Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ardanuç nahiyesi, Osmanlı Devleti'nin Gürcülerden ele geçirdiği tarihsel Tao-Klarceti bölgesinde 16. yüzyılın ortalarında kurduğu Ardanuç livasının nahiyelerinden biriydi. Ardanuç nahiyesi, yaklaşık olarak bugünkü Ardanuç ilçesi sınırlarını kapsıyordu. Bu bölge, değişik zaman dilimlerinde idari olarak kazaya (ilçe) dönüşmüştür.
Tarihçe
Osmanlı komutanı İskender Paşa'nın 1551 yılında Gürcülerden Ardanuç Kalesi'nin ele geçirmesinin ardından Ardanuç livası kuruldu. İlk kez 1553 tarihli Osmanlı kaydında adı geçen Ardanuç livası, Kemhis (Kamhis), Ardanuç ve Tavusker nahiyelerinden oluşuyordu.
Ardanuç nahiyesi, Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1574 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre 58 yerleşim birimini kapsıyordu. Bu yerleşimlerden sekizi boş olarak kaydedilmiştir. Klarceti bölgesinin Osmanlı Devleti'nin eline geçmesinin ardından bu köylerin halkı göç etmiş veya bu köyler savaş sırasında boşalmış olabilir. Köylerin boş olmasının kesin nedeni bilinmemektedir. Söz konusu mufassal defterde köylerin nüfusu hane olarak tespit verilmiştir. Buna göre Ardanuç nahiyesinin nüfusu 1.410 haneden (yaklaşık 7.050 kişi) oluşuyordu. Klarceti (89 hane ve yaklaşık 445 kişi), Tanzoti (84 hane ve yaklaşık 420 kişi), Anakerti (81 hane ve yaklaşık 405 kişi) ve Ardanuç Kalesi Rabat'ı (71 hane ve yaklaşık 355 kişi) nahiyenin nüfus açısından en büyük yerleşmeleriydi. Cuğo (6 hane ve yaklaşık 30 kişi), Koçburuti (6 hane ve yaklaşık 30 kişi), Araveti (6 hane ve yaklaşık 30 kişi), Cara (6 hane ve yaklaşık 30 kişi) ve Vartalia (2 hane ve yaklaşık 10 kişi) köylerinde ise çok az kişi yaşıyordu ve bu durum, söz konusu köylerin halkının bir kısmının göç etmiş olmasıyla ilişkili olabilir. Bu defterde Ardanuç nahiyesinde 1.352 hane (yaklaşık 6.760 kişi) Hristiyan olarak kaydedilmişti. 58 hane (yaklaşık 290 kişi) ise, Müslüman olmuştu. Osmanlıları eline geçmesinden sonra, 23 yılda Ardanuç nahiyesinin nüfusunun yaklaşık % 4'ünün Müslüman olduğu bu kayıttan anlaşılmaktadır.
Ardanuç nahiyesi, yaklaşık 20 yıl sonra gerçekleşen tahrirde 57 yerleşmeden oluşuyordu. Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı ve 1595 tarihli bu defterde 10 köy boş olarak kaydedilmiş, Usakedi adlı köy ise yer almamıştır. 1574 yılında 1.410 (yaklaşık 7.050 kişi) haneden oluşan nahiyenin nüfusu bu defterde 924 haneye (yaklaşık 4.620 kişi) düşmüştü. Köylerin nüfusunun azalması, halkının başka yerlere göçü ve yerleştirilmesiyle açıklanabilir. Bu dönemde en büyük göç, Klarceti köyünden gerçekleşmişti. Köyün 1574 tarihinde 89 haneden oluşan nüfusu bu tarihte 37 haneye düşmüştü. Nüfusu açısından Ardanuç Kalesi Rabat'ı 77 haneden 43 haneye, Bica köyü 41 haneden 14 haneye, Batsa köyü 65 haneden 26 haneye, Anakerti köyü 81 haneden 22 haneye, Şavgulari köyü 20 naneden 7 haneye gerilemişti. Nüfusu biraz artan köyler de vardı. 1595 tarihinde 924 haneden 778 hane Hristiyan, 146 hane de Müslüman olarak kaydedilmişti. Ardanuç nahiyesinde toplam nüfus içinde Müslüman olmuş nüfusun oranı yaklaşık % 16'ya çıkmıştı. Bu tespitler, Ardanuç nahiyesinde nüfusun Müslümanlaşma sürecinin 16. yüzyılda tamamlanmamış olduğunu göstermesi açısından da önemlidir.
Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi salma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği 1835 yılında eski Ardanuç nahiyesi toprakları Ardanuç sancağına dönüşmüştü. Bu tarihte bu bölgede 48 yerleşim yeri bulunuyordu.1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Klarceti bölgesi Çarlık Rusya'ın egemenliğine girdi ve Ardanuç nahiyesi, Artvin sancağına (okrug) bağlı bir kazaya (uçastok) dönüştürüldü. Ardanuç kazası (uçastok), 11 nahiyeden (сельское общество: kırsal topluluk) oluşuyordu ve 51 yerleşim yerini kapsıyordu. Yaklaşık olarak Ardanuç nahiyesi topraklarının kapsayan bu kazada 1886 yılında 14.754 kişi yaşıyordu. 9.485 kişi Türk, 3.333 kişi Gürcü, 1.568 kişi Ermeni, 154 kişi Kürt ve 214 kişi Çingene olarak kaydedilmişti. Bu tarihte 13 köyün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu ve bu köyler Ançi, Karsnia ve Samtskari nahiyelerine bağlıydı. Ermeniler ise, ticaret ve zanaat merkezi olan rabat tipi yerleşmelerde toplanmıştı.
Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Ruslar bölgeden çekilince, eski Ardanuç nahiyesi topraklarını kapsayan Ardanuç kazası (uçastok) bağımsız Gürcistan'ın bir parçası haline geldi. 1921 yılında Gürcistan hükûmeti bu bölgeyi Ankara Hükümeti'ne bıraktı ve eski Ardanuç nahiyesi toprakları bu şekilde Türkiye'ye katıldı. Ertesi yıl Artvin livasında yapılan nüfus tespiti sırasında, Rus idaresinde kaza (uçastok) olan Ardanuç bölgesi bir nahiye olarak bu livanın merkez kazasına bağlanmıştı. Bu sırada Artvin livası, merkez kaza ile Şavşat ve Borçka kazalarından oluşuyordu. Ardanuç nahiyesi 52 yerleşim yerini kapsıyordu. 1886 yılında Gürcülerden oluşan 13 köy dahil bütün köylerin nüfusu Türk olarak kaydedilmişti. Farklı nüfus olarak sadece "Ardanuç Merkez Ermeni Mahallesi"nde 100 Ermeni yaşıyordu. Ardanuç nahiyesinin toplam nüfusu, 1.084 hanede yaşayan 7.809 kişiden oluşuyordu. Bu tarihte nahiyenin 1886 yılıyla kıyaslandığında daha az bir nüfusa sahip olduğu görülmektedir. Ardanuç nahiyesinin köylerinin adları, Türkçe olan ve Türkçeleşmiş olanları hariç, 1925 yılında değiştirildi. 1926 yılındaki nüfus tespiti sırasında Ardanuç nahiyesinde 54 yerleşim yeri bulunuyordu.
Artvin vilayeti ile Rize vilayeti birleştirilip Çoruh vilayeti kurulunca, Ardanuç nahiyesi de Artvin kazasınının bir nahiyesi haline geldi. 1940 genel nüfus sayımından 48 köyü kapsayan Ardanuç nahiyesinin nüfusu 15.712 kişiden oluşuyordu. Ardanuç bölgesi, 1945 yılında ilçeye dönüştürüldü ve Ardanuç bölgesinin nahiye statüsü böylece son buldu.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 26 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ "Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, "1835 Nüfus Sayımına Göre Ardanuç Sancağının Demografik Yapısı"". 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
- ^ a b Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 34-36 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s.17-18,
- ^ ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2021.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 2010, s. 141-143,
- ^ Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (1944). "1940 Genel Nüfus Sayımı: Vilâyetler, Kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 58, .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ardanuc nahiyesi Osmanli Devleti nin Gurculerden ele gecirdigi tarihsel Tao Klarceti bolgesinde 16 yuzyilin ortalarinda kurdugu Ardanuc livasinin nahiyelerinden biriydi Ardanuc nahiyesi yaklasik olarak bugunku Ardanuc ilcesi sinirlarini kapsiyordu Bu bolge degisik zaman dilimlerinde idari olarak kazaya ilce donusmustur Ardanuc nahiyesinin merkezi Ardanuc kasabasi 1904 TarihceOsmanli komutani Iskender Pasa nin 1551 yilinda Gurculerden Ardanuc Kalesi nin ele gecirmesinin ardindan Ardanuc livasi kuruldu Ilk kez 1553 tarihli Osmanli kaydinda adi gecen Ardanuc livasi Kemhis Kamhis Ardanuc ve Tavusker nahiyelerinden olusuyordu Ardanuc nahiyesi Defter i Mufassal i Vilayet i Gurcistan adli ve 1574 tarihli Osmanli mufassal defterine gore 58 yerlesim birimini kapsiyordu Bu yerlesimlerden sekizi bos olarak kaydedilmistir Klarceti bolgesinin Osmanli Devleti nin eline gecmesinin ardindan bu koylerin halki goc etmis veya bu koyler savas sirasinda bosalmis olabilir Koylerin bos olmasinin kesin nedeni bilinmemektedir Soz konusu mufassal defterde koylerin nufusu hane olarak tespit verilmistir Buna gore Ardanuc nahiyesinin nufusu 1 410 haneden yaklasik 7 050 kisi olusuyordu Klarceti 89 hane ve yaklasik 445 kisi Tanzoti 84 hane ve yaklasik 420 kisi Anakerti 81 hane ve yaklasik 405 kisi ve Ardanuc Kalesi Rabat i 71 hane ve yaklasik 355 kisi nahiyenin nufus acisindan en buyuk yerlesmeleriydi Cugo 6 hane ve yaklasik 30 kisi Kocburuti 6 hane ve yaklasik 30 kisi Araveti 6 hane ve yaklasik 30 kisi Cara 6 hane ve yaklasik 30 kisi ve Vartalia 2 hane ve yaklasik 10 kisi koylerinde ise cok az kisi yasiyordu ve bu durum soz konusu koylerin halkinin bir kisminin goc etmis olmasiyla iliskili olabilir Bu defterde Ardanuc nahiyesinde 1 352 hane yaklasik 6 760 kisi Hristiyan olarak kaydedilmisti 58 hane yaklasik 290 kisi ise Musluman olmustu Osmanlilari eline gecmesinden sonra 23 yilda Ardanuc nahiyesinin nufusunun yaklasik 4 unun Musluman oldugu bu kayittan anlasilmaktadir Ardanuc nahiyesi yaklasik 20 yil sonra gerceklesen tahrirde 57 yerlesmeden olusuyordu Defter i Mufassal i Liva i Ardanuc adli ve 1595 tarihli bu defterde 10 koy bos olarak kaydedilmis Usakedi adli koy ise yer almamistir 1574 yilinda 1 410 yaklasik 7 050 kisi haneden olusan nahiyenin nufusu bu defterde 924 haneye yaklasik 4 620 kisi dusmustu Koylerin nufusunun azalmasi halkinin baska yerlere gocu ve yerlestirilmesiyle aciklanabilir Bu donemde en buyuk goc Klarceti koyunden gerceklesmisti Koyun 1574 tarihinde 89 haneden olusan nufusu bu tarihte 37 haneye dusmustu Nufusu acisindan Ardanuc Kalesi Rabat i 77 haneden 43 haneye Bica koyu 41 haneden 14 haneye Batsa koyu 65 haneden 26 haneye Anakerti koyu 81 haneden 22 haneye Savgulari koyu 20 naneden 7 haneye gerilemisti Nufusu biraz artan koyler de vardi 1595 tarihinde 924 haneden 778 hane Hristiyan 146 hane de Musluman olarak kaydedilmisti Ardanuc nahiyesinde toplam nufus icinde Musluman olmus nufusun orani yaklasik 16 ya cikmisti Bu tespitler Ardanuc nahiyesinde nufusun Muslumanlasma surecinin 16 yuzyilda tamamlanmamis oldugunu gostermesi acisindan da onemlidir Ardanuc nahiyesinin bir koyu olan Aydinkoy un eski adi Tanzoti camisinde yer alan ve 1311 tarihli Gurcu klisesine ait Gurcuce yazili taslardan biri Fotograf Niko Marr 1904 Fotograf Marr in 1904 tarihli gezisinnin notlari olan Klarceti ve Savseti Gezi Gunlukleri 1911 Petersburg Rusca Gurcuce baskisi 2015 Batum adli kitaptan alinmistir Osmanli idaresinin askere alma ve vergi salma amaciyla sadece erkek nufusunu tespit ettigi 1835 yilinda eski Ardanuc nahiyesi topraklari Ardanuc sancagina donusmustu Bu tarihte bu bolgede 48 yerlesim yeri bulunuyordu 1877 1878 Osmanli Rus Savasi nin ardindan Klarceti bolgesi Carlik Rusya in egemenligine girdi ve Ardanuc nahiyesi Artvin sancagina okrug bagli bir kazaya ucastok donusturuldu Ardanuc kazasi ucastok 11 nahiyeden selskoe obshestvo kirsal topluluk olusuyordu ve 51 yerlesim yerini kapsiyordu Yaklasik olarak Ardanuc nahiyesi topraklarinin kapsayan bu kazada 1886 yilinda 14 754 kisi yasiyordu 9 485 kisi Turk 3 333 kisi Gurcu 1 568 kisi Ermeni 154 kisi Kurt ve 214 kisi Cingene olarak kaydedilmisti Bu tarihte 13 koyun nufusu Gurculerden olusuyordu ve bu koyler Anci Karsnia ve Samtskari nahiyelerine bagliydi Ermeniler ise ticaret ve zanaat merkezi olan rabat tipi yerlesmelerde toplanmisti Birinci Dunya Savasi nin sonunda Ruslar bolgeden cekilince eski Ardanuc nahiyesi topraklarini kapsayan Ardanuc kazasi ucastok bagimsiz Gurcistan in bir parcasi haline geldi 1921 yilinda Gurcistan hukumeti bu bolgeyi Ankara Hukumeti ne birakti ve eski Ardanuc nahiyesi topraklari bu sekilde Turkiye ye katildi Ertesi yil Artvin livasinda yapilan nufus tespiti sirasinda Rus idaresinde kaza ucastok olan Ardanuc bolgesi bir nahiye olarak bu livanin merkez kazasina baglanmisti Bu sirada Artvin livasi merkez kaza ile Savsat ve Borcka kazalarindan olusuyordu Ardanuc nahiyesi 52 yerlesim yerini kapsiyordu 1886 yilinda Gurculerden olusan 13 koy dahil butun koylerin nufusu Turk olarak kaydedilmisti Farkli nufus olarak sadece Ardanuc Merkez Ermeni Mahallesi nde 100 Ermeni yasiyordu Ardanuc nahiyesinin toplam nufusu 1 084 hanede yasayan 7 809 kisiden olusuyordu Bu tarihte nahiyenin 1886 yiliyla kiyaslandiginda daha az bir nufusa sahip oldugu gorulmektedir Ardanuc nahiyesinin koylerinin adlari Turkce olan ve Turkcelesmis olanlari haric 1925 yilinda degistirildi 1926 yilindaki nufus tespiti sirasinda Ardanuc nahiyesinde 54 yerlesim yeri bulunuyordu Artvin vilayeti ile Rize vilayeti birlestirilip Coruh vilayeti kurulunca Ardanuc nahiyesi de Artvin kazasininin bir nahiyesi haline geldi 1940 genel nufus sayimindan 48 koyu kapsayan Ardanuc nahiyesinin nufusu 15 712 kisiden olusuyordu Ardanuc bolgesi 1945 yilinda ilceye donusturuldu ve Ardanuc bolgesinin nahiye statusu boylece son buldu Ayrica bakinizArdanuc Ardanuc livasiKaynakca Klarceti Gurcuce Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 26 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5 Faruk Taskin Ali Irfan Kaya 1835 Nufus Sayimina Gore Ardanuc Sancaginin Demografik Yapisi 11 Aralik 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2021 a b Klarceti Gurcuce Mamia Pagava Meri Tsintsadze Maia Baramidze Malhaz Coharadze Tina Siosvili Sota Mamuladze Ramaz Halvasi Nugzar Mgeladze Zaza Sasikadze Cemal Karalidze Batum 2016 s 34 36 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde ISBN 978 9941 0 8969 5 Faruk Taskin Ali Irfan Kaya Ardanuc Nufus Defterleri 1835 Ankara 2018 s 17 18 ISBN 978 605 288 814 8 Ardanuc kazasi 1886 Yili Rusca 24 Subat 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2021 Mustafa Kemal Ataturk Nutuk Istanbul 1969 3 Cilt 2 cilt s 489 8 Ekim 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Aralik 2021 Nursen Gok Artvin Livasi nin Anavatan a Katilisi Sirasindaki Durumuna Iliskin Belgeler Ankara Universitesi Turk Inkilap Tarihi Enstitusu Ataturk Yolu Dergisi Sayi 41 Mayis 2008 s 89 104 PDF 26 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 5 Aralik 2021 Muvahhid Zeki Artvin Vilayeti Hakkinda Malumat i Umumiye 2010 s 141 143 ISBN 978 9944 197 52 6 Basbakanlik Istatistik Genel Mudurlugu 1944 1940 Genel Nufus Sayimi Vilayetler Kazalar Nahiyeler ve Koyler Itibarile Nufus PDF sehirhafizasi sakarya edu tr 18 Subat 2020 tarihinde kaynagindan PDF Erisim tarihi 7 Agustos 2021 Taner Artvinli Artvin Yer Adlari Sozlugu Istanbul 2013 s 58 ISBN 978 605 5708 85 6