Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arzava, antik çağda Batı Anadolu’da Göller Bölgesi’nden Ege Denizi’ne uzanan kuşakta kurulmuş olan bir devlettir. Adının Ormanlar Yurdu anlamına geldiği ileri sürülmüştür Doğusunda Hitit Krallığı, kuzeyinde hakkında çok az bilgi bulunan Assuva federasyonu yer almaktaydı.
Yeri ve kuruluş tarihi
Devletin adı ve o dönem siyasi olayları içinde oynadığı rol bilinmekteyse de, ülkenin sınırları tam olarak bilinmemektedir. Arzava Batı Anadolu’da kurulmuştu. Başkenti Apasa veya Zippasla kentiydi. Bu kentlerden ilkinin Efes’in eski adı olduğu, ikincisinin de Manisa’nın hemen doğusundaki Selendi İlçesinde bulunan Ters Tepe Höyüğü olduğu düşünülmektedir.[] Son araştırmalar[]Ters Tepe Höyüğü'nün Arzawa krallıkları içindeki 'nin merkezi olduğunu ortaya çıkarmıştır.[] Devletin kuruluş tarihi belirsizdir. Anadolu’da yazılı belge döneminden önce çeşitli küçük şehir devletleri vardı. Arzava’nın da bu küçük devletlerden biri olduğu, fakat Hitit döneminde de varlığını sürdürdüğü düşünülebilir.
Halkı
Arzava halkı Luvi kökenliydi ve Luvi dili Arzava bölgesinin belirleyici özelliğiydi. Arzava bölgesi Hitit kaynaklarında, güney Anadolu’da bir başka bölge ve küçük devlet olan Kizuvatna (sonradan Kilikya ve Çukurova) ile birlikte Luvia olarak adlandırılmaktadır.
Tarihçe
Arzava Hitit krallığı kurulduktan kısa süre sonra Labarna (MÖ 1680-1650) tarafından Hitit krallığına bağlanmıştı. Ama devletin tamamen ortadan kaldırılmadığı ve Hitit krallığına bağlı bir vasal devlet olarak yaşamağa devam ettiği anlaşılmaktadır.
Arzava Krallığı gücünün doruğuna M.Ö. 15. ve 14. yüzyıllarda ulaştı. Eski krallık döneminin sonuna doğru (MÖ 14. yüzyıl) Hititler’in Anadolu’daki egemenlik sahaları iyice daralmıştı. Bu dönemde Arzava’nın bağımsızlık kazandığı anlaşılmaktadır. Hititler çeşitli iç sorunlar içerisindeyken, Arzava 14. yüzyıl içinde Anadolu’nun en önemli güçlerinden biri haline geldi. Bu dönemde Tarkhundaradu adındaki Arzava kralı ile Mısır Firavunu III. Amenhotep (MÖ 1386-1349) arasındaki yazışmalardan, Mısırlılar’ın da o dönemde Arzava’yı Anadolu’nun egemen gücü olarak gördükleri anlaşılmaktadır. Nitekim Mısır’da bulunan ve Mısır’ın diplomatik ilişkilerinin anlatıldığı Amarna mektuplarının 31 ve 32 cileri Arzava’ya ilişkindir.
Bu dönemde Hititler’in vasalı olan Güney Batı Ege sahilleri Attarisiyas yönetimindeki Akalar’ın saldırılarına uğruyordu. Hitit kralı II. Tuthaliya (MÖ 1360-1344) bir ordu göndererek Aka saldırılarını püskürtüp, Siyanti nehri dolaylarını Maddutuvata adlı bir vasalına bıraktı. (Bu nehir büyük ihtimalle Büyük Menderes nehridir.) Tuthaliya verdiği bu desteğe karşılık, Maddutuvata’nın Arzava’yı denetlemesini istiyordu. Ancak Maddutuvata kendisine yardım için gönderilmiş Hitit ordusunu arkadan vurup, Arzava ile anlaştı. Arzava kralının kızı ile evlenip, Arzava’nın kralı oldu. Zayıflama dönemine girmiş olan Hititler de uzun süre bu bölge ile ilgilenemediler. Maddutuvata bir süre için Batı Anadolu’nun büyük bölümüne hakim oldu.
Fakat Hititler toparlandılar ve imparatorluk çağında I. Şuppiluliuma (MÖ 1344-1322) Arzava’nın gücünü kırdı. Şuppiluliuma’nın ölümü ve Hitit ülkesindeki veba salgını sayesinde Arzava bir süre daha bağımsızlığını koruyabildiyse de, yeni Hitit imparatoru II. Murşili (MÖ 1321-1295) 1320 yılında Arzava’yı yeniden Hititler’e bağladı. Hitit belgelerinde savaş sonunda Hititlerin 62 000 esir aldıkları kayda geçmiştir.
Arzava, Mira Krallığı, Hapalla (çeşitli kaynaklarda farklı transkripsiyonlar yer almaktadır), " ülkesi" (muhtemelen günümüzdeki Gediz Nehri veya Bakırçay veya her ikisi) ve (sonradan, Truva merkezli İlion veya Troad) gibi yarı özerk yerel krallıklara bölündü. Bu krallıkların Arzava Krallığı'nın varlığı süresi boyunca da Arzava çatısı altında mevcudiyet göstermiş olmaları mümkündür.
Arzava'nın yıkılışı
Deniz Kavimlerinin saldırıları Hitit ve Truva gibi Arzava’nın da sonu oldu. Kentler harabeye döndü. İnsanlar iç bölgelere kaçtılar. Kimi tarihçiler Hitit imparatorluğunun yıkılışından beş yüz yıl kadar sonra ortaya çıkan Lidya’nın da Arzava’nın devamı olduğu görüşündedirler.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Pınar Bülbül, “Neolitik Devirden MÖ. D2. Binyıl Sonuna Kadar Afyonkarahisar ve Çevresi” 14 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde . sh. 6
- ^ "Anadolu Uygarlıkları sayfası". 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 29 Temmuz 2020.
- ^ David Hawkins (1998). Tarkasnawa, King of Mira (İngilizce). Anatolian Studies, Vol. 48.
- ^ . 2 Şubat 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2009.
- ^ Seton LLoyd: Türkiye'nin Tarihi (çeviren Ender Verinlioğlu) Tubitak yayınları, sf 35-40
- ^ Ekrem Akurgal : Anadolu Kültür Tarihi, Tubitak yayınları, 1998, sf 85
- ^ Trevor Bryce (2005). The Kingdom of the Hittites ISBN10 0199281327 (İngilizce). Oxford University Press.
Dış bağlantılar
- Brittannica'da Arzawa maddesi 5 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Arzava antik cagda Bati Anadolu da Goller Bolgesi nden Ege Denizi ne uzanan kusakta kurulmus olan bir devlettir Adinin Ormanlar Yurdu anlamina geldigi ileri surulmustur Dogusunda Hitit Kralligi kuzeyinde hakkinda cok az bilgi bulunan Assuva federasyonu yer almaktaydi Izmir Nif Dagi Karabel kaya kabartmasindaki yazitta anitin Arzava nin bagli kralliklarindan Mira Kralligi krali Tarkasnawa ya atfen oyuldugu okunmustur Yeri ve kurulus tarihiMO Ikinci Bin yili icerisinde Hitit hakimiyeti donemi Anadolu daki cesitli yerlesim bolgeleri ve siyasi gucleri gosteren harita Devletin adi ve o donem siyasi olaylari icinde oynadigi rol bilinmekteyse de ulkenin sinirlari tam olarak bilinmemektedir Arzava Bati Anadolu da kurulmustu Baskenti Apasa veya Zippasla kentiydi Bu kentlerden ilkinin Efes in eski adi oldugu ikincisinin de Manisa nin hemen dogusundaki Selendi Ilcesinde bulunan Ters Tepe Hoyugu oldugu dusunulmektedir kaynak belirtilmeli Son arastirmalar hangileri Ters Tepe Hoyugu nun Arzawa kralliklari icindeki nin merkezi oldugunu ortaya cikarmistir kaynak belirtilmeli Devletin kurulus tarihi belirsizdir Anadolu da yazili belge doneminden once cesitli kucuk sehir devletleri vardi Arzava nin da bu kucuk devletlerden biri oldugu fakat Hitit doneminde de varligini surdurdugu dusunulebilir HalkiArzava halki Luvi kokenliydi ve Luvi dili Arzava bolgesinin belirleyici ozelligiydi Arzava bolgesi Hitit kaynaklarinda guney Anadolu da bir baska bolge ve kucuk devlet olan Kizuvatna sonradan Kilikya ve Cukurova ile birlikte Luvia olarak adlandirilmaktadir TarihceArzawa nin son donem krallarindan Tarkasnawa Arzava Hitit kralligi kurulduktan kisa sure sonra Labarna MO 1680 1650 tarafindan Hitit kralligina baglanmisti Ama devletin tamamen ortadan kaldirilmadigi ve Hitit kralligina bagli bir vasal devlet olarak yasamaga devam ettigi anlasilmaktadir Arzava Kralligi gucunun doruguna M O 15 ve 14 yuzyillarda ulasti Eski krallik doneminin sonuna dogru MO 14 yuzyil Hititler in Anadolu daki egemenlik sahalari iyice daralmisti Bu donemde Arzava nin bagimsizlik kazandigi anlasilmaktadir Hititler cesitli ic sorunlar icerisindeyken Arzava 14 yuzyil icinde Anadolu nun en onemli guclerinden biri haline geldi Bu donemde Tarkhundaradu adindaki Arzava krali ile Misir Firavunu III Amenhotep MO 1386 1349 arasindaki yazismalardan Misirlilar in da o donemde Arzava yi Anadolu nun egemen gucu olarak gordukleri anlasilmaktadir Nitekim Misir da bulunan ve Misir in diplomatik iliskilerinin anlatildigi Amarna mektuplarinin 31 ve 32 cileri Arzava ya iliskindir Bu donemde Hititler in vasali olan Guney Bati Ege sahilleri Attarisiyas yonetimindeki Akalar in saldirilarina ugruyordu Hitit krali II Tuthaliya MO 1360 1344 bir ordu gondererek Aka saldirilarini puskurtup Siyanti nehri dolaylarini Maddutuvata adli bir vasalina birakti Bu nehir buyuk ihtimalle Buyuk Menderes nehridir Tuthaliya verdigi bu destege karsilik Maddutuvata nin Arzava yi denetlemesini istiyordu Ancak Maddutuvata kendisine yardim icin gonderilmis Hitit ordusunu arkadan vurup Arzava ile anlasti Arzava kralinin kizi ile evlenip Arzava nin krali oldu Zayiflama donemine girmis olan Hititler de uzun sure bu bolge ile ilgilenemediler Maddutuvata bir sure icin Bati Anadolu nun buyuk bolumune hakim oldu Fakat Hititler toparlandilar ve imparatorluk caginda I Suppiluliuma MO 1344 1322 Arzava nin gucunu kirdi Suppiluliuma nin olumu ve Hitit ulkesindeki veba salgini sayesinde Arzava bir sure daha bagimsizligini koruyabildiyse de yeni Hitit imparatoru II Mursili MO 1321 1295 1320 yilinda Arzava yi yeniden Hititler e bagladi Hitit belgelerinde savas sonunda Hititlerin 62 000 esir aldiklari kayda gecmistir Arzava Mira Kralligi Hapalla cesitli kaynaklarda farkli transkripsiyonlar yer almaktadir ulkesi muhtemelen gunumuzdeki Gediz Nehri veya Bakircay veya her ikisi ve sonradan Truva merkezli Ilion veya Troad gibi yari ozerk yerel kralliklara bolundu Bu kralliklarin Arzava Kralligi nin varligi suresi boyunca da Arzava catisi altinda mevcudiyet gostermis olmalari mumkundur Arzava nin yikilisiDeniz Kavimlerinin saldirilari Hitit ve Truva gibi Arzava nin da sonu oldu Kentler harabeye dondu Insanlar ic bolgelere kactilar Kimi tarihciler Hitit imparatorlugunun yikilisindan bes yuz yil kadar sonra ortaya cikan Lidya nin da Arzava nin devami oldugu gorusundedirler Ayrica bakinizLuvi dili Hititler Mira KralligiKaynakca Pinar Bulbul Neolitik Devirden MO D2 Binyil Sonuna Kadar Afyonkarahisar ve Cevresi 14 Aralik 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde sh 6 Anadolu Uygarliklari sayfasi 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 29 Temmuz 2020 David Hawkins 1998 Tarkasnawa King of Mira Ingilizce Anatolian Studies Vol 48 2 Subat 2004 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 10 Temmuz 2009 Seton LLoyd Turkiye nin Tarihi ceviren Ender Verinlioglu Tubitak yayinlari sf 35 40 Ekrem Akurgal Anadolu Kultur Tarihi Tubitak yayinlari 1998 sf 85 Trevor Bryce 2005 The Kingdom of the Hittites ISBN 978 0 19 928132 9 ISBN10 0199281327 Ingilizce Oxford University Press Dis baglantilarBrittannica da Arzawa maddesi 5 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde