Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abbas Abbas Ali oğlu Çayhorski (Azerice: Abbas Çayxorski, 21 Ocak 1917 Hacıbuyur - 30 Kasım 2008 Reno), Azerbaycanlı profesör, kimya bilimleri doktoru ve neptunyum elementinin kimyasında araştırmacıydı. Çayhorski, SSCB'nin nükleer reaktörlerinin kabulüyle ilgili Devlet Komisyonu başkanı (1969-1991) olmuş,Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisinin fahri doktoru adını almış, SSCB Devlet Ödülü sahibi olmuştur.
Abbas Çayhorski | |
|---|---|
 | |
| Doğum | Abbas Abbas Ali oğlu Çayhorski 17 Ocak 1917 Çahırlı, Erivan Guberniyası |
| Ölüm | 30 Kasım 2008 (91 yaşında) Reno, Nevada, ABD |
| Milliyet | Azerbaycanlı |
| Vatandaşlık |  Sovyetler Birliği ABD |
| Eğitim | Bakü Devlet Üniversitesi Leningrad Üniversitesi |
| Kariyeri | |
| Dalı | kimya |
İlk yılları
Ailesi ve eğitimi
Abbas Abbas Ali oğlu Çayhorski, 21 Ocak 1917'de bugünkü Ermenistan topraklarında bulunan Erivan Guberniyası'nın 'nın Çahırlı köyünde etnik Azerbaycanlı olan Abbasali Bey'in ailesinde doğmuştur.I. Dünya Savaşı'ında, 1918'de Ermenistan'da Azerbaycanlıların etnik temizliğe uğraması sonuçunda ailesi farklı zamanlarda Ağdam, Göyçay ve Ağdaş bölgelerine yerleşmişti. Çocukluğu ve gençlik yılları Ağdaş'ta geçmiştir. Burada liseyi bitirmiş ve ardından Bakü'de teknik okula girmiştir. Çayhorski'nin babası Abbasali 1920'lerin ortasında tutuklanmış ve bildirildiğine göre 1930'larda sürgünde ölmüştür. Abbas Çayhorski, yüksek öğrenimini 1939'dan itibaren Bakü Devlet Üniversitesi Kimya Fakültesi'nde almıştır.
Çarlık Rusyası döneminde soylular doğdukları yere uygun bir soyadı almışlardır. Abbas Çayhorski'nin Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan oğlu Alexander röportajlarından birinde şöyle demişti:
Bizim büyük büyükbabamız çok dindar bir adamdı. Bu nedenle "Çahırlinski" soyadını almamıştı. Bu nedenle Çayhorlu soyadını seçiyor. Büyükbabam I. Dünya Savaşı sırasında Polonya'ya sürülmüştü. Polonyalılar ona Çayhoyski soyadını vermiştiler.
II. Dünya Savaşı
II. Dünya Savaşı'nın Sovyetler Birliği'nde başlaması nedeniyle Abbas Çayhorski üniversitedeki eğitimini bırakıp cepheye gitmişti. Bakü Topçu Okulu'nda 2 ay okumuş ve Ağustos 1941'den itibaren Güney, Kafkasya, Kırım ve Kuzey Kafkasya cephelerinde savaşmıştır. Çayhorski, Ağustos 1942'de yaralanmış ve hastaneye kaldırılmıştır. İyileşmesinin ardından çavuş rütbesiyle cepheye dönen Çayhorski, 48. Piyade Alayı'nın telefon muhabere bölümüne önderlik etmiş ve Ocak 1945'te Kaliningrad yönündeki savaşlarda ikinci kez yaralanmıştır. Aynı yılın Şubat ayında kendisine 3. derece Şeref Nişanı verilmiştir. 21 Nisan 1945'te Abbas Çayhorski, Pillau şehri (şimdiki Baltiysk, Kaliningrad Oblastı) uğruna yapılan savaşlarda bir kez daha öne çıkmış ve Haziran ayında Altın Yıldız Madalyasıyla ödüllendirilmiştir.
Bilimsel faaliyeti
Savaştan sonra Bakü'ye dönen Çayhorski, üniversitede eğitimine devam etmeye başlamış ve kısa süre sonra SSCB Halk Komiserleri Konseyi'nın kararıyla Leningrad Üniversitesi Kimya Fakültesi'nin 4. yılına, yeni açılan radyokimya bölümüne öğretmen olarak transfer edilmiştir. Çayhorski 2004'te Bakü'de yaptığı bir röportajda bu konuda şunları söylemişti:
Ülkedeki radyokimya bölümü, Hiroşima'dan birkaç ay sonra, 1945'in sonunda LDU'da açılmıştı. Kendi atom bombasını yaratmak için sadece Sovyet biliminin tüm gücü kullanılmamıştı. Tüm ülke demek daha doğru olurdu. Yeni bölüm için SSCB'nin önde gelen tüm üniversitelerinden en iyi öğrenciler seçilmişti.
1947'de Çelyabinsk'teki Atom Merkezine çalışmaya gönderilmiş ve burada İgor Kurçatov ile birlikte çalışmaya başlamıştı. Abbas Çayhorski, öğrenci arkadaşı Yevgeniya Romanova (Çayhorskaya) ile evlenmiş ve oğlu Alexander, 1953'te Çelyabinsk'te doğmuştur.
"Çelyabinsk–40" (şimdiki şehri) adlı bölgede çalışan Kurçatov, bir uranyum reaktörü üzerinde çalışmıştır. SSCB'nin her yerinden en eğitimli genç kimyagerler buraya gönderilmiş ve Çayhorski de onlardan biriydi. Kurçatov'un araştırması sırasında yeni bir ihtiyaç ortaya çıkmış ve özel bir vakum cihazının yaratılması konusunda doğrudan Moskova'ya rapor vermişti. Moskova'dan gelen bilgiye göre bu tesis en az bir yıl içinde oluşturula bilirdi. Kurçatov araştırmayı bırakmak istememişti ve alternatif yollar aramaya başlamış, bu konuyu yanında çalışan genç kimyagerlerle konuşmuştur. Toplantıda kimyagerkeru bir araya toplayan Kurçatov, onlara bu cihazın kısa sürede hazırlanmasının önemli olduğunu anlatmıştı. Abbas Çayhorski Kurçatov'a bu işi yapabileceğini bildirmişti, Kurçatov bunu onaylamıştı. Çayhorski bir ay içinde vakum cihazının projesini Kurçatov'a sunmuştu. Çayhorski'nin adı Sovyet kimyasındaki kimyagerler arasında bu olaydan sonra tanınmıştır.
1969'da Abbas Çayhorski, atom enerjisinin barışçıl kullanımı için SSCB Devlet Komisyonu başkanlığına atanmış ve SSCB'nin çöküşüne kadar 22 yıl boyunca bu görevde kalmıştı. Teorik bilimsel araştırmaları SSCB'de büyük takdir görmüştü. Abbas Çayhorski, neptünyum elementinin kimyası alanında dünyaca ünlü bir araştırmacıydı.Periyodik tablonun bir modifikasyonu olan, 1970'de hazırladığı periyodik element tablosu, iki yıl sonra SSCB'de radyokimya alanında öğretmenler için ileri eğitim kursları müfredatına dahil edilmişti. 1978'de Çayhorski, dünyadaki neptunyum kimyası üzerine tek çalışma olan "Neptün Kimyası" monografisini yayınlamıştı.
Bilimsel çalışmaları
Abbas Çayhorski'nin atom endüstrisi başkanı akademisyen İgor Kurçatov liderliğinde atom endüstrisindeki uranyum-grafit nükleer reaktörünün endüstriyel güvenliği üzerine çalışmaları:
- Uranyum reaktöründe sıcaklığa, üflenen gazdaki oksijen miktarına ve üflenen gazın hızına bağlı olarak grafit oluşumu;
- Zamanın ve nükleer reaktif radyasyonun bir fonksiyonu olarak güç ışınlama sürecinde endüstriyel nükleer grafitin çözünme hızını incelemek.
- SSCB'de güvenli bir endüstriyel uranyum-grafit reaktörü yaratma sorununa ilişkin Devlet projesinin baş yöneticisi olarak faaliyeti.
- Plütonyum üreten bir nükleer reaktörde grafit yanması ve fiziksel parçalanmanın analitik olarak belirlenmesi için yöntemler geliştirmiştir: a) ışınlama süresine bağlı olarak; b) radyasyon enerjisinin gücüne ve kuvvetine bağlı olarak.
- Neptunyum-237 ve plütonyum-238'in plütonyum üretiminin radyoaktif atıklarından ve ışınlanmış neptunyum-237'den ayrılması ve saflaştırılması için teknolojik süreçlerin geliştirilmesi, "Neptunyum-237'nin ayrılmasına yönelik teknolojik süreçlerin ve üretimde neptunyum ve plütonyum analiz yöntemlerinin iyileştirilmesi.
Kaynakça
- Notlar
- ^ a b c d e f g . oxu.az. 26 Nisan 2019. 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.
- ^ Abbasov et al. 2019, s. 25.
- ^ . trend.az (Rusça). 15 Şubat 2008. 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2022.
- ^ a b c Abbasov et al. 2019, s. 10.
- ^ . modern.az. 26 Ağustos 2014. 10 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2022.
- ^ a b c Abbasov et al. 2019, s. 11.
- ^ Abbasov et al. 2019, s. 12.
- ^ Abbasov et al. 2019, s. 15.
- ^ Abbasov et al. 2019, s. 13.
- ^ Abbasov et al. 2019, s. 26.
- Genel
- ; ; Tağıyeva, Almaz; Əliyeva (2019). D.İ.Mendeleyevin dövri qanunun kəşfinin 150 illiyi ilə əlaqədar olaraq elementlərin dövri cədvəlinin yaranma tarixinə ekskursiya və Abbas Çayxorski həqiqətləri (PDF) (Azerice). Bakı: .
Dış bağlantılar
- Чайхорский Абас Абасович 1917г.р.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Abbas Abbas Ali oglu Cayhorski Azerice Abbas Cayxorski 21 Ocak 1917 Hacibuyur 30 Kasim 2008 Reno Azerbaycanli profesor kimya bilimleri doktoru ve neptunyum elementinin kimyasinda arastirmaciydi Cayhorski SSCB nin nukleer reaktorlerinin kabuluyle ilgili Devlet Komisyonu baskani 1969 1991 olmus Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisinin fahri doktoru adini almis SSCB Devlet Odulu sahibi olmustur Abbas CayhorskiDogumAbbas Abbas Ali oglu Cayhorski 17 Ocak 1917 1917 01 17 Cahirli Erivan GuberniyasiOlum30 Kasim 2008 91 yasinda Reno Nevada ABDMilliyetAzerbaycanliVatandaslik Sovyetler Birligi ABDEgitimBaku Devlet Universitesi Leningrad UniversitesiKariyeriDalikimyaIlk yillariAilesi ve egitimi Abbas Abbas Ali oglu Cayhorski 21 Ocak 1917 de bugunku Ermenistan topraklarinda bulunan Erivan Guberniyasi nin nin Cahirli koyunde etnik Azerbaycanli olan Abbasali Bey in ailesinde dogmustur I Dunya Savasi inda 1918 de Ermenistan da Azerbaycanlilarin etnik temizlige ugramasi sonucunda ailesi farkli zamanlarda Agdam Goycay ve Agdas bolgelerine yerlesmisti Cocuklugu ve genclik yillari Agdas ta gecmistir Burada liseyi bitirmis ve ardindan Baku de teknik okula girmistir Cayhorski nin babasi Abbasali 1920 lerin ortasinda tutuklanmis ve bildirildigine gore 1930 larda surgunde olmustur Abbas Cayhorski yuksek ogrenimini 1939 dan itibaren Baku Devlet Universitesi Kimya Fakultesi nde almistir Carlik Rusyasi doneminde soylular dogduklari yere uygun bir soyadi almislardir Abbas Cayhorski nin Amerika Birlesik Devletleri nde yasayan oglu Alexander roportajlarindan birinde soyle demisti Bizim buyuk buyukbabamiz cok dindar bir adamdi Bu nedenle Cahirlinski soyadini almamisti Bu nedenle Cayhorlu soyadini seciyor Buyukbabam I Dunya Savasi sirasinda Polonya ya surulmustu Polonyalilar ona Cayhoyski soyadini vermistiler II Dunya Savasi II Dunya Savasi nin Sovyetler Birligi nde baslamasi nedeniyle Abbas Cayhorski universitedeki egitimini birakip cepheye gitmisti Baku Topcu Okulu nda 2 ay okumus ve Agustos 1941 den itibaren Guney Kafkasya Kirim ve Kuzey Kafkasya cephelerinde savasmistir Cayhorski Agustos 1942 de yaralanmis ve hastaneye kaldirilmistir Iyilesmesinin ardindan cavus rutbesiyle cepheye donen Cayhorski 48 Piyade Alayi nin telefon muhabere bolumune onderlik etmis ve Ocak 1945 te Kaliningrad yonundeki savaslarda ikinci kez yaralanmistir Ayni yilin Subat ayinda kendisine 3 derece Seref Nisani verilmistir 21 Nisan 1945 te Abbas Cayhorski Pillau sehri simdiki Baltiysk Kaliningrad Oblasti ugruna yapilan savaslarda bir kez daha one cikmis ve Haziran ayinda Altin Yildiz Madalyasiyla odullendirilmistir Bilimsel faaliyetiSavastan sonra Baku ye donen Cayhorski universitede egitimine devam etmeye baslamis ve kisa sure sonra SSCB Halk Komiserleri Konseyi nin karariyla Leningrad Universitesi Kimya Fakultesi nin 4 yilina yeni acilan radyokimya bolumune ogretmen olarak transfer edilmistir Cayhorski 2004 te Baku de yaptigi bir roportajda bu konuda sunlari soylemisti Ulkedeki radyokimya bolumu Hirosima dan birkac ay sonra 1945 in sonunda LDU da acilmisti Kendi atom bombasini yaratmak icin sadece Sovyet biliminin tum gucu kullanilmamisti Tum ulke demek daha dogru olurdu Yeni bolum icin SSCB nin onde gelen tum universitelerinden en iyi ogrenciler secilmisti 1947 de Celyabinsk teki Atom Merkezine calismaya gonderilmis ve burada Igor Kurcatov ile birlikte calismaya baslamisti Abbas Cayhorski ogrenci arkadasi Yevgeniya Romanova Cayhorskaya ile evlenmis ve oglu Alexander 1953 te Celyabinsk te dogmustur Celyabinsk 40 simdiki sehri adli bolgede calisan Kurcatov bir uranyum reaktoru uzerinde calismistir SSCB nin her yerinden en egitimli genc kimyagerler buraya gonderilmis ve Cayhorski de onlardan biriydi Kurcatov un arastirmasi sirasinda yeni bir ihtiyac ortaya cikmis ve ozel bir vakum cihazinin yaratilmasi konusunda dogrudan Moskova ya rapor vermisti Moskova dan gelen bilgiye gore bu tesis en az bir yil icinde olusturula bilirdi Kurcatov arastirmayi birakmak istememisti ve alternatif yollar aramaya baslamis bu konuyu yaninda calisan genc kimyagerlerle konusmustur Toplantida kimyagerkeru bir araya toplayan Kurcatov onlara bu cihazin kisa surede hazirlanmasinin onemli oldugunu anlatmisti Abbas Cayhorski Kurcatov a bu isi yapabilecegini bildirmisti Kurcatov bunu onaylamisti Cayhorski bir ay icinde vakum cihazinin projesini Kurcatov a sunmustu Cayhorski nin adi Sovyet kimyasindaki kimyagerler arasinda bu olaydan sonra taninmistir 1969 da Abbas Cayhorski atom enerjisinin bariscil kullanimi icin SSCB Devlet Komisyonu baskanligina atanmis ve SSCB nin cokusune kadar 22 yil boyunca bu gorevde kalmisti Teorik bilimsel arastirmalari SSCB de buyuk takdir gormustu Abbas Cayhorski neptunyum elementinin kimyasi alaninda dunyaca unlu bir arastirmaciydi Periyodik tablonun bir modifikasyonu olan 1970 de hazirladigi periyodik element tablosu iki yil sonra SSCB de radyokimya alaninda ogretmenler icin ileri egitim kurslari mufredatina dahil edilmisti 1978 de Cayhorski dunyadaki neptunyum kimyasi uzerine tek calisma olan Neptun Kimyasi monografisini yayinlamisti Bilimsel calismalariAbbas Cayhorski nin atom endustrisi baskani akademisyen Igor Kurcatov liderliginde atom endustrisindeki uranyum grafit nukleer reaktorunun endustriyel guvenligi uzerine calismalari Uranyum reaktorunde sicakliga uflenen gazdaki oksijen miktarina ve uflenen gazin hizina bagli olarak grafit olusumu Zamanin ve nukleer reaktif radyasyonun bir fonksiyonu olarak guc isinlama surecinde endustriyel nukleer grafitin cozunme hizini incelemek SSCB de guvenli bir endustriyel uranyum grafit reaktoru yaratma sorununa iliskin Devlet projesinin bas yoneticisi olarak faaliyeti Plutonyum ureten bir nukleer reaktorde grafit yanmasi ve fiziksel parcalanmanin analitik olarak belirlenmesi icin yontemler gelistirmistir a isinlama suresine bagli olarak b radyasyon enerjisinin gucune ve kuvvetine bagli olarak Neptunyum 237 ve plutonyum 238 in plutonyum uretiminin radyoaktif atiklarindan ve isinlanmis neptunyum 237 den ayrilmasi ve saflastirilmasi icin teknolojik sureclerin gelistirilmesi Neptunyum 237 nin ayrilmasina yonelik teknolojik sureclerin ve uretimde neptunyum ve plutonyum analiz yontemlerinin iyilestirilmesi KaynakcaNotlar a b c d e f g oxu az 26 Nisan 2019 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Temmuz 2022 Abbasov et al 2019 s 25 trend az Rusca 15 Subat 2008 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 11 Temmuz 2022 a b c Abbasov et al 2019 s 10 modern az 26 Agustos 2014 10 Temmuz 2022 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Temmuz 2022 a b c Abbasov et al 2019 s 11 Abbasov et al 2019 s 12 Abbasov et al 2019 s 15 Abbasov et al 2019 s 13 Abbasov et al 2019 s 26 Genel Tagiyeva Almaz Eliyeva 2019 D I Mendeleyevin dovri qanunun kesfinin 150 illiyi ile elaqedar olaraq elementlerin dovri cedvelinin yaranma tarixine ekskursiya ve Abbas Cayxorski heqiqetleri PDF Azerice Baki Dis baglantilarChajhorskij Abas Abasovich 1917g r