Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avetik Bağdasaryan (Ermenice Ավետիք Պաղտասարեան), Tigrakentli okuyucu olarak da bilinir. 17-18. yüzyılda yaşamış Osmanlı Ermenisi bilim insanı, tarihçi ve gezgin ve astrologdur. Takvim çalışmaları, matematik, tarihçilik, müzikoloji gibi çeşitli alanlarda zengin bir bilimsel miras bıraktı. Eserleri, matematik disiplinlerinde dönemin Ermeni bilim okulunun durumunu yansıtmaktadır.
| Avetik Bağdasaryan | |
|---|---|
| Doğum | DT bilinmiyor Diyarbakır, Osmanlı imparatorluğu |
| Ölüm | XVIII. yüzyıl Osmanlı imparatorluğu |
| Meslek | bilim insanı, tarihçi ve gezgin ve astrolog |
| Milliyet | Osmanlı Ermenisi |
Biyografisi
Doğum ve ölüm tarihleri kesin olarak bilinmiyor. Bir din adamının oğlu olarak Diyarbakır'da doğduğu bilinir. Arapça, Farsça, Asurca, Gürcüce, İbranice, Kıptî, Türkçe, Yunanca, Latince ve Fransızca olmak üzere birçok yabancı dil biliyordu. Kendi kabulüyle, bilgisini zenginleştirmek için diller öğrendi. Gerçek adını nadiren anıyor, çoğunlukla kendisini "Tigranakert'ten (Diyarbakır) bir okuyucu" olarak tanımlıyordu.
Uzun süre Osmanlıda Ermenilerin yaşadığı kültür merkezlerinde - Erzurum, Van, Bitlis, Sivas ve Tokat'ta yaşadı ve okudu, ardından eğitimini ilerletmek için İran ve Arabistan'a seyahat etmeye karar verdi. Özellikle doğa bilimleriyle, tarih ve coğrafyayla ilgilendi. Bu bilgi sevgisinden dolayı, "bilgiden nefret eden ahlaksız oburlar" olarak nitelendirdiği din adamlarının muhafazakar fikirli temsilcileri tarafından eleştirildi. Avetik'in kilisenin bilime karşı tutumuna ilişkin görüşleri en iyi şekilde “Adil bir cahil olmaktansa günahkar bir bilim insanı olmak daha iyidir ” ifadesi yansıtır. Ermenice ve yabancı dildeki kaynakları kullanarak astronomi, astroloji ve takvim üzerine çeşitli bilimsel eserler derledi. 35 yıllık çalışmanın sonucu, birkaç ciltten oluşan ve büyük bilimsel öneme sahip kapsamlı bir "Rekorlar Kitabı" ansiklopedisiydi. Çeşitli astronomik aletleri anlatan Astrolabe kitabı da oldukça önemlidir. Aynı zamanda 1715'e kadar olan dönemi kapsayan bir vakayinamenin de yazarıdır.
Onunla ilgili en son bilgiler 1719'a kadar uzanıyor, Avetik'in nerede nasıl öldüğü ve nereye gömüldüğü bilinmiyor.
Afrika'ya seyahat
1696-1699'da Elazığ'dan, Archimandrite Astvatsatur ile birlikte Afrika'ya bir geziye çıktı, Etiyopya İmparatorluğu'nun farklı bölgelerini (Avetik'in Abeshstan'ı, yani Habeşistan'ı) ve komşu ülkeleri ziyaret ederek gördüklerini ayrıntılı olarak anlattı. Etiyopya'nın ana eyaletleri olan Amhara, Tigre Agau, Galla, Enarya, Aussa'nın uzak bölgeleri, Afrika'daki Osmanlı mülkleri, Doğu Sudan - Dongola, Sennar, Korti ve diğer bölgeler hakkında gözlemlerini yazdı. Nubiye çölünün özellikle önemli olan göçebe kabilelerini ziyaret etti. Sahra, Negrah- Gumuz'u gezdi. Eserinde Doğu Sudan kabilesi Ababde'nin fakirliğini vurguladı. Son derece gözlemci bir kişi olarak, çeşitli Afrika halklarının ırklarını, kıyafetlerini, geleneklerini, dinlerini, siyasi düşüncelerini, ticaret yollarını ve şehirlerini oldukça objektif ve detaylı bir şekilde anlatır. Corti Prensliği'nde Avetik ayrıca bir Hristiyan nüfus ve aktif kiliseler buldu; daha batıda, o ve Astvatsatur, Avrupalı gezginlerin çok daha sonra girdikleri Dar-four eyaletini ve modern Çad Cumhuriyeti topraklarını ziyaret etti. Buradan Batı Afrika'nın Müslüman ülkeleri olarak adlandırılan Tekrur'a gittiler. Avetik, Tekrur sakinlerini anlatırken şöyle yazar: “Kralları arap, adı Sultan Mahmut: 40 oğlu var. Bu topraklarda kaldığımız süre içinde bir eşi yüzünden oğullarından birini öldürdü. Tekrur halkı heybetli, yakışıklı ve çok cesurdur. Bir köle için 50 kuruş teklif ederlerse, o zaman bu insanlardan bir köle için - iki katı ödemek gerekir. Kökenleri Arap, inançları itibarıyla Müslümanlar ama Ermenilere karşı dost canlısıdırlar. Elbiselerini Osmanlı Türkleri gibi giyerler." Ermenilere karşı dostane tavırla ilgili açıklama, Ermeni seyyahların daha önce Batı Sudan'ı ziyaret ettiğini gösteriyor. Afrika'nın bu coğrafi ve etnografik tasvirleri daha sonra onun "Coğrafyasının" bir parçası oldu.
Eserleri
- "Rekorlar Kitabı" (Դեֆթեր գիրք, Defter Girk)
1684-1719'da yazılmıştır. Ana kısmı astronomik ve takvim tabloları, hesaplamalar, astrolojik incelemelerden oluşmaktadır.
- "Usturlap" (Ըստուռլապ Ysturlap)
1695-1709 arasında yazılmıştır. Usturlabın, ardından diğer astronomik aletlerin işlevlerini tanımıyla başlar. Eser Arapça kaynaklardan da yararlanmıştır. Eserde müzikolojik bilgiler de bulunur.
- "Zlatochrev" (Ոսկեփորիկ, Voskeporik)
1700 yılında derlenmiştir. Ermeni düşünürlerin çeşitli teolojik eserlerinin bir derlemesidir. Ana kısım Grigor Tatevatsi'nin "Zlatocherev"inden ve hocası Hovhannes Vorotnetsi'nin diğer eserlerinden alınmıştır.
- "Tarih Tarihi" (farklı kaynaklarda "Gavazanagirk" (Գավազանագիրք) veya "Akhusakapatmagir" (Աղիւսակապատմագիր ) başlıklarıyla yazılmıştır.
Kronografik çalışma. 1701-1712'de vardapet (gelecekteki Katolikos) Astvatsatur I'in emriyle yazılmıştır. Astvatsatur'un Katolikos tahtına çıkmasıyla bağlantılı olarak, Avetik, hikâyeyi saltanatının başlangıcına - 8 Mayıs 1715'e getirerek onu tamamladı. Arakel Davrizhetsi'nin “Hikayeler Kitabı”ndan esinlenmiştir.
- "Astroloji" (Ախտարացույց Akhtaratsuyts)
Esas olarak astrolojik tahminlere yer verilmiştir. 1719'da tamamlandı. Yazar Latince kaynaklardan yararlanmıştır
- "Tablolar Kitabı" (Զիճ գիրք, Zich girk)
Takvim ve astronomik tabloları içerir. Arapça kaynaklar kullanılmıştır. 1719'da tamamlandı.
- "Cografya" (Աշխարացույց, Ashkharatsuyts)
Avetik'in farklı yıllara ait seyahatleri anlatılmaktadır. Küçük Asya ve Kilikya'nın Ermeni nüfuslu şehirleri hakkındaki raporlar oldukça objektif ve ayrıntılıdır. Afrika ile ilgili bilgiler ayrı bir "Habeşistan'a Seyahat" bölümünde yer almaktadır.
El yazmaları ve yayınlar
Avetik'in yazılarının çoğu el yazması Venedik Mıhitarist kütüphanesinde bulunmaktadır. Matenadaran, kroniklerinin (No. 1492, 6243, 7424, 8072) dört el yazması (yazarınkiler dahil) ve bir "Astroloji" el yazması (No. 10095) içerir.
Gevont Alişan, Avtik'in faaliyetlerini ve mirasını inceleyen ilk kişiydi. 1897'de Bazmavep dergisinde kendisine birkaç makale, ayrıca" Coğrafya ”dan“ Habeşistan'a Yolculuk ”bölümü de dahil olmak üzere çalışmalarından küçük alıntılar yayınladı. Afrika coğrafyası ve etnografyası üzerine eşsiz bir kaynak olarak akademik çevrelerde en büyük ilgiyi uyandıran bu makaleydi. Aynı yıl Habeşistana yolculuk İtalyancaya, bir yıl sonra da Rusçaya çevrildi. Avetik'in diğer eserleri henüz yayımlanmamıştır. Eserleri Türkiye de yayınlanmamıştır.
Kaynakça
- (1897). "Աւետիք Պաղտասարեան, ընթերցող Տիգրանակերտցի-1".
- (1897). "Աւետիք Պաղտասարեան, ընթերցող Տիգրանակերտցի-2".
- (1897). "Աւետիք Պաղտասարեան, ընթերցող Տիգրանակերտցի-3".
- (1897). "Աւետիք Պաղտասարեան, ընթերցող Տիգրանակերտցի-4".
- Чобанян П. (1973). "Новые материалы об Аветике Тигранакертском".
- "Аветик Тигранакертци". 1. 1974 [Ավետիք Տիգրանակերտցի].
Kaynakça
- ^ Histoire de l'humanité: 1492-1789. — UNESCO, 2008. — С. 667. — 1247 с. — .
- ^ "История России в XVIII веке // Народы Кавказа // Армения ч. 7". 21 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2015.
- ^ Н. Н. Николаев. Русская Африка. — М.: «Вече», 2009. — С. 13—14. — 400 с. — .
- ^ Ю. Кобищанов, А. Дридзо. Африка: встречи цивилизаций. — М.: «Мысль», 1970. — С. 287—288. — 418 с.
- ^ Э. Львова. Этнография Африки. — М.: «Мысль», 1984. — С. 27. — 248 с.
- ^ . (1971). "Критический обзор древней и средневековой армянской музыки".
- ^ "Аствацатур I Амаданци" (PDF). Энциклопедия «Христианская Армения». 2002 [Աստվածատուր Ա Համադանցի].
- ^ "Аветик Тигранакертци". Энциклопедия «Кто есть кто. Армяне». 2005 [Ավետիք Տիգրանակերտցի].
- ^ А. Тер-Гевондян. Арабские источники = Արաբական աղբյուրներ. — : изд-во ЕГУ, 2005. — Т. 3. — С. 66. — 704 с. — .
- ^ Рукопись № 8072 содержит только первые 20 страниц.
- ^ Emil Deza (1897). "Սn Viaggiatore Armeno traverso l'Abissinia, per cura p. L. Alishan". Venezla.
- ^ Г. А. Халатьянц (1898). "Армянский памятник XVII-го века с данными о географии Абиссинии и северной Африки вообще". Москва.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Avetik Bagdasaryan Ermenice Ավետիք Պաղտասարեան Tigrakentli okuyucu olarak da bilinir 17 18 yuzyilda yasamis Osmanli Ermenisi bilim insani tarihci ve gezgin ve astrologdur Takvim calismalari matematik tarihcilik muzikoloji gibi cesitli alanlarda zengin bir bilimsel miras birakti Eserleri matematik disiplinlerinde donemin Ermeni bilim okulunun durumunu yansitmaktadir Avetik BagdasaryanDogumDT bilinmiyor Diyarbakir Osmanli imparatorluguOlumXVIII yuzyil Osmanli imparatorluguMeslekbilim insani tarihci ve gezgin ve astrologMilliyetOsmanli ErmenisiBiyografisiDogum ve olum tarihleri kesin olarak bilinmiyor Bir din adaminin oglu olarak Diyarbakir da dogdugu bilinir Arapca Farsca Asurca Gurcuce Ibranice Kipti Turkce Yunanca Latince ve Fransizca olmak uzere bircok yabanci dil biliyordu Kendi kabuluyle bilgisini zenginlestirmek icin diller ogrendi Gercek adini nadiren aniyor cogunlukla kendisini Tigranakert ten Diyarbakir bir okuyucu olarak tanimliyordu Uzun sure Osmanlida Ermenilerin yasadigi kultur merkezlerinde Erzurum Van Bitlis Sivas ve Tokat ta yasadi ve okudu ardindan egitimini ilerletmek icin Iran ve Arabistan a seyahat etmeye karar verdi Ozellikle doga bilimleriyle tarih ve cografyayla ilgilendi Bu bilgi sevgisinden dolayi bilgiden nefret eden ahlaksiz oburlar olarak nitelendirdigi din adamlarinin muhafazakar fikirli temsilcileri tarafindan elestirildi Avetik in kilisenin bilime karsi tutumuna iliskin gorusleri en iyi sekilde Adil bir cahil olmaktansa gunahkar bir bilim insani olmak daha iyidir ifadesi yansitir Ermenice ve yabanci dildeki kaynaklari kullanarak astronomi astroloji ve takvim uzerine cesitli bilimsel eserler derledi 35 yillik calismanin sonucu birkac ciltten olusan ve buyuk bilimsel oneme sahip kapsamli bir Rekorlar Kitabi ansiklopedisiydi Cesitli astronomik aletleri anlatan Astrolabe kitabi da oldukca onemlidir Ayni zamanda 1715 e kadar olan donemi kapsayan bir vakayinamenin de yazaridir Onunla ilgili en son bilgiler 1719 a kadar uzaniyor Avetik in nerede nasil oldugu ve nereye gomuldugu bilinmiyor Afrika ya seyahat 1696 1699 da Elazig dan Archimandrite Astvatsatur ile birlikte Afrika ya bir geziye cikti Etiyopya Imparatorlugu nun farkli bolgelerini Avetik in Abeshstan i yani Habesistan i ve komsu ulkeleri ziyaret ederek gorduklerini ayrintili olarak anlatti Etiyopya nin ana eyaletleri olan Amhara Tigre Agau Galla Enarya Aussa nin uzak bolgeleri Afrika daki Osmanli mulkleri Dogu Sudan Dongola Sennar Korti ve diger bolgeler hakkinda gozlemlerini yazdi Nubiye colunun ozellikle onemli olan gocebe kabilelerini ziyaret etti Sahra Negrah Gumuz u gezdi Eserinde Dogu Sudan kabilesi Ababde nin fakirligini vurguladi Son derece gozlemci bir kisi olarak cesitli Afrika halklarinin irklarini kiyafetlerini geleneklerini dinlerini siyasi dusuncelerini ticaret yollarini ve sehirlerini oldukca objektif ve detayli bir sekilde anlatir Corti Prensligi nde Avetik ayrica bir Hristiyan nufus ve aktif kiliseler buldu daha batida o ve Astvatsatur Avrupali gezginlerin cok daha sonra girdikleri Dar four eyaletini ve modern Cad Cumhuriyeti topraklarini ziyaret etti Buradan Bati Afrika nin Musluman ulkeleri olarak adlandirilan Tekrur a gittiler Avetik Tekrur sakinlerini anlatirken soyle yazar Krallari arap adi Sultan Mahmut 40 oglu var Bu topraklarda kaldigimiz sure icinde bir esi yuzunden ogullarindan birini oldurdu Tekrur halki heybetli yakisikli ve cok cesurdur Bir kole icin 50 kurus teklif ederlerse o zaman bu insanlardan bir kole icin iki kati odemek gerekir Kokenleri Arap inanclari itibariyla Muslumanlar ama Ermenilere karsi dost canlisidirlar Elbiselerini Osmanli Turkleri gibi giyerler Ermenilere karsi dostane tavirla ilgili aciklama Ermeni seyyahlarin daha once Bati Sudan i ziyaret ettigini gosteriyor Afrika nin bu cografi ve etnografik tasvirleri daha sonra onun Cografyasinin bir parcasi oldu Eserleri Kronik eserinden bir sayfa Rekorlar Kitabi Դեֆթեր գիրք Defter Girk 1684 1719 da yazilmistir Ana kismi astronomik ve takvim tablolari hesaplamalar astrolojik incelemelerden olusmaktadir Usturlap Ըստուռլապ Ysturlap 1695 1709 arasinda yazilmistir Usturlabin ardindan diger astronomik aletlerin islevlerini tanimiyla baslar Eser Arapca kaynaklardan da yararlanmistir Eserde muzikolojik bilgiler de bulunur Zlatochrev Ոսկեփորիկ Voskeporik 1700 yilinda derlenmistir Ermeni dusunurlerin cesitli teolojik eserlerinin bir derlemesidir Ana kisim Grigor Tatevatsi nin Zlatocherev inden ve hocasi Hovhannes Vorotnetsi nin diger eserlerinden alinmistir Tarih Tarihi farkli kaynaklarda Gavazanagirk Գավազանագիրք veya Akhusakapatmagir Աղիւսակապատմագիր basliklariyla yazilmistir Kronografik calisma 1701 1712 de vardapet gelecekteki Katolikos Astvatsatur I in emriyle yazilmistir Astvatsatur un Katolikos tahtina cikmasiyla baglantili olarak Avetik hikayeyi saltanatinin baslangicina 8 Mayis 1715 e getirerek onu tamamladi Arakel Davrizhetsi nin Hikayeler Kitabi ndan esinlenmistir Astroloji Ախտարացույց Akhtaratsuyts Esas olarak astrolojik tahminlere yer verilmistir 1719 da tamamlandi Yazar Latince kaynaklardan yararlanmistir Tablolar Kitabi Զիճ գիրք Zich girk Takvim ve astronomik tablolari icerir Arapca kaynaklar kullanilmistir 1719 da tamamlandi Cografya Աշխարացույց Ashkharatsuyts Avetik in farkli yillara ait seyahatleri anlatilmaktadir Kucuk Asya ve Kilikya nin Ermeni nufuslu sehirleri hakkindaki raporlar oldukca objektif ve ayrintilidir Afrika ile ilgili bilgiler ayri bir Habesistan a Seyahat bolumunde yer almaktadir El yazmalari ve yayinlar Avetik in yazilarinin cogu el yazmasi Venedik Mihitarist kutuphanesinde bulunmaktadir Matenadaran kroniklerinin No 1492 6243 7424 8072 dort el yazmasi yazarinkiler dahil ve bir Astroloji el yazmasi No 10095 icerir Gevont Alisan Avtik in faaliyetlerini ve mirasini inceleyen ilk kisiydi 1897 de Bazmavep dergisinde kendisine birkac makale ayrica Cografya dan Habesistan a Yolculuk bolumu de dahil olmak uzere calismalarindan kucuk alintilar yayinladi Afrika cografyasi ve etnografyasi uzerine essiz bir kaynak olarak akademik cevrelerde en buyuk ilgiyi uyandiran bu makaleydi Ayni yil Habesistana yolculuk Italyancaya bir yil sonra da Ruscaya cevrildi Avetik in diger eserleri henuz yayimlanmamistir Eserleri Turkiye de yayinlanmamistir Kaynakca 1897 Աւետիք Պաղտասարեան ընթերցող Տիգրանակերտցի 1 1897 Աւետիք Պաղտասարեան ընթերցող Տիգրանակերտցի 2 1897 Աւետիք Պաղտասարեան ընթերցող Տիգրանակերտցի 3 1897 Աւետիք Պաղտասարեան ընթերցող Տիգրանակերտցի 4 Chobanyan P 1973 Novye materialy ob Avetike Tigranakertskom Avetik Tigranakertci 1 1974 Ավետիք Տիգրանակերտցի Kaynakca Histoire de l humanite 1492 1789 UNESCO 2008 S 667 1247 s ISBN 9789232028143 Istoriya Rossii v XVIII veke Narody Kavkaza Armeniya ch 7 21 Subat 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Subat 2015 N N Nikolaev Russkaya Afrika M Veche 2009 S 13 14 400 s ISBN 978 5 9533 3477 8 Yu Kobishanov A Dridzo Afrika vstrechi civilizacij M Mysl 1970 S 287 288 418 s E Lvova Etnografiya Afriki M Mysl 1984 S 27 248 s 1971 Kriticheskij obzor drevnej i srednevekovoj armyanskoj muzyki Astvacatur I Amadanci PDF Enciklopediya Hristianskaya Armeniya 2002 Աստվածատուր Ա Համադանցի Avetik Tigranakertci Enciklopediya Kto est kto Armyane 2005 Ավետիք Տիգրանակերտցի A Ter Gevondyan Arabskie istochniki Արաբական աղբյուրներ izd vo EGU 2005 T 3 S 66 704 s ISBN 5 8084 0703 6 Rukopis 8072 soderzhit tolko pervye 20 stranic Emil Deza 1897 Սn Viaggiatore Armeno traverso l Abissinia per cura p L Alishan Venezla G A Halatyanc 1898 Armyanskij pamyatnik XVII go veka s dannymi o geografii Abissinii i severnoj Afriki voobshe Moskva