Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Andorra, resmi adıyla Andorra Prensliği,İber Yarımadası'nda Pirene Dağları üzerinde denize kıyısı olmayan egemen bir mikrodevlettir. Kuzeyde Fransa, güneyde ise İspanya ile çevrilidir. Şarlman tarafından kurulduğu düşünülen Andorra, 988 yılında Urgell Piskoposluğu'na devredilene kadar Urgell kontlarınca yönetilmiştir. Günümüz prensliği 1278 yılında yapılan bir antlaşma ile oluşturulmuştur. Prenslik; Katalonya'da bulunan Urgell piskoposu ve Fransa cumhurbaşkanı olmak üzere iki eş prens tarafından yönetilen bir diarşidir.
Andorra | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
 | |||||||
| Başkent ve en büyük şehir | Andorra la Vella 42°30′K 1°31′D / 42.500°K 1.517°D | ||||||
| Resmî dil(ler) | Katalanca1 | ||||||
| Tanınan bölgesel dil(ler) | İspanyolca, Fransızca, Portekizce | ||||||
| Etnik gruplar |
| ||||||
| Demonim | |||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||
| |||||||
| Tarihçe | |||||||
| |||||||
| Yüzölçümü | |||||||
• Toplam | 468 km2 (179.) | ||||||
• Su (%) | 0,26 | ||||||
| Nüfus | |||||||
• 2020 tahminî | 77.543 (203..) | ||||||
• Yoğunluk | 179,8/km2 (71.) | ||||||
| GSYİH (nominal) | 2018 tahminî | ||||||
• Toplam | 3,237 milyar $ | ||||||
• Kişi başına | 42.035 $ | ||||||
| Gini (2003) | 27.21d düşük | ||||||
| İGE (2019) |  0.868çok yüksek · 36. | ||||||
| Para birimi | Euro (€, EUR)2 | ||||||
| Zaman dilimi | UTC+1 (OAS) | ||||||
• Yaz (YSU) | UTC+2 (OAYS) | ||||||
| Trafik akışı | sağ | ||||||
| Telefon kodu | |||||||
| İnternet alan adı | .ad3 | ||||||
| |||||||
Andorra 468 km² yüzölçümü ile Avrupa'nın en küçük altıncı ülkesidir ve yaklaşık 77.000 nüfusa sahiptir. Andorra halkı Katalan soyundan gelen İtalik bir etnik gruptur. Andorra yüzölçümüne göre 16., nüfusa göre ise 11. en küçük ülkedir. Başkenti Andorra la Vella, deniz seviyesinden 1.023 m yüksekliğiyle Avrupa'nın en yüksek rakımlı başkentidir. Resmi dil Katalancadır; ayrıca İspanyolca, Portekizce ve Fransızca da yaygın biçimde konuşulur.
Andorra'da turizm gelişmiştir, yılda yaklaşık 10,2 milyon turist ülkeyi ziyaret etmektedir. Andorra Avrupa Birliği üyesi değildir ancak Euro resmi para birimi olarak kullanılmaktadır. 1993'ten beri Birleşmiş Milletler üyesidir. Küresel Hastalık Yükü Araştırması'na göre 2013 yılında 81 yıl ile Andorra en uzun beklenen yaşam süresine sahipti.
Tarih
Andorra'nın bağımsızlığını kazanmasını, bölgeyi 803'te Müslümanlardan geri alan Şarlman'ın ve imparatorluğunun bir bölümünü 819'da İspanya'daki piskoposuna bağışlayan oğlu I. Louis'nin (Sofu) sağladığı kabul edilir.
1278 yılında Andorra biri İspanya'da, öteki Fransa'da bulunan iki prensin ortaklaşa yönetimine bağlanmış ve ülkenin sınırları netleşmiştir. Anılan yıldan beri ülkenin sınırları hiç değişmemiştir. Kurulan feodal düzen, Fransız Devrimi sırasında geçici olarak kalkmakla birlikte, 1806'da Napolyon tarafından yeniden kuruldu. Andorra, o günden bu yana Urgel piskoposu ve Fransa devlet başkanı tarafından ortaklaşa yönetilir; bunların ikisine de her yıl sembolik bir vergi ödenir.
Ekonomi
Tahminen yılda 10,2 milyon turist ağırlayan Andorra ekonomisinin, gayrisafî yurt içi hasılasının yaklaşık %80'ini turizm gelirleri oluşturmaktadır. Tarımsal alanda toprak alanının sadece %2'si ekilebilir olan ülkede tütün tarımı ağırlıktadır. Hayvancılık faaliyetinde yerli koyunların yetiştirildiği ülkenin imalat sanayisini sigara, puro ve mobilya üretimi oluşturmaktadır.
Avrupa Birliği üyesi olmadığı halde Avrupa Birliği ülkeleriyle doğrudan ihracat faaliyetinde bulunan ülkenin kendine ait bir para birimi bulunmayıp ülkeyi çevreleyen Avrupa Birliği ülkesi İspanya ve Fransa'nın para birimleri yaygın olarak kullanılmaktadır. 1 Ocak 2002'den bu yana ülkede Avrupa Birliği'nin resmi para birimi euro da yaygın kullanıma sahiptir. Andorra, %100 istihdam gösteren, 2009 Haziran ayındaki istatistiklere göre, dünyanın en düşük işsizlik oranlarından birine sahip ülkedir.
Coğrafya
Doğu Pireneler'deki konumu nedeniyle Andorra ağırlıklı olarak engebeli bölgelerden oluşur. En yüksek noktası 2.942 metre ile Coma Pedrosa'dır ve Andorra'nın ortalama yükseltisi 1996 metredir.
İstatistikler
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ . 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2020.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;autoisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. ss. 343-346. ISBN . 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 16 Aralık 2020.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;constitutionisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ . population.un.org. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021.
- ^ Minahan, James (2000). One Europe, Many Nations: A Historical Dictionary of European National Groups. Greenwood Publishing Group. s. 47. ISBN . 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 15 Şubat 2021.
- ^ Malankar, Nikhil (18 Nisan 2017). . Tell Me Nothing. 7 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.
- ^ . Fallingrain.com. 19 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2012.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;ciaisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: ) - ^ . State.gov. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015.
- ^ . 12 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015.
- ^ . Un.org. 7 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2015.
- ^ GBD 2013 Mortality and Causes of Death, Collaborators. (10 Ocak 2015). "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117-71. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. (PMC) 4340604 $2. (PMID) 25530442.
- ^ Estadistica.ad 2 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde ., Departament d'Estadística, Govern d'Andorra. (Katalanca)
- ^ . 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2022.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Andorra resmi adiyla Andorra Prensligi Iber Yarimadasi nda Pirene Daglari uzerinde denize kiyisi olmayan egemen bir mikrodevlettir Kuzeyde Fransa guneyde ise Ispanya ile cevrilidir Sarlman tarafindan kuruldugu dusunulen Andorra 988 yilinda Urgell Piskoposlugu na devredilene kadar Urgell kontlarinca yonetilmistir Gunumuz prensligi 1278 yilinda yapilan bir antlasma ile olusturulmustur Prenslik Katalonya da bulunan Urgell piskoposu ve Fransa cumhurbaskani olmak uzere iki es prens tarafindan yonetilen bir diarsidir AndorraPrincipat d Andorra Katalanca Andorra PrensligiBayrak ArmaSlogan Latince Virtus Unita Fortior Latince Birlesik guc daha gucludur Milli mars Katalanca El Gran Carlemany Mon Pare Katalanca Atam Buyuk Sarlman source source track track track track track Baskent ve en buyuk sehirAndorra la Vella 42 30 K 1 31 D 42 500 K 1 517 D 42 500 1 517Resmi dil ler Katalanca1Taninan bolgesel dil ler Ispanyolca Fransizca PortekizceEtnik gruplar 36 6 33 Ispanyol 16 3 Portekizli 1 4 digerDemonimHukumetMonarsi PrensJoan Enric Vives i Sicilia Emmanuel Macron Genel ValiJosep Maria Mauri Patrick Strzoda Hukumet baskaniXavier Espot Zamora Roser Sune PascuetTarihce 1278Yuzolcumu Toplam468 km2 179 Su 0 26Nufus 2020 tahmini77 543 203 Yogunluk179 8 km2 71 GSYIH nominal 2018 tahmini Toplam3 237 milyar Kisi basina42 035 Gini 2003 27 21d dusukIGE 2019 0 868 cok yuksek 36 Para birimiEuro EUR 2Zaman dilimiUTC 1 OAS Yaz YSU UTC 2 OAYS Trafik akisisagTelefon koduInternet alan adi ad3Constitution of Andorra Madde 2 1 Ayrica Ispanyolca Fransizca ve Portekizce yaygin olarak konusulur ve anlasilir 1999 a kadar Fransiz frangi ve Ispanyol pesetasi kullanilmis 2002 ye kadar tedavulde kalmistir Ayrica Katalanca konusan bolgelerle birlikte ortak olarak kullanilir Andorra 468 km yuzolcumu ile Avrupa nin en kucuk altinci ulkesidir ve yaklasik 77 000 nufusa sahiptir Andorra halki Katalan soyundan gelen Italik bir etnik gruptur Andorra yuzolcumune gore 16 nufusa gore ise 11 en kucuk ulkedir Baskenti Andorra la Vella deniz seviyesinden 1 023 m yuksekligiyle Avrupa nin en yuksek rakimli baskentidir Resmi dil Katalancadir ayrica Ispanyolca Portekizce ve Fransizca da yaygin bicimde konusulur Andorra da turizm gelismistir yilda yaklasik 10 2 milyon turist ulkeyi ziyaret etmektedir Andorra Avrupa Birligi uyesi degildir ancak Euro resmi para birimi olarak kullanilmaktadir 1993 ten beri Birlesmis Milletler uyesidir Kuresel Hastalik Yuku Arastirmasi na gore 2013 yilinda 81 yil ile Andorra en uzun beklenen yasam suresine sahipti TarihAndorra nin bagimsizligini kazanmasini bolgeyi 803 te Muslumanlardan geri alan Sarlman in ve imparatorlugunun bir bolumunu 819 da Ispanya daki piskoposuna bagislayan oglu I Louis nin Sofu sagladigi kabul edilir 1278 yilinda Andorra biri Ispanya da oteki Fransa da bulunan iki prensin ortaklasa yonetimine baglanmis ve ulkenin sinirlari netlesmistir Anilan yildan beri ulkenin sinirlari hic degismemistir Kurulan feodal duzen Fransiz Devrimi sirasinda gecici olarak kalkmakla birlikte 1806 da Napolyon tarafindan yeniden kuruldu Andorra o gunden bu yana Urgel piskoposu ve Fransa devlet baskani tarafindan ortaklasa yonetilir bunlarin ikisine de her yil sembolik bir vergi odenir EkonomiTahminen yilda 10 2 milyon turist agirlayan Andorra ekonomisinin gayrisafi yurt ici hasilasinin yaklasik 80 ini turizm gelirleri olusturmaktadir Tarimsal alanda toprak alaninin sadece 2 si ekilebilir olan ulkede tutun tarimi agirliktadir Hayvancilik faaliyetinde yerli koyunlarin yetistirildigi ulkenin imalat sanayisini sigara puro ve mobilya uretimi olusturmaktadir Avrupa Birligi uyesi olmadigi halde Avrupa Birligi ulkeleriyle dogrudan ihracat faaliyetinde bulunan ulkenin kendine ait bir para birimi bulunmayip ulkeyi cevreleyen Avrupa Birligi ulkesi Ispanya ve Fransa nin para birimleri yaygin olarak kullanilmaktadir 1 Ocak 2002 den bu yana ulkede Avrupa Birligi nin resmi para birimi euro da yaygin kullanima sahiptir Andorra 100 istihdam gosteren 2009 Haziran ayindaki istatistiklere gore dunyanin en dusuk issizlik oranlarindan birine sahip ulkedir CografyaDogu Pireneler deki konumu nedeniyle Andorra agirlikli olarak engebeli bolgelerden olusur En yuksek noktasi 2 942 metre ile Coma Pedrosa dir ve Andorra nin ortalama yukseltisi 1996 metredir IstatistiklerCanillo Encamp Ordino La Massana Andorra la Vella Sant Julia de Loria Escaldes EngordanyAyrica bakinizAndorra nin komunleriKaynakca 31 Ocak 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 1 Nisan 2020 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi auto isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 Aralik 2020 ss 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 15 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 16 Aralik 2020 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi constitution isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme population un org 15 Eylul 2018 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2021 Minahan James 2000 One Europe Many Nations A Historical Dictionary of European National Groups Greenwood Publishing Group s 47 ISBN 978 0313309847 21 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 15 Subat 2021 Malankar Nikhil 18 Nisan 2017 Tell Me Nothing 7 Haziran 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 13 Haziran 2017 Fallingrain com 19 Ekim 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 26 Agustos 2012 Kaynak hatasi Gecersiz lt ref gt etiketi cia isimli refler icin metin saglanmadi Bkz Kaynak gosterme State gov 21 Ocak 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2015 12 Eylul 2017 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2015 Un org 7 Mayis 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 14 Mayis 2015 GBD 2013 Mortality and Causes of Death Collaborators 10 Ocak 2015 Global regional and national age sex specific all cause and cause specific mortality for 240 causes of death 1990 2013 a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013 Lancet 385 9963 117 71 doi 10 1016 S0140 6736 14 61682 2 PMC 4340604 2 PMID 25530442 Estadistica ad 2 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde Departament d Estadistica Govern d Andorra Katalanca 24 Haziran 2016 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 18 Agustos 2022