Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İlluyanka, Hitit mitolojisinde yılansı bir ejderha ve bu ejderhanın fırtına tanrısı Teşup ile olan mücadelesini konu alan efsane. İki farklı versiyonu olan efsane Hititlerin şenliğinde yapılan dinî ritüeller sırasında söylenmekte olan kült bir efsanedir.
Hitit çivi yazısı ile yazılan efsanenin yazıya aktarıldığı tabletler günümüzde Çorum'daki Boğazkale'de yapılan kazılar sırasında keşfedilmiştir.
Efsane
Hititlere dair birçok folklorik ipuçlarının yer aldığı efsanenin daha eski versiyonunun başında yer alan notta bu versiyonun fırtına tanrısına adanan şenliğinin kült efsanesi olduğu ve artık anlatılmadığı söylenmektedir. Ayrıca İlluyanka'ya dair efsane Babillilerin Yaratılış Destanı'ndaki ejderha Tiamat'ın öldürülüşü hikâyesi ile de bağlantılıdır.
Eski versiyon
Eski versiyonda ejderha İlluyanka, fırtına tanrısı Teşup'u yenilgiye uğratmaktadır. Yenilen Teşup tanrılar meclisine başvurur ve yardım etmeyi kabul eden tanrıça ejderhaya karşı bir tuzak hazırlar. Birçok kabı şarapla ve çeşitli içkilerle doldurur ve kendisine yardımcı olması için Hupasiyas adında birini çağırır. Hupasiyas, tanrıçanın kendisiyle uyumayı (yatmayı) kabul etmesi koşuluyla yardımcı olmayı kabul eder. İnara, Hupasiyas'ın kendisiyle uyumasına izin verir ve daha sonra onu İlluyanka'nın kovuğunun yanında bir yere saklar; kendisi ise süslenip güzelleşir ve ejderhayı çocuklarıyla birlikte dışarı çıkmaya ikna eder. Ejderha ve çocukları tüm kapları sonuna dek içip boşaltırlar [şiştiklerinden ya da sarhoşluklarından] ve kovuklarına geri dönemeyecek duruma gelirler. Bunun üzerine Hupasiyas saklandığı yerden çıkarak ejderhayı bir ip ile bağlar ve fırtına tanrısı Teşup öteki tanrılarla birlikte gelerek İlluyanka'yı öldürür.
İlluyanka'nın ölümünden sonra tanrıça İnara, Tarukka'da bir kayanın üzerinde bir ev yapar ve Hupasiyas'ı içine yerleştirir. Kendisi evde değilken pencereden dışarı bakmaması konusunda onu uyarır ve bakarsa karısını ve çocuklarını göreceğini söyler. Tanrıçanın evden ayrılışının yirminci günününde Hupasiyas pencereden dışarıya bakar ve karısıyla çocuklarını görür. Hupasiyas, İnara eve döndüğünde ondan karısına ve çocuklarına geri dönmesine izin vermesini diler. Tanrıça da buyruğuna uymadığı için Hupasiyas'ı öldürür.
Efsanenin bu versiyonunun bundan sonraki bölümünü okumak yazıldığı tabletin hasarlı olmasından dolayı mümkün değildir. Okunabilir durumda olan çok az kısımda ise kralın Purilliyaş şenliğinin odak konumunda olduğuna değinilmektedir.
Yeni versiyon
Efsanenin daha sonraki bir tarihten kalma versiyonu önceki versiyonunda bulunmayan bazı özellikler gösterir. Bu versiyonda ejderha, fırtına tanrısını yenince onun yüreğini ve gözlerini alıp götürür. Bu, Mısır mitolojisindeki Horus'un gözlerinden birini yitirmesine yol açan Horus ile Set arasındaki kavgayı anlatan efsanenin Hititlerdeki izdüşümüdür. Fırtına tanrısı Teşup, ejderhadan öcünü alabilmek için yoksul bir adamın kızını eş olarak alır ve ondan bir oğlu olur. Oğlu da büyüyünce ejderha İlluyanka'nın kızı ile evlenir. Fırtına tanrısı oğluna, karısının evine gittiği zaman daha önce İlluyanka'nın kendisinden aldığı yüreğini ve gözlerini istemesini söyler. Oğlu, Teşup'un dediğini yapar. Babasının yüreği ve gözleri kendisine verilir, o da bunları babasına geri verir. Fırtına tanrısı yitirdiği organlarına yeniden kavuşunca silahlanır ve İlluyanka ile savaşmaya gider. Tam ejderhayı öldürecekken oğlu "beni de onunla birlikte öldür, beni esirgeme" diye bağırır. Bunun üzerine Teşup, İlluyanka'yı ve ardından kendi oğlunu öldürür ve böylece ejderhadan öcünü almış olur.
Ejderhanın öldürüldüğünün anlatıldığı kısımdan itibaren tablette uzunca bir kopukluk vardır ve metin yeniden başladığında, sonucunda tanrıların rütbelerinin ve mertebelerinin saptanacağı bir rekabetin ya da yarışın bulunduğu bir ritüelden söz edilir. Babil Yeni Yıl Şenliği ritüelinin nasıl yürütüleceğini açıklayan parçada Marduk'un oğlu Nabu'nun, tanrı Zu'yu yendiği bir koşu yarışına değinilir. Bu da ölen tanrının dirilişiyle bağlantılı bir olaydır. Bu durumda İlluyanka efsanesinin her iki versiyonunun da Babillilerin Yeni Yıl Şenliği'nde okudukları ejderha Tiamat'ın öldürülmesi efsanesinin Hititlerin Purilliyaş şenliği ritüelini etkilediğini göstermektedir.
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d Hooke 1993, s. 116.
- ^ Czichon, Rainer Maria. "NERİK - ZALPA". aktuelarkeoloji.com.tr. 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
- ^ a b c d Hooke 1993, s. 117.
- ^ a b c Hooke 1993, s. 118.
- Genel
- (Eylül 1993), Ortadoğu Mitolojisi: Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi, Hıristiyan Mitosları, Alaeddin Şenel, çev., Ankara: İmge Kitabevi, ISBN
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Illuyanka Hitit mitolojisinde yilansi bir ejderha ve bu ejderhanin firtina tanrisi Tesup ile olan mucadelesini konu alan efsane Iki farkli versiyonu olan efsane Hititlerin senliginde yapilan dini ritueller sirasinda soylenmekte olan kult bir efsanedir Tesup u ve arkasindaki oglu yi Illuyanka yi oldururken tasvir eden bir kabartma Hitit civi yazisi ile yazilan efsanenin yaziya aktarildigi tabletler gunumuzde Corum daki Bogazkale de yapilan kazilar sirasinda kesfedilmistir EfsaneHititlere dair bircok folklorik ipuclarinin yer aldigi efsanenin daha eski versiyonunun basinda yer alan notta bu versiyonun firtina tanrisina adanan senliginin kult efsanesi oldugu ve artik anlatilmadigi soylenmektedir Ayrica Illuyanka ya dair efsane Babillilerin Yaratilis Destani ndaki ejderha Tiamat in oldurulusu hikayesi ile de baglantilidir Eski versiyon Eski versiyonda ejderha Illuyanka firtina tanrisi Tesup u yenilgiye ugratmaktadir Yenilen Tesup tanrilar meclisine basvurur ve yardim etmeyi kabul eden tanrica ejderhaya karsi bir tuzak hazirlar Bircok kabi sarapla ve cesitli ickilerle doldurur ve kendisine yardimci olmasi icin Hupasiyas adinda birini cagirir Hupasiyas tanricanin kendisiyle uyumayi yatmayi kabul etmesi kosuluyla yardimci olmayi kabul eder Inara Hupasiyas in kendisiyle uyumasina izin verir ve daha sonra onu Illuyanka nin kovugunun yaninda bir yere saklar kendisi ise suslenip guzellesir ve ejderhayi cocuklariyla birlikte disari cikmaya ikna eder Ejderha ve cocuklari tum kaplari sonuna dek icip bosaltirlar sistiklerinden ya da sarhosluklarindan ve kovuklarina geri donemeyecek duruma gelirler Bunun uzerine Hupasiyas saklandigi yerden cikarak ejderhayi bir ip ile baglar ve firtina tanrisi Tesup oteki tanrilarla birlikte gelerek Illuyanka yi oldurur Illuyanka nin olumunden sonra tanrica Inara Tarukka da bir kayanin uzerinde bir ev yapar ve Hupasiyas i icine yerlestirir Kendisi evde degilken pencereden disari bakmamasi konusunda onu uyarir ve bakarsa karisini ve cocuklarini gorecegini soyler Tanricanin evden ayrilisinin yirminci gunununde Hupasiyas pencereden disariya bakar ve karisiyla cocuklarini gorur Hupasiyas Inara eve dondugunde ondan karisina ve cocuklarina geri donmesine izin vermesini diler Tanrica da buyruguna uymadigi icin Hupasiyas i oldurur Efsanenin bu versiyonunun bundan sonraki bolumunu okumak yazildigi tabletin hasarli olmasindan dolayi mumkun degildir Okunabilir durumda olan cok az kisimda ise kralin Purilliyas senliginin odak konumunda olduguna deginilmektedir Yeni versiyon Efsanenin daha sonraki bir tarihten kalma versiyonu onceki versiyonunda bulunmayan bazi ozellikler gosterir Bu versiyonda ejderha firtina tanrisini yenince onun yuregini ve gozlerini alip goturur Bu Misir mitolojisindeki Horus un gozlerinden birini yitirmesine yol acan Horus ile Set arasindaki kavgayi anlatan efsanenin Hititlerdeki izdusumudur Firtina tanrisi Tesup ejderhadan ocunu alabilmek icin yoksul bir adamin kizini es olarak alir ve ondan bir oglu olur Oglu da buyuyunce ejderha Illuyanka nin kizi ile evlenir Firtina tanrisi ogluna karisinin evine gittigi zaman daha once Illuyanka nin kendisinden aldigi yuregini ve gozlerini istemesini soyler Oglu Tesup un dedigini yapar Babasinin yuregi ve gozleri kendisine verilir o da bunlari babasina geri verir Firtina tanrisi yitirdigi organlarina yeniden kavusunca silahlanir ve Illuyanka ile savasmaya gider Tam ejderhayi oldurecekken oglu beni de onunla birlikte oldur beni esirgeme diye bagirir Bunun uzerine Tesup Illuyanka yi ve ardindan kendi oglunu oldurur ve boylece ejderhadan ocunu almis olur Ejderhanin olduruldugunun anlatildigi kisimdan itibaren tablette uzunca bir kopukluk vardir ve metin yeniden basladiginda sonucunda tanrilarin rutbelerinin ve mertebelerinin saptanacagi bir rekabetin ya da yarisin bulundugu bir rituelden soz edilir Babil Yeni Yil Senligi rituelinin nasil yurutulecegini aciklayan parcada Marduk un oglu Nabu nun tanri Zu yu yendigi bir kosu yarisina deginilir Bu da olen tanrinin dirilisiyle baglantili bir olaydir Bu durumda Illuyanka efsanesinin her iki versiyonunun da Babillilerin Yeni Yil Senligi nde okuduklari ejderha Tiamat in oldurulmesi efsanesinin Hititlerin Purilliyas senligi rituelini etkiledigini gostermektedir Notlar Hattusas in kuzeyinde Kaska ulkesindeki bir kent KaynakcaOzel a b c d Hooke 1993 s 116 Czichon Rainer Maria NERIK ZALPA aktuelarkeoloji com tr 14 Agustos 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Agustos 2014 a b c d Hooke 1993 s 117 a b c Hooke 1993 s 118 Genel Eylul 1993 Ortadogu Mitolojisi Mezopotamya Misir Filistin Hitit Musevi Hiristiyan Mitoslari Alaeddin Senel cev Ankara Imge Kitabevi ISBN 9755330003