Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ankara İstiklâl Mahkemesi, iki ayrı dönem görev yapmış Olağanüstü yetkilere sahip yargı organıdır.
İstiklâl mahkemelerinin bir kısmı Kurtuluş Savaşı’nın sürdüğü yıllarda, bir kısmı ise Cumhuriyet’in ilanından kısa bir süre sonra kurulmuş ve 1920'den 1927'ye kadar ülkenin değişik bölgelerinde aralıklarla faaliyette bulunmuş mahkemelerdir. Bu dönemlerde Ankara İstiklâl Mahkemesi adıyla iki mahkeme kurulmuştur. Bunlardan birincisi 1920 ile 1922 yılları arasında, ikincisi ise 1925 ile 1927 yılları arasında faaliyet göstermiş
Birinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi (1920-1922)
Birinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi, 18 Eylül 1920 tarihinde Heyet-i Vekiliye’nin verdiği teklif ve aynı gün alınan 45 numaralı Meclis kararı ile kurulan mahkemedir. Söz konusu bu kararla Ankara’nın yanı sıra Eskişehir, Konya, Isparta, Sivas, Kastamonu ve Kayseri’de de birer İstiklâl Mahkemesi kurulması kararlaştırılmıştır. 11 Eylül 1920 tarihinde 21 numaralı Firariler Hakkında Kanun’a dayanılarak kurulan ve verecekleri kararlara temyiz hakkı bulunmayan bu mahkemelerin görevi firar eden askerleri yargılamaktı. Daha sonra 26 Eylül 1920 tarihinde çıkarılan 28 numaralı İstiklâl Mahkemeleri Kanunu’nun Birinci Maddesine Müzeyyel Kanun ile bu mahkemelerin yetkileri genişletilmiş; 29 Nisan 1920 tarihinde çıkarılan 2 numaralı Hıyanet-i Vataniye Kanunu kapsamında bulunan askerî ve siyasi casusluk suçlarına bakma yetkisi de verilmiştir. Bu dönemde kurulan Ankara İstiklâl Mahkemesi ise yukarıda adları belirtilen mahkemelerden farklı olarak gıyaben Sadrazam Damat Ferit Paşa, Rıza Tevfik, Reşat Halis, Çerkez Ethem, Mustafa Sagir, Gizli Komünist Partisi ve Yeşil Ordu gibi siyasi ağırlıklı davalara da bakmıştır. Bu dönemde kurulan Ankara İstiklal Mahkemesi 31 Temmuz 1922 tarihinde çıkarılan 249 numaralı İstiklâl Mehâkimi Kanunu’nun kabulüne kadar faaliyetine devam etmiştir. Mahkeme heyeti, İhsan Bey, "Kılıç" Ali Bey, Hüseyin Bey ve Cevdet Bey'den kurulu olup, başkanlığa İhsan Bey seçilmiştir. 1 Ağustos 1922 tarihinde alınan Meclis kararı ile de mahkemenin faaliyetine son verilmiştir.
Mahkeme bu dönem içinde aşağıda gösterilen cezaları vermiştir:
| Ceza | Sayı |
|---|---|
| Adem-i mes’uliyet ve beraet | 470 |
| İdam | 108 |
| Müecelen idam | 279 |
| Gıyaben idam | 48 |
| Kal’a-bend ve kürek | 54 |
| Muhtelif cezalarla mahkûmiyet (Değnek ve para cezası) | 12.137 |
| Mahkemeye gelen maznun miktarı | 13.096 |
İdam edilenlerden 28'i Rum ve Ermeni asıllıdır.
İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi (1925-1927)
Ankara’da kurulan diğer İstiklâl Mahkemesi ise 4 Mart 1925 tarihinde çıkarılan 578 numaralı Takrir-i Sükûn Kanunu’ndan sonra Başvekil İsmet Paşa’nın verdiği teklif üzerine 117 sayılı Meclis kararı ile kurulan mahkemedir. 4 Mart 1925 tarihinden 7 Mart 1927 tarihine kadar fiilen görev yapmıştır.
4 Mart 1925 tarihinde 117 numaralı Meclis Kararıyla kurulan İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi için başkan ve üye seçimi 7 Mart 1925 tarihinde 146 Mebusun seçimiyle yapıldı. Aynı gün açıklanan neticeye göre; İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi Başkanlığına Karahisarısahib (Afyonkarahisar) Mebusu "Kel" Ali Bey, Müddei-i Umumiliğine (savcı) İzmir Mebusu Mustafa Necati Bey, üye olarak ise Ayntab (Gaziantep) Mebusu "Kılıç" Ali Bey, Aydın Mebusu Reşid Galib Bey, Rize Mebusu Ali (Zırh) Bey seçildi. İzmir Mebusu Mustafa Necati Bey’in istifası üzerine 22 Mart 1925 tarihli oturumda İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi Müddei-i Umumiliğine Denizli Mebusu Necib Ali Bey seçildi.
İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi, 12 Mart 1925 tarihli “Beyanname” içinde yer alan şu cümlelerle bakacağı davaların neler olduğunu açıklamıştır:
Asırlardan beri memleketimizde ihdas ve tesis edilmiş olan esaret havasının millî cihat ile tasfiye ve ref’i ve izalesinden sonra menfaat ve saltanatları tahrip edilenlerin tekrar harekete gelmeye cüret buldukları görülmektedir. Mahkememiz bu gizli emelleri takip edenler için adaletin icap ve selamet-i milliyenin istilzam ettirdiği tarzda hareket edecektir. Dini, şahsi ve siyasi menfaatlerine alet edenler, efkâr-ı ammeyi tesmim ile idare-i hazıraya karşı nefret ve isyan hissi telkin edenler, memleketin asayiş ve emniyetini, aziz halkımızın huzur ve istirahatını ihlal edenler, vazife-i askeriyeden firar veya firarı teşvik ve himaye suretiyle isyan ve irticaa müzaheret edenler cumhuriyet halkının takrir-i sükûn arzusunu temsil eden mahkememizi derhâl karşılarında bulacaklardır.
Bu beyannameden sonra Ankara, İzmir, Sivas, Tokat, Erzurum, Rize, Giresun gibi değişik yerlerde gezici mahkeme olarak görev yapan İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi, başlangıçta askerlikten firar edenleri yargılamışken daha sonra muhalif gazetecilerle ilgili davalar, İzmir Suikastı ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile ilgili davalar, Şapka Kanunu’na muhalefet davaları, Distolcular ile ilgili davalar gibi pek çok davaya bakmış ve bu davalarla ilgili yargılamalar yapmıştır. İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi görev yaptığı süre zarfında 138 kişiye vicahen, 81 kişiye de gıyaben olmak üzere toplam 217 kişiye idam kararı vermiştir. Bahsedilen bu 217 kişinin haricinde mahkeme 28 kişiye daha idam cezası vermiş ancak bu kararları çeşitli sebeplerden dolayı kürek ve hapis cezalarına çevirmiştir.
Mahkemenin çalışma usulleri şu şekildeydi:
- Vereceği hükümlerde idam dışındaki bütün hükümler kesin olup idam kararını Meclis onaylamaktadır. Daha sonra acil durumlarda mahkemeye infaz yetkisi de yine Meclis onayına dâhil edilmiş ve yargılamaların başlamasından sonra Meclis altı ay kadar uzun bir süre tatile girdiğinden, Şark İstiklal Mahkemesi gibi Ankara İstiklal Mahkemesi de infaz yetkisini kullanmıştır.
- Mahkemenin verdiği kararlara savcının dışında itiraz hakkı yoktur. Savcının itiraz süresi de kararın verildiği günden itibaren üç gündür ve bu itiraz Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından karara bağlanır.
- Savcılar sanıklar hakkında kanuni tahkikat yapmak ve mahkemelerin verdiği kararların uygulanması aşamasında askeri ve sivil memurlara emir vermeye yetkilidirler.
- Savcının görevi mahkûm hakkında verilen hükmün tatbik ve icrası olduğundan, savcılar ayrıca mahkemenin emir ve kararlarını uygulamayanları veya ihmal edenleri de bu mahkemelerde yargılama yetkisine sahiptirler.
Kaynakça
- Özel
- ^ a b c d e İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi 2020, s. X.
- ^ Aybars 1975, s. 82.
- ^ a b Aybars 1975, s. 108.
- ^ İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi 2020, s. 4.
- ^ İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi 2020, s. XII.
- ^ İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi 2020, s. XIII.
- Genel
- İkinci Dönem Ankara İstiklal Mahkemesi (1925-1927). I. Ankara: TBMM Basımevi. 2020. ISBN . 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Ekim 2021.
- (1975). İstiklal mahkemeleri (PDF) (birinci bas.). İstanbul: Bilgi Yayınevi. 30 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 5 Ekim 2021.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ankara Istiklal Mahkemesi iki ayri donem gorev yapmis Olaganustu yetkilere sahip yargi organidir Istiklal mahkemelerinin bir kismi Kurtulus Savasi nin surdugu yillarda bir kismi ise Cumhuriyet in ilanindan kisa bir sure sonra kurulmus ve 1920 den 1927 ye kadar ulkenin degisik bolgelerinde araliklarla faaliyette bulunmus mahkemelerdir Bu donemlerde Ankara Istiklal Mahkemesi adiyla iki mahkeme kurulmustur Bunlardan birincisi 1920 ile 1922 yillari arasinda ikincisi ise 1925 ile 1927 yillari arasinda faaliyet gostermisBirinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 1920 1922 Birinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 18 Eylul 1920 tarihinde Heyet i Vekiliye nin verdigi teklif ve ayni gun alinan 45 numarali Meclis karari ile kurulan mahkemedir Soz konusu bu kararla Ankara nin yani sira Eskisehir Konya Isparta Sivas Kastamonu ve Kayseri de de birer Istiklal Mahkemesi kurulmasi kararlastirilmistir 11 Eylul 1920 tarihinde 21 numarali Firariler Hakkinda Kanun a dayanilarak kurulan ve verecekleri kararlara temyiz hakki bulunmayan bu mahkemelerin gorevi firar eden askerleri yargilamakti Daha sonra 26 Eylul 1920 tarihinde cikarilan 28 numarali Istiklal Mahkemeleri Kanunu nun Birinci Maddesine Muzeyyel Kanun ile bu mahkemelerin yetkileri genisletilmis 29 Nisan 1920 tarihinde cikarilan 2 numarali Hiyanet i Vataniye Kanunu kapsaminda bulunan askeri ve siyasi casusluk suclarina bakma yetkisi de verilmistir Bu donemde kurulan Ankara Istiklal Mahkemesi ise yukarida adlari belirtilen mahkemelerden farkli olarak giyaben Sadrazam Damat Ferit Pasa Riza Tevfik Resat Halis Cerkez Ethem Mustafa Sagir Gizli Komunist Partisi ve Yesil Ordu gibi siyasi agirlikli davalara da bakmistir Bu donemde kurulan Ankara Istiklal Mahkemesi 31 Temmuz 1922 tarihinde cikarilan 249 numarali Istiklal Mehakimi Kanunu nun kabulune kadar faaliyetine devam etmistir Mahkeme heyeti Ihsan Bey Kilic Ali Bey Huseyin Bey ve Cevdet Bey den kurulu olup baskanliga Ihsan Bey secilmistir 1 Agustos 1922 tarihinde alinan Meclis karari ile de mahkemenin faaliyetine son verilmistir Mahkeme bu donem icinde asagida gosterilen cezalari vermistir Ceza SayiAdem i mes uliyet ve beraet 470Idam 108Muecelen idam 279Giyaben idam 48Kal a bend ve kurek 54Muhtelif cezalarla mahkumiyet Degnek ve para cezasi 12 137Mahkemeye gelen maznun miktari 13 096 Idam edilenlerden 28 i Rum ve Ermeni asillidir Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 1925 1927 Ankara Istiklal Mahkemesi uyeleri soldan saga Kilic Ali Bey Kel Ali Bey Necib Ali Bey ve Resid Galib Bey Ankara da kurulan diger Istiklal Mahkemesi ise 4 Mart 1925 tarihinde cikarilan 578 numarali Takrir i Sukun Kanunu ndan sonra Basvekil Ismet Pasa nin verdigi teklif uzerine 117 sayili Meclis karari ile kurulan mahkemedir 4 Mart 1925 tarihinden 7 Mart 1927 tarihine kadar fiilen gorev yapmistir 4 Mart 1925 tarihinde 117 numarali Meclis Karariyla kurulan Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi icin baskan ve uye secimi 7 Mart 1925 tarihinde 146 Mebusun secimiyle yapildi Ayni gun aciklanan neticeye gore Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi Baskanligina Karahisarisahib Afyonkarahisar Mebusu Kel Ali Bey Muddei i Umumiligine savci Izmir Mebusu Mustafa Necati Bey uye olarak ise Ayntab Gaziantep Mebusu Kilic Ali Bey Aydin Mebusu Resid Galib Bey Rize Mebusu Ali Zirh Bey secildi Izmir Mebusu Mustafa Necati Bey in istifasi uzerine 22 Mart 1925 tarihli oturumda Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi Muddei i Umumiligine Denizli Mebusu Necib Ali Bey secildi Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 12 Mart 1925 tarihli Beyanname icinde yer alan su cumlelerle bakacagi davalarin neler oldugunu aciklamistir Asirlardan beri memleketimizde ihdas ve tesis edilmis olan esaret havasinin milli cihat ile tasfiye ve ref i ve izalesinden sonra menfaat ve saltanatlari tahrip edilenlerin tekrar harekete gelmeye curet bulduklari gorulmektedir Mahkememiz bu gizli emelleri takip edenler icin adaletin icap ve selamet i milliyenin istilzam ettirdigi tarzda hareket edecektir Dini sahsi ve siyasi menfaatlerine alet edenler efkar i ammeyi tesmim ile idare i haziraya karsi nefret ve isyan hissi telkin edenler memleketin asayis ve emniyetini aziz halkimizin huzur ve istirahatini ihlal edenler vazife i askeriyeden firar veya firari tesvik ve himaye suretiyle isyan ve irticaa muzaheret edenler cumhuriyet halkinin takrir i sukun arzusunu temsil eden mahkememizi derhal karsilarinda bulacaklardir Bu beyannameden sonra Ankara Izmir Sivas Tokat Erzurum Rize Giresun gibi degisik yerlerde gezici mahkeme olarak gorev yapan Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi baslangicta askerlikten firar edenleri yargilamisken daha sonra muhalif gazetecilerle ilgili davalar Izmir Suikasti ve Terakkiperver Cumhuriyet Firkasi ile ilgili davalar Sapka Kanunu na muhalefet davalari Distolcular ile ilgili davalar gibi pek cok davaya bakmis ve bu davalarla ilgili yargilamalar yapmistir Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi gorev yaptigi sure zarfinda 138 kisiye vicahen 81 kisiye de giyaben olmak uzere toplam 217 kisiye idam karari vermistir Bahsedilen bu 217 kisinin haricinde mahkeme 28 kisiye daha idam cezasi vermis ancak bu kararlari cesitli sebeplerden dolayi kurek ve hapis cezalarina cevirmistir Necib Ali Bey Kel Ali Bey ve Kilic Ali Bey mahkeme salonuna hareket ederken Mahkemenin calisma usulleri su sekildeydi Verecegi hukumlerde idam disindaki butun hukumler kesin olup idam kararini Meclis onaylamaktadir Daha sonra acil durumlarda mahkemeye infaz yetkisi de yine Meclis onayina dahil edilmis ve yargilamalarin baslamasindan sonra Meclis alti ay kadar uzun bir sure tatile girdiginden Sark Istiklal Mahkemesi gibi Ankara Istiklal Mahkemesi de infaz yetkisini kullanmistir Mahkemenin verdigi kararlara savcinin disinda itiraz hakki yoktur Savcinin itiraz suresi de kararin verildigi gunden itibaren uc gundur ve bu itiraz Turkiye Buyuk Millet Meclisi tarafindan karara baglanir Savcilar saniklar hakkinda kanuni tahkikat yapmak ve mahkemelerin verdigi kararlarin uygulanmasi asamasinda askeri ve sivil memurlara emir vermeye yetkilidirler Savcinin gorevi mahkum hakkinda verilen hukmun tatbik ve icrasi oldugundan savcilar ayrica mahkemenin emir ve kararlarini uygulamayanlari veya ihmal edenleri de bu mahkemelerde yargilama yetkisine sahiptirler KaynakcaOzel a b c d e Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 2020 s X Aybars 1975 s 82 a b Aybars 1975 s 108 Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 2020 s 4 Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 2020 s XII Ikinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 2020 s XIII GenelIkinci Donem Ankara Istiklal Mahkemesi 1925 1927 I Ankara TBMM Basimevi 2020 ISBN 978 605 2089 14 9 6 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Ekim 2021 1975 Istiklal mahkemeleri PDF birinci bas Istanbul Bilgi Yayinevi 30 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 5 Ekim 2021