Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. (Nisan 2023) |
Balıkların evrimi, yaklaşık 530 milyon yıl önce Kambriyen patlaması sırasında başladı. Bu süre zarfında erken kordalılar kafatasını ve omur sütununu geliştirerek ilk kranatlara ve omurgalılara yol açtı. İlk balık soyları ya da çenesiz balıklara aitti. İlk örnekler; Haikouichthys adlı bir kraniat cinsini de içeriyordu. Geç Kambriyen Dönemi'nde yılan balığı gibi çenesiz olan balık Konodontlar ve küçük, zırhlı balıklar (ostracodermler), ilk defa ortaya çıktı. Çoğu çenesiz balık yok oldu; ancak taşemenler eski çeneli balıklara yaklaşabildi. Taşemenler yılan balığını da içeren Yuvarlak ağızlılar grubuna aitti ve bu grup diğer agnathanlardan erken bölünmüş olabilir.
En eski çeneli omurgalılar muhtemelen geç Ordovisiyen döneminde gelişti. İlk olarak Siluryan'dan gelen fosil kaydında iki balık grubu ile temsil edilirler: zırhlı balıklar ve dikenli yüzgeçliler Modern zamanda hala mevcut olan çeneli balıklarsa, Silurian'ın sonlarında da ortaya çıktı. Bunlar Kıkırdaklı balıklar ve Kemikli balıklardı. Kemikli balıklar ise iki ayrı gruba evrildi: Işınsal yüzgeçliler ve Et yüzgeçliler.
Devoniyen döneminde, özellikle ostracodermler ve zırhlı balıklar arasında ve ayrıca loblu balıklar ve erken köpekbalıkları arasında balık çeşitliliğinde büyük bir artış meydana geldi. Bu Devoniyenlerin balıkların çağı olarak bilinmesine yol açtı. Tetrapodların evrimleştiği loblu balıklardan, bugünkü amfibiler, sürüngenler, memeliler ve kuşlar tarafından temsil edilen dört ayaklı omurgalılar gelişti. Geçişli dört üyeliler ilk önce Devoniyen başlarında ortaya çıktı ve geç Devoniyen tarafından ilk dört üyeliler ortaya çıktı. Çene omurgalılarının çeşitliliği, çeneli ağzın evrimsel bir avantajını gösterebilir; ancak oynaklı bir çenenin avantajının daha büyük ısırma kuvveti mi, yoksa gelişmiş solunum veya bir faktör kombinasyonunu mu olduğu belirsizdir. Balıklar ise bir monofil grubunda değildir, parafitik bir grubu temsil ederler.
Balıklar, diğer birçok organizma gibi, doğal tarih boyunca yok olma olaylarından büyük ölçüde etkilenmiştir. En eski yok olma olaylarından olan Ordovisiyen-Silüriyen nesli tükenme olayları birçok türün kaybına yol açtı. Geç Devoniyen nesli, diğer balıkların yanı sıra Devoniyen'in sonunda zırhlı balıkların yok olmasına sebep oldu. Dikenli köpekbalıkları Permiyen-Triyas yok olma olayında yok oldu; Trias-Jura yok olma olayında ise konodontlar yok oldu . Kretase-Paleojen yok olma olayı ve günümüz Holosen yok oluşu da balık çeşitliliğini ve balık stoklarını etkilemiştir.
Genel bakış
Geleneksel sınıflandırma, canlı anatomik ve fizyolojik özelliklerin geleneksel yorumlarına dayanarak sekiz sınıfa ayrılır. Buna karşılık, bu sınıflar Dört üyeli olanlar ve olmayanlar, yani balıklar olarak gruplandırılır. Mevcut omurgasız sınıfları:
Ayrıca soyu tükenmiş çeneli balıkların iki sınıfı, zırhlı balıklar ve dikenli köpekbalıkları.Balıklar, larvaları erken balıklara önemli şekillerde benzeyen mercan benzeri bir hayvandan evrimleşmiş olabilirler. Balıkların ilk ataları neoteni yapmış olabilir, ancak bu yol kanıtlanamamıştır. Omurgalılar ise; yaklaşık 530 milyon yıl önce, Kambriyen patlaması sırasında ortaya çıktı.
Balıkların ataları veya muhtemelen balıkla yakından ilişkili olan hayvanlar; Pikaia, Myllokunmingia ve Haikouichthys adlı üç canlıydı. Bu üç cinsin hepsi 530 Ma civarında göründü. Pikaia, daha sonra bir omurgaya dönüşebilecek bir yapı olan ilkel bir notokordaya sahipti. Kambriyen'e egemen olan diğer bölge hayvanlarının aksine, bu gruplar temel omurgalı vücut planına sahipti: bir notokorda, ilkel omurlar ve iyi tanımlanmış bir baş ve kuyruk. Bu erken omurgalıların hepsi çeneleri yoktu ve deniz tabanına yakın beslenerek yaşıyorlardı.
Bunları Ordovisyen Dönemi'ne ait kayalarda keşfedilen zırhlı balıklar izledi.
İlk çeneli omurgalılar Geç Ordovisyen Dönemi'nde ortaya çıktı ve "Balıkların Çağı" olarak da bilinen Devoniyen Dönemi'nde çoğaldı.İki kemikli balık grubu olan Işınsal yüzgeçliler ve Et yüzgeçliler de gelişti ve çoğaldı.Devoniyen Dönemi ayrıca neredeyse tüm çenesiz balıkların ölümünü gördü, lampreyler, Myxiniler ve ayrıca geç Silüryen Dönemi'nin çoğuna hakim olan zırhlı balıklar ise yaşamaya devam etti.
Yeni nişlerin kolonizasyonu, vücutların çeşitlendirilmesine ve bazen de vücut boyutlarının artmasına sebep oldu. Devoniyen Dönemi'nde (395-345 Ma), yedi metreye kadar uzayabilen zırhlı balıklar, Dunkleosteuslar ve uzun süre karada kalabilen balıklar gibi canlılar oluştu. Bu grup arasında amfibiler de vardı.
Sürüngenler sonraki Karbonifer dönemde ortaya çıktı. Anapsid ve sinapsid sürüngenlerse geç Paleozoyik dönemde yaygındı. Diyapidler Mezozoik dönemde baskın hale geldi. Denizlerde ise kemikli balıklar baskın hale geldi.
Kuru zemine ilk giren hayvanlar ise eklem bacaklılardı. Bazı balıkların akciğerleri ve güçlü, kemikli yüzgeçleri vardı ve karaya da sürünebiliyorlardı.
Çenesiz balıklar
Çenesiz balıklar kordalıların, omurgalıların alt sınıfından Agnatha sınıfına aittir. "Agnatha" kelimesi Yunanlardan gelir ve "çenesiz" anlamındadır. Çeneliler hariç tüm canlıları kapsar. Çenesiz balıklar erken Paleozoik zamandaki ilk balıklar arasında belirgindi. Görünüşe göre yüzgeçleri, omurgalı kasları ve solungaçları olan iki tür Erken Kambriyen hayvanı, Çin'in Maotianshan şeyllerinden bilinmektedir: Aynı bölgeden agnatha sınıfına mensup olması olası olan diğer bir canlı ise Haikouella'dır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Cook, Francis R. (1 Temmuz 2007). ""The Tree of Life: A Phylogenetic Classification" by Guillaume Lecointre and Herve Le Guyader. 2006. [book review]". The Canadian Field-Naturalist. 121 (3): 342. doi:10.22621/cfn.v121i3.463. ISSN 0008-3550.
- ^ Benton, M. J. (2005) Vertebrate Palaeontology 9 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . John Wiley, 3rd edition, page 14. .
- ^ Romer 1970.
- ^ Richard., Dawkins, (2006). Ataların Hikayesi. Hil Yayınları. s. 361. OCLC 984497920.
- ^ Gewin, V (2005). "Functional genomics thickens the biological plot". PLOS Biology. 3 (6): e219. doi:10.1371/journal.pbio.0030219. (PMC) 1149496 $2. (PMID) 15941356.
- ^ Lancelet (amphioxus) genome and the origin of vertebrates 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde . Ars Technica, 19 June 2008.
- ^ Shu, D.-G.; Morris, S. Conway; Han, J.; Zhang, Z.-F.; Yasui, K.; Janvier, P.; Chen, L.; Zhang, X.-L.; Liu, J.-N.; Li, Y.; Liu, H.-Q. (Ocak 2003). "Head and backbone of the Early Cambrian vertebrate Haikouichthys". Nature (İngilizce). 421 (6922): 526-529. doi:10.1038/nature01264. ISSN 1476-4687. 2 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Shu, D.-G.; Luo, H.-L.; Conway Morris, S.; Zhang, X.-L.; Hu, S.-X.; Chen, L.; Han, J.; Zhu, M.; Li, Y.; Chen, L.-Z. (Kasım 1999). "Lower Cambrian vertebrates from south China". Nature (İngilizce). 402 (6757): 42-46. doi:10.1038/46965. ISSN 1476-4687. 2 Eylül 2020 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Dawkins 2004, s. 357.
- ^ . ucmp.berkeley.edu. 6 Haziran 1997 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2021.
- ^ Haines & Chambers 2005.
- ^ Encyclopædia Britannica 1954, s. 107.
- ^ Berg 2004, s. 599.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bu maddenin veya maddenin bir bolumunun gelisebilmesi icin Evrimsel biyoloji konusunda uzman kisilere gereksinim duyulmaktadir Ayrintilar icin lutfen tartisma sayfasini inceleyin veya yeni bir tartisma baslatin Konu hakkinda uzman birini bulmaya yardimci olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi ye katkida bulunabilirsiniz Nisan 2023 Baliklarin evrimi yaklasik 530 milyon yil once Kambriyen patlamasi sirasinda basladi Bu sure zarfinda erken kordalilar kafatasini ve omur sutununu gelistirerek ilk kranatlara ve omurgalilara yol acti Ilk balik soylari ya da cenesiz baliklara aitti Ilk ornekler Haikouichthys adli bir kraniat cinsini de iceriyordu Gec Kambriyen Donemi nde yilan baligi gibi cenesiz olan balik Konodontlar ve kucuk zirhli baliklar ostracodermler ilk defa ortaya cikti Cogu cenesiz balik yok oldu ancak tasemenler eski ceneli baliklara yaklasabildi Tasemenler yilan baligini da iceren Yuvarlak agizlilar grubuna aitti ve bu grup diger agnathanlardan erken bolunmus olabilir Devoniyen donemi 419 359 Ma Baliklarin Cagi nda erken kopekbaliklari zirhli baliklar ve tetrapod gecis turleri de dahil olmak uzere cesitli loblu baliklar gelisti En eski ceneli omurgalilar muhtemelen gec Ordovisiyen doneminde gelisti Ilk olarak Siluryan dan gelen fosil kaydinda iki balik grubu ile temsil edilirler zirhli baliklar ve dikenli yuzgecliler Modern zamanda hala mevcut olan ceneli baliklarsa Silurian in sonlarinda da ortaya cikti Bunlar Kikirdakli baliklar ve Kemikli baliklardi Kemikli baliklar ise iki ayri gruba evrildi Isinsal yuzgecliler ve Et yuzgecliler Devoniyen doneminde ozellikle ostracodermler ve zirhli baliklar arasinda ve ayrica loblu baliklar ve erken kopekbaliklari arasinda balik cesitliliginde buyuk bir artis meydana geldi Bu Devoniyenlerin baliklarin cagi olarak bilinmesine yol acti Tetrapodlarin evrimlestigi loblu baliklardan bugunku amfibiler surungenler memeliler ve kuslar tarafindan temsil edilen dort ayakli omurgalilar gelisti Gecisli dort uyeliler ilk once Devoniyen baslarinda ortaya cikti ve gec Devoniyen tarafindan ilk dort uyeliler ortaya cikti Cene omurgalilarinin cesitliligi ceneli agzin evrimsel bir avantajini gosterebilir ancak oynakli bir cenenin avantajinin daha buyuk isirma kuvveti mi yoksa gelismis solunum veya bir faktor kombinasyonunu mu oldugu belirsizdir Baliklar ise bir monofil grubunda degildir parafitik bir grubu temsil ederler Baliklar diger bircok organizma gibi dogal tarih boyunca yok olma olaylarindan buyuk olcude etkilenmistir En eski yok olma olaylarindan olan Ordovisiyen Siluriyen nesli tukenme olaylari bircok turun kaybina yol acti Gec Devoniyen nesli diger baliklarin yani sira Devoniyen in sonunda zirhli baliklarin yok olmasina sebep oldu Dikenli kopekbaliklari Permiyen Triyas yok olma olayinda yok oldu Trias Jura yok olma olayinda ise konodontlar yok oldu Kretase Paleojen yok olma olayi ve gunumuz Holosen yok olusu da balik cesitliligini ve balik stoklarini etkilemistir Genel bakisOmurgali SiniflariBalik ve diger omurgali siniflarinin evrimini anlatan bu diyagram Michael Benton a dayanmaktadir 2005 Geleneksel siniflandirma canli anatomik ve fizyolojik ozelliklerin geleneksel yorumlarina dayanarak sekiz sinifa ayrilir Buna karsilik bu siniflar Dort uyeli olanlar ve olmayanlar yani baliklar olarak gruplandirilir Mevcut omurgasiz siniflari Baliklar Cenesiz baliklar Kikirdakli baliklar Isinsal yuzgecliler Et yuzgecliler dd Dort Uyeliler Amfibiler Surungenler Kuslar Memeliler dd Ayrica soyu tukenmis ceneli baliklarin iki sinifi zirhli baliklar ve dikenli kopekbaliklari Baliklar larvalari erken baliklara onemli sekillerde benzeyen mercan benzeri bir hayvandan evrimlesmis olabilirler Baliklarin ilk atalari neoteni yapmis olabilir ancak bu yol kanitlanamamistir Omurgalilar ise yaklasik 530 milyon yil once Kambriyen patlamasi sirasinda ortaya cikti Bir Batrak kucuk yari saydam balik benzeri hayvan olfaktorlerin omurgalilar ve zarlilar en yakin yasayan omurgasizidir Yaklasik 518 milyon yil once Cin de bulunan ilk omurgali Haikouichthys tum omurgalilarin atasi olabilir ve bilinen en eski baliklardan biridir Devamli evrimin tarihi bir gorunumu canlandirmak icin tiklayin Baliklarin atalari veya muhtemelen balikla yakindan iliskili olan hayvanlar Pikaia Myllokunmingia ve Haikouichthys adli uc canliydi Bu uc cinsin hepsi 530 Ma civarinda gorundu Pikaia daha sonra bir omurgaya donusebilecek bir yapi olan ilkel bir notokordaya sahipti Kambriyen e egemen olan diger bolge hayvanlarinin aksine bu gruplar temel omurgali vucut planina sahipti bir notokorda ilkel omurlar ve iyi tanimlanmis bir bas ve kuyruk Bu erken omurgalilarin hepsi ceneleri yoktu ve deniz tabanina yakin beslenerek yasiyorlardi Bunlari Ordovisyen Donemi ne ait kayalarda kesfedilen zirhli baliklar izledi Ilk ceneli omurgalilar Gec Ordovisyen Donemi nde ortaya cikti ve Baliklarin Cagi olarak da bilinen Devoniyen Donemi nde cogaldi Iki kemikli balik grubu olan Isinsal yuzgecliler ve Et yuzgecliler de gelisti ve cogaldi Devoniyen Donemi ayrica neredeyse tum cenesiz baliklarin olumunu gordu lampreyler Myxiniler ve ayrica gec Siluryen Donemi nin coguna hakim olan zirhli baliklar ise yasamaya devam etti Yeni nislerin kolonizasyonu vucutlarin cesitlendirilmesine ve bazen de vucut boyutlarinin artmasina sebep oldu Devoniyen Donemi nde 395 345 Ma yedi metreye kadar uzayabilen zirhli baliklar Dunkleosteuslar ve uzun sure karada kalabilen baliklar gibi canlilar olustu Bu grup arasinda amfibiler de vardi Surungenler sonraki Karbonifer donemde ortaya cikti Anapsid ve sinapsid surungenlerse gec Paleozoyik donemde yaygindi Diyapidler Mezozoik donemde baskin hale geldi Denizlerde ise kemikli baliklar baskin hale geldi Kuru zemine ilk giren hayvanlar ise eklem bacaklilardi Bazi baliklarin akcigerleri ve guclu kemikli yuzgecleri vardi ve karaya da surunebiliyorlardi Cenesiz baliklarModern bir cenesiz balik olan lamprey Lampreyin agzi Cenesiz baliklar kordalilarin omurgalilarin alt sinifindan Agnatha sinifina aittir Agnatha kelimesi Yunanlardan gelir ve cenesiz anlamindadir Ceneliler haric tum canlilari kapsar Cenesiz baliklar erken Paleozoik zamandaki ilk baliklar arasinda belirgindi Gorunuse gore yuzgecleri omurgali kaslari ve solungaclari olan iki tur Erken Kambriyen hayvani Cin in Maotianshan seyllerinden bilinmektedir Ayni bolgeden agnatha sinifina mensup olmasi olasi olan diger bir canli ise Haikouella dir Ayrica bakinizKordalilarin evrimi Omurgalilarin evrimiKaynakca Cook Francis R 1 Temmuz 2007 The Tree of Life A Phylogenetic Classification by Guillaume Lecointre and Herve Le Guyader 2006 book review The Canadian Field Naturalist 121 3 342 doi 10 22621 cfn v121i3 463 ISSN 0008 3550 Benton M J 2005 Vertebrate Palaeontology 9 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde John Wiley 3rd edition page 14 9781405144490 Romer 1970 Richard Dawkins 2006 Atalarin Hikayesi Hil Yayinlari s 361 OCLC 984497920 Gewin V 2005 Functional genomics thickens the biological plot PLOS Biology 3 6 e219 doi 10 1371 journal pbio 0030219 PMC 1149496 2 PMID 15941356 Lancelet amphioxus genome and the origin of vertebrates 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Ars Technica 19 June 2008 Shu D G Morris S Conway Han J Zhang Z F Yasui K Janvier P Chen L Zhang X L Liu J N Li Y Liu H Q Ocak 2003 Head and backbone of the Early Cambrian vertebrate Haikouichthys Nature Ingilizce 421 6922 526 529 doi 10 1038 nature01264 ISSN 1476 4687 2 Agustos 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2021 Shu D G Luo H L Conway Morris S Zhang X L Hu S X Chen L Han J Zhu M Li Y Chen L Z Kasim 1999 Lower Cambrian vertebrates from south China Nature Ingilizce 402 6757 42 46 doi 10 1038 46965 ISSN 1476 4687 2 Eylul 2020 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 2 Agustos 2021 Dawkins 2004 s 357 ucmp berkeley edu 6 Haziran 1997 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 2 Agustos 2021 Haines amp Chambers 2005 Encyclopaedia Britannica 1954 s 107 Berg 2004 s 599