Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şili'de askerî diktatörlük dönemi, Şili'de Eylül 1973-Mart 1990 tarihleri arasında Augusto Pinochet'in liderliğindeki askerî cunta hükûmetiydi. Diktatörlük, 11 Eylül 1973'te demokratik olarak seçilen sosyalist Salvador Allende hükûmetinin Amerika Birleşik Devletleri tarafından desteklenen bir darbeyle devrilmesinden sonra kuruldu. Bu süre zarfında ülke, General Augusto Pinochet başkanlığındaki bir askerî cunta tarafından yönetiliyordu. Ordu, iktidarı ele geçirme gerekçesini, Allende'nin başkanlığı sırasında yaşanan demokrasinin çöküşü ve ekonomik kriz olarak gösterdi. Diktatörlük, misyonunu "ulusal yeniden yapılanma" olarak sundu. Darbe, muhafazakâr grupların, belirli siyasi partilerin, sendika grevlerinin ve diğer iç huzursuzlukların baskısı ve uluslararası etkenlerin de dahil olduğu çok sayıda gücün sonucuydu.
Şili Cumhuriyeti República de Chile | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1973-1990 | |||||||||
Slogan Por la razón o la fuerza (Akıl veya kuvvetle) | |||||||||
 Şili'nin konumu | |||||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Santiago | ||||||||
| Ulusal dil | İspanyolca | ||||||||
| Demonim | Şilili | ||||||||
| Hükûmet | Askerî cunta altında üniter başkanlık sistemli cumhuriyet | ||||||||
| Cumhurbaşkanı | |||||||||
| |||||||||
| Cunta başkanı | |||||||||
| |||||||||
| Yasama organı | Hükûmet Cuntası | ||||||||
| Tarihî dönem | Soğuk Savaş | ||||||||
| |||||||||
| Yüzölçümü | |||||||||
• Toplam | 756.096,3 km2 | ||||||||
| Nüfus | |||||||||
• 1980 sayımı | 11.178.817 | ||||||||
| Para birimi | (1973-75) Şili pesosu (1975'ten sonra) | ||||||||
| |||||||||
Rejim, siyasi partilerin sistematik olarak bastırılması ve muhaliflerin Şili tarihinde eşi benzeri görülmemiş bir ölçüde baskı görmesiyle karakterize edildi. Genel olarak, rejim 3.000'den fazla kişiyi ölü veya kayıp bıraktı, on binlerce tutsağı işkenceye tabi tuttu ve yaklaşık 200.000 Şililiyi sürgüne gönderdi. Yükselişinden iki yıl sonra, Allende'nin solcu politikalarıyla keskin bir tezat oluşturan neoliberal ekonomik reformlar uygulandı. Hükûmete, Amerika Birleşik Devletleri'nde eğitim görmüş serbest piyasa ekonomistlerinden oluşan bir ekip olan Chicago Boys danışmanlık yaptı. Daha sonra, 1980'de rejim, tartışmalı bir referandumda 1925 Anayasası'nı yeni bir anayasa ile değiştirdi. Bu, sonunda o yılın 5 Ekim'inde 1988 Şili ulusal plebisitine yol açacak bir dizi hüküm oluşturdu.
O plebisitte, seçmenlerin %55'i Pinochet'nin başkanlığının sekiz yıl daha uzatılması önerisini reddetti. Sonuç olarak, ertesi yıl demokratik başkanlık ve parlamento seçimleri yapıldı. Askerî diktatörlük, 1990'da Hristiyan Demokrat aday Patricio Aylwin'in seçilmesiyle sona erdi. Ancak, cuntanın kendisi iktidarı kaybettikten sonra ordu birkaç yıl boyunca sivil kontrolden uzak kaldı.
Kaynakça
- ^ Jack Devine & Peter Kornbluh, 'Showdown in Santiago: What Really Happened in Chile?', Foreign Affairs 93 (2014), 168-174.
- ^ "Country profile: Chile". BBC News. 16 Aralık 2009. 14 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2025.
- ^ Wright, T.C.; Oñate, R. (2005), "Chilean Diaspora", Ember, M.; Ember, C.R.; Skoggard, I. (Ed.), Encyclopedia of Diasporas: Immigrant and Refugee Cultures Around the World, II, ss. 57-65
- ^ Angell, Alan; Pollack, Benny (1990). "The Chilean Elections of 1989". . 9 (1). Society for Latin American Studies. ss. 1-23. doi:10.2307/3338214. JSTOR 3338214.
- ^ Agüero, Felipe (2003). "30 años después: La ciencia política y las relaciones Fuerzas Armadas, Estado y sociedad". Revista de Ciencia Política (İspanyolca). XXIII (2). ss. 251-272. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2025.
La fuerte posición de los militares en ellas, junto a la continuación de turbulencias [...] emanadas de actos de rebeldía y abierto desafío a las nuevas autoridades por parte de jefes castrenses, pusieron también en el tapete los temas del control civil o poder democrático sobre dicha institución y sus dificultades [...]. Desde esta situación se puso también a Chile en un debate comparado sobre los problemas en la implantación de la supremacía o control civil, sus contextos institucionales y sus mecanismos más efectivos...
Bibliyografi
- (2016). The Pinochet Generation: The Chilean Military in the Twentieth Century, Tuscaloosa: University of Alabama Press.
- (1992). "Perestroika and World History", Australian Slavonic and East European studies, 6 (1), pp. 1–28.
- (2003). "Cuba: The Morning After", p. 26. AEI Press, 2003.
- , & Vieux, S. (1990). "The Chilean 'Economic Miracle': An Empirical Critique", Critical Sociology, 17, pp. 57–72.
- Roberts, K.M. (1995). "From the Barricades to the Ballot Box: Redemocratization and Political Realignment in the Chilean Left", Politics & Society, 23, pp. 495–519.
- Schatan, J. (1990). "The Deceitful Nature of Socio-Economic Indicators". Development, 3–4, pp. 69–75.
- Sznajder, M. (1996). "Dilemmas of economic and political modernisation in Chile: A jaguar that wants to be a puma", Third World Quarterly, 17, pp. 725–736.
- Valdes, J.G. (1995). Pinochet's economists: The Chicago School in Chile, Cambridge: Cambridge University Press.
- Steve Anderson Body of Chile's Former President Frei May Be Exumed, The Santiago Times, April 5, 2005
Dış bağlantılar
- Literature and Torture in Pinochet's Chile
- Criminals of the military dictatorship : Augusto Pinochet
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Sili de askeri diktatorluk donemi Sili de Eylul 1973 Mart 1990 tarihleri arasinda Augusto Pinochet in liderligindeki askeri cunta hukumetiydi Diktatorluk 11 Eylul 1973 te demokratik olarak secilen sosyalist Salvador Allende hukumetinin Amerika Birlesik Devletleri tarafindan desteklenen bir darbeyle devrilmesinden sonra kuruldu Bu sure zarfinda ulke General Augusto Pinochet baskanligindaki bir askeri cunta tarafindan yonetiliyordu Ordu iktidari ele gecirme gerekcesini Allende nin baskanligi sirasinda yasanan demokrasinin cokusu ve ekonomik kriz olarak gosterdi Diktatorluk misyonunu ulusal yeniden yapilanma olarak sundu Darbe muhafazakar gruplarin belirli siyasi partilerin sendika grevlerinin ve diger ic huzursuzluklarin baskisi ve uluslararasi etkenlerin de dahil oldugu cok sayida gucun sonucuydu Sili CumhuriyetiRepublica de Chile1973 1990Bayrak ArmaSlogan Por la razon o la fuerza Akil veya kuvvetle Milli mars Himno Nacional de Chile Sili Ulusal Marsi source source track track track Sili nin konumuBaskent ve en buyuk sehirSantiagoUlusal dilIspanyolcaDemonimSililiHukumetAskeri cunta altinda uniter baskanlik sistemli cumhuriyetCumhurbaskani 1974 1990Augusto PinochetCunta baskani 1973 1981Augusto Pinochet 1981 1990Yasama organiHukumet CuntasiTarihi donemSoguk Savas 1973 Sili Darbesi11 Eylul 1973 Demokrasiye gecis11 Mart 1990Yuzolcumu Toplam756 096 3 km2Nufus 1980 sayimi11 178 817Para birimi 1973 75 Sili pesosu 1975 ten sonra Onculler ArdillarSili Rejim siyasi partilerin sistematik olarak bastirilmasi ve muhaliflerin Sili tarihinde esi benzeri gorulmemis bir olcude baski gormesiyle karakterize edildi Genel olarak rejim 3 000 den fazla kisiyi olu veya kayip birakti on binlerce tutsagi iskenceye tabi tuttu ve yaklasik 200 000 Sililiyi surgune gonderdi Yukselisinden iki yil sonra Allende nin solcu politikalariyla keskin bir tezat olusturan neoliberal ekonomik reformlar uygulandi Hukumete Amerika Birlesik Devletleri nde egitim gormus serbest piyasa ekonomistlerinden olusan bir ekip olan Chicago Boys danismanlik yapti Daha sonra 1980 de rejim tartismali bir referandumda 1925 Anayasasi ni yeni bir anayasa ile degistirdi Bu sonunda o yilin 5 Ekim inde 1988 Sili ulusal plebisitine yol acacak bir dizi hukum olusturdu O plebisitte secmenlerin 55 i Pinochet nin baskanliginin sekiz yil daha uzatilmasi onerisini reddetti Sonuc olarak ertesi yil demokratik baskanlik ve parlamento secimleri yapildi Askeri diktatorluk 1990 da Hristiyan Demokrat aday Patricio Aylwin in secilmesiyle sona erdi Ancak cuntanin kendisi iktidari kaybettikten sonra ordu birkac yil boyunca sivil kontrolden uzak kaldi Kaynakca Jack Devine amp Peter Kornbluh Showdown in Santiago What Really Happened in Chile Foreign Affairs 93 2014 168 174 Country profile Chile BBC News 16 Aralik 2009 14 Ocak 2010 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Subat 2025 Wright T C Onate R 2005 Chilean Diaspora Ember M Ember C R Skoggard I Ed Encyclopedia of Diasporas Immigrant and Refugee Cultures Around the World II ss 57 65 Angell Alan Pollack Benny 1990 The Chilean Elections of 1989 9 1 Society for Latin American Studies ss 1 23 doi 10 2307 3338214 JSTOR 3338214 Aguero Felipe 2003 30 anos despues La ciencia politica y las relaciones Fuerzas Armadas Estado y sociedad Revista de Ciencia Politica Ispanyolca XXIII 2 ss 251 272 20 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Subat 2025 La fuerte posicion de los militares en ellas junto a la continuacion de turbulencias emanadas de actos de rebeldia y abierto desafio a las nuevas autoridades por parte de jefes castrenses pusieron tambien en el tapete los temas del control civil o poder democratico sobre dicha institucion y sus dificultades Desde esta situacion se puso tambien a Chile en un debate comparado sobre los problemas en la implantacion de la supremacia o control civil sus contextos institucionales y sus mecanismos mas efectivos Bibliyografi 2016 The Pinochet Generation The Chilean Military in the Twentieth Century Tuscaloosa University of Alabama Press 1992 Perestroika and World History Australian Slavonic and East European studies 6 1 pp 1 28 2003 Cuba The Morning After p 26 AEI Press 2003 amp Vieux S 1990 The Chilean Economic Miracle An Empirical Critique Critical Sociology 17 pp 57 72 Roberts K M 1995 From the Barricades to the Ballot Box Redemocratization and Political Realignment in the Chilean Left Politics amp Society 23 pp 495 519 Schatan J 1990 The Deceitful Nature of Socio Economic Indicators Development 3 4 pp 69 75 Sznajder M 1996 Dilemmas of economic and political modernisation in Chile A jaguar that wants to be a puma Third World Quarterly 17 pp 725 736 Valdes J G 1995 Pinochet s economists The Chicago School in Chile Cambridge Cambridge University Press Steve Anderson Body of Chile s Former President Frei May Be Exumed The Santiago Times April 5 2005Dis baglantilarLiterature and Torture in Pinochet s Chile Criminals of the military dictatorship Augusto Pinochet