ikizdere Ardahan ilinin Damal ilçesine bağlı bir köydür ikizdereKöyArdahan ın konumuikizdereikizdere nin Ardahan

İkizdere, Ardahan ilinin Damal ilçesine bağlı bir köydür.

İkizdere
Köy

Ardahan'ın konumu
İkizdere İkizdere'nin Ardahan'daki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Ardahan
İlçe	Damal
Coğrafi bölge	Doğu Anadolu Bölgesi
Rakım	2300 m
Nüfus (2022)
• Toplam	97
Zaman dilimi	(TSİ)
İl alan kodu	0478
İl plaka kodu	75
Posta kodu	75110

Tarihçe

İkizdere köyünün eski adı Munus'tur. Nitekim Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterinde Munus (مونوس) olarak geçer. 1694-1732 dönemini kapsayan Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır adlı cebe defterinde de köyün adının Munus (مونس) biçiminde geçtiği görülmektedir. Gürcüce Munusi'den (მუნუსი) girdiği tahmin edilen bu yer adı, daha geç dönemde Nunus'a dönüşmüştür. Bununla birlikte geç dönem Gürcüce kaynaklarda Nunusi (ნუნუსი) olarak da geçer.Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ardahan bölgesini gezen Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli, yaşlı köylülere dayanarak Nunusi adının Gürcü kadın adı Nunu'dan (ნუნუ) türediğini ve "Nunu'nun köyü" anlamına geldiğini yazar. Rus idaresi köyü 1886 yılında Nunus (Нунус) adıyla kaydetmiştir. 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de köyün adı Nunus (نونوس) olarak yazılmıştır.

Ortadan kalkmış bir köy olan Kençeti (კენჭეთი), bugünkü İkizdere köyü sınırları içinde bulunuyordu.

Munusi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Eruşeti'de yer alır. Eruşeti bölgesi, Gürcistan’ın en eski Hıristiyanlık merkezi olarak bilinmektedir. Munusi köyü, erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü yönetimlerin egemenliğinde bulunuyordu. Osmanlılar bu yerleşmeyi 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Munusi, Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 18 haneden (yaklaşık 90 kişi) oluşuyordu. Osmanlı Devleti'ne ispenç vergisi veren bu hanelerin reisleri Batata, Eliazar, Zakara, İona, Mirza, Abram, Gogiça, Papuna, Maisura gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyordu.

Ruslar 93 Harbi'nde ele geçirdiğinde, köyün adı Nunus'a dönüşmüştü. Rus idaresinde Nunus, Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Bu kazada Maçueti nahiyesinin (маркяз: merkez) köylerinden biriydi. Köyde 1886 yılında 156 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmişti. Rus idaresi sırasında Nunus'un nüfusu artmış, 1896'da 255 kişiye, 1906'da 304 kişiye ulaşmıştır. Gürcü araştırmacı Konstantine Martvileli 1917 yılında Sakartvelo adlı gazetede köyde 32 hanede 352 Müslüman Gürcünün yaşadığını yazmıştır.

Nunus, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Nunus köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.

Nunus köyü, 1928 yılında Kars vilayetinin Ardahan kazasının Damal nahiyesine bağlıydı. 1935 genel nüfus sayımında Posof kazasına bağlı Damal nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 506 kişiden oluşuyordu. Munusi / Munus / Nunus "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla İkizdere olarak değiştirilmiştir.

İkizdere'nin 3–4 km doğusunda megalit bir kalenin kalıntıları bulunmaktadır. Munusi Kalesi veya Nunus Kalesi olarak bilinen yapı, orta büyüklükte kaba yonu taşlarla inşa edilmiştir. Günümüze kalan duvarların yüksekliği 1-1,5 metre, kalınlığı 2 metre kadardır. Kalenin güneydoğu kısmı daha iyi durumdadır. Köylülerin verdiği bilgiye göre köyün merkezindeki caminin hemen yakınıda eski bir kilise bulunuyordu. Nitekim Konstantine Martvileli de 1917 yılında köyde kilise kalıntıları olduğunu belirtmiştir.

Coğrafya

İkizdere köyü, Ardahan il merkezine 52 km, Damal ilçe merkezine 7 km uzaklıktadır.

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2022	97
2021	104
2020	101
2019	112
2018	117
2017	125
2016	131
2015	136
2014	139
2013	131
2012	144
2011	144
2010	153
2009	155
2008	163
2007	169
2000	224
1990	435
1985	607

Kaynakça

^ (İngilizce). Fallingrain.com. 19 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q "Ardahan Damal İkizdere Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 266
^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 207, .
^ "Konstantine Martvileli, Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, s. 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ . 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.
^ ^a ^b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 186 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce: ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 491; II. cilt (1941) s. 479; III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, .
^ "Konstantine Martvileli, Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, s. 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 293" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 733". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 44 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
^ "Konstantine Martvileli, Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, s. 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
^ ^a ^b . YerelNet.org.tr. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

Dış bağlantılar

İkizdere, Damal için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

[FALL-1] (İngilizce). Fallingrain.com. 19 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.

[NN-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q "Ardahan Damal İkizdere Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.

[3] "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt, III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[4] Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 266

[5] Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 207, .

[6] "Konstantine Martvileli, Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, s. 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[ethno-kavkaz.narod.ru-7] . 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.

[hdl.handle.net-8] Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.

[9] 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 186 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[10] "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce: ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[11] "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 491; II. cilt (1941) s. 479; III. cilt (1958), s. 541". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[12] ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[13] Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, .

[14] "Konstantine Martvileli, Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, s. 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[15] "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[16] "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 293" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[17] "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 733". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[18] 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2015, s. 44 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde .

[19] "Konstantine Martvileli, Sakartvelo gazetesi, 30 Eylül 1917, s. 234" (PDF). 14 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.

[YER-20] . YerelNet.org.tr. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.

[TÜİK1990-21] Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.

[TÜİK1985-22] Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.