Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ahîzâde Abdülhalîm Efendi, veya Divan edebiyatındaki mahlasıyla Halîmî (1555 - 12 Haziran 1604), 16. yüzyılda yaşamış İstanbul'lu bir Osmanlı âlimi. 1569 ve 1599 yıllarında kazaskerliği ve 1601'de Rumeli kazaskerliğinin yanı sıra Bursa, Edirne ve İstanbul kadısı; bir şair, hattat, müderris, tercüman ve yeni lâle türleri üretmiş bitki ıslahçısısıydı.
Ahîzâde Abdülhalîm Efendi, Halîmî | |
|---|---|
| Doğum | 1555 İstanbul |
| Ölüm | 12 Haziran 1604 İstanbul |
| Ölüm sebebi | Karbonkül |
| Milliyet | Türk |
| Vatandaşlık | Osmanlı İmparatorluğu |
| Meslek | Kazasker, kadı, şair, hattat, müderris, tercüman |
| Dönem | 16. yüzyıl |
| Din | İslâm |
| Çocuk(lar) | Ahîzâde Yahya Efendi, Ahîzâde Mahmud Sûzî Efendi |
| Ebeveyn(ler) | Ahîzâde Mehmed Efendi, Sadullah Sa'dî Çelebi'nin kızı |
| Akraba(lar) | Ahîzâde Hasan Efendi (kardeş), Ahîzâde Hüseyin Efendi (kardeş) |
Hayatı
Miladî 1555 yılında (Hicrî 963 senesinin başında) İstanbul'da doğdu. Yetişme çağında devrinin en ünlü hocalarından özel dersler almıştır. Gençliğinde babasının mutasarrıf bulunması sebebiyle yaşadığı Edirne kazâsında; Taşlık medresesinde Kara Çelebizâde Hüsâmeddin Efendi, Üç Şerefeli medresesinde Arapzâde Abdurraûf Efendi, Sultân Bâyezîd medresesinde Hâcegizâde ve Sultân Selîm medresesinde ise Sâlih Monla Efendi'nin gözde öğrencilerinden olmuştur.
İstanbul'a döndükten sonra Mevlânâ Fuzaylü’l-Cemâlî'nin hizmetinde bulunmuş, Şeyhülislam Ebuûsuûd Efendi’nin talebesi olmuştur. Yüksek medrese tahsilini dereceyle tamamlamasının ardından mülâzemetini (icazet belgesi, diploma) Şeyhülislam Ebuûsuûd Efendi’den almıştır.
Medrese eğitiminin yanı sıra, Hattat Şükrullah Halîfe'nin oğlu Hattat Pîr Mehmed Dede'den Şeyh Hamdullah'ın Aklâm-ı Sitte üslûbunu ve özellikle de hüsn-i hattın Sülüs ve Nesih türlerini öğrenmiştir. Abdülhâlim Efendi, kendi devrinin seçkin bir hattatı kabul edilmiştir.
Mezuniyetinin akabinde sırasıyla Yeni İbrâhim Paşa (1574-76), Kasım Paşa (1579), Yeni Ali Paşa (1580), Şah Sultan (1582), Hâseki Sultan (1583-84), Sahn-ı Seman (1585-88), Şehzade (1588-90) ve Valide-i Atik (1590-92) medreselerinde müderrislik yapmıştır.
Müderrisliğin ardından ise kadılığa yükselmiş, 1591'de Bursa ve 1592'de Edirne mollası olduktan sonra 15 Mart 1596'da İstanbul'a kadı olmuştur.
Temmuz 1597 ila Eylül 1598 ve Ekim 1599 ila Mart 1601 dönemlerinde Anadolu kazaskerliği yapması vesilesiyle Dîvân-ı Hümâyun azası olmuş, Ağustos 1601'de protokol ve rütbe olarak daha da yükselmiş ve Mayıs 1603'te azledilene kadar Rumeli kazaskerliğinde bulunmuştur.
Çiçek yetiştirmeye çok meraklı bir bitki ıslahçısısıydı, tohum üzerinde melezleme yaparak yeni lâle türleri meydana getirdiği bilinir. İcat ettiği tescil edilmiş lâleler ve tarifleri şöyledir:
- Hadenginâz (mor fitilli, sisli).
- Dilrüba (mor fitilli, koyu kahverengimsi sarı).
- Rif'atigülşen (mor fitilli, mora yakın koyu leylâk renkli).
- Sûzenisîm (mor fitilli, sisli beyaz).
- Feyzihalîm (sarı fitilli, elmas tonlarında mavi renkli).
- Mâyeinâz (sarı fitilli, açık gülpembe).
- Memduh (mor fitilli, eflatuna çalan açık kızıl renkli).
- Mâyeiikbal (mor fitilli, mora çalan koyu kırmızı renkli).
Kazaskerliği sırasında hakkaniyet ve adaletiyle nam salmış, Kâtip Çelebi tarafından sohbetinin zenginliği övülmüştür.
14 Haziran 1604 tarihinde, Miladî yıllara göre 48 ve Hicrî yıllara göre 50 yaşındayken, İstanbul’da şîr-i pençeden (karbonkül) hayatını kaybetmiştir.
Başlıca Eserleri
Yazılı eserleri arasında şunlar vardır:
- Taʿlîḳa ʿale’l-Hidâye ve bazı şürûḥihâ
- Terceme-i Şevâhidü’n-nübüvve: Molla Câmî’nin Muhammed’in nebîlik delillerini anlattığı eserinin tercümesi.
- Muḫtaṣarü’d-Dürer ve’l-Ġurer
- Hâşiye-i el-Eşbâh ve’n-neẓâʾir
- Hâşiye-i Câmiʿu’l-fuṣûleyn
- Hâşiye-i ed-Dürer ve’l-Ġurer ve Şerḥu’l-Miftâḥ
- Divanı
- Risâleleri
Ailesi
Kazasker Ahîzâde Mehmed Efendi’nin büyük oğlu; müderris ve şair Ahîzâde Hasan Efendi (1559 - 1589) ile idam edilen ilk Osmanlı şeyhülislamı Ahîzâde Hüseyin Efendi'nin ağabeyidir. Annesi vasıtasıyla büyükbabası ise ünlü şeyhülislâm Sadullah Sa'dî Çelebi'dir.
Baba tarafından II. Bayezid ve oğlu Şehzade Ahmed’in öğretmeni Mu’allim-i Sultânî Hatîb Kıvâmeddîn Kâsım Efendi'nin (ö. Temmuz 1489) soyundan ve onun baba tarafı aracılığıyla da Anadolu Selçuklu sultanı I. Kılıç Arslan ile kayınpederi Çaka Bey'in torunlarındandır.
Kaynakça
- ^ Çelebi, Kâtip. Fezleke. Cilt: 1, s. 253.
- ^ a b c d e Süreyyâ, Mehmed (1899). Sicill-i Osmânî. https://archive.org/stream/sicill-i.osmani_01/Sicill-i.Osmani_01_djvu.txt
- ^ a b c d Kılıç, Hilâl. "Şeyhülislam Ailelerinin Kültür ve Sanat Alanına Katkıları." Türk Dili ve Edebiyatı Yüksek Lisans Tezi, Aralık 2018, s. 20-21. TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- ^ a b c Ahmed Bâdî Efendi. "Riyâz-ı Belde-i Edirne." 20. Yüzyıla Kadar Osmanlı Edirne’si, s. 1197. https://dspace.trakya.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/trakya/1337/Riy%C3%A2z-%C4%B1%20Belde-i%20Edirne%20%202-1%20Cilt.pdf?sequence=1&isAllowed=y
- ^ a b c d e Ekrem Koçu, Reşad (1944). İstanbul Ansiklopedisi, 1. Cilt, s. 86. https://archive.org/details/istanbul-ansiklopedisi/istanbul%20Ansiklopedisi%2001/page/86/mode/2up?q=Ahiz%C3%A2de+Abd%C3%BClhalim
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Eylül 2023.
- ^ a b c "Halîmî, Ahîzâde Abdülhalim Efendi." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (TEİS). https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/halimi-ahizade-abdulhalim-efendi 29 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b c d e f g h Güleç, Hasan. "Ahîzâde Abdülhalim Efendi." TDV İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1988. https://islamansiklopedisi.org.tr/ahizade-abdulhalim-efendi 30 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ a b Özcan, Abdülkadir. "Âhîzâde Abdülhalim Efendi." Üsküdarlı Meşhurlar Ansiklopedisi, I, s. 33. Üsküdar Belediyesi, İstanbul, 1.baskı, Ocak 2012.
- ^ Bür, Işın (1965). "17. Asrın İlk Yarısında Payeli ve Bilfiil Anadolu ve Rumeli Kazaskerleri." Tarih Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. s. 12-15. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/03680.pdf
- ^ Yaşar, Abdizade Hüseyin Hüsameddin (2022). Amasya Tarihi. Kültür Yayınları.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ahizade Abdulhalim Efendi veya Divan edebiyatindaki mahlasiyla Halimi 1555 12 Haziran 1604 16 yuzyilda yasamis Istanbul lu bir Osmanli alimi 1569 ve 1599 yillarinda kazaskerligi ve 1601 de Rumeli kazaskerliginin yani sira Bursa Edirne ve Istanbul kadisi bir sair hattat muderris tercuman ve yeni lale turleri uretmis bitki islahcisisiydi Ahizade Abdulhalim Efendi HalimiDogum1555 IstanbulOlum12 Haziran 1604 IstanbulOlum sebebiKarbonkulMilliyetTurkVatandaslikOsmanli ImparatorluguMeslekKazasker kadi sair hattat muderris tercumanDonem16 yuzyilDinIslamCocuk lar Ahizade Yahya Efendi Ahizade Mahmud Suzi EfendiEbeveyn ler Ahizade Mehmed Efendi Sadullah Sa di Celebi nin kiziAkraba lar Ahizade Hasan Efendi kardes Ahizade Huseyin Efendi kardes HayatiMiladi 1555 yilinda Hicri 963 senesinin basinda Istanbul da dogdu Yetisme caginda devrinin en unlu hocalarindan ozel dersler almistir Gencliginde babasinin mutasarrif bulunmasi sebebiyle yasadigi Edirne kazasinda Taslik medresesinde Kara Celebizade Husameddin Efendi Uc Serefeli medresesinde Arapzade Abdurrauf Efendi Sultan Bayezid medresesinde Hacegizade ve Sultan Selim medresesinde ise Salih Monla Efendi nin gozde ogrencilerinden olmustur Istanbul a dondukten sonra Mevlana Fuzaylu l Cemali nin hizmetinde bulunmus Seyhulislam Ebuusuud Efendi nin talebesi olmustur Yuksek medrese tahsilini dereceyle tamamlamasinin ardindan mulazemetini icazet belgesi diploma Seyhulislam Ebuusuud Efendi den almistir Medrese egitiminin yani sira Hattat Sukrullah Halife nin oglu Hattat Pir Mehmed Dede den Seyh Hamdullah in Aklam i Sitte uslubunu ve ozellikle de husn i hattin Sulus ve Nesih turlerini ogrenmistir Abdulhalim Efendi kendi devrinin seckin bir hattati kabul edilmistir Mezuniyetinin akabinde sirasiyla Yeni Ibrahim Pasa 1574 76 Kasim Pasa 1579 Yeni Ali Pasa 1580 Sah Sultan 1582 Haseki Sultan 1583 84 Sahn i Seman 1585 88 Sehzade 1588 90 ve Valide i Atik 1590 92 medreselerinde muderrislik yapmistir Muderrisligin ardindan ise kadiliga yukselmis 1591 de Bursa ve 1592 de Edirne mollasi olduktan sonra 15 Mart 1596 da Istanbul a kadi olmustur Temmuz 1597 ila Eylul 1598 ve Ekim 1599 ila Mart 1601 donemlerinde Anadolu kazaskerligi yapmasi vesilesiyle Divan i Humayun azasi olmus Agustos 1601 de protokol ve rutbe olarak daha da yukselmis ve Mayis 1603 te azledilene kadar Rumeli kazaskerliginde bulunmustur Cicek yetistirmeye cok merakli bir bitki islahcisisiydi tohum uzerinde melezleme yaparak yeni lale turleri meydana getirdigi bilinir Icat ettigi tescil edilmis laleler ve tarifleri soyledir Hadenginaz mor fitilli sisli Dilruba mor fitilli koyu kahverengimsi sari Rif atigulsen mor fitilli mora yakin koyu leylak renkli Suzenisim mor fitilli sisli beyaz Feyzihalim sari fitilli elmas tonlarinda mavi renkli Mayeinaz sari fitilli acik gulpembe Memduh mor fitilli eflatuna calan acik kizil renkli Mayeiikbal mor fitilli mora calan koyu kirmizi renkli Kazaskerligi sirasinda hakkaniyet ve adaletiyle nam salmis Katip Celebi tarafindan sohbetinin zenginligi ovulmustur 14 Haziran 1604 tarihinde Miladi yillara gore 48 ve Hicri yillara gore 50 yasindayken Istanbul da sir i penceden karbonkul hayatini kaybetmistir Baslica EserleriKendi el yazisiyla Sevahidu n nubuvve Yalvaclik Delilleri tercumesinin ilk sayfasi Yazili eserleri arasinda sunlar vardir Taʿliḳa ʿale l Hidaye ve bazi suruḥiha Terceme i Sevahidu n nubuvve Molla Cami nin Muhammed in nebilik delillerini anlattigi eserinin tercumesi Muḫtaṣaru d Durer ve l Ġurer Hasiye i el Esbah ve n neẓaʾir Hasiye i Camiʿu l fuṣuleyn Hasiye i ed Durer ve l Ġurer ve Serḥu l Miftaḥ Divani RisaleleriAilesiKazasker Ahizade Mehmed Efendi nin buyuk oglu muderris ve sair Ahizade Hasan Efendi 1559 1589 ile idam edilen ilk Osmanli seyhulislami Ahizade Huseyin Efendi nin agabeyidir Annesi vasitasiyla buyukbabasi ise unlu seyhulislam Sadullah Sa di Celebi dir Baba tarafindan II Bayezid ve oglu Sehzade Ahmed in ogretmeni Mu allim i Sultani Hatib Kivameddin Kasim Efendi nin o Temmuz 1489 soyundan ve onun baba tarafi araciligiyla da Anadolu Selcuklu sultani I Kilic Arslan ile kayinpederi Caka Bey in torunlarindandir Kaynakca Celebi Katip Fezleke Cilt 1 s 253 a b c d e Sureyya Mehmed 1899 Sicill i Osmani https archive org stream sicill i osmani 01 Sicill i Osmani 01 djvu txt a b c d Kilic Hilal Seyhulislam Ailelerinin Kultur ve Sanat Alanina Katkilari Turk Dili ve Edebiyati Yuksek Lisans Tezi Aralik 2018 s 20 21 TOBB Ekonomi ve Teknoloji Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu a b c Ahmed Badi Efendi Riyaz i Belde i Edirne 20 Yuzyila Kadar Osmanli Edirne si s 1197 https dspace trakya edu tr xmlui bitstream handle trakya 1337 Riy C3 A2z C4 B1 20Belde i 20Edirne 20 202 1 20Cilt pdf sequence 1 amp isAllowed y a b c d e Ekrem Kocu Resad 1944 Istanbul Ansiklopedisi 1 Cilt s 86 https archive org details istanbul ansiklopedisi istanbul 20Ansiklopedisi 2001 page 86 mode 2up q Ahiz C3 A2de Abd C3 BClhalim Arsivlenmis kopya 22 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Eylul 2023 a b c Halimi Ahizade Abdulhalim Efendi Turk Edebiyati Isimler Sozlugu TEIS https teis yesevi edu tr madde detay halimi ahizade abdulhalim efendi 29 Kasim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b c d e f g h Gulec Hasan Ahizade Abdulhalim Efendi TDV Islam Ansiklopedisi TDV Islam Arastirmalari Merkezi 1988 https islamansiklopedisi org tr ahizade abdulhalim efendi 30 Ocak 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde a b Ozcan Abdulkadir Ahizade Abdulhalim Efendi Uskudarli Meshurlar Ansiklopedisi I s 33 Uskudar Belediyesi Istanbul 1 baski Ocak 2012 Bur Isin 1965 17 Asrin Ilk Yarisinda Payeli ve Bilfiil Anadolu ve Rumeli Kazaskerleri Tarih Yuksek Lisans Tezi Istanbul Universitesi Kutuphanesi s 12 15 http nek istanbul edu tr 4444 ekos TEZ 03680 pdf Yasar Abdizade Huseyin Husameddin 2022 Amasya Tarihi Kultur Yayinlari