Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alvarez hipotezi, Kretase-Paleojen yok oluşu sırasında, kuş olmayan dinozorların ve diğer birçok canlının kitlesel yok oluşunun, Dünya üzerindeki büyük bir asteroidin çarpmasından kaynaklandığını öne sürüyor. 2013'ten önce, bu olayın genellikle yaklaşık 65 milyon yıl önce gerçekleştiği belirtildi, ancak Renne ve arkadaşları (2013) 66 milyon yıl olarak güncellenmiş bir değer verdi. Kanıtlar, asteroitin Meksika, Chicxulub'daki Yucatán Yarımadası'na düştüğünü gösteriyor. Hipotez, adını ilk kez 1980'de öneren bilim adamları Luis ve Walter Alvarez'den oluşan baba-oğul ekibinden almıştır. Kısa bir süre sonra ve bağımsız olarak, aynı şey Hollandalı paleontolog Jan Smit tarafından önerildi.
Mart 2010'da, uluslararası bir bilim adamları paneli, yok oluşun nedeni olarak asteroit hipotezini, özellikle de Chicxulub etkisini onayladı. 41 bilim adamından oluşan bir ekip, 20 yıllık bilimsel literatürü gözden geçirdi ve böylece büyük volkanizma gibi diğer teorileri de eledi. 10–15 km çapında olduğunu belirledikleri bir gök taşı Chicxulub'da yeryüzüne çarptı. Karşılaştırma için, Mars uydusu Phobos'un çapı 22 kilometre (14 mi) ve Everest Dağı 9 kilometre (5,6 mi) biraz altında. Çarpışma 100,000,000 megaton TNT (4.2×1023 J) ile aynı enerjiyi açığa çıkarırdı. Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan atom bombalarının enerjisinin bir milyar katından fazla.
Kraterin tepe halkasına 2016 yılında yapılan bir sondaj projesi, hipotezi güçlü bir şekilde destekledi ve o ana kadar belirsiz olan çeşitli konuları doğruladı. Bunlar arasında, tepe halkasının şoklanmış, ergimiş ve dakikalar içinde yüzeye fırlatılmış tipik deniz tabanı kayasındansa granitten (yerin derinliklerinde bulunan bir kaya) oluşması ve hemen sonrasındaki kum çökellerinden dolayı muazzam deniz suyu hareketinin kanıtını içeriyordu. En önemlisi, çekirdekler ayrıca, çarpışmada buharlaşıp atmosfere bir aerosol olarak dağılmış sülfatı içeren bir kaya olan alçıtaşının kraterde neredeyse tamamen bulunmadığını gösterdi; iklim ve besin zincirinde çarpma ve küresel uzun dönemli etkilerin arasındaki olası bağın varlığını doğruladı.
Tarih
1980 yılında, Nobel ödüllü fizikçi Luis Alvarez, oğlu jeolog Walter Alvarez ve kimyagerler Frank Asaro ve Helen Vaughn Michel liderliğindeki bir araştırma ekibi, tüm dünyada Kretase-Paleojen sınırında (K- Pg sınırı eskiden Kretase-Tersiyer veya K-T sınırı olarak adlandırılan) bulunan çökel tabakaların normalden yüzlerce kat daha fazla iridyum konsantrasyonu içerdiğini keşfetti.
Daha önce, 1953 tarihli bir yayında, jeologlar Allan O. Kelly ve Frank Dachille, bir veya daha fazla dev asteroitin Dünya'yı etkileyerek ekseninde açısal bir kaymaya, küresel sellere, yangın fırtınalarına, atmosferik tıkanmaya ve dinozorların yok olmasına neden olduğunu öne süren küresel jeolojik kanıtları analiz ettiler. Bir çarpma olayının olasılığı hakkında daha önce başka iddialar vardı, ancak bunları doğrulayan güçlü kanıtlar yoktu.
Kanıt
Alvarez ekibi hipotezini geliştirdiğinde çarpmanın yeri bilinmiyordu, ancak daha sonra bilim adamları Yucatán Yarımadası'ndaki Chicxulub Kraterini keşfettiler ve şimdi olası çarpma bölgesi olarak kabul ediliyor.
Berkeley Jeokronoloji Merkezi'nden Paul Renne , Ar-Ar tarihlendirmesine göre asteroit olayının tarihinin 66.038.000 yıl önce, artı veya eksi 11.000 yıl olduğunu bildirdi. Ayrıca, dinozorların kitlesel yok oluşunun bu tarihten sonra 33.000 yıl içinde olduğunu öne sürüyor.
Nisan 2019'da, PNAS'ta, yazarların asteroit çarpışmasından sonraki "püskürük birikimi ve fauna toplu yok oluşu dahil" olayların "çarpma sonrası anlık görüntüsünü" sağladığını söylediği Kuzey Dakota'daki bir fosil sahasından elde edilen kanıtları açıklayan bir makale yayınlandı. Ekip, çevreye saçılan tektitlerin bölgedeki kehribarda bulunduğunu ve ayrıca fosil balıkların yaklaşık yüzde 50'sinin solungaçlarına gömüldüğünü buldu. Ayrıca iridyum izleri de bulabildiler. Walter Alvarez'in de aralarında bulunduğu yazarlar, 10 veya 11 büyüklüğünde bir depreme eşdeğer olan çarpma şokunun, çarpmadan saatler veya dakikalar sonra bölgeye ulaşmış olabilecek seşlere, göllerde, koylarda veya körfezlerde salınımlı su hareketleri, yol açmış olabileceğini öne sürüyorlar. Bu, organizmaların kalın bir tortu tabakasının altına hızla gömülmesine yol açacaktı. Kansas Üniversitesi'nden ortak yazar David Burnham'ın "Ezilmediler, bu neredeyse bir sıvı gibi çöken ve sonra beton gibi yerleşen bir çığ gibi. O suyun şiddeti yüzünden bir anda öldüler. Ağaca çarpıp ikiye ayrılan bir balığımız var." dedi.
2022'de yayınlanan fosilleşmiş balık kemikleri üzerine yapılan yüksek çözünürlüklü bir araştırmaya göre, Kuzey Yarımküre ilk baharında Kretase-Paleojen kitlesel yok oluşu yaşandı.
Eleştiri
Alvarez hipotezinin önde gelen eleştirmenlerinden biri, daha aşamalı bir yok oluşun olası bir nedeni olarak Dekkan Kapanları volkanizmasına odaklanan Gerta Keller'dir.
2016 Chicxulub krateri sondaj projesi
2016 yılında bilimsel bir sondaj projesi, çarpmanın kendisinden kaya çekirdeği örnekleri elde etmek için Chicxulub darbe kraterinin tepe halkasının derinliklerine kadar delgi yaptı. Keşiflerin, hem çarpma krateri hem de etkileri ile ilgili mevcut teorileri doğruladığı yaygın olarak görüldü. Tepe halkasını oluşturan kayanın muazzam basınçlara ve kuvvetlere maruz kaldığını ve muazzam ısıyla ergitildiğini ve muazzam basınçla şoklanarak olağan durumundan birkaç dakika içinde bugünkü haline geldiğini doğruladılar. Tepe halkasının granitten yapılmış olması da önemliydi, çünkü granit deniz tabanındaki tortularda bulunan bir kaya değildir, yerkürenin çok derinlerinde oluşur ve burada çarpışmanın yoğun basıncıyla yüzeye püskürtülmüştü. Genellikle bölgenin sığ deniz yatağında bulunan sülfat içeren bir kayaç olan jips neredeyse tamamen ortadan kaldırıldı ve bu nedenle hemen tamamen buharlaşarak atmosfere karışmış olsa gerekti ve olayı hemen ardından doğrudan tepe halkasının üzerinde dane boyutuna göre ayrılmış bilinen en büyük kum tabakasını bırakmaya yetecek kadar büyük bir megatsunami (büyük bir deniz suyu hareketi) izledi.
Bunlar; çarpma etkeninin, 120 millik bir tepe halkası oluşturacak, temel graniti eritecek, şok edecek ve yer kabuğunun derinlerinde orta kabuktan fırlatacak, kocaman su hareketleri yaratacak ve çok büyük miktarda buharlaşmış kaya ve sülfatların atmosfere karışması ve burada uzun süre kalıcı olmalarını sağlayacak kadar büyük olduğu hipotezini güçlü bir şekilde desteklemektedir. Toz ve sülfatların bu küresel dağılımı, dünya çapında iklim üzerinde ani ve yıkıcı bir etkiye, büyük sıcaklık düşüşlerine yol açacak ve besin zincirini harap edecekti.
Kaynakça
- ^ Renne (7 Şubat 2013). "Time Scales of Critical Events Around the Cretaceous-Paleogene Boundary". Science. 339 (6120): 684-687. doi:10.1126/science.1230492. (PMID) 23393261.
- ^ Smit (22 Mayıs 1980). "An extraterrestrial event at the Cretaceous-Tertiary boundary". Nature. 285 (5762): 198-200. doi:10.1038/285198a0. 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ Schulte (2010). "The Chicxulub Asteroid Impact and Mass Extinction at the Cretaceous-Paleogene Boundary" (PDF). Science. 327 (5970): 1214-1218. doi:10.1126/science.1177265. (PMID) 20203042. 21 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ a b Alvarez (1980). "Extraterrestrial cause for the Cretaceous–Tertiary extinction". Science. 208 (4448): 1095-1108. doi:10.1126/science.208.4448.1095. (PMID) 17783054.
- ^ Target: Earth – The Role of Large Meteors In Earth Science. Carlsbad, California. 1953.
- ^ . 15 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
- ^ "Dinosaur Extinctions: One More Hypothesis". Journal of Paleontology. 30 (1): 207-218. 1956. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "Dinosaur extinction battle flares". . 8 Şubat 2013. 8 Şubat 2013 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 8 Şubat 2013. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ De Palma ve diğerleri. (1 Nisan 2019). "A seismically induced onshore surge deposit at the KPg boundary, North Dakota". PNAS. 116 (17): 8190-8199. doi:10.1073/pnas.1817407116. (PMC) 6486721 $2. (PMID) 30936306.
- ^ "Animals in North Dakota Died from Chicxulub Asteroid in Mexico". the scientist.com. LABX media group. 4 Nisan 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Nisan 2019.
- ^ "Springtime was the season the dinosaurs died, ancient fish fossils suggest". Science. 23 Şubat 2022. 24 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Şubat 2022.
- ^ Barras (23 Şubat 2022). "Fossil fish reveal timing of asteroid that killed the dinosaurs". Nature. 603 (7899): 17. doi:10.1038/d41586-022-00511-x. (PMID) 35197589.
- ^ "An asteroid killed dinosaurs in spring—which might explain why mammals survived - New study sheds light on why species extinction was so selective after the K-Pg impact". Ars Technica. 23 Şubat 2022. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 26 Şubat 2022. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "What Caused the Dinosaur Extinction?". The Atlantic. September 2018. 21 Şubat 2019 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 21 Ağustos 2018. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=() - ^ "Updated: Drilling of dinosaur-killing impact crater explains buried circular hills". 3 Mayıs 2016. 29 Haziran 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
- ^ Fleur (17 Kasım 2016). "Drilling into the Chicxulub Crater, Ground Zero of the Dinosaur Extinction". The New York Times. 9 Kasım 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mayıs 2023.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Alvarez hipotezi Kretase Paleojen yok olusu sirasinda kus olmayan dinozorlarin ve diger bircok canlinin kitlesel yok olusunun Dunya uzerindeki buyuk bir asteroidin carpmasindan kaynaklandigini one suruyor 2013 ten once bu olayin genellikle yaklasik 65 milyon yil once gerceklestigi belirtildi ancak Renne ve arkadaslari 2013 66 milyon yil olarak guncellenmis bir deger verdi Kanitlar asteroitin Meksika Chicxulub daki Yucatan Yarimadasi na dustugunu gosteriyor Hipotez adini ilk kez 1980 de oneren bilim adamlari Luis ve Walter Alvarez den olusan baba ogul ekibinden almistir Kisa bir sure sonra ve bagimsiz olarak ayni sey Hollandali paleontolog Jan Smit tarafindan onerildi Luis solda ve oglu Walter Alvarez sagda Gubbio Italya daki K T Sinirinda 1981 Mart 2010 da uluslararasi bir bilim adamlari paneli yok olusun nedeni olarak asteroit hipotezini ozellikle de Chicxulub etkisini onayladi 41 bilim adamindan olusan bir ekip 20 yillik bilimsel literaturu gozden gecirdi ve boylece buyuk volkanizma gibi diger teorileri de eledi 10 15 km capinda oldugunu belirledikleri bir gok tasi Chicxulub da yeryuzune carpti Karsilastirma icin Mars uydusu Phobos un capi 22 kilometre 14 mi ve Everest Dagi 9 kilometre 5 6 mi biraz altinda Carpisma 100 000 000 megaton TNT 4 2 1023 J ile ayni enerjiyi aciga cikarirdi Hirosima ve Nagazaki ye atilan atom bombalarinin enerjisinin bir milyar katindan fazla Kraterin tepe halkasina 2016 yilinda yapilan bir sondaj projesi hipotezi guclu bir sekilde destekledi ve o ana kadar belirsiz olan cesitli konulari dogruladi Bunlar arasinda tepe halkasinin soklanmis ergimis ve dakikalar icinde yuzeye firlatilmis tipik deniz tabani kayasindansa granitten yerin derinliklerinde bulunan bir kaya olusmasi ve hemen sonrasindaki kum cokellerinden dolayi muazzam deniz suyu hareketinin kanitini iceriyordu En onemlisi cekirdekler ayrica carpismada buharlasip atmosfere bir aerosol olarak dagilmis sulfati iceren bir kaya olan alcitasinin kraterde neredeyse tamamen bulunmadigini gosterdi iklim ve besin zincirinde carpma ve kuresel uzun donemli etkilerin arasindaki olasi bagin varligini dogruladi Tarih1980 yilinda Nobel odullu fizikci Luis Alvarez oglu jeolog Walter Alvarez ve kimyagerler Frank Asaro ve Helen Vaughn Michel liderligindeki bir arastirma ekibi tum dunyada Kretase Paleojen sinirinda K Pg siniri eskiden Kretase Tersiyer veya K T siniri olarak adlandirilan bulunan cokel tabakalarin normalden yuzlerce kat daha fazla iridyum konsantrasyonu icerdigini kesfetti Daha once 1953 tarihli bir yayinda jeologlar Allan O Kelly ve Frank Dachille bir veya daha fazla dev asteroitin Dunya yi etkileyerek ekseninde acisal bir kaymaya kuresel sellere yangin firtinalarina atmosferik tikanmaya ve dinozorlarin yok olmasina neden oldugunu one suren kuresel jeolojik kanitlari analiz ettiler Bir carpma olayinin olasiligi hakkinda daha once baska iddialar vardi ancak bunlari dogrulayan guclu kanitlar yoktu KanitAlvarez ekibi hipotezini gelistirdiginde carpmanin yeri bilinmiyordu ancak daha sonra bilim adamlari Yucatan Yarimadasi ndaki Chicxulub Kraterini kesfettiler ve simdi olasi carpma bolgesi olarak kabul ediliyor Alberta Drumheller yakinlarindaki corak araziler burada erozyon K Pg sinirini aciga cikardi Berkeley Jeokronoloji Merkezi nden Paul Renne Ar Ar tarihlendirmesine gore asteroit olayinin tarihinin 66 038 000 yil once arti veya eksi 11 000 yil oldugunu bildirdi Ayrica dinozorlarin kitlesel yok olusunun bu tarihten sonra 33 000 yil icinde oldugunu one suruyor Nisan 2019 da PNAS ta yazarlarin asteroit carpismasindan sonraki puskuruk birikimi ve fauna toplu yok olusu dahil olaylarin carpma sonrasi anlik goruntusunu sagladigini soyledigi Kuzey Dakota daki bir fosil sahasindan elde edilen kanitlari aciklayan bir makale yayinlandi Ekip cevreye sacilan tektitlerin bolgedeki kehribarda bulundugunu ve ayrica fosil baliklarin yaklasik yuzde 50 sinin solungaclarina gomuldugunu buldu Ayrica iridyum izleri de bulabildiler Walter Alvarez in de aralarinda bulundugu yazarlar 10 veya 11 buyuklugunde bir depreme esdeger olan carpma sokunun carpmadan saatler veya dakikalar sonra bolgeye ulasmis olabilecek seslere gollerde koylarda veya korfezlerde salinimli su hareketleri yol acmis olabilecegini one suruyorlar Bu organizmalarin kalin bir tortu tabakasinin altina hizla gomulmesine yol acacakti Kansas Universitesi nden ortak yazar David Burnham in Ezilmediler bu neredeyse bir sivi gibi coken ve sonra beton gibi yerlesen bir cig gibi O suyun siddeti yuzunden bir anda olduler Agaca carpip ikiye ayrilan bir baligimiz var dedi 2022 de yayinlanan fosillesmis balik kemikleri uzerine yapilan yuksek cozunurluklu bir arastirmaya gore Kuzey Yarimkure ilk baharinda Kretase Paleojen kitlesel yok olusu yasandi ElestiriAlvarez hipotezinin onde gelen elestirmenlerinden biri daha asamali bir yok olusun olasi bir nedeni olarak Dekkan Kapanlari volkanizmasina odaklanan Gerta Keller dir 2016 Chicxulub krateri sondaj projesi2016 yilinda bilimsel bir sondaj projesi carpmanin kendisinden kaya cekirdegi ornekleri elde etmek icin Chicxulub darbe kraterinin tepe halkasinin derinliklerine kadar delgi yapti Kesiflerin hem carpma krateri hem de etkileri ile ilgili mevcut teorileri dogruladigi yaygin olarak goruldu Tepe halkasini olusturan kayanin muazzam basinclara ve kuvvetlere maruz kaldigini ve muazzam isiyla ergitildigini ve muazzam basincla soklanarak olagan durumundan birkac dakika icinde bugunku haline geldigini dogruladilar Tepe halkasinin granitten yapilmis olmasi da onemliydi cunku granit deniz tabanindaki tortularda bulunan bir kaya degildir yerkurenin cok derinlerinde olusur ve burada carpismanin yogun basinciyla yuzeye puskurtulmustu Genellikle bolgenin sig deniz yataginda bulunan sulfat iceren bir kayac olan jips neredeyse tamamen ortadan kaldirildi ve bu nedenle hemen tamamen buharlasarak atmosfere karismis olsa gerekti ve olayi hemen ardindan dogrudan tepe halkasinin uzerinde dane boyutuna gore ayrilmis bilinen en buyuk kum tabakasini birakmaya yetecek kadar buyuk bir megatsunami buyuk bir deniz suyu hareketi izledi Bunlar carpma etkeninin 120 millik bir tepe halkasi olusturacak temel graniti eritecek sok edecek ve yer kabugunun derinlerinde orta kabuktan firlatacak kocaman su hareketleri yaratacak ve cok buyuk miktarda buharlasmis kaya ve sulfatlarin atmosfere karismasi ve burada uzun sure kalici olmalarini saglayacak kadar buyuk oldugu hipotezini guclu bir sekilde desteklemektedir Toz ve sulfatlarin bu kuresel dagilimi dunya capinda iklim uzerinde ani ve yikici bir etkiye buyuk sicaklik dususlerine yol acacak ve besin zincirini harap edecekti Kaynakca Renne 7 Subat 2013 Time Scales of Critical Events Around the Cretaceous Paleogene Boundary Science 339 6120 684 687 doi 10 1126 science 1230492 PMID 23393261 Smit 22 Mayis 1980 An extraterrestrial event at the Cretaceous Tertiary boundary Nature 285 5762 198 200 doi 10 1038 285198a0 4 Mayis 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023 Schulte 2010 The Chicxulub Asteroid Impact and Mass Extinction at the Cretaceous Paleogene Boundary PDF Science 327 5970 1214 1218 doi 10 1126 science 1177265 PMID 20203042 21 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 4 Mayis 2023 KB1 bakim goster yazarlar link a b Alvarez 1980 Extraterrestrial cause for the Cretaceous Tertiary extinction Science 208 4448 1095 1108 doi 10 1126 science 208 4448 1095 PMID 17783054 Target Earth The Role of Large Meteors In Earth Science Carlsbad California 1953 15 Subat 2013 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 9 Subat 2013 Dinosaur Extinctions One More Hypothesis Journal of Paleontology 30 1 207 218 1956 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Dinosaur extinction battle flares 8 Subat 2013 8 Subat 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 8 Subat 2013 Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim De Palma ve digerleri 1 Nisan 2019 A seismically induced onshore surge deposit at the KPg boundary North Dakota PNAS 116 17 8190 8199 doi 10 1073 pnas 1817407116 PMC 6486721 2 PMID 30936306 Animals in North Dakota Died from Chicxulub Asteroid in Mexico the scientist com LABX media group 4 Nisan 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Nisan 2019 Springtime was the season the dinosaurs died ancient fish fossils suggest Science 23 Subat 2022 24 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Subat 2022 Barras 23 Subat 2022 Fossil fish reveal timing of asteroid that killed the dinosaurs Nature 603 7899 17 doi 10 1038 d41586 022 00511 x PMID 35197589 An asteroid killed dinosaurs in spring which might explain why mammals survived New study sheds light on why species extinction was so selective after the K Pg impact Ars Technica 23 Subat 2022 25 Subat 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 26 Subat 2022 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim What Caused the Dinosaur Extinction The Atlantic September 2018 21 Subat 2019 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 21 Agustos 2018 Birden fazla yazar name list parameters kullanildi yardim Yazar ad1 eksik soyadi1 yardim Updated Drilling of dinosaur killing impact crater explains buried circular hills 3 Mayis 2016 29 Haziran 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023 Fleur 17 Kasim 2016 Drilling into the Chicxulub Crater Ground Zero of the Dinosaur Extinction The New York Times 9 Kasim 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mayis 2023