Açık liste, bir partinin adaylarının seçilme sırası üzerinde seçmenlerin en azından bir miktar etkiye sahip olduğu parti listesi nisbî temsilinin herhangi bir çeşidini tanımlar. Seçmen, yalnızca tercih ettikleri partiye değil aynı zamanda o parti içerisinde tercih ettikleri adaya da oy verebilmektedir. Açık listeli sistemlerin çoğunda aday tercihi opsiyoneldir ve seçmenlerin büyük çoğunluğu yalnızca partilere oy verdiğinden, aday seçme tercihi genellikle sınırlı etkiye sahip olmaktadır. Öte yandan, örneğin İsveç’te seçmenlerin yaklaşık %25’i düzenli olarak aynı zamanda aday tercihinde de bulunmakta ve listenin kapalı olması halinde seçilemeyecek bazı isimler bu şekilde seçilme imkânı kazanmaktadır.
Seçmenlerin listelerin üzerindeki etkisi, ülkeden ülkeye değişiyor. Seçmenin seçimine tercihli oy da denir; seçmenlere genellikle açık liste adaylarına bir veya daha fazla tercihli oy verilir.
Listedeki adaylarının sırasını yalnızca aktif üyelerin, parti yetkililerinin veya danışmanların belirlemesine izin veren ve seçmenin parti listesindeki adayların konumu üzerinde hiçbir etkisi olmayan sisteme kapalı liste denir.
Uygulanışı
Brezilya’da seçmenler oylarını ya bir adaya ya da bir partiye vermek durumundadır. Buna karşın Finlandiya’da seçmenler yalnızca adaylara oy verebilmektedir. Partilerin sandalye dağılımı ise adaylarının aldığı toplam oy miktarınca belirlenmektedir. Aynı partiden kimlerin seçileceğini ise adayların aldıkları oy miktarına göre oluşturulan sıralama belirlemektedir. Bu durum bir taraftan seçmenlere aday seçmeleri konusunda geniş bir özgürlük tanırken diğer yandan da aynı parti içerisindeki adayların birbirleri ile rekabetleri sonucu parti içi çatışma ve ayrışmalara da sebep olabilmektedir. Böylesi bir sistem aynı zamanda aday listelerini çeşitlendirmeye çalışan partilere dezavantaj oluşturabilmektedir. Örneğin Sri Lanka’da önde gelen Sinhala (Sri Lanka’da çoğunluğu oluşturan etnik grup) partilerinin azınlık mensubu Tamil adaylarını kazanabilir yerlerden aday gösterme çabası açık liste yöntemi sebebiyle başarısız olmuş; çünkü pek çok seçmen düşük profilli olsalar dahi Sinhala adaylara oy vermeyi tercih etmiştir. Kapalı listeden açık listeye geçen Kosova’da ise açık listeli seçimlerde aşırılık yanlısı adaylar seçilmiştir. Özellikle ataerkilliğin hâkim olduğu toplumlarda açık listeler kadınların daha az temsil edilmesine sebep olurken örneğin Polonya’da seçmenler, açık liste usulünde daha fazla kadın adayı seçmiştir.
Nispeten kapalı
Nispeten kapalı bir açık liste sistemi, bir adayın bir sandalye kazanacağından emin olmak için kendi başına seçim kotasını aşması gereken sistemdir. (Genel olarak bu kota, kullanılan toplam oy sayısının doldurulacak koltuk sayısına bölünmesiyle elde edilir. Genellikle gereken sayı Hare kotasıdır, ancak Droop kotası da kullanılabilir.)
Nispeten açık
Daha açık bir liste sisteminde, aşılması gerekn seçim kontenjanı daha düşüktür. Bir partinin adayları, partinin kazandığı toplam sandalye sayısından daha fazlasının bu kotayı elde etmesi mümkündür. Bu nedenle, bu durumda liste sıralamasının mı yoksa mutlak oyların mı öncelikli olduğu önceden açıklığa kavuşturulmalıdır. Bireyler için kota genellikle ya parti listesi kotasının yüzdesi olarak ya da partinin aldığı toplam oyların yüzdesi olarak belirtilir.
Örnek: Kota 1000 oydur ve açık liste barajı kotanın %25'i yani 250 oy olarak belirlenmiştir. Bu nedenle, 5000 oy alan bir parti, listedeki adaylarına aşağıdaki şekilde verilen beş sandalye tahsis edilir:
Adayın listedeki konumu | Aldığı tercih oyları | %25'lik kotayı aşan | Seçilen |
---|---|---|---|
1. sıra adayı | 3500 | x (birinci) | x |
2. sıra adayı | 50 | x | |
3. sıra adayı | 150 | x | |
4. sıra adayı | 250 | x (üçüncü) | x |
5. sıra adayı | 100 | ||
6. sıra adayı | 100 | ||
7. sıra adayı | 450 | x (ikinci) | x |
8. sıra adayı | 50 | ||
... | ... |
Listedeki birinci, yedinci ve dördüncü adayları kotanın %25'ini (250 tercih oyu veya daha fazla) elde etti. Partinin kazandığı beş sandalyenin ilk üçünü alıyorlar. Diğer iki sandalye, parti listesinde kalan en yüksek iki adaya verilir (örnekte 2. sıra adayı ve 3. sıra adayı). Listedeki 5. aday beşinci olmasına rağmen ve 2. adaydan daha fazla tercih oyu almasına rağmen seçilmediği anlamına gelir.
Uygulamada, bu kadar katı bir barajla, gerekli oy sayısı çok yüksek olduğundan, yalnızca çok az sayıda aday listelerinde öne geçmeyi başarıyor. Eşiğin daha düşük olduğu yerlerde (örneğin, Çek parlamento seçimlerinde, toplam parti oyunlarının %5'i gerekli), orijinal liste düzenine meydan okuyan sonuçlar çok daha yaygındır.
Partiler genellikle adayların tercihli oy istemesine izin verir, ancak listedeki diğer adaylara karşı olumsuz bir kampanya yürütmez.
Açık liste sistemlerini kullanan ülkelerin listesi
Bu ülkelerden bazıları açık listeye ek olarak başka sistemler de kullanabilir. Örneğin, açık bir liste yalnızca üst meclis yasama seçimlerine karar verebilirken, alt meclis seçimleri için başka bir seçim sistemi kullanılabilir.
- Arnavutluk
- Avusturya
- Belçika
- Bosna Hersek
- Brezilya
- Bulgaristan
- Çek Cumhuriyeti
- Danimarka
- Ekvador
- El Salvador
- Endonezya
- Ermenistan
- Estonya
- Fiji
- Finlandiya
- Hollanda
- Honduras
- Hırvatistan
- İsveç
- İsviçre
- İzlanda
- Japonya
- Kolombiya
- Kongo Demokratik Cumhuriyeti
- Kosova
- Kıbrıs
- Kuzey Kıbrıs
- Letonya
- Lihtenştayn
- Litvanya
- Lübnan
- Lüksemburg
- Norveç
- Panama
- Peru
- Polonya
- San Marino
- Slovakya
- Slovenya
- Sri Lanka
- Surinam
- Şili}}
- Ukrayna
- Ürdün
- Yunanistan
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Acik liste bir partinin adaylarinin secilme sirasi uzerinde secmenlerin en azindan bir miktar etkiye sahip oldugu parti listesi nisbi temsilinin herhangi bir cesidini tanimlar Secmen yalnizca tercih ettikleri partiye degil ayni zamanda o parti icerisinde tercih ettikleri adaya da oy verebilmektedir Acik listeli sistemlerin cogunda aday tercihi opsiyoneldir ve secmenlerin buyuk cogunlugu yalnizca partilere oy verdiginden aday secme tercihi genellikle sinirli etkiye sahip olmaktadir Ote yandan ornegin Isvec te secmenlerin yaklasik 25 i duzenli olarak ayni zamanda aday tercihinde de bulunmakta ve listenin kapali olmasi halinde secilemeyecek bazi isimler bu sekilde secilme imkani kazanmaktadir Secmenlerin listelerin uzerindeki etkisi ulkeden ulkeye degisiyor Secmenin secimine tercihli oy da denir secmenlere genellikle acik liste adaylarina bir veya daha fazla tercihli oy verilir Listedeki adaylarinin sirasini yalnizca aktif uyelerin parti yetkililerinin veya danismanlarin belirlemesine izin veren ve secmenin parti listesindeki adaylarin konumu uzerinde hicbir etkisi olmayan sisteme kapali liste denir UygulanisiBrezilya da secmenler oylarini ya bir adaya ya da bir partiye vermek durumundadir Buna karsin Finlandiya da secmenler yalnizca adaylara oy verebilmektedir Partilerin sandalye dagilimi ise adaylarinin aldigi toplam oy miktarinca belirlenmektedir Ayni partiden kimlerin secilecegini ise adaylarin aldiklari oy miktarina gore olusturulan siralama belirlemektedir Bu durum bir taraftan secmenlere aday secmeleri konusunda genis bir ozgurluk tanirken diger yandan da ayni parti icerisindeki adaylarin birbirleri ile rekabetleri sonucu parti ici catisma ve ayrismalara da sebep olabilmektedir Boylesi bir sistem ayni zamanda aday listelerini cesitlendirmeye calisan partilere dezavantaj olusturabilmektedir Ornegin Sri Lanka da onde gelen Sinhala Sri Lanka da cogunlugu olusturan etnik grup partilerinin azinlik mensubu Tamil adaylarini kazanabilir yerlerden aday gosterme cabasi acik liste yontemi sebebiyle basarisiz olmus cunku pek cok secmen dusuk profilli olsalar dahi Sinhala adaylara oy vermeyi tercih etmistir Kapali listeden acik listeye gecen Kosova da ise acik listeli secimlerde asirilik yanlisi adaylar secilmistir Ozellikle ataerkilligin hakim oldugu toplumlarda acik listeler kadinlarin daha az temsil edilmesine sebep olurken ornegin Polonya da secmenler acik liste usulunde daha fazla kadin adayi secmistir Nispeten kapali Nispeten kapali bir acik liste sistemi bir adayin bir sandalye kazanacagindan emin olmak icin kendi basina secim kotasini asmasi gereken sistemdir Genel olarak bu kota kullanilan toplam oy sayisinin doldurulacak koltuk sayisina bolunmesiyle elde edilir Genellikle gereken sayi Hare kotasidir ancak Droop kotasi da kullanilabilir Nispeten acik Daha acik bir liste sisteminde asilmasi gerekn secim kontenjani daha dusuktur Bir partinin adaylari partinin kazandigi toplam sandalye sayisindan daha fazlasinin bu kotayi elde etmesi mumkundur Bu nedenle bu durumda liste siralamasinin mi yoksa mutlak oylarin mi oncelikli oldugu onceden acikliga kavusturulmalidir Bireyler icin kota genellikle ya parti listesi kotasinin yuzdesi olarak ya da partinin aldigi toplam oylarin yuzdesi olarak belirtilir Ornek Kota 1000 oydur ve acik liste baraji kotanin 25 i yani 250 oy olarak belirlenmistir Bu nedenle 5000 oy alan bir parti listedeki adaylarina asagidaki sekilde verilen bes sandalye tahsis edilir Parti listesi Adayin listedeki konumu Aldigi tercih oylari 25 lik kotayi asan Secilen1 sira adayi 3500 x birinci x2 sira adayi 50 x3 sira adayi 150 x4 sira adayi 250 x ucuncu x5 sira adayi 1006 sira adayi 1007 sira adayi 450 x ikinci x8 sira adayi 50 Listedeki birinci yedinci ve dorduncu adaylari kotanin 25 ini 250 tercih oyu veya daha fazla elde etti Partinin kazandigi bes sandalyenin ilk ucunu aliyorlar Diger iki sandalye parti listesinde kalan en yuksek iki adaya verilir ornekte 2 sira adayi ve 3 sira adayi Listedeki 5 aday besinci olmasina ragmen ve 2 adaydan daha fazla tercih oyu almasina ragmen secilmedigi anlamina gelir Uygulamada bu kadar kati bir barajla gerekli oy sayisi cok yuksek oldugundan yalnizca cok az sayida aday listelerinde one gecmeyi basariyor Esigin daha dusuk oldugu yerlerde ornegin Cek parlamento secimlerinde toplam parti oyunlarinin 5 i gerekli orijinal liste duzenine meydan okuyan sonuclar cok daha yaygindir Partiler genellikle adaylarin tercihli oy istemesine izin verir ancak listedeki diger adaylara karsi olumsuz bir kampanya yurutmez Acik liste sistemlerini kullanan ulkelerin listesiYasama organlarinin tek meclisli veya alt meclis secim sisteminde kapali listeler kullanan ulkeler Tum partilerin acik liste kullandigi ulkeler Cogu siyasi partinin acik liste kullandigi ulkeler Eyalete gore degisir Bu ulkelerden bazilari acik listeye ek olarak baska sistemler de kullanabilir Ornegin acik bir liste yalnizca ust meclis yasama secimlerine karar verebilirken alt meclis secimleri icin baska bir secim sistemi kullanilabilir Arnavutluk Avusturya Belcika Bosna Hersek Brezilya Bulgaristan Cek Cumhuriyeti Danimarka Ekvador El Salvador Endonezya Ermenistan Estonya Fiji Finlandiya Hollanda Honduras Hirvatistan Isvec Isvicre Izlanda Japonya Kolombiya Kongo Demokratik Cumhuriyeti Kosova Kibris Kuzey Kibris Letonya Lihtenstayn Litvanya Lubnan Luksemburg Norvec Panama Peru Polonya San Marino Slovakya Slovenya Sri Lanka Surinam Sili Ukrayna Urdun Yunanistan ol section