Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kuteybe bin Müslim (669 – 715), Emevilerin en önemli Arap komutanlarından birisi ve Horasan'ın Emevi valisidir.
| Kuteybe bin Müslim Ebu Hafs Kuteybe bin Müslim bin Amr el-Bahilî | |
|---|---|
| Doğum | 669 Basra |
| Ölüm | 715 Fergana |
| Bağlılığı | Emevî Devleti |
| Hizmet yılları | 695 - 715 |
| Rütbesi | Horasan valisi |
| Çatışma/savaşları | Müslümanların Maveraünnehir'i fethi |
I. Velid (hd. 705-715) döneminde Maveraünnehir'in fethinde öne çıktı. Yetenekli bir asker ve yönetici olarak bölgedeki Müslüman yönetimini sağlamlaştırdı ve Emevi sınırlarını Maveraünnehir'in çoğunu kapsayacak şekilde genişletti. 705'ten 710'a kadar, Toharistan'ın yerli beylikleri üzerindeki Müslüman kontrolünü pekiştirdi ve Buhara'yı ardından 710-712'de Harizm'i fethetti. Semerkant'ı ele geçirerek Soğdiana'nın fethini tamamladı. Daha sonra Seyhun vadisine giden yolu açtı ve hayatının son yıllarında burada yıllık seferler düzenleyerek Müslüman kontrolünü Fergana Vadisi'ne ve Çin Türkistan'ının bazı bölgelerine kadar genişletti. Kuteybe, savaş gücünü artırmak için Arap Müslüman birliklerinin yanında savaşan yerli Horasanlı ve Maveraünnehirli askerlerden oluşan büyük bir birlik kurmaya çalıştı. Velid'in ölümünün ardından, yeni rejim altındaki konumundan emin olmayan Kuteybe isyan etti, ancak ordusunun desteğini sağlayamadı ve öldürüldü. Maveraünnehir'deki fetihlerinin çoğu ölümünden sonraki yıllarda kaybedildi. Müslümanların konumu ancak 740'larda Kuteybe'nin ulaştığı çizgiye geri dönebildi ve ancak 751'deki Talas Muharebesi'nden sonra bölge tamamen Müslümanların kontrolü altına girdi.
İlk yılları
Kuteybe 669'da Basra'da, Bahila aşiretinde doğdu. Babası Müslim bin Amr Emeviler tarafından destek görse de, İkinci Fitne sırasında onlara karşı Abdullah bin Zübeyr'in yanında savaştı. Savaşta aldığı yaralardan ölmek üzere olduğu bir sırada Halife Abdülmelik'ten aldığı sözle oğlu Kuteybe'nin güvenliğini garantiledi. Güçlü Irak ve doğu valisi Haccac'ın gözüne giren Kuteybe, 701 yılında isyan halindeki Rey şehrini asilerden geri alarak buranın valisi oldu. Ardından 704 sonu veya 705 başında Halife Abdülmelik tarafından Horasan valisi yapıldı. Kuteybe'nin yükselişinde, bağlı bulunduğu Bahila aşiretinin görece zayıf oluşu, bu aşiretin kuzeyli ve güneyli Arap aşiretleri arasındaki gerilimde tarafsız kalmış oluşu ve Kuteybe gibi güçlü bir aşiretin desteğinden mahrum birisinin Haccac için tehdit unsuru olmaması etkili olmuştu. Kuteybe hayatının geri kalan on yılını Orta Asya'da Müslüman egemenliğini tesis etmekle harcadı. Bu amaçla askeri yeteneklerinin yanı sıra diplomasi ve organizasyon becerilerini de kullandı, özellikle yerli İranlı halk ve yönetici sınıfının desteğini sağladı.[]
Arapların Maveraünnehir'i fethi
Emevi valisi Haccac'ın Kuteybe'yi Maveraünnehir bölgesinin fethi ile 705 yılında görevlendirmesiyle Kuteybe bin Müslim komutasındaki Araplar Maveraünnehir'e karşı cihat başlattılar. Kuteybe bin Müslim'in hedefi Maveraünnehir ve Toharistan'ı ele geçirmekti. Sert bir kumandan olan Kuteybe büyük bir askeri harekata girişti. Aşağı Toharistan'da bazı şehirleri ele geçirip dönemin en büyük ve zengin ticaret merkezlerinden biri olan Baykent'in üzerine yürüdü ancak iki ay kadar süren bir mücadelenin ardından başarıya ulaşması üzerine Araplar Baykent'e girdiler. Şehrin zenginliğini görünce varlıkları ele geçirebilmek için karışıklık çıkarıp, birkaç günlük yağmanın ardından şehri yakıp yıktılar. Şehirde eli silah tutan erkekler öldürüldü. Kadınlar ve çocuklar esir edilerek başka bir yere gönderildi.
Şiddetli saldırılarla ilerleyen Kuteybe, hayatının son günlerine kadar benzer yöntemleri kullandı. Baykent'in ardından Talkan'da da saldırılarına devam eden Arap birlikler, teslim olanları kılıçtan geçirdi, ayrıca sıra sıra ağaçlara astırdı. Kuteybe, on yılı aşkın bir zaman boyunca saldırdığı diyarlarını yağmalayıp, tahrip ettiyse de onun saldırılara rağmen yerli halk, çeşitli yollarla Arap hakimiyetine karşı direnç gösterdi. Semerkant Türkleri Kuteybe'ye cizye vermeyi kabul eden hanları Tarhun'un yerine Gurak Han'ı başa geçirdiler (709) ve mücadelelerine devam ettiler. Kuteybe, Semerkant'a senelerce uğraştıktan sonra ancak 711'de girebildi. Semerkant'ı ele geçirdiğinde İslam dışı inançlara ait çok sayıda dini mekanı yıktırdı.Harezm'de de benzer olaylara neden olan Kuteybe, eğitimli insanları öldürtüp, kitapları ise yaktırdı. Zengin Harezm şehirlerini yağmaladıktan sonra kardeşinin esir ettiği 4.000 kadar kişiyi öldürttü. Kuteybe'nin etkin olduğu bölgelerde Müslüman olmayan halk kısa zamanda malvarlıklarını kaybetti. Zerdüştlüğe sadık kalmak için İran dinine bağlı olanlar ise yeraltındaki mağaralara sığınmak zorunda kaldılar. Görevli imamlar, ev ev dolaşarak İslam'a yeni geçenleri namaza çağırıyorlardı. Kuteybe bin Müslim ayrıca Harizm ve Soğdların kitaplarını yakıp yok etti. Kuteybe, hükümdar Nizek Tarhan'ın da boynunu vurdu ve onun başını Haccac'a yolladı. Nizek Tarhan'dan sonra bölgede İslamiyet yayıldı ve eski dinini koruyanlar, Budizm'den ayrılmayanlar ise "kafir" olarak sayıldılar. Kuteybe bin Müslim ayrıca Nizek Tarhan'ın çocukları dahil ailesi ve silah arkadaşlarının da aralarında bulunduğu yüzlerce insanın boynunu vurdurdu. Bir rivayete göre ise boynu vurdurularak öldürülen insanların sayısı 12.000 idi.Harplerden elde ettiği ganimetlerin 5'te 1'ini ve öldürttüğü aristokratların kesik başlarını Haccac'a yollayan Kuteybe, esir olarak aldığı 80 liderin de el ve ayaklarına demir kelepçe taktırıp Haccac'a yolladı. Bu Türk beylerinin tümünün ise genel uygulanan ceza gereği boynunun vurulduğu düşünülmektedir. Kuteybe'nin 715'te ölümünün ardından Maveraünnehir'deki Arap-İslam fetihleri kesintiye uğradı.
Kaynakça
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Kuteybe bin Muslim 669 715 Emevilerin en onemli Arap komutanlarindan birisi ve Horasan in Emevi valisidir Kuteybe bin Muslim Ebu Hafs Kuteybe bin Muslim bin Amr el BahiliDogum669 BasraOlum715 FerganaBagliligiEmevi DevletiHizmet yillari695 715RutbesiHorasan valisiCatisma savaslariMuslumanlarin Maveraunnehir i fethi I Velid hd 705 715 doneminde Maveraunnehir in fethinde one cikti Yetenekli bir asker ve yonetici olarak bolgedeki Musluman yonetimini saglamlastirdi ve Emevi sinirlarini Maveraunnehir in cogunu kapsayacak sekilde genisletti 705 ten 710 a kadar Toharistan in yerli beylikleri uzerindeki Musluman kontrolunu pekistirdi ve Buhara yi ardindan 710 712 de Harizm i fethetti Semerkant i ele gecirerek Sogdiana nin fethini tamamladi Daha sonra Seyhun vadisine giden yolu acti ve hayatinin son yillarinda burada yillik seferler duzenleyerek Musluman kontrolunu Fergana Vadisi ne ve Cin Turkistan inin bazi bolgelerine kadar genisletti Kuteybe savas gucunu artirmak icin Arap Musluman birliklerinin yaninda savasan yerli Horasanli ve Maveraunnehirli askerlerden olusan buyuk bir birlik kurmaya calisti Velid in olumunun ardindan yeni rejim altindaki konumundan emin olmayan Kuteybe isyan etti ancak ordusunun destegini saglayamadi ve olduruldu Maveraunnehir deki fetihlerinin cogu olumunden sonraki yillarda kaybedildi Muslumanlarin konumu ancak 740 larda Kuteybe nin ulastigi cizgiye geri donebildi ve ancak 751 deki Talas Muharebesi nden sonra bolge tamamen Muslumanlarin kontrolu altina girdi Ilk yillariKuteybe 669 da Basra da Bahila asiretinde dogdu Babasi Muslim bin Amr Emeviler tarafindan destek gorse de Ikinci Fitne sirasinda onlara karsi Abdullah bin Zubeyr in yaninda savasti Savasta aldigi yaralardan olmek uzere oldugu bir sirada Halife Abdulmelik ten aldigi sozle oglu Kuteybe nin guvenligini garantiledi Guclu Irak ve dogu valisi Haccac in gozune giren Kuteybe 701 yilinda isyan halindeki Rey sehrini asilerden geri alarak buranin valisi oldu Ardindan 704 sonu veya 705 basinda Halife Abdulmelik tarafindan Horasan valisi yapildi Kuteybe nin yukselisinde bagli bulundugu Bahila asiretinin gorece zayif olusu bu asiretin kuzeyli ve guneyli Arap asiretleri arasindaki gerilimde tarafsiz kalmis olusu ve Kuteybe gibi guclu bir asiretin desteginden mahrum birisinin Haccac icin tehdit unsuru olmamasi etkili olmustu Kuteybe hayatinin geri kalan on yilini Orta Asya da Musluman egemenligini tesis etmekle harcadi Bu amacla askeri yeteneklerinin yani sira diplomasi ve organizasyon becerilerini de kullandi ozellikle yerli Iranli halk ve yonetici sinifinin destegini sagladi kaynak belirtilmeli Araplarin Maveraunnehir i fethiEmevi valisi Haccac in Kuteybe yi Maveraunnehir bolgesinin fethi ile 705 yilinda gorevlendirmesiyle Kuteybe bin Muslim komutasindaki Araplar Maveraunnehir e karsi cihat baslattilar Kuteybe bin Muslim in hedefi Maveraunnehir ve Toharistan i ele gecirmekti Sert bir kumandan olan Kuteybe buyuk bir askeri harekata giristi Asagi Toharistan da bazi sehirleri ele gecirip donemin en buyuk ve zengin ticaret merkezlerinden biri olan Baykent in uzerine yurudu ancak iki ay kadar suren bir mucadelenin ardindan basariya ulasmasi uzerine Araplar Baykent e girdiler Sehrin zenginligini gorunce varliklari ele gecirebilmek icin karisiklik cikarip birkac gunluk yagmanin ardindan sehri yakip yiktilar Sehirde eli silah tutan erkekler olduruldu Kadinlar ve cocuklar esir edilerek baska bir yere gonderildi Siddetli saldirilarla ilerleyen Kuteybe hayatinin son gunlerine kadar benzer yontemleri kullandi Baykent in ardindan Talkan da da saldirilarina devam eden Arap birlikler teslim olanlari kilictan gecirdi ayrica sira sira agaclara astirdi Kuteybe on yili askin bir zaman boyunca saldirdigi diyarlarini yagmalayip tahrip ettiyse de onun saldirilara ragmen yerli halk cesitli yollarla Arap hakimiyetine karsi direnc gosterdi Semerkant Turkleri Kuteybe ye cizye vermeyi kabul eden hanlari Tarhun un yerine Gurak Han i basa gecirdiler 709 ve mucadelelerine devam ettiler Kuteybe Semerkant a senelerce ugrastiktan sonra ancak 711 de girebildi Semerkant i ele gecirdiginde Islam disi inanclara ait cok sayida dini mekani yiktirdi Harezm de de benzer olaylara neden olan Kuteybe egitimli insanlari oldurtup kitaplari ise yaktirdi Zengin Harezm sehirlerini yagmaladiktan sonra kardesinin esir ettigi 4 000 kadar kisiyi oldurttu Kuteybe nin etkin oldugu bolgelerde Musluman olmayan halk kisa zamanda malvarliklarini kaybetti Zerdustluge sadik kalmak icin Iran dinine bagli olanlar ise yeraltindaki magaralara siginmak zorunda kaldilar Gorevli imamlar ev ev dolasarak Islam a yeni gecenleri namaza cagiriyorlardi Kuteybe bin Muslim ayrica Harizm ve Sogdlarin kitaplarini yakip yok etti Kuteybe hukumdar Nizek Tarhan in da boynunu vurdu ve onun basini Haccac a yolladi Nizek Tarhan dan sonra bolgede Islamiyet yayildi ve eski dinini koruyanlar Budizm den ayrilmayanlar ise kafir olarak sayildilar Kuteybe bin Muslim ayrica Nizek Tarhan in cocuklari dahil ailesi ve silah arkadaslarinin da aralarinda bulundugu yuzlerce insanin boynunu vurdurdu Bir rivayete gore ise boynu vurdurularak oldurulen insanlarin sayisi 12 000 idi Harplerden elde ettigi ganimetlerin 5 te 1 ini ve oldurttugu aristokratlarin kesik baslarini Haccac a yollayan Kuteybe esir olarak aldigi 80 liderin de el ve ayaklarina demir kelepce taktirip Haccac a yolladi Bu Turk beylerinin tumunun ise genel uygulanan ceza geregi boynunun vuruldugu dusunulmektedir Kuteybe nin 715 te olumunun ardindan Maveraunnehir deki Arap Islam fetihleri kesintiye ugradi Kaynakca M S Asimov C E Bosworth History of Civilizations of Central Asia Yeni Turkiye s 1315 a b c d Kitapci Zekeriya Turkistan in Musluman Araplar Tarafindan Fethi Yedikubbe ss 185 6 Hasan Celal Guzel Prof Dr Kemal Cicek Prof Dr Salim Koca Turkler I Yeni Turkiye s 68