Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abazaca (Abazaca: Абаза Бызшва, Abaza Bızşva), Kuzeybatı Kafkas dillerinden biridir. Abazaların konuştuğu bu dil, Abhazca ile yakın akrabadır. Bugün, Kuzey Kafkasya'da 40.000 kişi tarafından konuşulur. Abazaların önemli bölümü (%75) 1864 göçüyle Osmanlı topraklarına sürülmüşlerdir. Büyük sürgünden sonra anayurtlarında (Karaçay-Çerkesya) kalan 10.000 kişi bugün tekrar 40.000 nüfusa ulaşmıştır.
| Abazaca | |
|---|---|
| Абаза Бызшва | |
| Telaffuz | Abaza Byzšwa |
| Bölge | Kafkasya, Anadolu |
| Etnisite | Abazalar |
| Konuşan sayısı | 47,880 (2010) |
| Dil ailesi | Kuzeybatı Kafkas dilleri
|
| Yazı sistemi | Kiril, Latin, Arap alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Karaçay-Çerkesya |
| Dil kodları | |
| ISO 639-3 | abq |
Abazaca, Kuzeybatı Kafkas dillerinin koluna dâhildir. Edebiyat ve yazım dili, çoğunluğun konuşmakta olduğu Aşuva lehçesi üzerine kurulmuştur. ise, Apsnı (Abhazya)’daki Abhaz-Abazalar tarafından kullanılmaktadır. Gerek Abhaz gerekse Abazalarının konuştukları diller, küçük farklılıkların dışında oldukça benzerdir. Her iki taraf da birbirinin konuşmalarını anlayabilmektedir. Özellikle Aşķarava Abazaların lehçeleri, Apsua lehçesi ile çok büyük benzerlik göstermektedir. Aşuva (Tapanta) lehçesi, Khubina-Albırğan ve Guım şeklinde iki ağza ayrılır.
Abazacanın yazılı edebiyat ve gramerinin oluşumu 1932 yılına dayanmaktadır. Bu tarihte oluşturulan Latin esaslı Abaza alfabesi, 1938'e kadar kullanılmıştır. 1938 Kiril esaslı olarak genişletilmiş Rus alfabesiyle değiştirilmiştir. Abazaca, Karaçay-Çerkes bölgesinde 1930'lu yıllardan başlayarak okullarda ders olarak okutulmaya başlanmıştır. Abazaca alanında ilk sistemli çalışmalar yapan kişi, Abazaca'da olduğu kadar Çerkesce'ye de büyük emekleri geçen Tobil Talistan (1879-1956) olmuştur. Jır Hamid başta olmak üzere onu örnek alan sonraki kuşaktaki birçok idealist Abaza aydını, Tolestan’ın açmış olduğu yolda ilerlemişlerdir.
Günümüzde Abazaca alanında çalışmalarda bulunan isimler olarak Çkuđu Mikail, Lağuç Camledin, Đıug Vladimir, Mixts Kerim, Khlıç Rauf, Tobil Melbahue Nuriye, Egdza Nazir ve Meremkul Vladimir’i saymak mümkündür.
Abazaca'ya uyarlanan alfabelerin oluşturulmasından sonra Abazaca gazeteler, edebi eserler ve çeşitli etnografik yayınlar basılmaya başlanmış, bunu takip eden yıllarda ise Karaçay-Çerkes bölge radyosunda Abazaca sesli yayına geçilmiştir. Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nde "Abazaşta" isimli haftalık Abazaca bir gazete yayınlanmaktadır. Ayrıca, Karaçay-Çerkes yerel televizyon kanalında haftada birkaç saat Abazaca yayın yapılmaktadır.
Ortografi
| А а [a] | Б б [b] | В в [v] | Г г [ɡ] | Гв гв [ɡʷ] | Гъ гъ [ɣ] | Гъв гъв [ɣʷ] | Гъь гъь [ɣʲ] |
| Гь гь [ɡʲ] | ГӀ гӀ [ʕ] | ГӀв гӀв [ʕʷ] | Д д [d] | Дж дж [dʒ] | Джв джв [dʒʷ] | Джь джь [d͡ʑ] | Дз дз [dz] |
| Е е [e] | Ё ё [jo] | Ж ж [ʒ] | Жв жв [ʒʷ] | Жь жь [ʑ] | И и [i] | Й й [j] | К к [k] |
| Кв кв [kʷ] | Къ къ [qʼ] | Къв къв [qʷʼ] | Къь къь [qʼʲ] | Кь кь [kʲ] | КӀ кӀ [kʼ] | КӀв кӀв [kʷʼ] | КӀь кӀь [kʲʼ] |
| Л л [l] | Ль ль [ɮ] | ЛӀ лӀ [ɬʼ] | М м [m] | Н н [n] | О о [o] | П п [p] | ПӀ пӀ [pʼ] |
| Р р [r] | С с [s] | Т т [t] | Тл тл [ɬ] | Тш тш [t͡ʃ] | ТӀ тӀ [tʼ] | У у [u/w] | Ф ф [f] |
| ФӀ фӀ [fʼ] | Х х [x] | Хв хв [xʷ] | Хъ хъ [q] | Хъв хъв [qʷ] | Хь хь [xʲ] | ХӀ хӀ [ħ] | ХӀв хӀв [ħʷ] |
| Ц ц [ts] | ЦӀ цӀ [tsʼ] | Ч ч [t͡ɕ] | Чв чв [tʃʷ] | ЧӀ чӀ [tʃʼ] | ЧӀв чӀв [tʃʷʼ] | Ш ш [ʃ] | Шв шв [ʃʷ] |
| ШӀ шӀ [t͡ʃʼ] | Щ щ [ɕ] | Ъ ъ [ˠ] | Ы ы [ə] | Э э [e] | Ю ю [ju] | Я я [ja] | Ӏ [ʔ] |
Dış bağlantılar
- Abaza Ethnologue raporu 12 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Abazaca konuşun: Abaza dilinin geçmişi, bugünü ve geleceği - Dünya Abaza Kongresi
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Haziran 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Aralık 2013.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abazaca Abazaca Abaza Byzshva Abaza Bizsva Kuzeybati Kafkas dillerinden biridir Abazalarin konustugu bu dil Abhazca ile yakin akrabadir Bugun Kuzey Kafkasya da 40 000 kisi tarafindan konusulur Abazalarin onemli bolumu 75 1864 gocuyle Osmanli topraklarina surulmuslerdir Buyuk surgunden sonra anayurtlarinda Karacay Cerkesya kalan 10 000 kisi bugun tekrar 40 000 nufusa ulasmistir AbazacaAbaza ByzshvaTelaffuzAbaza ByzswaBolgeKafkasya AnadoluEtnisiteAbazalarKonusan sayisi47 880 2010 Dil ailesiKuzeybati Kafkas dilleri AbazacaYazi sistemiKiril Latin Arap alfabesiResmi durumuResmi dilKaracay CerkesyaDil kodlariISO 639 3abq Abazaca Kuzeybati Kafkas dillerinin koluna dahildir Edebiyat ve yazim dili cogunlugun konusmakta oldugu Asuva lehcesi uzerine kurulmustur ise Apsni Abhazya daki Abhaz Abazalar tarafindan kullanilmaktadir Gerek Abhaz gerekse Abazalarinin konustuklari diller kucuk farkliliklarin disinda oldukca benzerdir Her iki taraf da birbirinin konusmalarini anlayabilmektedir Ozellikle Askarava Abazalarin lehceleri Apsua lehcesi ile cok buyuk benzerlik gostermektedir Asuva Tapanta lehcesi Khubina Albirgan ve Guim seklinde iki agza ayrilir Abazacanin yazili edebiyat ve gramerinin olusumu 1932 yilina dayanmaktadir Bu tarihte olusturulan Latin esasli Abaza alfabesi 1938 e kadar kullanilmistir 1938 Kiril esasli olarak genisletilmis Rus alfabesiyle degistirilmistir Abazaca Karacay Cerkes bolgesinde 1930 lu yillardan baslayarak okul larda ders olarak okutulmaya baslanmistir Abazaca alaninda ilk sistemli calismalar yapan kisi Abazaca da oldugu kadar Cerkesce ye de buyuk emekleri gecen Tobil Talistan 1879 1956 olmustur Jir Hamid basta olmak uzere onu ornek alan sonraki kusaktaki bircok idealist Abaza ay dini Tolestan in acmis oldugu yolda ilerlemislerdir Gunumuzde Abazaca alaninda calismalarda bulunan isimler olarak Ckuđu Mikail Laguc Camledin Điug Vladimir Mixts Kerim Khlic Rauf Tobil Melbahue Nuriye Egdza Nazir ve Meremkul Vladimir i saymak mumkundur Abazaca ya uyarlanan alfabelerin olusturulmasindan sonra Aba zaca gazeteler edebi eserler ve cesitli etnografik yayinlar basilmaya bas lanmis bunu takip eden yillarda ise Karacay Cerkes bolge radyosunda Abazaca sesli yayina gecilmistir Karacay Cerkes Cumhuriyeti nde Abazasta isimli haftalik Abazaca bir gazete yayinlanmaktadir Ayrica Karacay Cerkes yerel televizyon kanalinda haftada birkac saat Abazaca yayin yapilmaktadir OrtografiA a a B b b V v v G g ɡ Gv gv ɡʷ G g ɣ Gv gv ɣʷ G g ɣʲ G g ɡʲ GӀ gӀ ʕ GӀv gӀv ʕʷ D d d Dzh dzh dʒ Dzhv dzhv dʒʷ Dzh dzh d ʑ Dz dz dz E e e Yo yo jo Zh zh ʒ Zhv zhv ʒʷ Zh zh ʑ I i i J j j K k k Kv kv kʷ K k qʼ Kv kv qʷʼ K k qʼʲ K k kʲ KӀ kӀ kʼ KӀv kӀv kʷʼ KӀ kӀ kʲʼ L l l L l ɮ LӀ lӀ ɬʼ M m m N n n O o o P p p PӀ pӀ pʼ R r r S s s T t t Tl tl ɬ Tsh tsh t ʃ TӀ tӀ tʼ U u u w F f f FӀ fӀ fʼ H h x Hv hv xʷ H h q Hv hv qʷ H h xʲ HӀ hӀ ħ HӀv hӀv ħʷ C c ts CӀ cӀ tsʼ Ch ch t ɕ Chv chv tʃʷ ChӀ chӀ tʃʼ ChӀv chӀv tʃʷʼ Sh sh ʃ Shv shv ʃʷ ShӀ shӀ t ʃʼ Sh sh ɕ ˠ Y y e E e e Yu yu ju Ya ya ja Ӏ ʔ Dis baglantilarWikimedia IncubatorWikimedia Incubator de Abazaca Vikipedi deneme projesi bulunmaktadir Vikikitap Vikikitapta bu konu hakkinda daha fazla bilgi var Abazaca Abaza Ethnologue raporu 12 Kasim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Abazaca konusun Abaza dilinin gecmisi bugunu ve gelecegi Dunya Abaza KongresiKaynakca Arsivlenmis kopya 12 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Aralik 2013