Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Rıza Tevfik Bölükbaşı (d. 1869, Cisr-i Mustafapaşa – 31 Aralık 1949, İstanbul), Türk şair, filozof ve siyasetçidir.
| Rıza Tevfik Bölükbaşı Bey | |
|---|---|
 Osmanlıca Edirne mebus-u muhteremi feylesof doktor Rıza Tevfik Bey, 1910. | |
| Doğum | 1869 Cisri Mustafapaşa, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 30 Aralık 1949 (80–81 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Takma ad | Feylesof Rıza |
| Milliyet | Osmanlı Türkü |
Hece vezninde yazdığı şiirlerle tanınan Rıza Tevfik Bölükbaşı, felsefeye merakı nedeniyle Feylesof Rıza olarak anılırdı. Tıp eğitimi gören Rıza Tevfik, Osmanlı döneminde milletvekilliği, Millî Eğitim Bakanlığı da yapan çok yönlü bir kişilikti. Politikadaki tutarsızlıkları ve ateşli kişilik yapısı nedeniyle olaylarla dolu bir ömür sürdü. Sevr Antlaşması’nı imzalayan Osmanlı delegesi olarak Yüzellilikler arasında yer aldığı için uzun yıllar sürgünde yaşadı; gurbet acısını, şiirlerinde dile getirdi. Sürgünde iken yazdığı "Uçun Kuşlar" isimli şiirinde yer alan,
- "Uçun kuşlar uçun! Burada vefa yok!
- Öyle akar sular, öyle hava yok!
- Feryadıma karşı aks-i sedâ yok!
- Bu yangın yerinde soğuk kül vardır."
kıt'ası, o zamanki sıla özlemini dile getirir.
Hayatı
Çocukluk, gençlik yılları ve eğitimi
Rıza Tevfik, 1869 yılında Cisr, Edirne Eyaleti'nde (günümüzde Bulgaristan'da bulunan Svilengrad'daki Mustafapaşa), Çerkes kökenli bir annenin ve Arnavut kökenli bir babanın ilk çocuğu olarak doğdu. Daha sonrasında Edirne'de intihar ederek ölen bir de bir erkek kardeşi Besim vardı.
Mülkiye Valisi olan babası tarafından İstanbul'daki bir Yahudi okuluna yerleştirilen Rıza Tevfik, erken yaşta İspanyolca ve Fransızca öğrendi. Öğrenci yılları boyunca önce ünlü Galatasaray Lisesi'nde ve daha sonra İmparatorluk Tıp Okulu'nda (Tıbbiye) öğrenim gördü. Huzursuz bir kişiliğe sahip olduğundan sürekli dikkat çekiyordu. Ancak otuz yaşında tamamen mezun olabildi ve bunun sonunda doktor oldu.
1869 yılında Cisr'de (o yıllarda Edirne vilayetine bağlı bir kaza; günümüzde Bulgaristan’ın Hasköy iline bağlı Svilengrad ilçesi) doğdu. Babası Mülkiye kaymakamlarından Hoca Mehmet Tevfik, annesi Kafkas muhacirlerinden Münire Hanım idi. Mehmet Tevfik Bey’in emekli olmasından sonra ailesi ile gelip yerleştikleri İstanbul’da kardeşi Ahmet Nazif dünyaya geldi. Bir (Musevi okulunda) öğretmenlik yapan Mehmet Tevfik Bey oğlunu da aynı okula kaydetti. Rıza Tevfik bu okulda Yahudi İspanyolcası ve Fransızca öğrendi.
1879'da babasının savcı yardımcısı olarak atanması üzerine göç ettikleri İzmit’te Münire Hanım sıtmadan hayatını kaybedince aile İstanbul’a döndü. Rıza Tevfik, babasının Gelibolulu bir ailenin kızı olan Şakire Hanım’la evlenmesinden sonra eğitimine bir süre Gelibolu’da bir Ermeni mektebinde devam etti; ardından Gelibolu Rüştiyesi’nde okuyarak okulu birincilikle bitirdi.
1885’te Mektebi Mülkiyeyi Şahane’ye girdi, özellikle edebiyat derslerinde başarılı oldu; ancak üçüncü sınıfta iken babasını kaybetti (1891), arkasından da ihtilalcilikle suçlanarak bazı hocalar ve öğrencilerle birlikte okuldan çıkarıldı.
Doktorluk mesleğine ilgi duymadığı hâlde eğitimine devam edebilmek için Tıbbiye'ye girdi. Öğrencileri etrafına toplayıp Namık Kemal'in hürriyet şiirlerini okuması; cumhuriyet hakkında konuşmalar yapmaya başlaması bu okuldan da uzaklaştırılmasına sebep oldu ancak Umumi Mektepler Nazırı Mustafa Zeki Paşa’ya yazdığı bir dilekçe sayesinde okula geri dönebildi. Ertesi sene Sirkeci'de bir kahvede hürriyet, adalet ve hükûmet şekilleri üzerine yaptığı bir konuşma nedeniyle hapsedildi; bu defa da Zaptiye Nazırı Hüseyin Nazım Paşa'nın aracılığı ile hapisten kurtulup okula dönebildi. Okulu 1897’de bitirip doktor olabildi.
Gümrük idaresinde, sonra Cemiyeti Tıbbiyeyi Mülkiye'de, daha sonra Karantina İdaresinde doktor olarak çalıştı. Tıbbiye’nin son sınıfında iken ilk Türk kadın pedagoji öğretmeni Ayşe Sıdıka Hanım ile evlenerek 3 kız çocuğu sahibi olan Rıza Tevfik 1903’te çocukları henüz 3, 4 ve 7 yaşlarında iken eşini kaybetti. Ertesi yıl ikinci evliliğini Nazlı Hanım ile yaptı; bu evliliğinden iki oğlu oldu.
1908'li yıllarda ise Ulum-u İktisadiye ve İçtimaiye Mecmuası'nın kurucuları arasında yer aldı ve bu dergide çeşitli yazılar yazdı.
Siyasete girişi
O dönemde gizli bir cemiyet olan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne 1907’de Manyasizade Refik Bey’in ısrarıyla girdi. Ertesi sene Meşrutiyet ilan edildiğinde Rıza Tevfik, Selim Sırrı Bey (Tarcan) ile birlikte İstanbul’da at üstünde dolaşıp nutuklar vererek halkın galeyanını kontrol altına almada başarılı oldu. Devrim günleri boyunca iri cüssesi ile de nam salan Rıza Tevfik, Dersaadet’in en etkili kişileri arasına girdi ve kendisine siyaset yolu açıldı. Genel seçimde Osmanlı parlamentosuna Edirne mebusu olarak girdi.
1910 yılında İttihat ve Terakki Fırkası’nın meclisi feshetmesi üzerine istifa etti; iki yıl sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na girdi. İttihat ve Terakki Fırkası’ndan eski arkadaşları tarafından Sultanahmet’teki cezaevinde bir ay kadar hapsedilen; bir yıl sonra Gümülcine’de 1912 Osmanlı genel seçimleri sırasında propaganda yaparken yine eski partili bir grup tarafından fena hâlde dövülen Rıza Tevfik, ikinci seçimde mebus seçilemeyince siyaseti bir süre için bırakmıştır.
Felsefe dersleri, konferansları
Bu dönemde devrin belli başlı gazete ve dergilerinde şiirler, edebiyat ve felsefe ile ilgili makaleler yazdı; ülkenin I. Dünya Savaşı’na sürüklenmesine karşı çıktı. Tiyatro salonları ve kıraathanelerde halka açık verdiği konferanslar ile tanındı.
Vaniköyü'nde Raif Oğan'ın kurduğu Rehberi İttihad-ı Osmâni özel lisesinde Türkiye'de ilk defa felsefe dersleri verdi. Bu dersler önce “Mebhas-i Marifet (Bilgi Teorisi)” adıyla taş basma olarak basıldıktan sonra 1914’te “Felsefe Dersleri-Birinci Kısım” adıyla yayımlanmıştır. Yakın dostu Tevfik Fikret’in 1915’te ölümünden sonra Arnavutköy Kız Koleji'nde ve Robert Kolej'de Fikret’ten boşalan edebiyat derslerini verdi.
Siyasete dönmesi ve Darülfunun hocalığı
1918’de siyasete yeniden dönerek son Osmanlı kabinesinde Maârif Nâzırı (Eğitim Bakanı) olarak bulundu. Felsefenin eğitim sisteminde yer alması için çabaladı. Aynı yıl Hür ve Kabul Edilmiş Masonlar Büyük Locası'nın büyük üstadı seçilerek burada bir yıl görev yaptı. 16 Mart 1919'da Meclis-i Âyan üyeliğine atanmıştır. 1919-1920’de Şura-yı Devlet (Danıştay) Reisliği’ne getirildi.
Aynı tarihlerde Darülfünun’da felsefe ve estetik dersleri verdi. Padişah Vahdettin ve Damat Ferit Paşa'nın ısrar ve baskısı sonucu 1919'da Paris'te toplanan barış konferansına Türkiye temsilcisi olarak katılmak zorunda kaldı. Ertesi yıl ise Sevr Antlaşması’nı imzalayan heyette yer almak zorunda kaldı. Darülfünun’daki öğrencileri onun Sevr'e imza koyan heyette yer almasını büyük tepki ile karşılayıp derslerini boykot ettiler, protesto gösterileri düzenlediler. Darülfünun grevine yol açan gerilimin son damlası Süleyman Nazif ile arasında Fuzûlî’nin Türklüğü üzerine yapılan tartışma olmuştur. 29 Mart 1922’de yapılan konferansta hakem rolünü üstlenen Rıza Tevfik, Fuzûlî'nin Türk değil, Acem olduğunu iddia etmiş, “Türk de olsa ne çıkar” diyerek nutkuna devam etmişti. Ertesi gün Edebiyat Fakültesi öğrencileri bir kararname hazırlayarak Rıza Tevfik, Ali Kemal, Hüseyin Daniş, Cenab Şahabettin ve ’ın görevlerinden istifa etmelerini istediler. Edebiyat Fakültesi’nde başlayan boykot diğer üç fakülteye de sıçradı. Gelişmeler üzerine üniversite nizamnamesi değiştirilerek hocaların durumu hakkında karar verme yetkisi Darülfünun Divanı’na bırakılmış ve Divan söz konusu hocalara süresiz izin vererek bir anlamda öğrencilerin isteklerini yerine getirmiştir. Rıza Tevfik, kurumdan istifa etti.
Sürgün yılları
Aleyhinde oluşan olumsuz hava nedeniyle korkan Rıza Tevfik, Millî Mücadele aleyhtarı Ali Kemal’in linç edilmesi üzerine Mısır'a gitmekte olan bir yük gemisine binerek 8 Kasım 1922’de ülkeyi terk etti.
Türkiye’den ayrılışından bir buçuk yıl sonra TBMM’nin aldığı bir kararla sürgüne gönderilecek Yüzellilikler listesinde yer aldı. Listede yer almasının nedeni, Sevr’i imzalayan heyette yer alması idi. Sürgün yıllarında Hicaz, Amerika Birleşik Devletleri, Ürdün ve Lübnan'da yaşadı. Ürdün Kralı Emir Abdullah kendisine yakınlık göstermiş, maaş bağlamış; Divan tercümanlığı ve Asarı Atika müdürlükleri görevlerinde bulunmasını sağlamıştır. 1928'de ABD'de bulunan çocuklarını ziyaret edip orada Türk edebiyatı hakkında çeşitli konferanslar veren Rıza Tevfik, 1934'te Ürdün'deki resmî görevinden emekli oldu. Lübnan kıyılarında Beyrut yakınlarındaki Cünye kasabasına yerleşti.
Son yılları
1939’da çıkan Af Kanunu’ndan faydalanarak 1943’te kendi ifadesiyle "hesaplaşmak için değil, helalleşmek için" yurda döndü.
30 Aralık 1949’da felç tedavisi için yattığı İstanbul Vakıf Gurebâ Hastanesi’nde saat 21.30’da zatürreden öldü. Cenaze namazı 1 Ocak 1950’de Şişli Camii’nde kılınmıştır. Defni ardından Rıza Tevfik’i çok seven Refi' Cevad Ulunay mezarı başında insanlara konuşma yapmıştır. Mezarı, Zincirlikuyu Asrî Mezarlığı’nda bulunmaktadır.
Eserleri
Servet-i Fünûn edebiyatının kuruluş yılları olan 1895'ten itibaren devrin edebî dergilerinde Abdülhak Hamit etkisi altında aruz vezniyle şiirler yayımladı. Asıl şöhretini 1913'ten sonra yayımladığı şiirlerle kazandı.Millî edebiyatın oluştuğu bu dönemde hece vezni ve kısmen sade Türkçe ile şiirler yazdı; divan, koşma ve nefes tarzındaki şiirleriyle bir dönemin halk edebiyatının canlanmasına yardımcı oldu.
Rıza Tevfik Bölükbaşı, bütün şiirlerini tek kitabı olan Serâb-ı Ömrüm adlı kitabında bir araya getirmiştir. Bu kitap, 1934’te Lefkoşa’da basıldı.
Halk edebiyatının tanıtılması ile ilgili çalışmalar da yapan Bölükbaşı’nın Ömer Hayyam çevirileri, Tevfik Fikret hakkında incelemesi ve Darülfünun'da vermiş olduğu felsefe derslerinin ders notları kitaplaştırılarak Felsefe Dersleri adıyla yayımlanmış olup felsefi açıdan Türk fikir hayatında önemli bir yere sahiptir. Bu eserin transkripsiyonu 2001 yılında Dr. tarafından günümüz Türkçesiyle yeniden yayımlanmıştır.
"Abdülhak Hamid ve Mülâhazât-ı Felsefiyesi" adlı eserini Abdullah Uçman İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları'ndan çıkarmıştır.
Bazı hatıraları, (İletişim Yayınları) tarafından "Biraz da Ben Konuşayım" başlığıyla yayımlanmıştır.
Notlar
- ^ Bu dönemdeki faaliyetleri için bkz. Y. Doğan Çetinkaya, 1908 Osmanlı Boykotu: Bir Toplumsal Hareketin Analizi, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2004). Yine Canlı Tarihler (İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1944) serisinin 4. cildinde Selim Sırrı Tarcan bölümüne de başvurulabilir.
Kaynakça
- ^ Salname-i Nevsal-i Afiyet_1315. 1315.
- ^ Rıza Tevfik (1950). Bütün cepheleriyle Rıza Tevfik: şiirler, makaleler, hatıralar. Halk Basımevi. s. 8.
Rıza Tevfik'in Hayatı ve Eserleri 1868 yılında Rumelinin Mustafapaşa köprüsünde doğan Bm Tevfik Bölükbaşı, baba cihetile Arnavut, ana cihetile Çerkeş olup bu ciheti şu beytiyle açıklamıştır: Babam Arnavuddu, anam Çerkeş Bilmiyen varsa...
- ^ Hilmi Yücebaş; Rıza Tevfik (1958). Filozof Rıza Tevfik: hayatı, şiirleri, hâtıraları. s. 6.
...1868 yılında Rumelinin Cisr-i Mustafa paşa (Tsaribrod) kasabasında doğan Rıza Tevfik Bölükbaşı. baba cihetiyle Arnavut, ..
- ^ Refik Ahmet Sevengil (1968). Türk tiyatrosu tarihi: Neşrutiyettiyatrosu. Maarif Basımevi. s. 8.
...sonraları tanınmış şair Rıza Tevfik Bölükbaşı (Arnavut ve göçmen)..
- ^ Süssheim, Karl (2002). The Diary of Karl Süssheim (1878-1947): Orientalist Between Munich and Istanbul. Franz Steiner Verlag. s. 56. ISBN . 16 Şubat 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
- ^ a b c d e f g h A. Can Tuncay, Büyük Üstad Rıza Tevfik, Mimar Sinan Sayı 83, Mart 1992
- ^ Aynur Erdoğan. (PDF). 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2016.
- ^ . 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2021.
- ^ "Fazıl Baş,Darülfünun'un Cihan Harbi Yılları, Cihanharbi.com sitesi, Erişim tarihi:07.08.2015". 24 Ocak 2016 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 7 Ağustos 2015.
- ^ 31 Aralık 1949 tarihli Yeni Sabah gazetesi
- ^ 2 Ocak 1950 tarihli Akşam gazetesi
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Riza Tevfik Bolukbasi d 1869 Cisr i Mustafapasa 31 Aralik 1949 Istanbul Turk sair filozof ve siyasetcidir Riza Tevfik Bolukbasi BeyOsmanlica Edirne mebus u muhteremi feylesof doktor Riza Tevfik Bey 1910 Dogum1869 Cisri Mustafapasa Osmanli ImparatorluguOlum30 Aralik 1949 80 81 yasinda Istanbul TurkiyeTakma adFeylesof RizaMilliyetOsmanli Turku Hece vezninde yazdigi siirlerle taninan Riza Tevfik Bolukbasi felsefeye meraki nedeniyle Feylesof Riza olarak anilirdi Tip egitimi goren Riza Tevfik Osmanli doneminde milletvekilligi Milli Egitim Bakanligi da yapan cok yonlu bir kisilikti Politikadaki tutarsizliklari ve atesli kisilik yapisi nedeniyle olaylarla dolu bir omur surdu Sevr Antlasmasi ni imzalayan Osmanli delegesi olarak Yuzellilikler arasinda yer aldigi icin uzun yillar surgunde yasadi gurbet acisini siirlerinde dile getirdi Surgunde iken yazdigi Ucun Kuslar isimli siirinde yer alan Ucun kuslar ucun Burada vefa yok Oyle akar sular oyle hava yok Feryadima karsi aks i seda yok Bu yangin yerinde soguk kul vardir dd kit asi o zamanki sila ozlemini dile getirir HayatiCocukluk genclik yillari ve egitimi Genc Riza Tevfik Cemiyet i Tibbiye i Mulkiye azasindan Dr Riza Tevfik Bey Riza Tevfik 1869 yilinda Cisr Edirne Eyaleti nde gunumuzde Bulgaristan da bulunan Svilengrad daki Mustafapasa Cerkes kokenli bir annenin ve Arnavut kokenli bir babanin ilk cocugu olarak dogdu Daha sonrasinda Edirne de intihar ederek olen bir de bir erkek kardesi Besim vardi Mulkiye Valisi olan babasi tarafindan Istanbul daki bir Yahudi okuluna yerlestirilen Riza Tevfik erken yasta Ispanyolca ve Fransizca ogrendi Ogrenci yillari boyunca once unlu Galatasaray Lisesi nde ve daha sonra Imparatorluk Tip Okulu nda Tibbiye ogrenim gordu Huzursuz bir kisilige sahip oldugundan surekli dikkat cekiyordu Ancak otuz yasinda tamamen mezun olabildi ve bunun sonunda doktor oldu 1869 yilinda Cisr de o yillarda Edirne vilayetine bagli bir kaza gunumuzde Bulgaristan in Haskoy iline bagli Svilengrad ilcesi dogdu Babasi Mulkiye kaymakamlarindan Hoca Mehmet Tevfik annesi Kafkas muhacirlerinden Munire Hanim idi Mehmet Tevfik Bey in emekli olmasindan sonra ailesi ile gelip yerlestikleri Istanbul da kardesi Ahmet Nazif dunyaya geldi Bir Musevi okulunda ogretmenlik yapan Mehmet Tevfik Bey oglunu da ayni okula kaydetti Riza Tevfik bu okulda Yahudi Ispanyolcasi ve Fransizca ogrendi 1879 da babasinin savci yardimcisi olarak atanmasi uzerine goc ettikleri Izmit te Munire Hanim sitmadan hayatini kaybedince aile Istanbul a dondu Riza Tevfik babasinin Gelibolulu bir ailenin kizi olan Sakire Hanim la evlenmesinden sonra egitimine bir sure Gelibolu da bir Ermeni mektebinde devam etti ardindan Gelibolu Rustiyesi nde okuyarak okulu birincilikle bitirdi 1885 te Mektebi Mulkiyeyi Sahane ye girdi ozellikle edebiyat derslerinde basarili oldu ancak ucuncu sinifta iken babasini kaybetti 1891 arkasindan da ihtilalcilikle suclanarak bazi hocalar ve ogrencilerle birlikte okuldan cikarildi Doktorluk meslegine ilgi duymadigi halde egitimine devam edebilmek icin Tibbiye ye girdi Ogrencileri etrafina toplayip Namik Kemal in hurriyet siirlerini okumasi cumhuriyet hakkinda konusmalar yapmaya baslamasi bu okuldan da uzaklastirilmasina sebep oldu ancak Umumi Mektepler Naziri Mustafa Zeki Pasa ya yazdigi bir dilekce sayesinde okula geri donebildi Ertesi sene Sirkeci de bir kahvede hurriyet adalet ve hukumet sekilleri uzerine yaptigi bir konusma nedeniyle hapsedildi bu defa da Zaptiye Naziri Huseyin Nazim Pasa nin araciligi ile hapisten kurtulup okula donebildi Okulu 1897 de bitirip doktor olabildi Gumruk idaresinde sonra Cemiyeti Tibbiyeyi Mulkiye de daha sonra Karantina Idaresinde doktor olarak calisti Tibbiye nin son sinifinda iken ilk Turk kadin pedagoji ogretmeni Ayse Sidika Hanim ile evlenerek 3 kiz cocugu sahibi olan Riza Tevfik 1903 te cocuklari henuz 3 4 ve 7 yaslarinda iken esini kaybetti Ertesi yil ikinci evliligini Nazli Hanim ile yapti bu evliliginden iki oglu oldu 1908 li yillarda ise Ulum u Iktisadiye ve Ictimaiye Mecmuasi nin kuruculari arasinda yer aldi ve bu dergide cesitli yazilar yazdi Siyasete girisi Riza Tevfik Londra da 1912 O donemde gizli bir cemiyet olan Ittihat ve Terakki Cemiyeti ne 1907 de Manyasizade Refik Bey in israriyla girdi Ertesi sene Mesrutiyet ilan edildiginde Riza Tevfik Selim Sirri Bey Tarcan ile birlikte Istanbul da at ustunde dolasip nutuklar vererek halkin galeyanini kontrol altina almada basarili oldu Devrim gunleri boyunca iri cussesi ile de nam salan Riza Tevfik Dersaadet in en etkili kisileri arasina girdi ve kendisine siyaset yolu acildi Genel secimde Osmanli parlamentosuna Edirne mebusu olarak girdi 1910 yilinda Ittihat ve Terakki Firkasi nin meclisi feshetmesi uzerine istifa etti iki yil sonra Hurriyet ve Itilaf Firkasi na girdi Ittihat ve Terakki Firkasi ndan eski arkadaslari tarafindan Sultanahmet teki cezaevinde bir ay kadar hapsedilen bir yil sonra Gumulcine de 1912 Osmanli genel secimleri sirasinda propaganda yaparken yine eski partili bir grup tarafindan fena halde dovulen Riza Tevfik ikinci secimde mebus secilemeyince siyaseti bir sure icin birakmistir Felsefe dersleri konferanslari Bu donemde devrin belli basli gazete ve dergilerinde siirler edebiyat ve felsefe ile ilgili makaleler yazdi ulkenin I Dunya Savasi na suruklenmesine karsi cikti Tiyatro salonlari ve kiraathanelerde halka acik verdigi konferanslar ile tanindi Vanikoyu nde Raif Ogan in kurdugu Rehberi Ittihad i Osmani ozel lisesinde Turkiye de ilk defa felsefe dersleri verdi Bu dersler once Mebhas i Marifet Bilgi Teorisi adiyla tas basma olarak basildiktan sonra 1914 te Felsefe Dersleri Birinci Kisim adiyla yayimlanmistir Yakin dostu Tevfik Fikret in 1915 te olumunden sonra Arnavutkoy Kiz Koleji nde ve Robert Kolej de Fikret ten bosalan edebiyat derslerini verdi Siyasete donmesi ve Darulfunun hocaligi Riza Tevfik Paris Baris Konferansi icin Quai d Orsay Paris te 1919 Paris Baris Konferansina giden Osmanli heyeti Itilaf Devletlerine ait bir savas gemisinin guvertesinde Riza Tevfik fotografta fes takmis Damat Ferit Pasa nin saginda 1918 de siyasete yeniden donerek son Osmanli kabinesinde Maarif Naziri Egitim Bakani olarak bulundu Felsefenin egitim sisteminde yer almasi icin cabaladi Ayni yil Hur ve Kabul Edilmis Masonlar Buyuk Locasi nin buyuk ustadi secilerek burada bir yil gorev yapti 16 Mart 1919 da Meclis i Ayan uyeligine atanmistir 1919 1920 de Sura yi Devlet Danistay Reisligi ne getirildi Ayni tarihlerde Darulfunun da felsefe ve estetik dersleri verdi Padisah Vahdettin ve Damat Ferit Pasa nin israr ve baskisi sonucu 1919 da Paris te toplanan baris konferansina Turkiye temsilcisi olarak katilmak zorunda kaldi Ertesi yil ise Sevr Antlasmasi ni imzalayan heyette yer almak zorunda kaldi Darulfunun daki ogrencileri onun Sevr e imza koyan heyette yer almasini buyuk tepki ile karsilayip derslerini boykot ettiler protesto gosterileri duzenlediler Darulfunun grevine yol acan gerilimin son damlasi Suleyman Nazif ile arasinda Fuzuli nin Turklugu uzerine yapilan tartisma olmustur 29 Mart 1922 de yapilan konferansta hakem rolunu ustlenen Riza Tevfik Fuzuli nin Turk degil Acem oldugunu iddia etmis Turk de olsa ne cikar diyerek nutkuna devam etmisti Ertesi gun Edebiyat Fakultesi ogrencileri bir kararname hazirlayarak Riza Tevfik Ali Kemal Huseyin Danis Cenab Sahabettin ve in gorevlerinden istifa etmelerini istediler Edebiyat Fakultesi nde baslayan boykot diger uc fakulteye de sicradi Gelismeler uzerine universite nizamnamesi degistirilerek hocalarin durumu hakkinda karar verme yetkisi Darulfunun Divani na birakilmis ve Divan soz konusu hocalara suresiz izin vererek bir anlamda ogrencilerin isteklerini yerine getirmistir Riza Tevfik kurumdan istifa etti Surgun yillari Riza Tevfik surgunde Aleyhinde olusan olumsuz hava nedeniyle korkan Riza Tevfik Milli Mucadele aleyhtari Ali Kemal in linc edilmesi uzerine Misir a gitmekte olan bir yuk gemisine binerek 8 Kasim 1922 de ulkeyi terk etti Turkiye den ayrilisindan bir bucuk yil sonra TBMM nin aldigi bir kararla surgune gonderilecek Yuzellilikler listesinde yer aldi Listede yer almasinin nedeni Sevr i imzalayan heyette yer almasi idi Surgun yillarinda Hicaz Amerika Birlesik Devletleri Urdun ve Lubnan da yasadi Urdun Krali Emir Abdullah kendisine yakinlik gostermis maas baglamis Divan tercumanligi ve Asari Atika mudurlukleri gorevlerinde bulunmasini saglamistir 1928 de ABD de bulunan cocuklarini ziyaret edip orada Turk edebiyati hakkinda cesitli konferanslar veren Riza Tevfik 1934 te Urdun deki resmi gorevinden emekli oldu Lubnan kiyilarinda Beyrut yakinlarindaki Cunye kasabasina yerlesti Son yillari 1939 da cikan Af Kanunu ndan faydalanarak 1943 te kendi ifadesiyle hesaplasmak icin degil helallesmek icin yurda dondu 30 Aralik 1949 da felc tedavisi icin yattigi Istanbul Vakif Gureba Hastanesi nde saat 21 30 da zaturreden oldu Cenaze namazi 1 Ocak 1950 de Sisli Camii nde kilinmistir Defni ardindan Riza Tevfik i cok seven Refi Cevad Ulunay mezari basinda insanlara konusma yapmistir Mezari Zincirlikuyu Asri Mezarligi nda bulunmaktadir EserleriServet i Funun edebiyatinin kurulus yillari olan 1895 ten itibaren devrin edebi dergilerinde Abdulhak Hamit etkisi altinda aruz vezniyle siirler yayimladi Asil sohretini 1913 ten sonra yayimladigi siirlerle kazandi Milli edebiyatin olustugu bu donemde hece vezni ve kismen sade Turkce ile siirler yazdi divan kosma ve nefes tarzindaki siirleriyle bir donemin halk edebiyatinin canlanmasina yardimci oldu Riza Tevfik Bolukbasi butun siirlerini tek kitabi olan Serab i Omrum adli kitabinda bir araya getirmistir Bu kitap 1934 te Lefkosa da basildi Halk edebiyatinin tanitilmasi ile ilgili calismalar da yapan Bolukbasi nin Omer Hayyam cevirileri Tevfik Fikret hakkinda incelemesi ve Darulfunun da vermis oldugu felsefe derslerinin ders notlari kitaplastirilarak Felsefe Dersleri adiyla yayimlanmis olup felsefi acidan Turk fikir hayatinda onemli bir yere sahiptir Bu eserin transkripsiyonu 2001 yilinda Dr tarafindan gunumuz Turkcesiyle yeniden yayimlanmistir Abdulhak Hamid ve Mulahazat i Felsefiyesi adli eserini Abdullah Ucman Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi Yayinlari ndan cikarmistir Bazi hatiralari Iletisim Yayinlari tarafindan Biraz da Ben Konusayim basligiyla yayimlanmistir Notlar Bu donemdeki faaliyetleri icin bkz Y Dogan Cetinkaya 1908 Osmanli Boykotu Bir Toplumsal Hareketin Analizi Istanbul Iletisim Yayinlari 2004 Yine Canli Tarihler Istanbul Turkiye Yayinevi 1944 serisinin 4 cildinde Selim Sirri Tarcan bolumune de basvurulabilir Kaynakca Salname i Nevsal i Afiyet 1315 1315 Riza Tevfik 1950 Butun cepheleriyle Riza Tevfik siirler makaleler hatiralar Halk Basimevi s 8 Riza Tevfik in Hayati ve Eserleri 1868 yilinda Rumelinin Mustafapasa koprusunde dogan Bm Tevfik Bolukbasi baba cihetile Arnavut ana cihetile Cerkes olup bu ciheti su beytiyle aciklamistir Babam Arnavuddu anam Cerkes Bilmiyen varsa Hilmi Yucebas Riza Tevfik 1958 Filozof Riza Tevfik hayati siirleri hatiralari s 6 1868 yilinda Rumelinin Cisr i Mustafa pasa Tsaribrod kasabasinda dogan Riza Tevfik Bolukbasi baba cihetiyle Arnavut Refik Ahmet Sevengil 1968 Turk tiyatrosu tarihi Nesrutiyettiyatrosu Maarif Basimevi s 8 sonralari taninmis sair Riza Tevfik Bolukbasi Arnavut ve gocmen Sussheim Karl 2002 The Diary of Karl Sussheim 1878 1947 Orientalist Between Munich and Istanbul Franz Steiner Verlag s 56 ISBN 978 3 515 07573 2 16 Subat 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 27 Mayis 2020 a b c d e f g h A Can Tuncay Buyuk Ustad Riza Tevfik Mimar Sinan Sayi 83 Mart 1992 Aynur Erdogan PDF 5 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 4 Ekim 2016 19 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 23 Eylul 2021 Fazil Bas Darulfunun un Cihan Harbi Yillari Cihanharbi com sitesi Erisim tarihi 07 08 2015 24 Ocak 2016 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 7 Agustos 2015 31 Aralik 1949 tarihli Yeni Sabah gazetesi 2 Ocak 1950 tarihli Aksam gazetesi