Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Temmuz 2020) () |
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti; Kuzey Kafkasya'da bulunan, Rusya üyesi bir cumhuriyettir. Yüzölçümü 14.100 km²'dir. Başkenti Çerkessk olup, ikinci büyük kenti de Karaçayevsk'tir.
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti | |||||
| |||||
| Milli Marş: Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti Millî Marşı | |||||
| Konum | |||||
 | |||||
| Yönetim | |||||
| Ülke: |  Rusya | ||||
| Federâl Bölge: | Kuzey Kafkasya Federal Bölgesi | ||||
| Ekonomik Bölge: | |||||
| Başkent: | Çerkessk | ||||
| Cumhurbaşkanı: | |||||
| Genel bilgiler | |||||
| Yüzölçüm: | 14.300 km² (5.521 sq mi) | ||||
| Nüfus: | 478.500 | ||||
| - Yoğunluk: | 33 /km² (87 /sq mi) | ||||
| Diğer bilgiler | |||||
| Dili: | Karaçay-Balkar Türkçesi, Çerkesce (Kabartayca), Rusça, Nogay Türkçesi, Abazaca | ||||
| Kuruluş tarihi: | 1993 | ||||
| Kodu: | 90 | ||||
Coğrafya
Bölgede 130 adet göl vardır. Kafkasya'nın en yüksek dağı olan Elbruz, eğer Kafkaslar Avrupa'nın sınırı olarak kabul edilirse, Avrupa'nın en yüksek dağıdır. Karaçay rayonundaki önemli yaylalardandır. Bir tuz gölü de bulunur.
Ocak ayında sıcaklık ortalaması -3,2 °C, Temmuz ortalaması da +20,6 °C'dir.
Cumhuriyette altın, kömür ve kil yatakları işlenmektedir.
Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti'nin güneyi dağlık, güzel manzaralı, mineral suları ve küçük gölleri bulunan turistik bir yöredir. Kuzeye doğru akan ırmakların dar ve uzun vadilerinde sulama ile yoğun (intansif) tarım yapılır. Bu vadilerde 3–5 km aralıklarla köyler sıralanır. Küçük ve büyükbaş hayvancılık ve arıcılık önemlidir. Karaçaylar geleneklerine daha fazla bağlıdırlar.
Tarih
Modern Karaçay-Çerkasya'nın bulunduğu bölge 1829-1838 yılları arasında Rus hakimiyetine girmiştir. Ruslar, 1830'dan sonra, özellikle 1860'larda yoğunlaşmak üzere bölgeyi kolonize etmişlerdir.
12 Ocak 1922'de Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı "" (K-ÇÖO ya da kısaca Karaçay-Çerkesya) adıyla kuruldu. Oblast, 26 Nisan 1926'da merkezi Karaçayevsk kenti olan (KÖO) ve merkezi Çerkessk olan (ÇUO) biçiminde ikiye ayrıldı. ÇUO, 30 Nisan 1928'de "Çerkes Özerk Oblastı" (ÇÖO) adını aldı.
Çoğunlukla güneydeki dağlık kesim vadilerinde yaşayan Karaçaylar, İkinci Dünya Savaşı'nda, Sovyetler Birliği ile savaşmış Alman işgalcilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle 1943'te Kazakistan'a sürüldüler, ayrıca Balkarlar, İnguşlar, Çeçenler, Ahıska Türkleri, Kırım Tatarları ve Kalmuklar da aynı gerekçelerle Kazakistan, Özbekistan ve Kırgızistan gibi uzak yerlere sürüldüler ve özerk yönetimleri de kaldırıldı. Karaçay ve Balkarların ayrıldığı toprakların bir bölümü Gürcistan'a bağlandı ve buralara Svanlar yerleştirildi. Bu halklara 1956 yılında, Sovyet üst yönetimince alınan bir karar gereğince hakları geri verildi, 1957 yılında da eski özerk yönetimleri yeniden oluşturularak, sürgündekiler eski topraklarına kısmen geri getirildiler. Eski Karaçay toprakları, mevcut Çerkes Özerk Oblastı ile birleştirilerek, 1926 öncesinde olduğu gibi yeniden bir Karaçay-Çerkes Özerk Oblası oluşturuldu. Svanlar ise getirildikleri Gürcistan'a geri gönderildiler. 1957 sonrasında Karaçaylar, eski yerleri dışında, Çerkessk kentine, Adıge, Rus ve Abaza yerleşmeleri ile bu yerlerin çevrelerine de yerleştirildiler.
Demografi
Karaçay-Çerkesya'da 2010 nüfus sayımına göre 478.500 kişi yaşamaktadır. Bu verilere göre Toplam doğurganlık hızı 1.51 olmaktadır. Bölgede kullanılan dilleri Rusça, Karaçayca ile Balkarca (Karaçay-Balkarca), Çerkesçe, Abazaca ve Nogayca oluşturur.
Etnik gruplar
Cumhuriyet nüfusu içinde 2010'da Karaçaylar %41, Ruslar %31,6, Çerkesler %11,9 idi. Diğer gruplar içinde Abazalar %7,8, Nogaylar %3,4, Osetler (3,333 ya da %0,8), Ukraynalılar (3.331 ya da %0,8), Ermeniler (3.197 ya da %0,7), Tatarlar (2.021 ya da %0,5), diğer küçük gruplar da nüfusun %0,5'i idi.
| Etnik gruplar | 1926 sayımı | 1939 sayımı | 1959 sayımı | 1970 sayımı | 1979 sayımı | 1989 sayımı | 2002 sayımı | 2010 sayımı | Harita (2010 verileri) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Karaçaylar | 52.875 (%52) | 70.932 (%29,2) | 67.830 (%24,4) | 97.104 (%28,2) | 109.196 (%29,7) | 129.449 (%31,2) | 169.198 (%38,5) | 194,324 (%41,0) |  |
| Çerkesler | 16.186 (%15,9) | 17.667 (%7,3) | 24.145 (%8,7) | 31.190 (%9) | 34.430 (%9,4) | 40.241 (%9,7) | 49.591 (%11,3) | 56,466 (%11,9) | |
| Abazalar | 13.731 (%13,5) | 14.138 (%5,8) | 18.159 (%6,5) | 22.896 (%6,6) | 24.245 (%6,6) | 27.475 (%6,6) | 32.346 (%7,4) | 36,919 (%7,8) | |
| Ruslar | 2.593 (%2,6) | 118.785 (%48,8) | 141.843 (%51) | 162.442 (%47,1) | 165.451 (%45,1) | 175.931 (%42,4) | 147.878 (%33,6) | 150,025 (%31,6) | |
| Nogaylar | 6.263 (%6,2) | 6.869 (%2,8) | 8.903 (%3,2) | 11.062 (%3,2) | 11.872 (%3.2) | 12.993 (%3,1) | 14.873 (%3,4) | 15,654 (%3,3) | |
| Diğerleri | 9.961 (%9,8) | 14.810 (%6,1) | 17.079 (%6,1) | 19.957 (%5,8) | 21.917 (%6) | 28.881 (%7) | 25.584 (%5,8) | 18,892 (%4,0) |
Din
2012 yılında yürütülmüş ve yaklaşık 57 bin kişiye soruların yönetildiği bir ankete göre Karaçay-Çerkesya ahalisinin %64'ü İslam'a, %13'ü Rus Ortodoks Kilisesi'ne bağlıdır. Toplumun geri kalan %2'si Karaçay ve Çerkes yerli dinine, %2'si ise mezhepsiz Hristiyanlığa veya diğer Hristiyan mezheplerine mensuptur.
Bu inanışlara ek olarak toplumun %10'u "ruhani, ancak dindar değil" olmadıklarını, %3'ü ateist olduklarını belirtmiştir. Geriye kalan %6 ise ya diğer dinlere mensuptur ya da hangi dine mensup olduklarını belirtmemiştir.
Kaynakça
- ^ Russian Federal State Statistics Service 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde ..
- ^ "Arena: Atlas of Religions and Nationalities in Russia" 6 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Sreda, 2012.
- ^ 2012 Arena Atlas Religion Maps. "Ogonek", № 34 (5243), 27/08/2012. Retrieved 21/04/2017. .
Dış bağlantılar
| Wikimedia Commons'ta Karaçay-Çerkesya ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara Karacay Cerkesya haber gazete kitap akademik JSTOR Temmuz 2020 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Karacay Cerkes Cumhuriyeti Kuzey Kafkasya da bulunan Rusya uyesi bir cumhuriyettir Yuzolcumu 14 100 km dir Baskenti Cerkessk olup ikinci buyuk kenti de Karacayevsk tir Karacay Cerkes CumhuriyetiBayrak ArmaMilli Mars Karacay Cerkes Cumhuriyeti Milli MarsiKonumKaracay Cerkes CumhuriyetiKaracay CerkesYonetimUlke RusyaFederal Bolge Kuzey Kafkasya Federal BolgesiEkonomik Bolge Baskent CerkesskCumhurbaskani Genel bilgilerYuzolcum 14 300 km 5 521 sq mi Nufus 478 500 Yogunluk 33 km 87 sq mi Diger bilgilerDili Karacay Balkar Turkcesi Cerkesce Kabartayca Rusca Nogay Turkcesi AbazacaKurulus tarihi 1993Kodu 90CografyaKaracay Cerkesya haritasi Bolgede 130 adet gol vardir Kafkasya nin en yuksek dagi olan Elbruz eger Kafkaslar Avrupa nin siniri olarak kabul edilirse Avrupa nin en yuksek dagidir Karacay rayonundaki onemli yaylalardandir Bir tuz golu de bulunur Ocak ayinda sicaklik ortalamasi 3 2 C Temmuz ortalamasi da 20 6 C dir Cumhuriyette altin komur ve kil yataklari islenmektedir Karacay Cerkes Cumhuriyeti nin guneyi daglik guzel manzarali mineral sulari ve kucuk golleri bulunan turistik bir yoredir Kuzeye dogru akan irmaklarin dar ve uzun vadilerinde sulama ile yogun intansif tarim yapilir Bu vadilerde 3 5 km araliklarla koyler siralanir Kucuk ve buyukbas hayvancilik ve aricilik onemlidir Karacaylar geleneklerine daha fazla baglidirlar TarihModern Karacay Cerkasya nin bulundugu bolge 1829 1838 yillari arasinda Rus hakimiyetine girmistir Ruslar 1830 dan sonra ozellikle 1860 larda yogunlasmak uzere bolgeyi kolonize etmislerdir 12 Ocak 1922 de Rus Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti ne bagli K COO ya da kisaca Karacay Cerkesya adiyla kuruldu Oblast 26 Nisan 1926 da merkezi Karacayevsk kenti olan KOO ve merkezi Cerkessk olan CUO biciminde ikiye ayrildi CUO 30 Nisan 1928 de Cerkes Ozerk Oblasti COO adini aldi Cogunlukla guneydeki daglik kesim vadilerinde yasayan Karacaylar Ikinci Dunya Savasi nda Sovyetler Birligi ile savasmis Alman isgalcilerle is birligi yaptiklari gerekcesiyle 1943 te Kazakistan a surulduler ayrica Balkarlar Inguslar Cecenler Ahiska Turkleri Kirim Tatarlari ve Kalmuklar da ayni gerekcelerle Kazakistan Ozbekistan ve Kirgizistan gibi uzak yerlere surulduler ve ozerk yonetimleri de kaldirildi Karacay ve Balkarlarin ayrildigi topraklarin bir bolumu Gurcistan a baglandi ve buralara Svanlar yerlestirildi Bu halklara 1956 yilinda Sovyet ust yonetimince alinan bir karar geregince haklari geri verildi 1957 yilinda da eski ozerk yonetimleri yeniden olusturularak surgundekiler eski topraklarina kismen geri getirildiler Eski Karacay topraklari mevcut Cerkes Ozerk Oblasti ile birlestirilerek 1926 oncesinde oldugu gibi yeniden bir Karacay Cerkes Ozerk Oblasi olusturuldu Svanlar ise getirildikleri Gurcistan a geri gonderildiler 1957 sonrasinda Karacaylar eski yerleri disinda Cerkessk kentine Adige Rus ve Abaza yerlesmeleri ile bu yerlerin cevrelerine de yerlestirildiler DemografiKaracay Cerkesya da 2010 nufus sayimina gore 478 500 kisi yasamaktadir Bu verilere gore Toplam dogurganlik hizi 1 51 olmaktadir Bolgede kullanilan dilleri Rusca Karacayca ile Balkarca Karacay Balkarca Cerkesce Abazaca ve Nogayca olusturur Etnik gruplar Cumhuriyet nufusu icinde 2010 da Karacaylar 41 Ruslar 31 6 Cerkesler 11 9 idi Diger gruplar icinde Abazalar 7 8 Nogaylar 3 4 Osetler 3 333 ya da 0 8 Ukraynalilar 3 331 ya da 0 8 Ermeniler 3 197 ya da 0 7 Tatarlar 2 021 ya da 0 5 diger kucuk gruplar da nufusun 0 5 i idi Etnik gruplar 1926 sayimi 1939 sayimi 1959 sayimi 1970 sayimi 1979 sayimi 1989 sayimi 2002 sayimi 2010 sayimi Harita 2010 verileri Karacaylar 52 875 52 70 932 29 2 67 830 24 4 97 104 28 2 109 196 29 7 129 449 31 2 169 198 38 5 194 324 41 0 Etnik dagilim Cerkesler 16 186 15 9 17 667 7 3 24 145 8 7 31 190 9 34 430 9 4 40 241 9 7 49 591 11 3 56 466 11 9 Abazalar 13 731 13 5 14 138 5 8 18 159 6 5 22 896 6 6 24 245 6 6 27 475 6 6 32 346 7 4 36 919 7 8 Ruslar 2 593 2 6 118 785 48 8 141 843 51 162 442 47 1 165 451 45 1 175 931 42 4 147 878 33 6 150 025 31 6 Nogaylar 6 263 6 2 6 869 2 8 8 903 3 2 11 062 3 2 11 872 3 2 12 993 3 1 14 873 3 4 15 654 3 3 Digerleri 9 961 9 8 14 810 6 1 17 079 6 1 19 957 5 8 21 917 6 28 881 7 25 584 5 8 18 892 4 0 Din 2012 de Karacay Cerkesya da din Sreda Arena Atlas Rus Ortodoks Kilisesi 13 2Diger Hristiyanlar 1 8Islam 64Yerli inanclar 2Ruhani ama dindar degil 10Ateizm ve dinsizlik 3Diger belirtmemis 6 2012 yilinda yurutulmus ve yaklasik 57 bin kisiye sorularin yonetildigi bir ankete gore Karacay Cerkesya ahalisinin 64 u Islam a 13 u Rus Ortodoks Kilisesi ne baglidir Toplumun geri kalan 2 si Karacay ve Cerkes yerli dinine 2 si ise mezhepsiz Hristiyanliga veya diger Hristiyan mezheplerine mensuptur Bu inanislara ek olarak toplumun 10 u ruhani ancak dindar degil olmadiklarini 3 u ateist olduklarini belirtmistir Geriye kalan 6 ise ya diger dinlere mensuptur ya da hangi dine mensup olduklarini belirtmemistir Kaynakca Russian Federal State Statistics Service 25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Arena Atlas of Religions and Nationalities in Russia 6 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde Sreda 2012 2012 Arena Atlas Religion Maps Ogonek 34 5243 27 08 2012 Retrieved 21 04 2017 Dis baglantilarWikimedia Commons ta Karacay Cerkesya ile ilgili ortam dosyalari bulunmaktadir