Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda bir yorum yapın.
|
1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi (Rusça: Августовский путч; Avgustovskiy putç, Ağustos Darbesi, 19 Ağustos - 21 Ağustos 1991), Sovyetler Birliği hükûmeti üyesi bir grubun ülkede denetimi Sovyet Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov’dan alma teşebbüsüdür. Darbeciler Sovyetler Birliği Komünist Partisinin sol kanadında yer almakta ve Gorbaçov’un reform programının çok ileri gittiğini düşünerek yeni imzalanacak olan birlik antlaşmasının ülkenin sonunu getirdiğine kanaat getirmişlerdi. Darbe sadece 3 gün sürdükten sonra Gorbaçov tekrar iktidara dönse de olay Sovyetler Birliği'ndeki dengeleri altüst edecek ve hem ülkenin hem de SBKP’nin sonunu getirecektir.
| 1991 Sovyetler Birliği darbe girişimi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Sovyetler Birliği'nin dağılması | |||||||||
 Sol üstten saat yönünde: Darbeye karşı çıkan üç vatandaşın öldüğü alan Rusya Devlet Başkanı Boris Yeltsin yeni kabul edilen ulusal bayrağı sallıyor Smolenskaya Caddesi'ndeki barikatta "SBKP yasaklansın, dağıtılsın, yargılansın!" yazıyor Moskova'daki Beyaz Saray yakınlarında Yeltsin yanlısı güçlerin barikatları Kızıl Meydan yakınlarındaki Bolşoy Moskvoretsky Köprüsü üzerinde darbeci tankları | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
|
Destekleyen Cumhuriyetler:
 FDHKC | Destekleyen Cumhuriyetler:
 Avrupa Birliği | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
 Gennadi Yanayev Dmitry Yazov Vladimir Kryuçkov Valentin Pavlov Boris Pugo † | Mihail Gorbaçov  Boris Yeltsin İvan Silayev | ||||||||
Arka plan
1985 yılında iktidarı aldıktan sonra Gorbaçov çok iddialı bir reform programına girişip perestroika ve glasnost açılımlarını yapacaktır. Perestroyka ekonomik ve politik anlamda yeniden yapılanma, glasnost ise şeffaflık anlamına gelmektedir. Bu açılımlar özellikle komünist sisteme bağlı parti üyelerinde bir direnişle karşılaşmıştır. Yapılan reform Gorbaçov’un beklemediği bazı güçleri de harekete geçirecektir. Özel olarak Sovyetler Birliği'ndeki Rus olmayan uluslarda milliyetçi propaganda güçlendi ve bazı cumhuriyetlerin birlikten ayrılmasından korkulmaya başlandı. 1991 yılında SSCB ciddi bir siyasi krizdeydi. Estonya, Letonya, Litvanya ve Gürcistan zaten SSCB’den bağımsızlıklarını ilan etmişti. Ocak 1991’de zor kullanarak Litvanya’yı tekrar birliğe dahil etme girişimi olmuş ve Vytautas Landsbergis önderliğindeki bağımsızlık isteyen bağımsızlık hareketine karşı ayaklanan Litvanya Komünist Partisi ve Jedinstvo hareketinden yana askerî güç kullanılmış, olaylar sırasında bağımsızlık yanlısı göstericilerden 14 sivil hayatını kaybetmiştir. Bunun yanı sıra Dağlık Karabağ ve Güney Osetya’da etnik çatışmalar yaşanmaktaydı. Rusya 12 Haziran 1990 günü egemenliğini ilan ettiğinde SSCB yasalarının uygulanmasını sınırlandırmış olmaktaydı. Rusya Yüksek Sovyeti ise bu tür yasaların uygulanmasının SSCB yasalarıyla çelişkili olduğu için yasadışı olduğuna karar verince yasaların savaşı denilen durum ortaya çıkmış oldu. Hazırlanan yeni birlik anayasasının cumhuriyetlerde oylanması gündemi Baltık ülkeleri, Ermenistan, Gürcistan ve Moldova’da reddedilmiş, bu ülkelerdeki milliyetçi akımın gücü ortaya konmuştu. 17 Mart 1991 günü yapılan referandumda Ukrayna hariç 8 cumhuriyet yeni birlik antlaşmasını kabul edecektir. Yeni antlaşmaya göre Sovyetler Birliği bağımsız cumhuriyetlerin bir birliği olacak, ortak bir cumhurbaşkanı, ortak bir dış siyaset ve ortak bir orduya sahip olacaktı. Yapılan planlamalara göre Rusya Federasyonu, Kazakistan ve Özbekistan antlaşmayı 20 Ağustos 1991 günü Moskova’da imzalayacaktı.
Plan
11 Aralık 1990 günü KGB Başkanı Vladimir Kryuçkov, Moskova’daki merkezi televizyon kanalı aracılığıyla düzenin tesisi çağrısında bulunmuş, aynı gün iki KGB yetkilisinden SSCB’de olağanüstü bir durumda alınacak acil önlemleri belirlemeleri için talimat vermiştir. Kryuçkov yaptığı plana daha sonra Savunma Bakanı Dmitriy Yazov, İçişleri Bakanı Boris Pugo, Başbakan Valentin Pavlov, Başkan Yardımcısı Gennady Yanayev, SSCB Oleg Baklanov, Gorbaçov’un sekretaryasından Valeriy Boldin ve SBKP Merkez Komite Sekreteri Oleg Şenin’i dahil eder. Darbeyi planlayanlar Cumhurbaşkanı Mihail Gorbaçov’un sıkıyönetim ilan ederek düzenin sağlanmasına ikna edilebileceğini düşünmüşlerdir. 21 Temmuz 1991 günü Gorboç, Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev devletin yüksek kademelerindeki muhafazakâr Pavlov, Yazov, Kryuçkov ve Pugo gibilerinin daha özgürlükçü isimlerle değiştirilmesi hakkında konuşur. Bu sohbet KGB tarafından dinlenecek ve konuşma metni KGB Başkanı Kryuçkov’a iletilecektir. 4 Ağustos 1991 günü Gorbaçov ailesiyle beraber Kırım’daki yazlığına tatile gider. Moskova’ya yeni birlik antlaşmasının imzalanacağı 20 Ağustos günü dönmeyi planlamaktadır. 17 Ağustos günü darbeciler Moskova’daki KGB Misafirhanesinde toplanarak yeni birlik antlaşmasını bir kez daha okuyarak antlaşmanın Sovyetler Birliği'ni yıkacağında birleşerek derhal harekete geçme kararı alırlar. 18 Ağustos Pazar günü Oleg Baklanov, Valeriy Boldin, Oleg Şenin ve SSCB Savunma Bakan yardımcısı General Valentin Varennikov Gorbaçov ile görüşmek üzere uçakla Kırım’a giderler. Aynı anda Gorbaçov’un kaldığı yazlığın dış dünyayla tüm iletişimi kesilir. Yazlıktan dışarıya kimsenin çıkmaması talimatı alan KGB memurları evin dışında yerlerini alırlar. Görüşmeye gelen heyetten Baklanov, Boldin, Şenin ve Varennikov, Gorbaçov’un ya sıkıyönetim ilan etmesini ya da ülkede asayişin sağlanabilmesi için Başkan Yardımcısı Gennady Yanayev’e tüm yetkilerini devretmesini isterler. Gorbaçov’a bakılırsa o bu ültimatomu hemen reddetmiştir. Ancak Varennikov’a göre ise “Ne yapılmasını gerektiğini düşünüyorsanız yapın, kahretsin!” demiştir. Hangi aktarımın doğru olduğundan bağımsız olarak Baklanov, Boldin, Şenin ve Varennikov Gorbaçov ile görüşmeden sonra açıkça umutsuz ve sinirli çıkmışlardır. Darbeciler Pskov’daki bir fabrikadan 250 bin çift kelepçe sipariş etmişlerdir. Ayrıca Kruchkov tüm KGB personelinin maaşlarına yüzde yüz zam yaparak izindeki personeli göreve çağırmış, Lefortovo Hapishanesi ise yeni mahkûmlar için boşaltılmıştır.
Darbe
Baklanov, Boldin, Şenin ve Varennikov’un Kırım’dan dönüşüyle beraber darbeciler Kremlin’de toplantı yaparlar. Gennady Yanayev, Valentin Pavlov ve Oleg Baklanov “Sovyet Liderliğinin Bildirisi” isimli bir metin kaleme alıp imzalarlar, buna göre SSCB’nin bazı bölgelerinde sıkıyönetim ilan edilmekte Devlet Güvenlik Konseyi GKChP oluşturulmakta ve yönetimi devralmaktaydı. Yeni oluşturulan komitenin üyeleri aşağıdakilerden oluşmuştu:
- Gennady Yanayev
- Valentin Pavlov
- Vladimir Kryuçkov
- Dmitriy Yazov
- Boris Pugo
- Oleg Baklanov
- Vasily Starodubtsev
- Alexander Tizyakov
Bunu takiben Gennady Yanayev Gorbaçov’un “hastalığa” bağlı olarak görevlerini yerine getiremediği için onun yerine SSCB Cumhurbaşkanı görevlerini üzerine aldığına dair bir emir yayınlar. Yeni kurulan komite olan GKChP, Moskova’da tüm gazetelerin yayınlanmasını durdurur, sadece dokuz adet komünist kontrolündeki gazetelere müsaade edilir. Daha sonra yayınlanan bildirilerde Sovyet insanın onur ve haysiyetinin gözetileceği yeni bir birlik antlaşmasının halk tarafından yazılacağından, şehirlerdeki gıda sorununun halledileceğinden bahsedilir. Ayrıca komite demokratik süreçlerin sürdürüleceğini ve özel teşebbüsün destekleneceğini belirtir.
19 Ağustos
“Sovyet Liderliğinin Deklarasyonu”, Yanayev’in emri ve GKChP bildirileri devlet televizyonunda ve radyolarında sabah 07:00’den başlayarak yayınlanır, Rusya Federasyonu'na bağlı televizyon ve radyo istasyonları kapatılır. Tamanskaya Mekanize Piyade Birliğine bağlı tanklar ve zırhlı araçlar ile Kantemirovskaya tank birliği de Moskova sokaklarına çıkacak, onları paraşütçüler izleyecektir. En tehlikeli görülen dört Rusya Federasyonu milletvekilleri KGB tarafından gözaltına alınmış ve askeri bir üste enterne edilmiştir. Darbeciler Kazakistan’ı ziyaret eden Rusya Federasyonu Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin’i ise ülkeye girdikten sonra tutuklamayı planlamaktadırlar ama nedense bunu gerçekleştirmezler. Yeltsin, Beyaz Saray olarak adlandırılan Rusya Parlamento binasına sabah 09:00’da gelir, yanında Rusya Federasyonu Başbakanı İvan Silayev ve Rusya Federasyonu Sovyeti Başkanı Ruslan Khasbulatov olduğu halde bir bildiri okuyarak gerçekleşmekte olan darbenin yasadışı olduğunu açıklar. Ordudan darbeye destek vermemesini ister. Ayrıca Gorbaçov’un halka seslenebilmesi için genel grev çağrısı yapılır. Bu açıklama tüm Moskova’da bildiri şeklinde dağıtılacak ve bu sayede akşama doğru Moskovalılar Parlamento binasına gelmeye ve barikat yapmaya başlarlar. Buna karşılık olarak Gennady Yanayev Moskova’da 16:00 itibarıyla sıkıyönetim ilan eder. Yanayev saat 17:00’de yaptığı basın toplantısında Gorbaçov’un istirahat ettiğini belirterek, geçen yılların onu çok yıprattığını ve dinlenmesi gerektiğini açıklar. Ayrıca Yanayev GKChP’nin reformların takipçisi olduğunu da ekler. Ancak, zayıf görünüşü, titreyen elleri ve kullandığı yuvarlak ifadeler açıklamasından şüphelenenleri kuşkulandıracaktır. Bu sırada Tamanskaya mekanize birlik komutanı Binbaşı Evdokimov, Parlamento önünde Rusya Federasyonu liderliğine bağlı olduğunu açıklayarak taraf değiştirecektir. Tanklardan birisinin üzerine çıkarak halka hitap eden Yeltsin’in konuşması garip bir şekilde devlet televizyonunda gösterilir.
20 Ağustos
Öğleyin Yanayev tarafından Moskova sıkıyönetim komutanlığına atanan Moskova Garnizon komutanı General Kalinin şehirde 23:00-05:00 arası sokağa çıkma yasağı ilan eder. Bu açıklamadan Parlamentoya saldıracağı anlaşıldığında binayı korumak için gelen gönüllülerin çoğu silahsızdır. Yeltsin ve ekibine bağlılıklarını ilan eden tank birliği ise Parlamento önüne gönderilir. Rusya Federasyonu yöneticileri ise Parlamento binasına gelirler. 20 Ağustos akşamı Kryuçkov, Yazov ve Pugo Palamentoya saldırmaya karar verirler ve diğer komite üyelerince desteklenirler. Kryuçkov’un yardımcısı General Ageev ve Yazov’un yardımcısı General Achalov saldırıyı planlarlar, KGB’nin özel harekât birlikleri olan Alfa ve Vympel Gruplarıyla beraber paraşütçü Omon birlikleriyle tank ve helikopterler saldırıya katılacaklardır. Alfa grup komutanı General Viktor Karpukhin ve paraşütçülerin komutanı General Alexander Lebed kalabalığın arasına karışarak yerinde inceleme yaparlar. Kurmayları Ageev’e operasyonun çok zor olduğunu ve çok kan akacağını söyleyerek onu caydırmaya çalışırlarsa da Lebed saldırının sabaha karşı 02:00’de başlayacağını açıklar.
21 Ağustos
Sabaha karşı 01:00 sularında Parlamento binasının yakınlarında olay yerine doğru ilerleyen Tamanskaya mekanize birliğine ait araçlardaki zırhlılar sokakları troleybüs ve sokak temizleme araçlarıyla barikat yaparak kapatırken Dmitriy Komar, Vladimir Usov ve İlya Kriçevski vurularak öldürülür. Halk araçların etrafını sararak ateşe verse de askerlere bir şey olmaz. Ancak KGB’ye bağlı Alfa ve Vympel grupları harekete geçmez ve Parlamento’ya saldırı başlamaz. Yazov durumu öğrenince askerlerin şehirden ayrılmasını emreder. Ordu birlikleri Moskova’dan ayrılırken kararsız GKChP komitesi üyeleri Savunma Bakanlığında toplanarak ne yapacağını bilmez bir şekilde Gorbaçov ile pazarlık yapmak için bir delegasyon gönderirler. Vladimir Kryuçkov, Dmitriy Yazov, Oleg Baklanov, Aleksandr Tizyakov, Anatoliy Lukianov ve Vladimir Ivashko Kırım’a uçar. Satt 17:00’de delegasyon yazlığa gelseler de Gorbaçov onlarla görüşmeyi reddeder. Kopartılan iletişiminin sağlanmasını isteyip bunu elde ettikten sonra GKChP kararlarının geçersiz olduğunu, komite üyelerinin görevden alındığını bildirecektir.
ABD’nin rolü
Bu maddenin konusunda kuşkular bulunmaktadır. (Temmuz 2022) () |
Bu maddedeki bilgilerin için ek kaynaklar gerekli. (Temmuz 2022) () |
Sadece Başkan İçin adlı kitabın yazarı Christopher Andrews darbe günlerinde ABD’nin oynadığı önemli rolü anlatır. Zamanın ABD Başkanı Bush’a gelen en önemli istihbarat Kryuçkov ile Yazov arasında geçen ve Moskova’daki askerî birliklerin durumunu anlatan görüşme ABD gizli servislerince algılanır ve çözümlenir. Bush gizli servislerin ayak diremesine rağmen hiç görülmemiş bir kararla görüşme bilgisini ayrıntılarıyla Rusya Federasyonu Başkanı Yeltsin’e iletmeye karar verir. Ayrıca Moskova’daki ABD Elçiliği sayesinde Yeltsin’in askeri komutanlarla kesintisiz görüşme yapması sağlanır. Gizli servis yetkilileri Rus muhaberesinin dinlenebildiği bilgisinin Ruslara verilmesinin ileride önemli imkânları ellerinden alınacağını söyleseler de Bush’a göre öncelik darbenin bertaraf edilmesidir. Darbe ise tahminlerden çok önce sönümlenecek ve sona erecektir.
Sonrası
Gorbaçov ve komite delegasyonu Moskova’ya uçacak ancak 22 Ağustos sabahı erken saatlerde Kryuçkov, Yazov ve Alexander Tizyakov havaalanına indikleri anda tutuklanacaklardır. 22 Ağustos günü tutuklanan Pugo ve eşi ertesi gün intihar edecektir. Pavlov ve Starodubtsev 23 Ağustos günü, Oleg Baklanov, Valeriy Boldin ve Oleg Şenin 24 Ağustos günü yakalanacaktır. Bazı bölge valileri ve yetkililer darbeyi destekledikleri için 21 Ağustos günü Rusya Federasyonu Yüksek Sovyeti Karar No.1626-1 ile Cumhurbaşkanı Yeltsin’e yerel yöneticileri görevden alma yetkisi vererek darbe yanlılarının tasfiyesi hareketini başlattı. Ertesi gün yine Yüksek Sovyet Karar No.1627/1-1 ile beyaz-mavi-kırmızı bayrağı Rusya bayrağı ilan ederek Sovyet kızıl bayrağını tasfiye etti. 24 Ağustos günü ise kimliği belirsiz kişilerce öldürülen Dmitriy Komar, Vladimir Usov ve İlya Kriçevski için yapılan cenaze törenine binlerce Moskovalı katılacaktı.
SBKP’nin sonu
24 Ağustos günü Gorbaçov SBKP Genel Sekreterliğinden istifa ettiğini açıklayacak, onun yerine geçen Vladimir Ivashko ise 29 Ağustos günü istifa edecektir. 24 Ağustos günü Cumhurbaşkanı Yeltsin yayınladığı 83 numaralı emirle SBKP arşivlerini Rusya devlet arşivlerine getirtecek ve ertesi gün yayınladığı emirle Rusya’daki tüm SBKP mallarına el koyacaktır. 6 Kasım günü ise cumhurbaşkanının 189 numaralı kararla ise Rusya’da SBKP faaliyetleri yasaklanacaktır.
SSCB’nin dağılması
24 Ağustos günü Gorbaçov “Sovyet Ekonomisi için Operasyon Yönetim Komitesi”ni kurar. Amacı darbecilerden olan Pavlov başkanlığındaki SSCB Hükûmetini aşmaktır. Bu yapıya Rus başbakanı İvan Silayev başkanlık edecektir. Ancak Gorbaçov’un önlemi hiç etkili olmayacaktır, artık ipler elinden çıkmıştır. Aynı gün Ukrayna Yüksek Sovyeti Bağımsızlık Bildirgesini kabul edecek ve referanduma gideceğini açıklayacak, onu 27 Ağustos'ta Bağımsızlık Bildirgesini kabul eden Moldova izleyecektir. 30 ve 31 Ağustos tarihlerinde ise Azerbaycan ve Kırgızistan bağımsızlıklarını ilan edecektir. 5 Eylül günü Halk Temsilcileri Meclisi onayladıkları Karar No.2392-1 ile geçiş dönemi için yetkilerini belirler. Buna göre iki yeni sovyet oluşturulacaktır; Birlik Sovyeti ve Cumhuriyet Sovyeti. Birlik Sovyeti, Birlik üyesi yurttaşlarca seçilecektir. Cumhuriyet Sovyeti ise her cumhuriyetten 20 vekil ve her bağımsız bölge için 1 vekilin katılmasından oluşacaktır. Rusya bu sovyete 52 vekil vererek istisnayı oluşturmaktaydı. Yapılacak kanunlar önce Birlik daha sonra da Cumhuriyet Sovyetlerinde onaylanacaktır. SSCB Cumhurbaşkanının ve cumhurbaşkanlarının dahil olduğu SSCB Devlet Konseyi oluşturulmaktaydı. 6 Eylül günü yeni oluşturulan Sovyet Devlet Konseyi Estonya, Litvanya ve Letonya’nın bağımsızlıklarını tanıyacaktır. Bunu izleyen günlerde Tacikistan, Ermenistan ve Türkmenistan bağımsızlığını ilan edecektir. Bütün bu gelişmelerden sonra Sovyetler Birliği adı altında sadece Rusya, Belarus, Kazakistan ve Özbekistan kalmıştı. Kasım ayında Rusya, Belarus, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Tacikistan yeni bir birlik antlaşmasıyla Bağımsız Devletler Topluluğunu oluşturacaklarını ilan ederler. Ancak bu konfederasyon hiç gerçekleşemez. 1 Aralık günü Ukrayna referandumunda halk bağımsızlıktan yana %90 oranında irade gösterir. 8 Aralık günü ise Rusya, Ukrayna ve Belarus cumhurbaşkanları Boris Yeltsin, Leonid Kravçuk ve Stanislav Şuşkiyeviç 1922 yılında imzalanan Sovyetler Birliğinin birlik antlaşmasını geçersiz kılan ve Bağımsız Devletler Topluluğunun kuruluşunu ilan eden Belaveja Antlaşması'nı imzalarlar. 21 Aralık günü ise antlaşmaya Orta Asya Cumhuriyetleri ile Ermenistan ve Azerbaycan dahil olacak Gürcistan 1993 yılına kadar üye olmayacaktır. Gorbaçov Sovyet Cumhurbaşkanlığı'ndan istifa ettiği açıkladıktan sonra Kremlin’deki Senato Binasındaki orak-çekiçli Sovyet bayrağı indirilerek Rusya bayrağı çekilecek, Sovyetler Birliği tasfiye edilmiş olacaktı.
Darbecilerin yargılanması
Tutuklanan darbeciler ve yandaşları iktidarı almak için plan kurdukları için vatana ihanetten yargılanır. Ne var ki 1992 yılının sonuna doğru tüm mahkûmlar mahkemeden önce tutuksuz yargılanmak üzere salıverilecektir. Rusya Yüksek Mahkemesinin Askeri Mahkemesinde 14 Nisan 1993 tarihinde başlayan mahkeme sürerken 23 Şubat 1994 günü Devlet Duması darbeciler ve yandaşları için af ilan edecektir. Bu af kapsamına 1993 Ekim olaylarına katılanlar da dahil edilecektir. Tüm sanıklar bu affı kabul etse de General Valentin Varennikov davanın sürmesini isteyerek af kararını reddedecektir. Dava sürecinin sonunda o da 11 Ağustos 1994 günü suçsuz bulunacaktır.
Parlamento komisyonu
1991 yılında darbeyi araştırmak için oluşturulan Lev Ponomaryov başkanlığındaki komisyon 1992 yılında Ruslan Hasbulatov’un ısrarları sonucunda tasfiye edilmiştir.
Darbecilerin akıbeti
Oleg Baklanov (d. 1932 - 2021)
Askeri Sanayinin Başkanıydı. 1976-88 yılları arasında yükselerek Sanayi Bakan yardımcılığına yükselecektir. Aftan sonra mesleği bilinmiyor.
Vladimir Kryuçkov (d. 1924 - 2007)
KGB Başkanıydı. 1950’li yıllarda Dışişleri Bakanlığında çalıştı. Macaristan’daki Sovyet Elçiliğinde Elçi Andropov ile beraber çalıştığı sırada 1956 Ayaklanmasına şahit olacak ve bu olay onu çok etkileyecektir. Andropov SBKP Genel Sekreteri olunca o da yükselecek ve SBKP Merkez Komite ve Politbüro üyeliği yapacaktır. Aftan sonra emekli olarak hayatına devam etmektedir. Birçok kuruma danışmanlık yapmıştır.
Valentin Pavlov (d. 1937 - 2003)
Başbakandı. 1989 yılında Ekonomi Bakanı olarak atanacaktır. Piyasa ekonomisine dair borsa, yatırım bankaları gibi kimi mekanizmalar geliştirecektir. 1991 yılı Ocak ayında başbakanlığa atanır. Aftan sonra Pavlov, farklı ticari şirketlerde çalışmıştır; Promstroibank’da finans danışmanı, Business Management Systems isimli ABD yazılım firmasında iş geliştirme müdür yardımcısı. Halihazırda Ekonomistler Birliği bünyesindeki Bölgesel Ekonomik Kalkınma Araştırma ve Geliştirme Enstitüsünde müdürlük yapmaktadır.
Boris Pugo (1937 - 1991)
İçişleri bakanlığı görevine 1990 yılında atanmıştır. Resmi olarak 21 Ağustos günü evinde intihar ettiği belirtilse de bazılarına göre evinde intihar silahının özenlice başucundaki komodine yerleştirilmiş olması cinayet ihtimalini akıllara getirmektedir.
Vasily Starodubtsev (d. 1931 - 2011)
SSCB Köylüler Sendikası başkanı. Af dolayısıyla hapisten çıktığında Tula Bölgesine dönecek ve önceden üyesi olduğu kolektif çiftliğe gidecek ve sendikasına dönecektir. 1997 yılında ise Tula bölgesinde %62 oy alarak vali seçilir. 2001 yılında %72 oy alarak göreve tekrar seçilir. Halihazırda Komünist Partisinin üçüncü adamıdır.
Aleksandr Tizyakov (d. 1926 - 2019)
Devlet İşletmeleri Başkanıydı. 1991 yılında darbenin sebebi olarak da gösterilen “Halka Çağrı” adlı metnin imzacılarındandır. Metin geleneksel sol yazarlar, askerler ve siyasetçilerce yazılmıştır. Aftan sonra Devlet Dumasına aday olsa da seçilemeyecektir.
Gennadi Yanayev (d. 1937 - 2010)
Sovyetler Birliği Başkan Yardımcısıydı. 1990 yılında SBKP Merkez Komitesinde dış ilişkilerden sorumlu oldu ve Politbüro’ya seçildi. Aralık ayında Gorbaçov tarafından başkan yardımcılığına önerildi ve parlamento tarafından onaylandı. Seçildiğinde inançlı bir komünist olduğunu belirtmiştir. Aftan sonra emekli olmuştur.
Dmitri Yazov (d. 1924 - 2020)
Savunma bakanıydı. Küba Füze Krizi sırasında Küba’dadır. 1987 yılında Alman pilot Mathias Rust Kızıl Meydan'a tek motorlu uçağıyla inince görevden alınan meslektaşının yerine savunma bakanı olarak atanır. Darbenin başarısız olmasından sonra en pişman olanlardan ve en omurgasız davranış sergileyendir. Gorbaçov ve karısından özür dilemiştir. Aftan sonra emekli olacak ve Savunma Bakanlığında danışmanlık görevi yapacaktır.
Önemli destekçiler
Valentin Varennikov (1923 - 2009)
II. Dünya Savaşında Stalingrad Savaşı, Berlin Savaşına katılmış Sovyet subayı. 1979 yılında Sovyet Genelkurmay üyeleri arasına girecektir. 1989 yılında Savunma Bakanı yardımcısı olacaktır. Darbenin ardından onurlu duruşuyla fikirlerini savunmuş ve affı reddetmiştir. İzleyen yıllarda Devlet Dumasına seçilecektir. Sivil toplum örgütlerinde aktif olarak çalışmıştır.
Sergey Ahromeyev (1923-1991)
Kaynakça
- ^ Yevgenia Albats, Catherine A. Fitzpatrick. The State Within a State: The KGB and Its Hold on Russia - Past, Present, and Future. 1994. kitabı içinde s.276-293.
- ^ Christopher Andrew ve Vasili Mitrokhin (2000), The Mitrokhin Archive: The KGB in Europe and the West, Gardners Books. , s.513-514.
- ^ "Gorbaçov'un BBC'ye verdiği röportajdan (Rusça)". 10 Mart 2007 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ . 26 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ . 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ "Rus yazar Yevgeni Albats ile darbe günlerine dair röportaj". 20 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ Christopher Andrew, For the President's Eyes Only: Secret Intelligence and the American Presidency from Washington to Bush
- ^ . 31 Ekim 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2008.
- ^ "Moscow Times haberi 17.8.2001". 5 Eylül 2001 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 5 Eylül 2001.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Tanıklar anlatıyor: Dünyayı değiştiren üç gün 22 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddede bircok sorun bulunmaktadir Lutfen sayfayi gelistirin veya bu sorunlar konusunda tartisma sayfasinda bir yorum yapin Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara 1991 Sovyetler Birligi darbe girisimi haber gazete kitap akademik JSTOR Nisan 2023 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddenin veya bolumun ozgun arastirma dogrulanamaz veya yoruma dayali ifadeler icerdigi dusunulmektedir Lutfen iddialari kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek gelistirin Ozgun arastirmadan olusmus ifadeler kaldirilabilir Ayrintilar maddenin tartisma sayfasinda bulunabilir 1991 Sovyetler Birligi darbe girisimi Rusca Avgustovskij putch Avgustovskiy putc Agustos Darbesi 19 Agustos 21 Agustos 1991 Sovyetler Birligi hukumeti uyesi bir grubun ulkede denetimi Sovyet Cumhurbaskani Mihail Gorbacov dan alma tesebbusudur Darbeciler Sovyetler Birligi Komunist Partisinin sol kanadinda yer almakta ve Gorbacov un reform programinin cok ileri gittigini dusunerek yeni imzalanacak olan birlik antlasmasinin ulkenin sonunu getirdigine kanaat getirmislerdi Darbe sadece 3 gun surdukten sonra Gorbacov tekrar iktidara donse de olay Sovyetler Birligi ndeki dengeleri altust edecek ve hem ulkenin hem de SBKP nin sonunu getirecektir 1991 Sovyetler Birligi darbe girisimiSovyetler Birligi nin dagilmasiSol ustten saat yonunde Darbeye karsi cikan uc vatandasin oldugu alan Rusya Devlet Baskani Boris Yeltsin yeni kabul edilen ulusal bayragi salliyor Smolenskaya Caddesi ndeki barikatta SBKP yasaklansin dagitilsin yargilansin yaziyor Moskova daki Beyaz Saray yakinlarinda Yeltsin yanlisi guclerin barikatlari Kizil Meydan yakinlarindaki Bolsoy Moskvoretsky Koprusu uzerinde darbeci tanklariTarih18 Agustos 21 Agustos 1991BolgeMoskova Sovyetler BirligiSebepMihail Gorbacov un son zamanlardaki Sovyetler Birligi ni dagitma ve hafifletme calismalarina karsi duran devlet adamlari ve generaller darbe girisiminde bulundu SonucDevlet Olaganustu Hal Komitesi teslim oldu Egemen Sovyetler Birligi teklifi basarisiz oldu Sovyetler Birligi dagildi TaraflarDevlet Olaganustu Hal Komitesi SSCB Silahli Kuvvetleri KGB Sovyetler Birligi Komunist Partisi Alfa Grubu Destekleyen Cumhuriyetler Azerbaycan SSC Abhazya Gagavuzya Gurcistan SSC Pridnestrovian Moldova SSC LDPR Uluslararasi destek Libya Irak FHKC FDHKCRusya SFSC Rusya Yuksek Sovyeti Destekleyen Cumhuriyetler Estonya SSC Letonya SSC Litvanya SSC Moldova SSC Anti komunistler Protestocular Uluslararasi destek ABD Avrupa BirligiKomutanlar ve liderlerGennadi Yanayev Dmitry Yazov Vladimir Kryuckov Valentin Pavlov Boris Pugo Mihail Gorbacov Boris Yeltsin Ivan Silayev Demokrasinin zaferini ve darbe girisiminin basarisizligini kutlayan anma puluArka plan1985 yilinda iktidari aldiktan sonra Gorbacov cok iddiali bir reform programina girisip perestroika ve glasnost acilimlarini yapacaktir Perestroyka ekonomik ve politik anlamda yeniden yapilanma glasnost ise seffaflik anlamina gelmektedir Bu acilimlar ozellikle komunist sisteme bagli parti uyelerinde bir direnisle karsilasmistir Yapilan reform Gorbacov un beklemedigi bazi gucleri de harekete gecirecektir Ozel olarak Sovyetler Birligi ndeki Rus olmayan uluslarda milliyetci propaganda guclendi ve bazi cumhuriyetlerin birlikten ayrilmasindan korkulmaya baslandi 1991 yilinda SSCB ciddi bir siyasi krizdeydi Estonya Letonya Litvanya ve Gurcistan zaten SSCB den bagimsizliklarini ilan etmisti Ocak 1991 de zor kullanarak Litvanya yi tekrar birlige dahil etme girisimi olmus ve Vytautas Landsbergis onderligindeki bagimsizlik isteyen bagimsizlik hareketine karsi ayaklanan Litvanya Komunist Partisi ve Jedinstvo hareketinden yana askeri guc kullanilmis olaylar sirasinda bagimsizlik yanlisi gostericilerden 14 sivil hayatini kaybetmistir Bunun yani sira Daglik Karabag ve Guney Osetya da etnik catismalar yasanmaktaydi Rusya 12 Haziran 1990 gunu egemenligini ilan ettiginde SSCB yasalarinin uygulanmasini sinirlandirmis olmaktaydi Rusya Yuksek Sovyeti ise bu tur yasalarin uygulanmasinin SSCB yasalariyla celiskili oldugu icin yasadisi olduguna karar verince yasalarin savasi denilen durum ortaya cikmis oldu Hazirlanan yeni birlik anayasasinin cumhuriyetlerde oylanmasi gundemi Baltik ulkeleri Ermenistan Gurcistan ve Moldova da reddedilmis bu ulkelerdeki milliyetci akimin gucu ortaya konmustu 17 Mart 1991 gunu yapilan referandumda Ukrayna haric 8 cumhuriyet yeni birlik antlasmasini kabul edecektir Yeni antlasmaya gore Sovyetler Birligi bagimsiz cumhuriyetlerin bir birligi olacak ortak bir cumhurbaskani ortak bir dis siyaset ve ortak bir orduya sahip olacakti Yapilan planlamalara gore Rusya Federasyonu Kazakistan ve Ozbekistan antlasmayi 20 Agustos 1991 gunu Moskova da imzalayacakti Plan11 Aralik 1990 gunu KGB Baskani Vladimir Kryuckov Moskova daki merkezi televizyon kanali araciligiyla duzenin tesisi cagrisinda bulunmus ayni gun iki KGB yetkilisinden SSCB de olaganustu bir durumda alinacak acil onlemleri belirlemeleri icin talimat vermistir Kryuckov yaptigi plana daha sonra Savunma Bakani Dmitriy Yazov Icisleri Bakani Boris Pugo Basbakan Valentin Pavlov Baskan Yardimcisi Gennady Yanayev SSCB Oleg Baklanov Gorbacov un sekretaryasindan Valeriy Boldin ve SBKP Merkez Komite Sekreteri Oleg Senin i dahil eder Darbeyi planlayanlar Cumhurbaskani Mihail Gorbacov un sikiyonetim ilan ederek duzenin saglanmasina ikna edilebilecegini dusunmuslerdir 21 Temmuz 1991 gunu Gorboc Rusya Federasyonu Cumhurbaskani Boris Yeltsin ve Kazakistan Cumhurbaskani Nursultan Nazarbayev devletin yuksek kademelerindeki muhafazakar Pavlov Yazov Kryuckov ve Pugo gibilerinin daha ozgurlukcu isimlerle degistirilmesi hakkinda konusur Bu sohbet KGB tarafindan dinlenecek ve konusma metni KGB Baskani Kryuckov a iletilecektir 4 Agustos 1991 gunu Gorbacov ailesiyle beraber Kirim daki yazligina tatile gider Moskova ya yeni birlik antlasmasinin imzalanacagi 20 Agustos gunu donmeyi planlamaktadir 17 Agustos gunu darbeciler Moskova daki KGB Misafirhanesinde toplanarak yeni birlik antlasmasini bir kez daha okuyarak antlasmanin Sovyetler Birligi ni yikacaginda birleserek derhal harekete gecme karari alirlar 18 Agustos Pazar gunu Oleg Baklanov Valeriy Boldin Oleg Senin ve SSCB Savunma Bakan yardimcisi General Valentin Varennikov Gorbacov ile gorusmek uzere ucakla Kirim a giderler Ayni anda Gorbacov un kaldigi yazligin dis dunyayla tum iletisimi kesilir Yazliktan disariya kimsenin cikmamasi talimati alan KGB memurlari evin disinda yerlerini alirlar Gorusmeye gelen heyetten Baklanov Boldin Senin ve Varennikov Gorbacov un ya sikiyonetim ilan etmesini ya da ulkede asayisin saglanabilmesi icin Baskan Yardimcisi Gennady Yanayev e tum yetkilerini devretmesini isterler Gorbacov a bakilirsa o bu ultimatomu hemen reddetmistir Ancak Varennikov a gore ise Ne yapilmasini gerektigini dusunuyorsaniz yapin kahretsin demistir Hangi aktarimin dogru oldugundan bagimsiz olarak Baklanov Boldin Senin ve Varennikov Gorbacov ile gorusmeden sonra acikca umutsuz ve sinirli cikmislardir Darbeciler Pskov daki bir fabrikadan 250 bin cift kelepce siparis etmislerdir Ayrica Kruchkov tum KGB personelinin maaslarina yuzde yuz zam yaparak izindeki personeli goreve cagirmis Lefortovo Hapishanesi ise yeni mahkumlar icin bosaltilmistir DarbeBaklanov Boldin Senin ve Varennikov un Kirim dan donusuyle beraber darbeciler Kremlin de toplanti yaparlar Gennady Yanayev Valentin Pavlov ve Oleg Baklanov Sovyet Liderliginin Bildirisi isimli bir metin kaleme alip imzalarlar buna gore SSCB nin bazi bolgelerinde sikiyonetim ilan edilmekte Devlet Guvenlik Konseyi GKChP olusturulmakta ve yonetimi devralmaktaydi Yeni olusturulan komitenin uyeleri asagidakilerden olusmustu Gennady Yanayev Valentin Pavlov Vladimir Kryuckov Dmitriy Yazov Boris Pugo Oleg Baklanov Vasily Starodubtsev Alexander Tizyakov Bunu takiben Gennady Yanayev Gorbacov un hastaliga bagli olarak gorevlerini yerine getiremedigi icin onun yerine SSCB Cumhurbaskani gorevlerini uzerine aldigina dair bir emir yayinlar Yeni kurulan komite olan GKChP Moskova da tum gazetelerin yayinlanmasini durdurur sadece dokuz adet komunist kontrolundeki gazetelere musaade edilir Daha sonra yayinlanan bildirilerde Sovyet insanin onur ve haysiyetinin gozetilecegi yeni bir birlik antlasmasinin halk tarafindan yazilacagindan sehirlerdeki gida sorununun halledileceginden bahsedilir Ayrica komite demokratik sureclerin surdurulecegini ve ozel tesebbusun desteklenecegini belirtir 19 Agustos Sovyet Liderliginin Deklarasyonu Yanayev in emri ve GKChP bildirileri devlet televizyonunda ve radyolarinda sabah 07 00 den baslayarak yayinlanir Rusya Federasyonu na bagli televizyon ve radyo istasyonlari kapatilir Tamanskaya Mekanize Piyade Birligine bagli tanklar ve zirhli araclar ile Kantemirovskaya tank birligi de Moskova sokaklarina cikacak onlari parasutculer izleyecektir En tehlikeli gorulen dort Rusya Federasyonu milletvekilleri KGB tarafindan gozaltina alinmis ve askeri bir uste enterne edilmistir Darbeciler Kazakistan i ziyaret eden Rusya Federasyonu Cumhurbaskani Boris Yeltsin i ise ulkeye girdikten sonra tutuklamayi planlamaktadirlar ama nedense bunu gerceklestirmezler Yeltsin Beyaz Saray olarak adlandirilan Rusya Parlamento binasina sabah 09 00 da gelir yaninda Rusya Federasyonu Basbakani Ivan Silayev ve Rusya Federasyonu Sovyeti Baskani Ruslan Khasbulatov oldugu halde bir bildiri okuyarak gerceklesmekte olan darbenin yasadisi oldugunu aciklar Ordudan darbeye destek vermemesini ister Ayrica Gorbacov un halka seslenebilmesi icin genel grev cagrisi yapilir Bu aciklama tum Moskova da bildiri seklinde dagitilacak ve bu sayede aksama dogru Moskovalilar Parlamento binasina gelmeye ve barikat yapmaya baslarlar Buna karsilik olarak Gennady Yanayev Moskova da 16 00 itibariyla sikiyonetim ilan eder Yanayev saat 17 00 de yaptigi basin toplantisinda Gorbacov un istirahat ettigini belirterek gecen yillarin onu cok yiprattigini ve dinlenmesi gerektigini aciklar Ayrica Yanayev GKChP nin reformlarin takipcisi oldugunu da ekler Ancak zayif gorunusu titreyen elleri ve kullandigi yuvarlak ifadeler aciklamasindan suphelenenleri kuskulandiracaktir Bu sirada Tamanskaya mekanize birlik komutani Binbasi Evdokimov Parlamento onunde Rusya Federasyonu liderligine bagli oldugunu aciklayarak taraf degistirecektir Tanklardan birisinin uzerine cikarak halka hitap eden Yeltsin in konusmasi garip bir sekilde devlet televizyonunda gosterilir 20 Agustos Ogleyin Yanayev tarafindan Moskova sikiyonetim komutanligina atanan Moskova Garnizon komutani General Kalinin sehirde 23 00 05 00 arasi sokaga cikma yasagi ilan eder Bu aciklamadan Parlamentoya saldiracagi anlasildiginda binayi korumak icin gelen gonullulerin cogu silahsizdir Yeltsin ve ekibine bagliliklarini ilan eden tank birligi ise Parlamento onune gonderilir Rusya Federasyonu yoneticileri ise Parlamento binasina gelirler 20 Agustos aksami Kryuckov Yazov ve Pugo Palamentoya saldirmaya karar verirler ve diger komite uyelerince desteklenirler Kryuckov un yardimcisi General Ageev ve Yazov un yardimcisi General Achalov saldiriyi planlarlar KGB nin ozel harekat birlikleri olan Alfa ve Vympel Gruplariyla beraber parasutcu Omon birlikleriyle tank ve helikopterler saldiriya katilacaklardir Alfa grup komutani General Viktor Karpukhin ve parasutculerin komutani General Alexander Lebed kalabaligin arasina karisarak yerinde inceleme yaparlar Kurmaylari Ageev e operasyonun cok zor oldugunu ve cok kan akacagini soyleyerek onu caydirmaya calisirlarsa da Lebed saldirinin sabaha karsi 02 00 de baslayacagini aciklar 21 Agustos Sabaha karsi 01 00 sularinda Parlamento binasinin yakinlarinda olay yerine dogru ilerleyen Tamanskaya mekanize birligine ait araclardaki zirhlilar sokaklari troleybus ve sokak temizleme araclariyla barikat yaparak kapatirken Dmitriy Komar Vladimir Usov ve Ilya Kricevski vurularak oldurulur Halk araclarin etrafini sararak atese verse de askerlere bir sey olmaz Ancak KGB ye bagli Alfa ve Vympel gruplari harekete gecmez ve Parlamento ya saldiri baslamaz Yazov durumu ogrenince askerlerin sehirden ayrilmasini emreder Ordu birlikleri Moskova dan ayrilirken kararsiz GKChP komitesi uyeleri Savunma Bakanliginda toplanarak ne yapacagini bilmez bir sekilde Gorbacov ile pazarlik yapmak icin bir delegasyon gonderirler Vladimir Kryuckov Dmitriy Yazov Oleg Baklanov Aleksandr Tizyakov Anatoliy Lukianov ve Vladimir Ivashko Kirim a ucar Satt 17 00 de delegasyon yazliga gelseler de Gorbacov onlarla gorusmeyi reddeder Kopartilan iletisiminin saglanmasini isteyip bunu elde ettikten sonra GKChP kararlarinin gecersiz oldugunu komite uyelerinin gorevden alindigini bildirecektir ABD nin roluBu maddenin tarafsizligi konusunda kuskular bulunmaktadir Konuya dair fikir alisverisi tartisma sayfasinda bulunabilir Sablonu kaldirmadan once lutfen gerekli sartlarin olustugundan emin olun Temmuz 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Bu maddedeki bilgilerin dogrulanabilmesi icin ek kaynaklar gerekli Lutfen guvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin gelistirilmesine yardimci olun Kaynaksiz icerik itiraz konusu olabilir ve kaldirilabilir Kaynak ara 1991 Sovyetler Birligi darbe girisimi haber gazete kitap akademik JSTOR Temmuz 2022 Bu sablonun nasil ve ne zaman kaldirilmasi gerektigini ogrenin Sadece Baskan Icin adli kitabin yazari Christopher Andrews darbe gunlerinde ABD nin oynadigi onemli rolu anlatir Zamanin ABD Baskani Bush a gelen en onemli istihbarat Kryuckov ile Yazov arasinda gecen ve Moskova daki askeri birliklerin durumunu anlatan gorusme ABD gizli servislerince algilanir ve cozumlenir Bush gizli servislerin ayak diremesine ragmen hic gorulmemis bir kararla gorusme bilgisini ayrintilariyla Rusya Federasyonu Baskani Yeltsin e iletmeye karar verir Ayrica Moskova daki ABD Elciligi sayesinde Yeltsin in askeri komutanlarla kesintisiz gorusme yapmasi saglanir Gizli servis yetkilileri Rus muhaberesinin dinlenebildigi bilgisinin Ruslara verilmesinin ileride onemli imkanlari ellerinden alinacagini soyleseler de Bush a gore oncelik darbenin bertaraf edilmesidir Darbe ise tahminlerden cok once sonumlenecek ve sona erecektir SonrasiGorbacov ve komite delegasyonu Moskova ya ucacak ancak 22 Agustos sabahi erken saatlerde Kryuckov Yazov ve Alexander Tizyakov havaalanina indikleri anda tutuklanacaklardir 22 Agustos gunu tutuklanan Pugo ve esi ertesi gun intihar edecektir Pavlov ve Starodubtsev 23 Agustos gunu Oleg Baklanov Valeriy Boldin ve Oleg Senin 24 Agustos gunu yakalanacaktir Bazi bolge valileri ve yetkililer darbeyi destekledikleri icin 21 Agustos gunu Rusya Federasyonu Yuksek Sovyeti Karar No 1626 1 ile Cumhurbaskani Yeltsin e yerel yoneticileri gorevden alma yetkisi vererek darbe yanlilarinin tasfiyesi hareketini baslatti Ertesi gun yine Yuksek Sovyet Karar No 1627 1 1 ile beyaz mavi kirmizi bayragi Rusya bayragi ilan ederek Sovyet kizil bayragini tasfiye etti 24 Agustos gunu ise kimligi belirsiz kisilerce oldurulen Dmitriy Komar Vladimir Usov ve Ilya Kricevski icin yapilan cenaze torenine binlerce Moskovali katilacakti SBKP nin sonuYeltsin 22 Agustos gunu Rusya bayragini Meclis onunde toplanan halka dogru sallarken 24 Agustos gunu Gorbacov SBKP Genel Sekreterliginden istifa ettigini aciklayacak onun yerine gecen Vladimir Ivashko ise 29 Agustos gunu istifa edecektir 24 Agustos gunu Cumhurbaskani Yeltsin yayinladigi 83 numarali emirle SBKP arsivlerini Rusya devlet arsivlerine getirtecek ve ertesi gun yayinladigi emirle Rusya daki tum SBKP mallarina el koyacaktir 6 Kasim gunu ise cumhurbaskaninin 189 numarali kararla ise Rusya da SBKP faaliyetleri yasaklanacaktir SSCB nin dagilmasi24 Agustos gunu Gorbacov Sovyet Ekonomisi icin Operasyon Yonetim Komitesi ni kurar Amaci darbecilerden olan Pavlov baskanligindaki SSCB Hukumetini asmaktir Bu yapiya Rus basbakani Ivan Silayev baskanlik edecektir Ancak Gorbacov un onlemi hic etkili olmayacaktir artik ipler elinden cikmistir Ayni gun Ukrayna Yuksek Sovyeti Bagimsizlik Bildirgesini kabul edecek ve referanduma gidecegini aciklayacak onu 27 Agustos ta Bagimsizlik Bildirgesini kabul eden Moldova izleyecektir 30 ve 31 Agustos tarihlerinde ise Azerbaycan ve Kirgizistan bagimsizliklarini ilan edecektir 5 Eylul gunu Halk Temsilcileri Meclisi onayladiklari Karar No 2392 1 ile gecis donemi icin yetkilerini belirler Buna gore iki yeni sovyet olusturulacaktir Birlik Sovyeti ve Cumhuriyet Sovyeti Birlik Sovyeti Birlik uyesi yurttaslarca secilecektir Cumhuriyet Sovyeti ise her cumhuriyetten 20 vekil ve her bagimsiz bolge icin 1 vekilin katilmasindan olusacaktir Rusya bu sovyete 52 vekil vererek istisnayi olusturmaktaydi Yapilacak kanunlar once Birlik daha sonra da Cumhuriyet Sovyetlerinde onaylanacaktir SSCB Cumhurbaskaninin ve cumhurbaskanlarinin dahil oldugu SSCB Devlet Konseyi olusturulmaktaydi 6 Eylul gunu yeni olusturulan Sovyet Devlet Konseyi Estonya Litvanya ve Letonya nin bagimsizliklarini taniyacaktir Bunu izleyen gunlerde Tacikistan Ermenistan ve Turkmenistan bagimsizligini ilan edecektir Butun bu gelismelerden sonra Sovyetler Birligi adi altinda sadece Rusya Belarus Kazakistan ve Ozbekistan kalmisti Kasim ayinda Rusya Belarus Kazakistan Ozbekistan Kirgizistan Turkmenistan ve Tacikistan yeni bir birlik antlasmasiyla Bagimsiz Devletler Toplulugunu olusturacaklarini ilan ederler Ancak bu konfederasyon hic gerceklesemez 1 Aralik gunu Ukrayna referandumunda halk bagimsizliktan yana 90 oraninda irade gosterir 8 Aralik gunu ise Rusya Ukrayna ve Belarus cumhurbaskanlari Boris Yeltsin Leonid Kravcuk ve Stanislav Suskiyevic 1922 yilinda imzalanan Sovyetler Birliginin birlik antlasmasini gecersiz kilan ve Bagimsiz Devletler Toplulugunun kurulusunu ilan eden Belaveja Antlasmasi ni imzalarlar 21 Aralik gunu ise antlasmaya Orta Asya Cumhuriyetleri ile Ermenistan ve Azerbaycan dahil olacak Gurcistan 1993 yilina kadar uye olmayacaktir Gorbacov Sovyet Cumhurbaskanligi ndan istifa ettigi acikladiktan sonra Kremlin deki Senato Binasindaki orak cekicli Sovyet bayragi indirilerek Rusya bayragi cekilecek Sovyetler Birligi tasfiye edilmis olacakti Darbecilerin yargilanmasiTutuklanan darbeciler ve yandaslari iktidari almak icin plan kurduklari icin vatana ihanetten yargilanir Ne var ki 1992 yilinin sonuna dogru tum mahkumlar mahkemeden once tutuksuz yargilanmak uzere saliverilecektir Rusya Yuksek Mahkemesinin Askeri Mahkemesinde 14 Nisan 1993 tarihinde baslayan mahkeme surerken 23 Subat 1994 gunu Devlet Dumasi darbeciler ve yandaslari icin af ilan edecektir Bu af kapsamina 1993 Ekim olaylarina katilanlar da dahil edilecektir Tum saniklar bu affi kabul etse de General Valentin Varennikov davanin surmesini isteyerek af kararini reddedecektir Dava surecinin sonunda o da 11 Agustos 1994 gunu sucsuz bulunacaktir Parlamento komisyonu1991 yilinda darbeyi arastirmak icin olusturulan Lev Ponomaryov baskanligindaki komisyon 1992 yilinda Ruslan Hasbulatov un israrlari sonucunda tasfiye edilmistir Darbecilerin akibetiOleg Baklanov d 1932 2021 Askeri Sanayinin Baskaniydi 1976 88 yillari arasinda yukselerek Sanayi Bakan yardimciligina yukselecektir Aftan sonra meslegi bilinmiyor Vladimir Kryuckov d 1924 2007 KGB Baskaniydi 1950 li yillarda Disisleri Bakanliginda calisti Macaristan daki Sovyet Elciliginde Elci Andropov ile beraber calistigi sirada 1956 Ayaklanmasina sahit olacak ve bu olay onu cok etkileyecektir Andropov SBKP Genel Sekreteri olunca o da yukselecek ve SBKP Merkez Komite ve Politburo uyeligi yapacaktir Aftan sonra emekli olarak hayatina devam etmektedir Bircok kuruma danismanlik yapmistir Valentin Pavlov d 1937 2003 Basbakandi 1989 yilinda Ekonomi Bakani olarak atanacaktir Piyasa ekonomisine dair borsa yatirim bankalari gibi kimi mekanizmalar gelistirecektir 1991 yili Ocak ayinda basbakanliga atanir Aftan sonra Pavlov farkli ticari sirketlerde calismistir Promstroibank da finans danismani Business Management Systems isimli ABD yazilim firmasinda is gelistirme mudur yardimcisi Halihazirda Ekonomistler Birligi bunyesindeki Bolgesel Ekonomik Kalkinma Arastirma ve Gelistirme Enstitusunde mudurluk yapmaktadir Boris Pugo 1937 1991 Icisleri bakanligi gorevine 1990 yilinda atanmistir Resmi olarak 21 Agustos gunu evinde intihar ettigi belirtilse de bazilarina gore evinde intihar silahinin ozenlice basucundaki komodine yerlestirilmis olmasi cinayet ihtimalini akillara getirmektedir Vasily Starodubtsev d 1931 2011 SSCB Koyluler Sendikasi baskani Af dolayisiyla hapisten ciktiginda Tula Bolgesine donecek ve onceden uyesi oldugu kolektif ciftlige gidecek ve sendikasina donecektir 1997 yilinda ise Tula bolgesinde 62 oy alarak vali secilir 2001 yilinda 72 oy alarak goreve tekrar secilir Halihazirda Komunist Partisinin ucuncu adamidir Aleksandr Tizyakov d 1926 2019 Devlet Isletmeleri Baskaniydi 1991 yilinda darbenin sebebi olarak da gosterilen Halka Cagri adli metnin imzacilarindandir Metin geleneksel sol yazarlar askerler ve siyasetcilerce yazilmistir Aftan sonra Devlet Dumasina aday olsa da secilemeyecektir Gennadi Yanayev d 1937 2010 Sovyetler Birligi Baskan Yardimcisiydi 1990 yilinda SBKP Merkez Komitesinde dis iliskilerden sorumlu oldu ve Politburo ya secildi Aralik ayinda Gorbacov tarafindan baskan yardimciligina onerildi ve parlamento tarafindan onaylandi Secildiginde inancli bir komunist oldugunu belirtmistir Aftan sonra emekli olmustur Dmitri Yazov d 1924 2020 Savunma bakaniydi Kuba Fuze Krizi sirasinda Kuba dadir 1987 yilinda Alman pilot Mathias Rust Kizil Meydan a tek motorlu ucagiyla inince gorevden alinan meslektasinin yerine savunma bakani olarak atanir Darbenin basarisiz olmasindan sonra en pisman olanlardan ve en omurgasiz davranis sergileyendir Gorbacov ve karisindan ozur dilemistir Aftan sonra emekli olacak ve Savunma Bakanliginda danismanlik gorevi yapacaktir Onemli destekciler Valentin Varennikov 1923 2009 Darbecilerden affi tek reddeden Varennikov II Dunya Savasinda Stalingrad Savasi Berlin Savasina katilmis Sovyet subayi 1979 yilinda Sovyet Genelkurmay uyeleri arasina girecektir 1989 yilinda Savunma Bakani yardimcisi olacaktir Darbenin ardindan onurlu durusuyla fikirlerini savunmus ve affi reddetmistir Izleyen yillarda Devlet Dumasina secilecektir Sivil toplum orgutlerinde aktif olarak calismistir Sergey Ahromeyev 1923 1991 Kaynakca Yevgenia Albats Catherine A Fitzpatrick The State Within a State The KGB and Its Hold on Russia Past Present and Future 1994 ISBN 0 374 52738 5 kitabi icinde s 276 293 Christopher Andrew ve Vasili Mitrokhin 2000 The Mitrokhin Archive The KGB in Europe and the West Gardners Books ISBN 0 14 028487 7 s 513 514 Gorbacov un BBC ye verdigi roportajdan Rusca 10 Mart 2007 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2008 26 Aralik 2007 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Aralik 2008 10 Haziran 2019 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Aralik 2008 Rus yazar Yevgeni Albats ile darbe gunlerine dair roportaj 20 Agustos 2008 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 28 Aralik 2008 Christopher Andrew For the President s Eyes Only Secret Intelligence and the American Presidency from Washington to Bush ISBN 978 0 06 092178 1 31 Ekim 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 28 Aralik 2008 Moscow Times haberi 17 8 2001 5 Eylul 2001 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Eylul 2001 Ayrica bakiniz1993 Rusya anayasa kriziDis baglantilarTaniklar anlatiyor Dunyayi degistiren uc gun 22 Aralik 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde