecti Sonra Hicaz valiligini ustlenen Haccac cok siddetli ve zalim idaresi ile oranin halki tarafindan devamli sikayete konu oldu Haccac in Hicaz da basarilarini goren Halife Abdulmelik bu sefer onu Irak yoresine vali olarak atadi ve idare ettigi bolgede Haccac a her turlu sahsi idare yetkisini verdi Haccac bu yeni gorevine basladigi zaman bircok kisi Basra ve Kufe yi terk etmeyi tercih ettiler Fakat Haccac buna izin vermeyecegini ilan etti ve hemen zor kullanarak bu yoreleri terk edenleri geri dondurdu Yeni gocleri de yasak etti Bundan sonra epeyce uzun bir muddet Haccac devamli ve ciddi askeri mucadelelere giriserek idare ettigi bolgedeki dinsel isyanlari bastirdi Bu dinsel isyanlar arasinda Salih bin Musarrih in isyani ve Salih in oldurulmesinden sonra Sabib tarafindan devam ettirilen isyan da bulunmaktaydi Bu isyancilar arka arkaya kendi uzerlerine Haccac tarafindan gonderilen askeri gucleri yenik dusurduler ve hatta Kufe yi bile ellerine gecirdiler Fakat Haccac in bitmez tukenmez baskisi ve Abdulmelik in Haccac a devamli Suriye den ordu takviyesi saglamasi sonunda Haccac in galip gelip isyanlari bastirmasiyla sonuc buldu 699 ve 701 arasinda Abdurrahman bin Muhammed bin Astat in Irak ta cikardigi isyan da Haccac tarafindan bastirildi Bu donemde Haccac in eyalet ordulari Turkistan a girdiler ve bu yoreleri de Emevi devletine kattilar Abdurrahman bin Muhammed bin Astat bu sefer Haccac in ona kendi ordusuyla dogu Turkistan da Zundil in topraklarina ganimet elde etmek amaciyla akin ve hucumlarda bulunmasi hakkindaki emirlerini fazla bularak yeni bir isyana gecti Fakat Abdurrahman Irak ta bulunan ve Suriye den takviye alan Haccac guclerine karsi yenik dustu Doguya Turkistan a kacmak zorunda kaldi Haccac in ordulari onu takip ettiler Dogu Turkistan da bulunan bir sehir kapilarini o sehre siginmak istiyen Abdurrahman a kapatti Gittigi diger bir sehir idarecileri ise Abdurrahman i yakalayip hapse atti Zundil bu sehrin uzerine yuruyup Abdurrahman i hapisten kurtardi Fakat cok gecmeden Zundil ile Abdurrahman in arasi acildi Kisa bir zaman gecmeden de Abdurrahman oldu Zundil olen Abdurrahman in kafasini kestirerek bu kesik basi Haccac a gonderdi ve Haccac da bu kesik basi Sam da bulunan halife Abdulmelik e gonderdi Boylece yeniden Araplar ellerine gecirdikleri Dogu Turkistan bolgelerini bir us olarak kullanarak Halife Abdulmelik olumunden sonra daha doguya ilerlemeyi basardilar 705 te halife olan I Velid doneminde Merv merkezli Horasan eyaleti bu eyalet valiligine tayin edilen Kuteybe bin Muslim in Orta Asya da yaptigi fetihlere merkez oldu Bizans ile antlasma ve savasBizans Imparatoru II Justinianos Abdulmelik ile ayni zamanda 685 te tahta gecmisti Daha onceki imparator IV Konstantinos un galibiyetleri dolayisiyla Emeviler Bizans sinirlari nispeten bariscil idi Fakat yeni Bizans imparatoru hemen dogu Anadolu Ermenistan Gurcistan ve uzerine hucumlara gecti Fakat Bizanslilarin ilerlemesini Abdulmelik idaresindeki Emevi ordusu onleyebildi Bunun uzerine 688 de Emevi Abdulmelik ile Bizansli II Justinianos kendilerinden daha onceki Imparator IV Konstantinos ve Halife Muaviye zamaninda yapilan antlasmaya atif yaparak aralarinda bir antlasma imzaladilar Bu antlasma basta Bizans in Emevilere verdigi yillik tazminati yukseltti O zaman Emeviler isgali altinda olan Kibris adasina atifla Emevilere bu ada dolayisiyla Bizans eskisi gibi yilda 1 000 Bizans altini tazminat odeyecek ve bunun yaninda ek tazminat olarak o yil icinde olan Cuma gunu sayisi kadar yaklasik 50 kusur esir ve at verecekti Kibris adasi vergileri iki devlet tarafindan birlikte toplanacak ve esit olarak bolusulecekti Bu nedenle adanin askerden arinmasi ve atanan ortak valiler tarafindan ortakca ozerk olarak idare edilecekti Boylece Kibris bir Emevi Bizans kondominyum idaresi altina girmis olmaktaydi ve bu kondominyum idaresi Emeviler devleti ortadan kalktiktan sonra ta 868 de sona ermistir Bu antlasmanin diger bir sartina gore Lubnan Daglarinda yasayan gunumuz Marunilerinin cedleri oldugu kabul edilen ve devamli Emevilere hucum eden Hristiyan Mardaitlerin buyuk bir kismi Bizans a goc ettirileceklerdi En son sart olarak Ermenistan ve Gurcistan in dogu bolgelerinden toplanacak vergiler de iki ulke arasinda esit paylasilacakti ama bu bir kondominyum idaresi onerilmemekteydi Ama cok gecmeden Emeviler ve Bizanslilar arasinda Gurcistan ve Ermenistan uzerindeki anlasmazlik ve carpismalar yeniden basladi 691 de buyuk bir Emevi ordusu Dogu Anadolu uzerine yurudu ve simdi Sivas ve Amasya arasinda bulunan Sulusaray mevkiinde Sebastopolis Muharebesi yapildi Bu savasta Neboulos komutasindaki 20 000 kadar Slav asilli Anadolu ya yeni goc ettirilmis ahaliden toplanan Bizans askeri Leontios komutasindaki Bizans ordusunu terk etti ve Emeviler buyuk bir askeri zafer kazandilar Bundan sonra simdiki Dogu Anadolu Ermenistan ve Gurcistan Abdulmelik in eline gecti Kuzey Afrika da seferlerHalife Abdulmelik in hukumdarligi doneminde Emeviler birkac basarisiz girisimden sonra Kuzey Afrika daki topraklarini daha emniyet altina alip genisletmeyi basardilar 683 da Kuseyle adli bir muslumanliga donmus ve muslumanlar arasinda yetismis olan lider altinda Berberler ve Bizanslilar Emevileri Ifrikiye adi verdikleri Kuzey Afrika dan ve ozellikle Emevi Arap merkezi olan Kayrevan dan atmayi basarmisti Bu sehirde yasayan Arap asillilarin cogu da Misir a goc etmislerdi 686 da halife Abdulmelik Ifrikiye yi fetheden unlu Arap komutan Ukbe bin Nafi nin ordusunda bulunmus olan el Belevi komutasindaki bir Arap ordusu yine Ifrikiye ye gonderdi Bu ordu Bizansli Hristiyan ve Berberlerden kurulu olan Kusayila nin komutasi altinda olan mahalli orduyu Keyrevan in bulundugu ovada yapilan Mamma Muharebesinde buyuk bir yenilgiye ugratti ve Kuseyle olduruldu boylece Keyrevan ve Ifrikiye tekrar Emevi Araplarin eline gecti Fakat bu kalici olmadi Bizanslilar ozellikle Sicilya da bulunan donanmalari ve topladiklari gucleri ile Ifrikiye de Berka ya bir cikartma yaptilar Cok gecmeden sahil bolgelerini ellerine gecirdiler Bu arada Keyrevan dan guneye cekilmis olan Berberiler de hucuma gecti Zubeyr bin Kays Keyrevan da kalmayi emniyetli bulmayarak Misir a yuruyusle cekilmek uzere sahile gelip Bizanslilarin merkez edindikleri Derne uzerine yurudu Fakat kucuk orduyla kalabalik Bizans birlikleri karsisinda tutunamayan Arap ordusu tumuyle imha edildi ve boylece 688 de Emeviler Ifrikiye den ikinci bir defa atilmis oldular Abdulmelik buna cok uzulmus ama Abdullah bin Uzeyr ile mesgul oldugu icin Ifrikiye valisi tayin ettigi Hasan bin en Numan a hic destek saglayamamis ve bu ikisi de Misir da beklemistir Ifrikiye de Bizanslilara Kartaca ve sahillerde hakimiyetlerini devam ettirmisler ve ic kisimlarda Kuseyle oldugu icin Berberiler arasinda gelecegi gorme yetenegi oldugu iddia edilen adiyla bilinen bir Berberi kadin idareyi ele almisti Bu durum 5 yil Abdulmelik Abdullah bin Uzeyr gailesini ortadan kaldirincaya kadar devam etmistir 692 de Abdullah bin Uzeyr elimine edildikten sonra Abdulmelik Ifrikiye yi tekrar eline gecirmesi icin Hasan Bin en Numan emrine 40 000 kisilik bir Arap ordusu vermistir 693 te Hasan Bin en Numan Trablus u tahkimli us yaparak Keyrevan uzerine yurumustur Bu sehri eline gecirdikten sonra Bizanslilara merkezi olan Kartaca uzerine yurumustur Kartaca onunde yerlesmis bulunan buyuk bir Bizans ordusuyla yaptigi muharebede Bizanslilari yenik dusurup Kartaca ya girip sehri talan edip cok sayida esir almistir Kacan Bizanslilar Satrufe ve Benzert de de ordu kurmuslarsa da Araplar bu orduya da galip gelip bu iki sehri ele gecirmislerdir Bundan sonra Hasan bin Numan Keyrevan a donmus ve 694 yilini bu sehirde gecirmistir 695 te Hasan Bin Numan Kahine ve Berberler uzerine sefere cikmistir Kahine nin Berber ordusuyla kesin savas Meskiye Vadisi Muharebesi nde olmus bu muharebeyi Berberiler kazanmistir Buyuk kayiplar veren Hasan Bin Numan sahilde Berka sehrine siginmistir Buradan Abdulmelik e haber gondererek takviye guc istemistir Abdulmelik zamani gelince bu takviyenin gelecegini bildirmis ama bu gucu bes yil gonderememistir Berberiler Keyrevan ve Ifrikiye nin tumunu idareleri altina almislardir 697 de de Bizans imparatoru Leontias Kartaca ya Bizans donanmasini gondererek sehri tekrar Bizanslilar eline gecirmistir Boylece ucuncu defa Araplar Ifrikiye yi ve merkezi Keyrevan i birakmak zorunda kalmislardir 702 de Abdulmelik Ifrikiye ye cok guclu bir Arap ordusu gondermistir Bu ordunun gelisi uzerine Kahine emri ile Berberler butun ulkeyi yakip yikip yasanmayacak hale getirme politikasina girismislerdir Trablusgarp tan Tanca ya kadar her taraf harabeye donmustur Bundan sonra bir zamanlar Roma nin zahire kaynagi olan Kuzey Afrika da hicbir sey yetismez olmustur Hristiyanlar Kuzey Afrika yi buyuk bir gocle terk etmislerdir Hasan Bin Numan yeni ordusuyla Kahine ve Berberiler ordusunu kovalamaya baslamistir Sonunda iki ordu arasinda yapilan bir muharebede Araplar galip gelmistir Kahine yakalanip oldurulerek cesedi civardaki kuyuya atilmistir ve bu muharebenin adi Bir Kahine Kahine Kuyusu Muharebesi olarak tarihlere gecmistir Sonra Hasan bin Numan Keyrevan a cekildi Keyrevan da yeni bir camii yaptirdi Sonra Bizanslilar uzerine sefere cikarak Kartaca yi ikinci defa aldi Fakat Bizanslilarin sehri terk etmek icin yarisa girdiklerini gorunce sehri yakip yiktirdi ve oturulamaz bir hale getirtti Yeni yerleske olarak Kartaca nin 12 mil guneydogusunda Bizanslilarin Titis dedikleri ufak bir koyu secti ve bu Tunus ismini aldi Hasan bin Numan cok gecmeden burada Misir dan gemi yapim iscileri ve ustalari getirterek Tunus ta bir tersane yaptirdi Fakat Halife Abdulmelik ile Misir valisi olan kardesi Abdulaziz bin Mervan arasinda kimin Ifrikiye yi idare edecegi uzerinde bir anlasmazlik cikti Misir valisi tam Hasan bin Numan ganimetler ve halifeye hediyelerle Sam a gitmeye hazirlanirken onu azletti ve yerine Musa bin Nusayr i vali yaptigini ilan etti Bu idareci sorunu iki kardes arasinda buyuk bir ihtilaf mevzusu oldu Sonunda Abdulaziz Bin Mervan ve cok gecmeden Abdulmelik Bin Mervan 705 te olduler vali secme meselesi yeni halife olan I Velid bin Abdulmelik in kararina kaldi ReformlariAbdulmelik halifeligi sirasinda pek cok reform uygulamistir Bunlar arasinda sunlar onemlidir Arapca dilini tum Emeviler ulkesinde devlet ve hukumet idaresini resmi dili olarak olarak kabul edilmistir Ilk resmi darphaneyi kurdurtmus burada eskiden ulkede kullanilan Bizans ve Sasani baskisi sikkeler yerine butun Emeviler idaresindeki ulkelerde gecen ve ustunde hic resim bulunmayan tek ornek Emeviler sikkeleri darpettirmistir Ulakla posta sistemini yeniden organize edip Emeviler idaresindeki tum ulkeleri kapsamasini uygulatmistir Abdullah ibni Zubeyr tarafindan yikilip yeni bir sekilde yaptirilan ve Haccac in kusatmasinda 683 te yikilmis olan bu yeni Kabe yi 693 te yeniden temeline kadar yiktirmis ve geleneksel kup seklinde yeniden yaptirmistir Kabe ortusunun her yil yeni olarak ipekli kumastan ve uzeri altin islemeli olarak Sam da yapilmasi gelenegini ortaya cikarmistir Sanat ve mimari eserleriAbdulmelik tarafindan Kudus te insa ettirilen Kubbetu s Sahre Abdulmelik in halifelik doneminde Kudus teki Tapinak Tepesi nde bulunan Musluman ibadet binalari yapilmistir Bunlar arasinda en onemli yapi Islam mimarisinde bilinen ilk kubbeli eserlerden olan Kubbetu s Sahre dir Bu yapi Abdulmelik in halifelik doneminde 689 691 yillari arasinda insa edilmistir Bu bina Kudus te Muslumanlar ve Yahudiler tarafindan kutsal kabul edilen kaya uzerine olup ortasi kubbeli sekizgen bir binadir Binanin ic yuzeyi ve kubbesi Kur an sureleri ve cesitli motiflerle suslenmistir Binanin mimarlari Kuduslu Yezid Bin Salam ve Baysanli Raja Bin Hayve dir Gunun cografyacisi olan El Mukadassi ye gore bu kutsal binanin insasi icin Misir eyaletinin gelirlerinin 7 mislinden daha fazla finansal fon sarf edilmistir Mescid i Aksa da bu yapinin yaninda ayni tepededir Abdulmelik Mecd i Aksa yi da renove etme projesini baslatmistir Bu proje Abdulmelik in varisi ve oglu olan halife I Velid doneminde bitirilmistir 683 te Abdullah bin Zubeyr in isyanin bastirmak icin Suriye Emevi ordusu Hicaz a girmis ve Mekke yi kusatma altina almistir Bu kusatma sirasinda Muslumanlar icin kutsal olan Kabe mancinik atisindan isabet alarak yikilmis ve yanmisti Abdullah bin Zubeyr Kabe yi guya Muhammed in hadislerinde bulunan isteklerine gore yeniden yeni bir sekilde yaptirmisti 692 de Haccac bin Yusuf es Sekafi komutasinda diger bir Emevi Suriyeli ordusu yine Abdullah Bin Zubeyr in isyanini bastirmak hedefi ile Mekke yi kusatmis ve manciniklarin kaya tas bombardimanlari dolayisiyla Kabe tekrar buyuk zarar gormustur Fakat bu savas sonunda Zubeyr in oldurulmesi ile Mekke kati olarak Emeviler eline gecmistir 693 te Emevi halifesi Abdulmelik bin Zubeyr in yenileyip seklini degistirdigi Kabe yi yiktirmis ve bu yikim ta Kabe nin temellerine kadar devam edilerek temellerden itibaren eski kup seklinde olan Kabe binasi yine ayni sekilde yeninden yaptirilmistir Abdulmelik in halifelik doneminde Kabe Ortusu veya Kisve nin yeniden yapilip degistirilmesi gelenegi de ortaya cikartilmistir Kabe ortusu altin islemeli hat yazilari bulunan siyah ipek kumastan Sam da dokunmus uzerine Kelime i Sehadet islenmis catiya yakin kisminda cevresine altin islemeli bir serit gecirilmis kemer biciminde olan bu seritte de Kur an ayetleri islenmis Kabe nin uzerini kaplayan bir ortudur Halife Abdulmelik doneminden beri bu ortu her sene hac mevsiminde yenilenmektedir OlumuAbdulmelik in hukumdarligini son yillari nispeten baris icinde gecmistir Abdulmelik oglu Velid in kendine varis olmasini istemekteydi Fakat babasi Mervan a olurken verdigi soze gore varisinin kardesi Abdulaziz bin Mervan olmasi gerekmekteydi Devlet ricalinden aldigi nasihatlere uyan Abdulmelik kendi isteklerini zorlamadi Fakat o zaman Misir valisi olan kardesi Abdulaziz le aralari acilmaya basladi ve Ifrikiyye valisi Hasan bin Numan in Abdulaziz tarafindan azledilmesi bu aciktan yapilmayan rekabete bir gosterge idi Fakat sonunda Abdulaziz bin Mervan 12 Mayis 705 te oldu ve iki kardes arasini acan veliahtlik sorunu boylece cozuldu Abdulmelik bundan sonra iki oglu olan Velid ile Suleyman in sirayla kendine varis halife olacaklarini ilan etti Gercekten tarihciler Abdulmelik e Halifeler Babasi unvani vermekte cok dogrudurlar cunku dort oglu da sirayla I Velid Suleyman II Yezid ve Hisam halife olmuslardir Abdulmelik 9 Ekim 705 te Sinn en Nabra Kasri nda olmustur Ayrica bakinizEmeviler Emevi Halifeler listesiKaynakca Ders notlari Haccac bin Yusuf 7 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ali Delice Cumhuriyet Universitesi Erisim tarihi 19 8 2008 Norwich John Julius 1988 Byzantium Early Centuries Londra Penguin Ingilizce ISBN 0 14 011447 5 say 690 Yildiz Hakki Dursun 1988 Abdulmelik b Mervan TDV Islam Ansiklopedisi Cilt I Turkiye Diyanet Vakfi ISBN 975 95480 0 3 say 269Dis kaynaklarHitti Philip H cev Salih Tug 1968 Siyasi ve Kulturel Islam Tarihi IV Cilt Istanbul Bogazici Yayinlari Cagatay Neset 1993 Baslangicindan Abbasilere Kadar Dini Ictimai Iktisadi Siyasi Acidan Islam Tarihi Ankara Turk Tarih Kurumu ISBN 975 16 0534 2 Muhammed bin Cerir Taberi ed Muḥ ammad Abu l Faḍ l Ibrahim 1967 77 Taʾrikh al rusul wa l muluk Kahire Dar al maʿarif Arapca Blankinship Khalid Yahya Ed 1989 The History of al Ṭabari Volume 25 The End of Expansion The Caliphate of Hisham A D 724 738 A H 105 120 SUNY series in Near Eastern studies Ingilizce Albany New York State University of New York Press ISBN 978 0 88706 569 9 Blankinship Khalid Yahya 1994 The End of the Jihad State The Reign of Hisham ibn ʻAbd al Malik and the Collapse of the Umayyads Ingilizce Albany New York State University of New York Press ISBN 978 0 7914 1827 7 Dis baglantilarMuir William 1924 The Caliphate Its Rise Decline and Fall Edinburgh Bolum 49 50 Web sitesi 1 13 Ekim 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ingilizce Erisim tarihi 30 8 2009 Ozkuyumcu Nadir 2007 Misir ve Kuzey Afrikanin Muslumanlar Tarafindan Fethi Manisa Turizm ve Kultur Bakanligi ISBN 978 975 17 3326 9 Websitesi 2 olu kirik baglanti Erisme tarihi 31 8 2009 Ucok Bahriye 1979 Islam Tarihi Emeviler Abbasiler Devlet Kitaplari Ankara Milli Egitim Basimevi 1 Basim 1968 3 23 Agustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Delice Ali Haccac bin Yusuf Hayati ve Faaliyetleri Cumhuriyet Universitesi Ilahiyat Fakultesi Islam Tarihi ve Sanatlari Bolumu Islam Tarihi Ana Bilim Dali ders notlari Erisim tarihi 30 8 2009 Yildiz Hakki Dursun 1988 Abdulmelik b Mervan TDV Islam Ansiklopedisi Cilt I Turkiye Diyanet Vakfi ISBN 975 95480 0 3 say 269 270 5 7 Mayis 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde AbdulmelikEmevilerResmi unvanlarOnce gelen I Mervan Emevi Halifesi 685 705 Sonra gelen I Velid