Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
AGM-65 Maverick, Amerikalı Hughes (Günümüzde Raytheon) firması tarafından geliştirilen yakın hava desteği, düşman hava savunmasının bastırılması, kritik düşman birimlerinin imhası gibi görevlerde kullanılan güdümlü bir havadan karaya taktik taarruz füzesidir.
Genel Özellikler
AGM-65 Maverick, özellikle tank ve zırhlı araçların, hava savunma sistemlerinin, her türlü kara ulaşım araçlarının, küçük ve orta tonajlı gemilerin, binaların ve yakıt depolarının yok edilmesinde kullanılmakta olup kullanıcısına stand-off saldırı kabiliyeti ile yüksek vuruş gücü sağlamaktadır. Bugüne kadar çeşitli versiyonlarda 40.000'den fazla üretilmiş ve bunlardan 1221 tanesi atış testlerinde kullanılmıştır. Testlerde % 86 gibi yüksek bir isabet oranına ulaşılmıştır. Tank büyüklüğündeki hedeflere yapılan atışlarda hedefi kaçırma mesafesi 3 ft (0.91 m) olmuştur. Harp başlığı ikinci derecede infilak etkisi olan bir patlayıcı ünite olup hareketli veya sabit zırhlı araçlar, kamyonlar, toplar, SAM füze ve bunlara bağlı radar sistemi ile hangar ya da parkta duran çok çeşitli taktik hedeflere karşı etkindir. Füzenin harp başlığı arayıcının arkasındadır fakat arayıcıda bulunan bir tünel patlayıcıdan çıkan gaz jetinin dışarı çıkmasını sağlar.
Füze ateşlendikten sonra katı yakıtlı roket motorunun verdiği ilk hızla bir süre belirli bir rota üzerinde uçar. Füzenin tüm versiyonları hemen hemen aynı atış zonuna sahiptir. Füze 60 dereceye kadar dalışlarda ateşlenebilir ve azami atış irtifaları da 10.000 - 12.000 m arasında değişebilir. Bu irtifalar üzerinde füze aerodinamik olarak dengesiz olmaktadır. Azami menzil ise uçağın irtifa ve süratine göre değişmekte olup 12.000 metre irtifa ve 1.2 mach süratte 30 km, alçak irtifa ve 0.5 mach süratte 13 km olur. Füzenin ateşlenmesi için belirli bir minimum irtifa yoktur fakat minimum ateşleme menzili uçağın patlayan harp başlığından kurtulması için gerekli mesafeye bağlıdır.
Tarihçe & Versiyonlar
AGM-65 Maverick füzesinin geliştirilmesine 1960'lı yılların ortalarında Bullpup füzesinin Güneydoğu Asya'daki çatışmalarda sergilediği başarısızlık sonucunda başlanmıştır. Hughes (Şu anki Raytheon) ve Rockwell firmaları ZAGM-65 adıyla çalışmalara başlamışlar ve 1968'de Hughes projenin ana yüklenicisi seçilmiştir. İlk güdümsüz XAGM-65A prototipi Eylül 1969'da denenmiş ve aynı yılın Aralık ayında ilk güdümlü prototipin denemesi gerçekleştirilmiştir. Çalışmalar tamamlanarak Ağustos 1972'de seri üretim ilk AGM-65A ABD Hava Kuvvetleri'ne teslim edilmiştir.
AGM-65A
AGM-65 ailesinin seri üretim ilk füzesi olan AGM-65A, Thiokol TX-481 (SR109-TC-1) çift-itkili katı yakıtlı motora ve Elektro-optik (E/O) güdüm sistemine sahiptir. Füzenin burnunda yer alan TV kamerasından elde edilen görüntü kokpitteki ekrana aktarılır. Pilot hedefi seçtikten sonra kokpit ekranında görünen TV imajını kullanarak hedefi nişangah noktası ile aynı hizaya getirip kilitler, TV imajı füzenin arayıcı hafızasına kaydedilerek füze ateşlenir. Füze ateşlendikten sonra AGM-65A hafızasına yüklenmiş görüntüyü yeni elde ettiği görüntülerle karşılaştırarak takip eder ve hedefe ulaşır. Çarpışmanın ardından fünye 57 kg ağırlığındaki WDU-20B patlatıcıyı ateşler ve hedef imha edilir. AGM-65A'nın yapılan testler sonucunda 1.5 m (5 ft) CEP oranı (Dairesel Hata İhtimali) olduğu belirtilmektedir.
AGM-65B
AGM-65B, güdüm sistemi olarak A modeliyle aynıdır fakat TV kamerasından elde edilen hedef imajı kokpit ekranında büyütülebilir ve daha detaylı gösterilebilir. Bu sayede pilot A modeline göre seçeceği hedefi daha kolay tespit ederek daha uzak mesafeden hedefe kilitlenme ve daha küçük hedefleri saldırı yeteneğine sahip olur. En büyük dezavantajı uçağın sabit kilitlenmeyi sağlamak için hedefi 8 saniye boyunca kilitte tutma mecburiyeti olmasıdır. 1978 yılında kadar TV güdümlü 25.000'den fazla AGM-65A ve AGM-65B üretilmiştir.
AGM-65C/D/E
AGM-65C, yarı-aktif lazer güdümüne sahip olup Amerikan Deniz Piyadeleri (US Marines) için geliştirilmiştir. Deniz piyadelerine yakın hava desteği sağlaması amacıyla hazırlanmıştır ve 113 kg'lık MK-19 patlayıcı başlığa sahiptir. Ocak 1977'de tasarım çalışmalarına başlanmış fakat proje maliyetinin çok yüksek olması nedeniyle çalışmalar iptal edilmiş ve neticede çok az miktarda AGM-65C üretilmiştir. Deniz piyadeleri daha sonraki yıllarda lazer güdümlü AGM-65E modelinden temin etmiştir.
AGM-65'in ilk varyantları hedef yakalama ve kilitlenme için gereken zaman süreci nedeniyle tek kişilik uçaklar için uygun değildir. Kimi bölgelerde kötü görüş mesafesi koşulları hedef bulma mesafesini kısaltmakta ve yüksek süratli uçak pilotları silah sistemini kullanacak zaman bulamamaktaydı. Hughes çalışanları bu soruna çözüm olarak elektro-optik güdüm yerine kızılötesi (IR) güdümlü AGM-65D'yi ortaya çıkarmıştır. D modelinin çalışma prensibi A ve B tipine benzemekle birlikte bu tipte TV yerine kokpitte termal bir imaj görüntülenmektedir. AGM-65D, SLAM ve (V)2/B bombalarında da kullanılan WGU-10/B kızılötesi görüntüleme IIR (imaging infrared) arayıcıya sahiptir. Bu arayıcı sayesinde füze gece ve kötü hava şartlarında da kullanılabilmekte ve AGM-65A varyantına göre neredeyse iki kat daha uzun menzile sahip olmaktadır. AGM-65D'nin tasarım çalışmalarına 1977'de başlanmıştır. İlk fabrikasyon ürün 1983'te ABD Hava Kuvvetlerine teslim edilmiş ve ilk operasyonel kabiliyete Şubat 1986'da erişilmiştir. AGM-65D ayrıca motor izi düşürülmüş Thiokol TX-633 motora sahip ilk varyanttır.
Yüksek maliyeti nedeniyle AGM-65C üretiminden vazgeçilince ABD Deniz Piyadeleri ve Hughes firması lazer güdümlü daha ucuz bir varyant üzerinde çalışmalara başladı. Yapılan çalışmalar sonucunda WGU-9/B lazer güdüm sistemine ve 136 kg ağırlığındaki WDU-24/B patlayıcıya sahip olan AGM-65E ortaya konmuştur.
AGM-65F
AGM-65F, tarafından kullanılan ve donanma uçakları için özel geliştirilmiş varyanttır. IIR güdüm sistemi AGM-65D ile harp başlığı ve güç kaynağı AGM-65E ile aynıdır. Füzenin uçuş özellikleri Su üstü hedeflere en uygun olacak şekilde düzenlenmekle birlikte kara hedeflerine karşı da kullanılabilmektedir.
AGM-65G
AGM-65G, ABD Hava Kuvvetleri için geliştirilmiştir. AGM-65D varyantı ile aynı IIR güdüm sistemine sahip olmakla birlikte daha uzun menzilden hedef bulabilmesi için bazı yazılım geliştirmeleri yapılmıştır. 136 kiloluk etkin bir HE PBX-AF harp başlığı bulunur. Operasyonel ilk AGM-65G füzesi 1989'da hizmete girmiştir.
AGM-65K
AGM-65K, 1200 adet B,D ve G versiyonu füzenin yeni bir elektro-optik tarayıcı ve yazılımlarla donatılmaları sonucu ortaya çıkan bir versiyondur. Eski görüntüleme arayıcıları CCD dijital elektro-optik tarayıcılar ile değiştirilmiş böylece pilotun 2-3 kat daha uzun aydınlatma menzilinden daha net görüntü alması sağlanmıştır. K versiyonu, termal görüş sağlayan FLIR (Forward Looking Infrared - Kızılötesi İleri Görüş) sistemi sayesinde gece de yüksek etkinlik gösterebilmektedir.
Platformlar
AGM-65 füzeleri A-4, A-6, A-7, AV-8B, A-10, F-4, F-5, F-15, F-16, (F/A-18), F-111, , Tornado, Harrier, , , , uçakları ve AH-1, helikopterleri tarafından kullanılabilmektedir. Yüksek bakım ve idame masraflarına rağmen dış pazarda önemli bir yer edinen AGM-65'lerin üretimine 1999'da son verilmiştir.
Operasyonel Kullanım
AGM-65 Maverick füzeleri ilk defa Vietnam Savaşı'nda çok sınırlı olarak kullanılmıştır. Operasyonel kabiliyetinin geliştirilmesi gerektiği düşüncesiyle beraber geleceğe yönelik olarak başarılı bulunmuştur. USAF jetleri tarafından fırlatılan 18 adet AGM-65A'dan 13'ü hedefe isabet sağlamıştır.
1973'teki Yom Kippur Savaşı'nda İsrail F-4'leri Mısır hedeflerine 50 adet AGM-65A fırlatmış, bunlardan 47'si isabet sağlamıştır. İsrail, 1982'deki Lübnan İşgali sırasında da 20 adet AGM-65 fırlatılmış ve hepsi hedefe isabet kaydetmiştir.
1980 ile 1988 arasında yaşanan İran-Irak Savaşı'nda İran F-4 ve F-5 uçakları tarafından AGM-65'ler yoğun şekilde Irak kara ve deniz hedeflerine karşı kullanılmış, önemli ölçüde başarı kaydedilmiştir.
I. Körfez Savaşı'nda A-10, F-4E ve F-16 uçakları tarafından 5.296 adet AGM-65 fırlatılmış ve Irak hava savunması ile zırhlı birlikleri bu füzeler çökertmiştir. Anti-tank saldırılarında IR güdümlü versiyonlar % 85, lazer güdümlü versiyonlar % 66 isabet oranı kaydetmiştir. Bu savaşta AGM-65'ler ortalama 1.2 m CEP (Dairesel Hata Olasılığı) ile etkinlik göstermiştir.
AGM-65'ler ayrıca 1989'da Panama'da, 1999'da Kosova'da, 2001'de Afganistan'da ve 2003'te Irak'ta kullanılmıştır.
Türk Hava Kuvvetlerinde AGM-65 Maverick
Türk Hava Kuvvetlerinin ihtiyaçları çerçevesinde ABD'den 550 adet AGM-65A/B ve 274 adet AGM-65G (1991-1993 yılları arasında) satın alınmıştır. Bu füzeler envanterdeki F-16 Fighting Falcon ve F-4 Phantom II uçakları tarafından kullanılmaktadır. G modeli füzeler suüstü hedeflere taarruz kabiliyetine de sahiptir. A/B modeli füzelerin bir kısmı raf ömrünü tamamlayarak hizmet dışına çıkarılmıştır.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
AGM 65 Maverick Amerikali Hughes Gunumuzde Raytheon firmasi tarafindan gelistirilen yakin hava destegi dusman hava savunmasinin bastirilmasi kritik dusman birimlerinin imhasi gibi gorevlerde kullanilan gudumlu bir havadan karaya taktik taarruz fuzesidir AGM 65 MaverickGenel OzelliklerAGM 65 Maverick ozellikle tank ve zirhli araclarin hava savunma sistemlerinin her turlu kara ulasim araclarinin kucuk ve orta tonajli gemilerin binalarin ve yakit depolarinin yok edilmesinde kullanilmakta olup kullanicisina stand off saldiri kabiliyeti ile yuksek vurus gucu saglamaktadir Bugune kadar cesitli versiyonlarda 40 000 den fazla uretilmis ve bunlardan 1221 tanesi atis testlerinde kullanilmistir Testlerde 86 gibi yuksek bir isabet oranina ulasilmistir Tank buyuklugundeki hedeflere yapilan atislarda hedefi kacirma mesafesi 3 ft 0 91 m olmustur Harp basligi ikinci derecede infilak etkisi olan bir patlayici unite olup hareketli veya sabit zirhli araclar kamyonlar toplar SAM fuze ve bunlara bagli radar sistemi ile hangar ya da parkta duran cok cesitli taktik hedeflere karsi etkindir Fuzenin harp basligi arayicinin arkasindadir fakat arayicida bulunan bir tunel patlayicidan cikan gaz jetinin disari cikmasini saglar Fuze ateslendikten sonra kati yakitli roket motorunun verdigi ilk hizla bir sure belirli bir rota uzerinde ucar Fuzenin tum versiyonlari hemen hemen ayni atis zonuna sahiptir Fuze 60 dereceye kadar dalislarda ateslenebilir ve azami atis irtifalari da 10 000 12 000 m arasinda degisebilir Bu irtifalar uzerinde fuze aerodinamik olarak dengesiz olmaktadir Azami menzil ise ucagin irtifa ve suratine gore degismekte olup 12 000 metre irtifa ve 1 2 mach suratte 30 km alcak irtifa ve 0 5 mach suratte 13 km olur Fuzenin ateslenmesi icin belirli bir minimum irtifa yoktur fakat minimum atesleme menzili ucagin patlayan harp basligindan kurtulmasi icin gerekli mesafeye baglidir Tarihce amp VersiyonlarAGM 65 M 48 tankina karsi denemede AGM 65 Maverick fuzesinin gelistirilmesine 1960 li yillarin ortalarinda Bullpup fuzesinin Guneydogu Asya daki catismalarda sergiledigi basarisizlik sonucunda baslanmistir Hughes Su anki Raytheon ve Rockwell firmalari ZAGM 65 adiyla calismalara baslamislar ve 1968 de Hughes projenin ana yuklenicisi secilmistir Ilk gudumsuz XAGM 65A prototipi Eylul 1969 da denenmis ve ayni yilin Aralik ayinda ilk gudumlu prototipin denemesi gerceklestirilmistir Calismalar tamamlanarak Agustos 1972 de seri uretim ilk AGM 65A ABD Hava Kuvvetleri ne teslim edilmistir AGM 65A AGM 65 ailesinin seri uretim ilk fuzesi olan AGM 65A Thiokol TX 481 SR109 TC 1 cift itkili kati yakitli motora ve Elektro optik E O gudum sistemine sahiptir Fuzenin burnunda yer alan TV kamerasindan elde edilen goruntu kokpitteki ekrana aktarilir Pilot hedefi sectikten sonra kokpit ekraninda gorunen TV imajini kullanarak hedefi nisangah noktasi ile ayni hizaya getirip kilitler TV imaji fuzenin arayici hafizasina kaydedilerek fuze ateslenir Fuze ateslendikten sonra AGM 65A hafizasina yuklenmis goruntuyu yeni elde ettigi goruntulerle karsilastirarak takip eder ve hedefe ulasir Carpismanin ardindan funye 57 kg agirligindaki WDU 20B patlaticiyi atesler ve hedef imha edilir AGM 65A nin yapilan testler sonucunda 1 5 m 5 ft CEP orani Dairesel Hata Ihtimali oldugu belirtilmektedir AGM 65B AGM 65B gudum sistemi olarak A modeliyle aynidir fakat TV kamerasindan elde edilen hedef imaji kokpit ekraninda buyutulebilir ve daha detayli gosterilebilir Bu sayede pilot A modeline gore sececegi hedefi daha kolay tespit ederek daha uzak mesafeden hedefe kilitlenme ve daha kucuk hedefleri saldiri yetenegine sahip olur En buyuk dezavantaji ucagin sabit kilitlenmeyi saglamak icin hedefi 8 saniye boyunca kilitte tutma mecburiyeti olmasidir 1978 yilinda kadar TV gudumlu 25 000 den fazla AGM 65A ve AGM 65B uretilmistir AGM 65C D E AGM 65C yari aktif lazer gudumune sahip olup Amerikan Deniz Piyadeleri US Marines icin gelistirilmistir Deniz piyadelerine yakin hava destegi saglamasi amaciyla hazirlanmistir ve 113 kg lik MK 19 patlayici basliga sahiptir Ocak 1977 de tasarim calismalarina baslanmis fakat proje maliyetinin cok yuksek olmasi nedeniyle calismalar iptal edilmis ve neticede cok az miktarda AGM 65C uretilmistir Deniz piyadeleri daha sonraki yillarda lazer gudumlu AGM 65E modelinden temin etmistir F 16 ucagindan AGM 65 firlatilisi AGM 65 in ilk varyantlari hedef yakalama ve kilitlenme icin gereken zaman sureci nedeniyle tek kisilik ucaklar icin uygun degildir Kimi bolgelerde kotu gorus mesafesi kosullari hedef bulma mesafesini kisaltmakta ve yuksek suratli ucak pilotlari silah sistemini kullanacak zaman bulamamaktaydi Hughes calisanlari bu soruna cozum olarak elektro optik gudum yerine kizilotesi IR gudumlu AGM 65D yi ortaya cikarmistir D modelinin calisma prensibi A ve B tipine benzemekle birlikte bu tipte TV yerine kokpitte termal bir imaj goruntulenmektedir AGM 65D SLAM ve V 2 B bombalarinda da kullanilan WGU 10 B kizilotesi goruntuleme IIR imaging infrared arayiciya sahiptir Bu arayici sayesinde fuze gece ve kotu hava sartlarinda da kullanilabilmekte ve AGM 65A varyantina gore neredeyse iki kat daha uzun menzile sahip olmaktadir AGM 65D nin tasarim calismalarina 1977 de baslanmistir Ilk fabrikasyon urun 1983 te ABD Hava Kuvvetlerine teslim edilmis ve ilk operasyonel kabiliyete Subat 1986 da erisilmistir AGM 65D ayrica motor izi dusurulmus Thiokol TX 633 motora sahip ilk varyanttir Yuksek maliyeti nedeniyle AGM 65C uretiminden vazgecilince ABD Deniz Piyadeleri ve Hughes firmasi lazer gudumlu daha ucuz bir varyant uzerinde calismalara basladi Yapilan calismalar sonucunda WGU 9 B lazer gudum sistemine ve 136 kg agirligindaki WDU 24 B patlayiciya sahip olan AGM 65E ortaya konmustur AGM 65F AGM 65F tarafindan kullanilan ve donanma ucaklari icin ozel gelistirilmis varyanttir IIR gudum sistemi AGM 65D ile harp basligi ve guc kaynagi AGM 65E ile aynidir Fuzenin ucus ozellikleri Su ustu hedeflere en uygun olacak sekilde duzenlenmekle birlikte kara hedeflerine karsi da kullanilabilmektedir AGM 65G AGM 65G ABD Hava Kuvvetleri icin gelistirilmistir AGM 65D varyanti ile ayni IIR gudum sistemine sahip olmakla birlikte daha uzun menzilden hedef bulabilmesi icin bazi yazilim gelistirmeleri yapilmistir 136 kiloluk etkin bir HE PBX AF harp basligi bulunur Operasyonel ilk AGM 65G fuzesi 1989 da hizmete girmistir AGM 65K AGM 65K 1200 adet B D ve G versiyonu fuzenin yeni bir elektro optik tarayici ve yazilimlarla donatilmalari sonucu ortaya cikan bir versiyondur Eski goruntuleme arayicilari CCD dijital elektro optik tarayicilar ile degistirilmis boylece pilotun 2 3 kat daha uzun aydinlatma menzilinden daha net goruntu almasi saglanmistir K versiyonu termal gorus saglayan FLIR Forward Looking Infrared Kizilotesi Ileri Gorus sistemi sayesinde gece de yuksek etkinlik gosterebilmektedir PlatformlarYF 20 ucagindan AGM 65 firlatilisi AGM 65 fuzeleri A 4 A 6 A 7 AV 8B A 10 F 4 F 5 F 15 F 16 F A 18 F 111 Tornado Harrier ucaklari ve AH 1 helikopterleri tarafindan kullanilabilmektedir Yuksek bakim ve idame masraflarina ragmen dis pazarda onemli bir yer edinen AGM 65 lerin uretimine 1999 da son verilmistir Operasyonel KullanimAGM 65 Maverick fuzeleri ilk defa Vietnam Savasi nda cok sinirli olarak kullanilmistir Operasyonel kabiliyetinin gelistirilmesi gerektigi dusuncesiyle beraber gelecege yonelik olarak basarili bulunmustur USAF jetleri tarafindan firlatilan 18 adet AGM 65A dan 13 u hedefe isabet saglamistir 1973 teki Yom Kippur Savasi nda Israil F 4 leri Misir hedeflerine 50 adet AGM 65A firlatmis bunlardan 47 si isabet saglamistir Israil 1982 deki Lubnan Isgali sirasinda da 20 adet AGM 65 firlatilmis ve hepsi hedefe isabet kaydetmistir 1980 ile 1988 arasinda yasanan Iran Irak Savasi nda Iran F 4 ve F 5 ucaklari tarafindan AGM 65 ler yogun sekilde Irak kara ve deniz hedeflerine karsi kullanilmis onemli olcude basari kaydedilmistir I Korfez Savasi nda A 10 F 4E ve F 16 ucaklari tarafindan 5 296 adet AGM 65 firlatilmis ve Irak hava savunmasi ile zirhli birlikleri bu fuzeler cokertmistir Anti tank saldirilarinda IR gudumlu versiyonlar 85 lazer gudumlu versiyonlar 66 isabet orani kaydetmistir Bu savasta AGM 65 ler ortalama 1 2 m CEP Dairesel Hata Olasiligi ile etkinlik gostermistir AGM 65 ler ayrica 1989 da Panama da 1999 da Kosova da 2001 de Afganistan da ve 2003 te Irak ta kullanilmistir Turk Hava Kuvvetlerinde AGM 65 MaverickTurk Hava Kuvvetlerinin ihtiyaclari cercevesinde ABD den 550 adet AGM 65A B ve 274 adet AGM 65G 1991 1993 yillari arasinda satin alinmistir Bu fuzeler envanterdeki F 16 Fighting Falcon ve F 4 Phantom II ucaklari tarafindan kullanilmaktadir G modeli fuzeler suustu hedeflere taarruz kabiliyetine de sahiptir A B modeli fuzelerin bir kismi raf omrunu tamamlayarak hizmet disina cikarilmistir Kaynakca