Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
I. Şuppiluliuma (yaklaşık MÖ 1344 - MÖ 1322), adı Hititçe olan ilk Hitit kralı. Şuppi Hititçe saf, luli ise kaynak anlamındayken; Şuppiluliuma, saf kaynaklı anlamı taşır. Yaklaşık 35 yıl boyunca Yakın Doğu tarihine damgasını vuran Hitit kralı, Hitit Krallığı'nı imparatorluğa dönüştüren hükümdar olarak kabul edilir. Hükümdarlığı döneminde Büyük Hitit İmparatorluğu en parlak dönemini yaşamış ve eski başkent Hattuşaş'ın savunması da güçlendirilmiştir. Ülkenin dört bir yandan saldırıya uğramasıyla küçülen devleti yeniden toparlamış, yakın doğunun en büyük devleti durumuna getirmiştir.
| I. Şuppiluliuma | |
|---|---|
| Hitit Kralı | |
| Hüküm süresi | MÖ 1344-1322 |
| Önce gelen | II. Tuthaliya |
| Sonra gelen | II. Arnuvanda |
| Ölüm | MÖ 1322 |
| Babası | II. Tuthaliya |
| Hitit kralları listesi |
|---|
| Hititler-Dönemler MÖ 23. yüzyıl- MÖ 12. yüzyıl (Orta kronoloji) |
Hatti Kralları (Beylikler Dönemi) |
| Pamba |
| Pithana |
| Piyusti |
| Anitta |
Eski Krallık MÖ 17. yüzyıl - MÖ 16. yüzyıl |
| Labarna |
| I. Hattuşili |
| I. Murşili |
| I. Hantili I. Zidanta Ammuna I. Huzziya Telepinu |
Orta Krallık MÖ 15. yüzyıl |
| Alluvamna |
| Tahurvaili |
| II. Hantili |
| II. Zidanta |
| II. Huzziya |
| I. Muvatalli |
Yeni (Büyük) Krallık Dönemi MÖ 14. yüzyıl - MÖ 12. yüzyıl |
| I. Tuthaliya |
| I. Arnuvanda |
| II. Hattuşili(?) |
| II. Tuthaliya |
| Genç Tuthaliya(?) |
| I. Şuppiluliuma |
| II. Arnuvanda |
| II. Murşili |
| II. Muvatalli |
| III. Murşili |
| III. Hattuşili |
| IV. Tuthaliya |
| Kurunta(?) |
| III. Arnuvanda |
| II. Şuppiluliuma |
Hükümdarlığı
II. Tuthaliya'nın oğlu ve ardılıydı. Yaşamına ilişkin bilgiler oğlu ve ardılı II. Murşili'in yıllıklarında ayrıntılı olarak yer alır. Daha prensliği döneminde Hatti topraklarının büyük bir kesimini ele geçiren düşmanlarla savaşmaya başladı, askeri faaliyetlerde babasını temsil ettiğinden, kral olunca deneyimli ve yetenekli bir komutan olarak Kaşkalar'la yaptığı savaşlarda başarılı oldu; sınır bölgelerinde kaleler ve tahkimat yaptırdı. Hattuşaş (Boğazköy) yeniden kuruldu. ve Arzava'ya başarılı seferler düzenledi. ülkesi ile (Aşağı Murat) çatıştı (MÖ 1365'e doğru).
Hükümdarlığının büyük bölümü doğudaki Mitanni Krallığı'na karşı yürüttüğü mücadeleler ve Hititlerin Suriye'de yeniden sağlam bir biçimde tutunmasını sağlamaya yönelik girişimlerle geçti. Mitanni kralı ile Kuzey Suriye'nin istilası için savaştı, ancak Toros geçitleri ve Kizzuvatna üzerinden Mitanni Krallığı'na saldırma girişiminin sonuç vermemesi üzerine ilk seferinde başarılı olamadı. Bu arada iç karışıklıkları yatıştırmak zorunda kaldı, kralı Hukkana ile bir antlaşma imzalayarak kızını onunla evlendirdi. Siyasal gücünü artırmak amacıyla Kizzuvatna kralı ile anlaştı ve böylece Mitanni ile arasında bir tampon bölge oluşturdu.
Bundan sonra Kuzey Suriye üzerine yürüdü. Fırat'ı daha kuzeyden geçip Mitanni başkenti 'ye (Vassukkani) arkadan yaklaşarak Suriye'nin kuzeyindeki Mitanni savunmasını aşma yoluna gitti. Planını başarıyla uygulayan Şuppiluliuma Mitanniler'in başkenti Vaşşuganni'yi ele geçirerek yağmaladı. Ardından Fırat'ı geçip güneye yönelerek Mısır'ın egemenliğindeki güney Suriye'ye girerek küçük krallıklara (Ugarit, Kadeş, ) Hitit egemenliğini kabul ettirdi. Öylesine güçlüydü ki, diğer krallar arasındaki anlaşmazlıklara hakemlik yapardı.
Bu yüzden çıkan ve aralıklarla süren çatışmalar sırasında Mısır firavunu Tutankhamon'un ölümü (MÖ 1352) üzerine, onun dul kalan karısı ve üvey kızkardeşi olan Mısır kraliçesi Anhesenamen (firavun Akhenaton ve kraliçe Nefertiti'nin üçüncü kızları) Şuppiluliuma'yla gizlice yazışarak, bir Mısırlı ile evlenemeyeceğini bildirdi ve Şuppiluliuma'dan, oğullarından birini kendisine eş olarak göndermesini istedi. Mısır'ın anayanlı veraset yasalarına göre Anhesenamen'in yeni kocası firavun olacaktı. Şuppiluliuma Anhesenamen'in isteğine uyduysa da, babası tarafından Mısır'a gönderilen prens Zannanza Mısır sarayındaki rakip hiziplere bağlı askerlerce yolda yakalanarak öldürüldü. Bu olay sert bir tepkiye ve sonunda Kadeş Antlaşması'nın imzalanacağı, yıllarca süren savaşlara yol açtı.
Daha sonra oğlu Telipinu'yu Suriye'de bırakarak dinsel görevlerini üstlenmek için Hattuşa'ya döndü. Ama uzun zamandır Mitannilere bağımlı olan Asur'un bağımsızlığını kazanarak bölgede yeni bir güç durumuna gelmesi üzerine, hemen Suriye'ye yeni bir sefer düzenledi. Büyük stratejik önem taşıyan Karkamış kentini aldıktan sonra oğlu Telipinu'yu Halep, öbür oğlu Piyassili'yi de Karkamış kralı yaparak Suriye'nin kuzeyindeki Hitit egemenliğini sağlamlaştırdı.
Öte yandan, Şuppiluliuma Tuşratta'nın öldürülmesi sonucu Mitanni tahtına geçen Artatama ile bozuştu. 'nın kendisine sığınan oğlu Mattivaza ile anlaştı ve kızını onunla evlendirerek Mattivaza'yı Mitanni kralı yaptı. Mattivaza'yla bir karşılıklı yardım antlaşması yaparak, Suriye'deki Hitit topraklarını büyüyen Asur tehdidinden koruyacak bir Mitanni tampon devleti oluşturdu.
Şuppiluliuma bundan kısa bir süre sonra Mısırlı savaş tutsaklarının Orta Anadolu'ya taşıdığı ve salgına dönüşen veba hastalığa yakalanarak öldü. Şuppiluliuma askeri yeteneklerinin yanı sıra, merkezi yetkiyi güçlendirmiş ve ele geçirdiği ülkelerin başına kral soyundan yöneticiler atayarak kendisine bağlamayı bilmişti. Fethettiği bölgelerde yaşayan insanları köle yapmayarak, O ülke halklarını Hitit imparatorluğuna bağlı halklar haline getirerek, içişlerinde özerk bıraktı.
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Kadeş savaşını kim kazandı?-Mahfi Eğilmez-Ntvmsnbc.com 21 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Anadolu'nun Bin Tanrılı Kralı Şuppiluliuma - Nurdoğan K. Gülen,
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: II. Tuthaliya | Hitit Kralı MÖ 1344-1322 | Sonra gelen: II. Arnuvanda |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
I Suppiluliuma yaklasik MO 1344 MO 1322 adi Hititce olan ilk Hitit krali Suppi Hititce saf luli ise kaynak anlamindayken Suppiluliuma saf kaynakli anlami tasir Yaklasik 35 yil boyunca Yakin Dogu tarihine damgasini vuran Hitit krali Hitit Kralligi ni imparatorluga donusturen hukumdar olarak kabul edilir Hukumdarligi doneminde Buyuk Hitit Imparatorlugu en parlak donemini yasamis ve eski baskent Hattusas in savunmasi da guclendirilmistir Ulkenin dort bir yandan saldiriya ugramasiyla kuculen devleti yeniden toparlamis yakin dogunun en buyuk devleti durumuna getirmistir I SuppiluliumaHitit KraliHukum suresiMO 1344 1322Once gelenII TuthaliyaSonra gelenII ArnuvandaOlumMO 1322BabasiII TuthaliyaHitit krallari listesiHititler Donemler MO 23 yuzyil MO 12 yuzyil Orta kronoloji Hatti Krallari Beylikler Donemi PambaPithanaPiyustiAnittaEski Krallik MO 17 yuzyil MO 16 yuzyilLabarnaI HattusiliI MursiliI Hantili I Zidanta Ammuna I Huzziya TelepinuOrta Krallik MO 15 yuzyilAlluvamnaTahurvailiII HantiliII ZidantaII HuzziyaI MuvatalliYeni Buyuk Krallik Donemi MO 14 yuzyil MO 12 yuzyilI TuthaliyaI ArnuvandaII Hattusili II TuthaliyaGenc Tuthaliya I SuppiluliumaII ArnuvandaII MursiliII MuvatalliIII MursiliIII HattusiliIV TuthaliyaKurunta III ArnuvandaII SuppiluliumaHukumdarligiII Tuthaliya nin oglu ve ardiliydi Yasamina iliskin bilgiler oglu ve ardili II Mursili in yilliklarinda ayrintili olarak yer alir Daha prensligi doneminde Hatti topraklarinin buyuk bir kesimini ele geciren dusmanlarla savasmaya basladi askeri faaliyetlerde babasini temsil ettiginden kral olunca deneyimli ve yetenekli bir komutan olarak Kaskalar la yaptigi savaslarda basarili oldu sinir bolgelerinde kaleler ve tahkimat yaptirdi Hattusas Bogazkoy yeniden kuruldu ve Arzava ya basarili seferler duzenledi ulkesi ile Asagi Murat catisti MO 1365 e dogru Hukumdarliginin buyuk bolumu dogudaki Mitanni Kralligi na karsi yuruttugu mucadeleler ve Hititlerin Suriye de yeniden saglam bir bicimde tutunmasini saglamaya yonelik girisimlerle gecti Mitanni krali ile Kuzey Suriye nin istilasi icin savasti ancak Toros gecitleri ve Kizzuvatna uzerinden Mitanni Kralligi na saldirma girisiminin sonuc vermemesi uzerine ilk seferinde basarili olamadi Bu arada ic karisikliklari yatistirmak zorunda kaldi krali Hukkana ile bir antlasma imzalayarak kizini onunla evlendirdi Siyasal gucunu artirmak amaciyla Kizzuvatna krali ile anlasti ve boylece Mitanni ile arasinda bir tampon bolge olusturdu Bundan sonra Kuzey Suriye uzerine yurudu Firat i daha kuzeyden gecip Mitanni baskenti ye Vassukkani arkadan yaklasarak Suriye nin kuzeyindeki Mitanni savunmasini asma yoluna gitti Planini basariyla uygulayan Suppiluliuma Mitanniler in baskenti Vassuganni yi ele gecirerek yagmaladi Ardindan Firat i gecip guneye yonelerek Misir in egemenligindeki guney Suriye ye girerek kucuk kralliklara Ugarit Kades Hitit egemenligini kabul ettirdi Oylesine gucluydu ki diger krallar arasindaki anlasmazliklara hakemlik yapardi Bu yuzden cikan ve araliklarla suren catismalar sirasinda Misir firavunu Tutankhamon un olumu MO 1352 uzerine onun dul kalan karisi ve uvey kizkardesi olan Misir kralicesi Anhesenamen firavun Akhenaton ve kralice Nefertiti nin ucuncu kizlari Suppiluliuma yla gizlice yazisarak bir Misirli ile evlenemeyecegini bildirdi ve Suppiluliuma dan ogullarindan birini kendisine es olarak gondermesini istedi Misir in anayanli veraset yasalarina gore Anhesenamen in yeni kocasi firavun olacakti Suppiluliuma Anhesenamen in istegine uyduysa da babasi tarafindan Misir a gonderilen prens Zannanza Misir sarayindaki rakip hiziplere bagli askerlerce yolda yakalanarak olduruldu Bu olay sert bir tepkiye ve sonunda Kades Antlasmasi nin imzalanacagi yillarca suren savaslara yol acti Daha sonra oglu Telipinu yu Suriye de birakarak dinsel gorevlerini ustlenmek icin Hattusa ya dondu Ama uzun zamandir Mitannilere bagimli olan Asur un bagimsizligini kazanarak bolgede yeni bir guc durumuna gelmesi uzerine hemen Suriye ye yeni bir sefer duzenledi Buyuk stratejik onem tasiyan Karkamis kentini aldiktan sonra oglu Telipinu yu Halep obur oglu Piyassili yi de Karkamis krali yaparak Suriye nin kuzeyindeki Hitit egemenligini saglamlastirdi Ote yandan Suppiluliuma Tusratta nin oldurulmesi sonucu Mitanni tahtina gecen Artatama ile bozustu nin kendisine siginan oglu Mattivaza ile anlasti ve kizini onunla evlendirerek Mattivaza yi Mitanni krali yapti Mattivaza yla bir karsilikli yardim antlasmasi yaparak Suriye deki Hitit topraklarini buyuyen Asur tehdidinden koruyacak bir Mitanni tampon devleti olusturdu Suppiluliuma bundan kisa bir sure sonra Misirli savas tutsaklarinin Orta Anadolu ya tasidigi ve salgina donusen veba hastaliga yakalanarak oldu Suppiluliuma askeri yeteneklerinin yani sira merkezi yetkiyi guclendirmis ve ele gecirdigi ulkelerin basina kral soyundan yoneticiler atayarak kendisine baglamayi bilmisti Fethettigi bolgelerde yasayan insanlari kole yapmayarak O ulke halklarini Hitit imparatorluguna bagli halklar haline getirerek icislerinde ozerk birakti I Suppiluliuma donemi Hititler Kaynakca 25 Nisan 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Mayis 2010 a b Arsivlenmis kopya 21 Mayis 2013 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mayis 2010 Dis baglantilarKades savasini kim kazandi Mahfi Egilmez Ntvmsnbc com 21 Mayis 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde Anadolu nun Bin Tanrili Krali Suppiluliuma Nurdogan K Gulen ISBN 978 605 106 210 5Resmi unvanlarOnce gelen II Tuthaliya Hitit Krali MO 1344 1322 Sonra gelen II Arnuvanda