Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İyonik bağ, zıt yüklü iyonlar arasındaki elektrostatik kuvvetlere dayanan bir kimyasal bağ türüdür.
Oluşumu
En dıştaki yörüngeleri dolu olan atomlar oldukça kararlı durumdadırlar, başka atomlarla bileşik oluşturma eğilimi göstermezler. Sadece soygazların yörüngeleri tamamen doludur, diğer grupların dış kabuklarında eksik ya da fazla elektron bulunmaktadır. Oysa atom, tüm yörüngelerinin dolu olması yönelimindedir ve eğer dolu değilse bunu sağlamaya yönelecektir. Bu konumda atomun başına iki farklı olay gelebilir, dış kabuktaki elektronlardan kurtularak zaten dolu olan bir alttaki kabuğu son kabuk haline getirmek ya da dış kabuğu dışarıdan elektron alarak tamamlamak.
Elektron verme eğiliminde olan bir atomla elektron alma eğilimindeki bir atom reaksiyon alanına girdiklerinde, aralarında bir elektron alışverişi olur. Bunun sonucunda elektron alan atom negatif iyon (anyon), elektron veren atom ise pozitif iyon (katyon) haline gelecektir. Bu şekilde aralarında elektrostatik çekme kuvveti oluşan atomlar iyonik bağlı bir bileşik oluştururlar.
İyonik bağ oluşumunda, metal, düşük elektronegatifliği nedeniyle bir elektron vererek pozitif bir iyon (katyon) oluşturur. Normal sofra tuzunda, sodyum ile klor iyonları birbirlerine iyonik bağ ile bağlıdır. İyonik bağ genellikle metallerle ametaller arasında gerçekleşir. Ametal atomlarının elektronegatifliği yüksektir ve kolayca elektron alıp negatif iyon (anyon) oluşturabilirler. Dolayısıyla, iki veya daha fazla iyon, elektrostatik kuvvetlerin etkisiyle birbirlerini çekerler. Bu tür bağlar, hidrojen bağından daha kuvvetli fakat kovalent bağ ile hemen hemen aynı kuvvettedir.
Özellikleri
- Katı halde genellikle elektriği iletmezler fakat sulu çözeltilerinde ve erimiş halde iyonlarına ayrıştıkları için elektrik akımını iletirler.
- Sert ve kırılgandırlar, tel ve levha haline getirilemezler, herhangi bir zorlamada kırılırlar.
- İyonik bileşiklerin formülünü yazarken katyon başa gelir.
- Elektroliz edilebilirler
- İyonik bileşikler oda sıcaklığında genellikle katı halde ve kristal yapıda bulunur.
İyonik bağlanma yalnızca, bağlanmış atomlar serbest olanlardan daha düşük enerjiye sahip olduklarında ve reaksiyonun toplam enerji değişimi, reaksiyonun gerçekleşmesi yönünde ise meydana gelir. Toplam enerji değişimi ne kadar büyükse, bağ o kadar güçlüdür. Tüm iyonik bağlar bir tür kovalent ya da metalik bağ özelliği taşırlar. İki atom arasındaki elektronegatiflik farkı ne kadar büyükse bağ da o kadar iyoniktir.
Sağlamlığı
İyonik bağın sağlamlığı iki şeye bağlıdır:
- İyonların yüklerinin çarpımının mutlak değerine,
Çünkü Coulomb yasasına göre çekim kuvveti yüklerin büyüklüğüyle doğru orantılı, yükler arası uzaklığın karesiyle ters orantılıdır. İyonik bağın sağlamlığı bileşiğin erime noktasına bakılarak anlaşılabilir. Erime noktası yüksek olan bileşiklerin iyonik bağı da kuvvetlidir.
Örneğin Ca2+ ve Ba2+ iyonları O2- ile iyonik bağ yapınca yükler eşit olmasına rağmen Ca2+ nun iyon yarıçapı daha küçük olduğundan CaO daha sağlamdır ve erime noktası daha yüksektir, yandaki tabloda da görülebilir.
| Bileşik | Erime noktası (°C) |
|---|---|
| NaF | 993 |
| NaCl | 801 |
| NaBr | 750 |
| NaI | 662 |
| KCl | 772 |
| KBr | 735 |
| KI | 680 |
| BaO | 1918 |
| CaO | 2614 |
| MgCl2 | 714 |
| MgO | 2852 |
Kutuplaşma etkisi
İyonik bileşiklerin kristal yapısı içindeki iyonlar küreseldir fakat eğer artı iyon küçük ve/veya yüksek oranda yüklüyse, eksi iyonun elektron bulutunu bozar. Eksi iyonun bu şekilde kutuplaşması, iki atomun çekirdekleri arasında ilave yük birikimine yol açar ki bu da kısmi kovalent bağ demektir. Boyutça büyük eksi iyonlar daha kolaylıkla polarize olurlar. Fakat bu durum, yalnızca 3+ değerlikli artı iyon (örneğin, Al3+) söz konusu olduğunda önemlidir (örneğin, saf AlCl3 kovalent bir moleküldür). Öte yandan, 2+ yüklü iyonlar (Be2+) hatta 1+ yüklü iyonlar (Li+) dahi, boyutları çok küçük olduğu için bir miktar kutuplaştırma (polarize etme) gücüne sahiptirler (örneğin, LiI iyoniktir fakat bazı kovalent özellikler gösterir). "Kutuplaştırma gücü", iyonun yükü ile boyutu arasındaki orana bağlı olup yük yoğunluğu olarak adlandırılır.
Sodyum ve klor atomlarının sodyum klorür oluşturmak üzere iyonik bağla bağlanışı. Sodyum en dıştaki elektronunu kaybeder ve asal gaz elektron konfigürasyonuna sahip olur. Bu elektron egzotermik olarak klor atomuna girer. Ardından, zıt yüklü iyonlar birbirini çeker ve iyonik bağ oluşur.
Klor atomunun, sodyum atomunun son katmanındaki bir elektronu alarak negatif yükle yüklenir. Böylece klor anyonu oluşur. Sodyum atomu ise bir elektronu eksildiği için pozitif yükle yüklenerek sodyum katyonunu oluşturur. Oluşan anyon ve katyon zıt yüklere sahip oldukları için birbirini çeker. Anyon ve katyon arasındaki bu çekim kuvvetli bir kimyasal bağdır ve bu kimyasal bağ iyonik bağ olarak adlandırılır.
Kovalent bileşiklerle farkı
İyonik bir bağ durumunda atomlar, zıt yüklü iyonların çekimi ile birbirine bağlı iken, kovalent bağ durumunda atomlar, elektron paylaşımı yoluyla bağlanırlar. Kovalent bağ durumunda, her atomun etrafındaki moleküler geometri, VSEPR kuralları ile belirlenirken, iyonik malzemelerde geometri, maksimum sıkıpaket kurallarını takip eder. Dolayısıyla bir bileşiğin iyonik ya da kovalent olarak sınıflandırılması vardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ MEB (2012). (PDF). ss. 144-146. 1 Aralık 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2013.
- ^ VSEPR = Valence Shell Electron Pair Repulsion theory (değerlik kabuğu elektron çifti itmesi) (1957): Kimya'da bir model olup bireysel moleküllerin şekillerini tanımlamayı hedefler.
Dış bağlantılar
- İyonik bağ el kitabı I (İng.) 18 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Iyonik bag zit yuklu iyonlar arasindaki elektrostatik kuvvetlere dayanan bir kimyasal bag turudur Sodyum ve flor bag yaparak olusturuyor Sodyum kararli bir elektron dizilimine ulasmak icin son katmanindaki bir elektronu flora verir Bu olay isialan bir tepkimedir OlusumuEn distaki yorungeleri dolu olan atomlar oldukca kararli durumdadirlar baska atomlarla bilesik olusturma egilimi gostermezler Sadece soygazlarin yorungeleri tamamen doludur diger gruplarin dis kabuklarinda eksik ya da fazla elektron bulunmaktadir Oysa atom tum yorungelerinin dolu olmasi yonelimindedir ve eger dolu degilse bunu saglamaya yonelecektir Bu konumda atomun basina iki farkli olay gelebilir dis kabuktaki elektronlardan kurtularak zaten dolu olan bir alttaki kabugu son kabuk haline getirmek ya da dis kabugu disaridan elektron alarak tamamlamak Elektron verme egiliminde olan bir atomla elektron alma egilimindeki bir atom reaksiyon alanina girdiklerinde aralarinda bir elektron alisverisi olur Bunun sonucunda elektron alan atom negatif iyon anyon elektron veren atom ise pozitif iyon katyon haline gelecektir Bu sekilde aralarinda elektrostatik cekme kuvveti olusan atomlar iyonik bagli bir bilesik olustururlar Iyonik bag olusumunda metal dusuk elektronegatifligi nedeniyle bir elektron vererek pozitif bir iyon katyon olusturur Normal sofra tuzunda sodyum ile klor iyonlari birbirlerine iyonik bag ile baglidir Iyonik bag genellikle metallerle ametaller arasinda gerceklesir Ametal atomlarinin elektronegatifligi yuksektir ve kolayca elektron alip negatif iyon anyon olusturabilirler Dolayisiyla iki veya daha fazla iyon elektrostatik kuvvetlerin etkisiyle birbirlerini cekerler Bu tur baglar hidrojen bagindan daha kuvvetli fakat kovalent bag ile hemen hemen ayni kuvvettedir OzellikleriKati halde genellikle elektrigi iletmezler fakat sulu cozeltilerinde ve erimis halde iyonlarina ayristiklari icin elektrik akimini iletirler Sert ve kirilgandirlar tel ve levha haline getirilemezler herhangi bir zorlamada kirilirlar Iyonik bilesiklerin formulunu yazarken katyon basa gelir Elektroliz edilebilirler Iyonik bilesikler oda sicakliginda genellikle kati halde ve kristal yapida bulunur Iyonik baglanma yalnizca baglanmis atomlar serbest olanlardan daha dusuk enerjiye sahip olduklarinda ve reaksiyonun toplam enerji degisimi reaksiyonun gerceklesmesi yonunde ise meydana gelir Toplam enerji degisimi ne kadar buyukse bag o kadar gucludur Tum iyonik baglar bir tur kovalent ya da metalik bag ozelligi tasirlar Iki atom arasindaki elektronegatiflik farki ne kadar buyukse bag da o kadar iyoniktir SaglamligiIyonik bagin saglamligi iki seye baglidir Iyonlarin yuklerinin carpiminin mutlak degerine Cunku Coulomb yasasina gore cekim kuvveti yuklerin buyukluguyle dogru orantili yukler arasi uzakligin karesiyle ters orantilidir Iyonik bagin saglamligi bilesigin erime noktasina bakilarak anlasilabilir Erime noktasi yuksek olan bilesiklerin iyonik bagi da kuvvetlidir Ornegin Ca2 ve Ba2 iyonlari O2 ile iyonik bag yapinca yukler esit olmasina ragmen Ca2 nun iyon yaricapi daha kucuk oldugundan CaO daha saglamdir ve erime noktasi daha yuksektir yandaki tabloda da gorulebilir Bazi iyonik bilesiklerin erime noktalari Bilesik Erime noktasi C NaF 993NaCl 801NaBr 750NaI 662KCl 772KBr 735KI 680BaO 1918CaO 2614MgCl2 714MgO 2852Kutuplasma etkisiIyonik bilesiklerin kristal yapisi icindeki iyonlar kureseldir fakat eger arti iyon kucuk ve veya yuksek oranda yukluyse eksi iyonun elektron bulutunu bozar Eksi iyonun bu sekilde kutuplasmasi iki atomun cekirdekleri arasinda ilave yuk birikimine yol acar ki bu da kismi kovalent bag demektir Boyutca buyuk eksi iyonlar daha kolaylikla polarize olurlar Fakat bu durum yalnizca 3 degerlikli arti iyon ornegin Al3 soz konusu oldugunda onemlidir ornegin saf AlCl3 kovalent bir molekuldur Ote yandan 2 yuklu iyonlar Be2 hatta 1 yuklu iyonlar Li dahi boyutlari cok kucuk oldugu icin bir miktar kutuplastirma polarize etme gucune sahiptirler ornegin LiI iyoniktir fakat bazi kovalent ozellikler gosterir Kutuplastirma gucu iyonun yuku ile boyutu arasindaki orana bagli olup yuk yogunlugu olarak adlandirilir Sodyum ve klor atomlarinin sodyum klorur olusturmak uzere iyonik bagla baglanisi Sodyum en distaki elektronunu kaybeder ve asal gaz elektron konfigurasyonuna sahip olur Bu elektron egzotermik olarak klor atomuna girer Ardindan zit yuklu iyonlar birbirini ceker ve iyonik bag olusur Klor atomunun sodyum atomunun son katmanindaki bir elektronu alarak negatif yukle yuklenir Boylece klor anyonu olusur Sodyum atomu ise bir elektronu eksildigi icin pozitif yukle yuklenerek sodyum katyonunu olusturur Olusan anyon ve katyon zit yuklere sahip olduklari icin birbirini ceker Anyon ve katyon arasindaki bu cekim kuvvetli bir kimyasal bagdir ve bu kimyasal bag iyonik bag olarak adlandirilir Kovalent bilesiklerle farkiIyonik bir bag durumunda atomlar zit yuklu iyonlarin cekimi ile birbirine bagli iken kovalent bag durumunda atomlar elektron paylasimi yoluyla baglanirlar Kovalent bag durumunda her atomun etrafindaki molekuler geometri VSEPR kurallari ile belirlenirken iyonik malzemelerde geometri maksimum sikipaket kurallarini takip eder Dolayisiyla bir bilesigin iyonik ya da kovalent olarak siniflandirilmasi vardir Ayrica bakinizKimyasal bag Kovalent bag Metalik bag Hidrojen bagiKaynakca MEB 2012 PDF ss 144 146 1 Aralik 2012 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2013 VSEPR Valence Shell Electron Pair Repulsion theory degerlik kabugu elektron cifti itmesi 1957 Kimya da bir model olup bireysel molekullerin sekillerini tanimlamayi hedefler Dis baglantilarIyonik bag el kitabi I Ing 18 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde