Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bahtrioni Ayaklanması (Gürcüce: ბახტრიონის აჯანყება), 1659 yılında Safevi İran'ın siyasi egemenliğine karşı Doğu Kaheti Krallığı'nda gerçekleşen bir isyandı. İsyan, Bahtrioni kalesinde meydana geldiği için savaşın adı olarak kayıt edilmiştir.
| Bahtrioni Ayaklanması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Alaverdi Manastırı, ayaklanma sırasında önemli savaş alanlarından biriydi. | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Kaheti Krallığı, Tuşlar, , Hevsuriler tarafından destek aldı |  Safevi İmparatorluğuTürkmen kabileleri | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Ksanili Şalva Ksanili Elizbar | |||||||
17. yüzyılın ilk yarısında, Kaheti kralı I. Teimuraz, 1610'ların ortalarının kanlı ve yıkıcı yıllarında doruğa çıkan Pers derebeylerine karşı direniş gösterdi; Şah Abbas tarafından gönderilen bir sefer başarıyla püskürtüldükten sonra Kaheti, 1616'da Şah'ın kendisi tarafından bir kez daha işgal edildi, nüfusunun çoğu katledildi ya da sınır dışı edildi. Sonraki yıllarda Kızılbaş kralları Kaheti valisi olarak atanırken, merkezi kontrolü güçlendirmek için çok sayıda Kızılbaş aşireti Gürcistan'a yerleştirildi. 1630'ların başlarında Persler, Kaheti'yi İslam'a geçen Gürcü prens Rostom'un liderliğindeki Safevilere bağlı vasal bir devlet olan Kartli Krallığı'nın kontrolüne almaya çalıştı. Bu tür bir kontrol kurulduğunda ve 1650'lerde Teimuraz Batı Gürcistan'a kaçtığında, Kaheti'nin Kızılbaş Türkmen kabileleri tarafından kolonileştirilmesi politikasına birkaç nedenden dolayı Persler tarafından karar verildi. Bu nedenlerden biri vilayetin bu bölümünü yeniden doldurmak, diğeri ise huzursuz soylulara göz kulak olmaktı. Yine bir başka neden, Gürcistan'daki Safevi topraklarının coğrafi olarak Dağıstan vilayetine yakın olmasından kaynaklanıyordu. Lezgi yağmacılar Dağıstan'dan sık sık Safevi Gürcistan da dâhil olmak üzere kuzeybatı Safevi bölgelerinin bazı kısımlarına baskınlar düzenlediler. Son olarak, Gürcistan vilayetine komşu bir vilayet olan Dağıstan üzerindeki baskısını artıran (bkz. 1651-1653 Rus-Pers Savaşı) Rusya'ya karşı bir önlem olarak kararlaştırıldı.
Kaheti iki idari bölgeye bölünmüştü: Güneydoğu kısmı Karabağ'ın beylerbeyi, geri kalanı Nahçıvan'ın iktidarı altındaydı. 80.000 Türkmen Kaheti'ye göç etti. Bahtrioni'de bir kale inşa etmeye ve eski Alaverdi manastırını tek bir yapıya dönüştürmeye başladılar.
Ayaklanma, 1615'te olduğu gibi, I. Teimuraz'a sadık kalan ana soylu ailelerden ilham aldı. Aragvi Dükü Eristavi Zaal, 1648'de Rostom'a ve Perslere bağlılık gösteren ve böylece daha da güçlenen Teimuraz'ın eski bir destekçisi olan Kaheti'deki ana feodal beylerden biri, ayaklanmanın başına geçti. Liderler arasında Bidzina Çolokaşvili, Şalva, Ksani'li Eristavi ve kardeşi Elizbar Eristvisşvili de vardı. Zezva Gaprindauli, Nadir Hoşarauli ve Gogolauri önderliğinde Tuşlar, Hevsuriler ve gibi Gürcü dağ halkı da isyana katıldı.
Gürcü kuvvetleri, birleştikten sonra Bahtrioni ve Alaverdi'deki Türkmen kalelerine saldırdı ve onları mağlup etti; daha sonra Kaheti'nin diğer yerlerinde Türkmen kuvvetlerini etkisiz hâle getirdi. Ancak, isyancıların zayıf örgütlenmesi ve tecrit edilmesi, Şah Abbas'ın kişisel yönetimi altında olan Perslerin başarılı bir şekilde karşı saldırıya geçmelerine ve onları yenmelerine izin verdi.
Eristavi Zaal, Şah'ın emriyle kendi yeğenleri tarafından öldürüldü ve çocukları İran mahkemesine gönderildi. Bu haberler üzerine Bidzina Çolokaşvili, Ksani'li Şalva ve Elizbar Eristvisşvili, Şah'tan af dilemiş, ancak daha sonra onları isyancıların katlettiği kabilelere teslim etti; işkence gördüler ve öldürüldüler. Gürcü Ortodoks Kilisesi tarafından kutsal sayılacaklardı.
Kaheti, isyancılar bölgede kalmayan Türkmenleri yenmeyi başarmış olsalar bile Pers egemenliği altında kaldı. Persler Kartli Kralı/vali'nin oğlu Arçil'i (Şah-Nazar Han) Kaheti kralı/valisi olarak kabul ettiler.
Ayaklanma, kısa süre sonra Gürcistan'ın hafızasına girdi ve bununla ilgili birçok şarkı ve şiir yazıldı; dağ savaşçıları tanınmış halk kahramanları oldu. Bahtrioni'deki savaş ve dağcıların kahramanlığı Vaja Pşavela'ya destansı şiiri Bahtrioni'ye (1892) ilham verirken, Akaki Tsereteli bununla ilgili Başi-Açuki adlı bir roman yazdı.
Bibliyografi
Kaynakça
- ^ [1] 22 Şubat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde . I. Javakhishvili, Essays of Georgian History, Part IV, Soviet Georgia Publishing, Tbilisi 1970, pg 230-233.
- ^ Hitchins, Keith (2001). "GEORGIA ii. History of Iranian-Georgian Relations". Arşivlenmiş kopya. Encyclopaedia Iranica, Vol. X, Fasc. 4. ss. 464-470. 26 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.
In order to end resistance in Kakheti once and for all, the shah revived ʿAbbās I’s plan to populate the country with Turkmen nomads, a measure that incited a general uprising of nobles in 1659. Although they halted the settlement of Turkmens, they failed to shake Persian control of their country (Berdzenishvili et al., I, pp. 369-72).
- ^ Suny 1994.
- ^ a b c Matthee 2012.
- ^ Hitchins, Keith (2001). "GEORGIA ii. History of Iranian-Georgian Relations". Encyclopaedia Iranica, Vol. X, Fasc. 4. ss. 464-470.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bahtrioni Ayaklanmasi Gurcuce ბახტრიონის აჯანყება 1659 yilinda Safevi Iran in siyasi egemenligine karsi Dogu Kaheti Kralligi nda gerceklesen bir isyandi Isyan Bahtrioni kalesinde meydana geldigi icin savasin adi olarak kayit edilmistir Bahtrioni AyaklanmasiAlaverdi Manastiri ayaklanma sirasinda onemli savas alanlarindan biriydi TarihEylul 1659Bolge Alaverdi ManastiriSonucSonucsuz 80 000 Turkmen Dogu Gurcistan da olduruldu veya suruldu Pers kolonizasyon planlari engellendi Kaheti Pers kontrolu altinda aldiTaraflarKaheti Kralligi Tuslar Hevsuriler tarafindan destek aldiSafevi Imparatorlugu Turkmen kabileleriKomutanlar ve liderler Ksanili Salva Ksanili Elizbar I Teimuraz ve esi Horasan Cagdas Roma Katolik misyoneri Cristoforo Castelli nin albumunden bir eskiz 17 yuzyilin ilk yarisinda Kaheti krali I Teimuraz 1610 larin ortalarinin kanli ve yikici yillarinda doruga cikan Pers derebeylerine karsi direnis gosterdi Sah Abbas tarafindan gonderilen bir sefer basariyla puskurtuldukten sonra Kaheti 1616 da Sah in kendisi tarafindan bir kez daha isgal edildi nufusunun cogu katledildi ya da sinir disi edildi Sonraki yillarda Kizilbas krallari Kaheti valisi olarak atanirken merkezi kontrolu guclendirmek icin cok sayida Kizilbas asireti Gurcistan a yerlestirildi 1630 larin baslarinda Persler Kaheti yi Islam a gecen Gurcu prens Rostom un liderligindeki Safevilere bagli vasal bir devlet olan Kartli Kralligi nin kontrolune almaya calisti Bu tur bir kontrol kuruldugunda ve 1650 lerde Teimuraz Bati Gurcistan a kactiginda Kaheti nin Kizilbas Turkmen kabileleri tarafindan kolonilestirilmesi politikasina birkac nedenden dolayi Persler tarafindan karar verildi Bu nedenlerden biri vilayetin bu bolumunu yeniden doldurmak digeri ise huzursuz soylulara goz kulak olmakti Yine bir baska neden Gurcistan daki Safevi topraklarinin cografi olarak Dagistan vilayetine yakin olmasindan kaynaklaniyordu Lezgi yagmacilar Dagistan dan sik sik Safevi Gurcistan da dahil olmak uzere kuzeybati Safevi bolgelerinin bazi kisimlarina baskinlar duzenlediler Son olarak Gurcistan vilayetine komsu bir vilayet olan Dagistan uzerindeki baskisini artiran bkz 1651 1653 Rus Pers Savasi Rusya ya karsi bir onlem olarak kararlastirildi Kaheti iki idari bolgeye bolunmustu Guneydogu kismi Karabag in beylerbeyi geri kalani Nahcivan in iktidari altindaydi 80 000 Turkmen Kaheti ye goc etti Bahtrioni de bir kale insa etmeye ve eski Alaverdi manastirini tek bir yapiya donusturmeye basladilar Ayaklanma 1615 te oldugu gibi I Teimuraz a sadik kalan ana soylu ailelerden ilham aldi Aragvi Duku Eristavi Zaal 1648 de Rostom a ve Perslere baglilik gosteren ve boylece daha da guclenen Teimuraz in eski bir destekcisi olan Kaheti deki ana feodal beylerden biri ayaklanmanin basina gecti Liderler arasinda Bidzina Colokasvili Salva Ksani li Eristavi ve kardesi Elizbar Eristvissvili de vardi Zezva Gaprindauli Nadir Hosarauli ve Gogolauri onderliginde Tuslar Hevsuriler ve gibi Gurcu dag halki da isyana katildi Gurcu kuvvetleri birlestikten sonra Bahtrioni ve Alaverdi deki Turkmen kalelerine saldirdi ve onlari maglup etti daha sonra Kaheti nin diger yerlerinde Turkmen kuvvetlerini etkisiz hale getirdi Ancak isyancilarin zayif orgutlenmesi ve tecrit edilmesi Sah Abbas in kisisel yonetimi altinda olan Perslerin basarili bir sekilde karsi saldiriya gecmelerine ve onlari yenmelerine izin verdi Eristavi Zaal Sah in emriyle kendi yegenleri tarafindan olduruldu ve cocuklari Iran mahkemesine gonderildi Bu haberler uzerine Bidzina Colokasvili Ksani li Salva ve Elizbar Eristvissvili Sah tan af dilemis ancak daha sonra onlari isyancilarin katlettigi kabilelere teslim etti iskence gorduler ve oldurulduler Gurcu Ortodoks Kilisesi tarafindan kutsal sayilacaklardi Kaheti isyancilar bolgede kalmayan Turkmenleri yenmeyi basarmis olsalar bile Pers egemenligi altinda kaldi Persler Kartli Krali vali nin oglu Arcil i Sah Nazar Han Kaheti krali valisi olarak kabul ettiler Ayaklanma kisa sure sonra Gurcistan in hafizasina girdi ve bununla ilgili bircok sarki ve siir yazildi dag savascilari taninmis halk kahramanlari oldu Bahtrioni deki savas ve dagcilarin kahramanligi Vaja Psavela ya destansi siiri Bahtrioni ye 1892 ilham verirken Akaki Tsereteli bununla ilgili Basi Acuki adli bir roman yazdi BibliyografiMatthee Rudi 2012 Persia in Crisis Safavid Decline and the Fall of Isfahan I B Tauris ISBN 978 1845117450 1994 The Making of the Georgian Nation Indiana University Press ISBN 978 0253209153 საქართველოს ისტორიის ნარკვევები ტ 4 თბ 1973 ნარსია გ ქსე ტ 5 გვ 447 თბ 1980Kaynakca 1 22 Subat 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde I Javakhishvili Essays of Georgian History Part IV Soviet Georgia Publishing Tbilisi 1970 pg 230 233 Hitchins Keith 2001 GEORGIA ii History of Iranian Georgian Relations Arsivlenmis kopya Encyclopaedia Iranica Vol X Fasc 4 ss 464 470 26 Agustos 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Ekim 2020 In order to end resistance in Kakheti once and for all the shah revived ʿAbbas I s plan to populate the country with Turkmen nomads a measure that incited a general uprising of nobles in 1659 Although they halted the settlement of Turkmens they failed to shake Persian control of their country Berdzenishvili et al I pp 369 72 Suny 1994 a b c Matthee 2012 Hitchins Keith 2001 GEORGIA ii History of Iranian Georgian Relations Encyclopaedia Iranica Vol X Fasc 4 ss 464 470