Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er-Rekki es-Sabi el-Battani (858, Harran - 929, Samarra yakınlarındaki Kasr el-Cis kazası) Latince Albategnius, Albategni ya da Albatenius olarak bilinen, Arapastronom, astrolog ve matematikçidir. Şu anda Türkiye'de bulunan Şanlıurfa ilinin bir ilçesi olan Harran'da doğmuştur. Lakabı es-Sabi''dir fakat tam künyesi, bizi onun Müslüman olduğu sonucuna götürür.
Battânî | |
|---|---|
 Battânî'yi usturlab ile tasvir eden bir resim. | |
| Doğum | Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er-Rekki es-Sabi el-Battani 858 bugünkü Harran, Şanlıurfa, Türkiye |
| Ölüm | 929 bugünkü Samarra, Irak |
| Milliyet | Arap |
| Din | İslam |
| Kariyeri | |
| Dalı | Astronomi, astroloji, matematik |
| Etkilendikleri | Batlamyus |
| Etkiledikleri | Biruni, Copernicus, Johannes Kepler, Tycho Brahe, Ebu'l-Vefâ el-Bûzcânî |
Astronomi çalışmaları
Battani'nin astronomideki en çok bilinen başarılarından biri Güneş Yılını 365 gün, 5 saat, 46 dakika ve 24 saniye olarak ölçmüş olmasıdır.
Battani'nin Zij adı verilen çalışması Johannes Kepler, Tycho Brahe gibi Avrupalı astronomlar üzerinde büyük bir etki yaratmıştır. Nicolaus Copernicus, Zij üç defa Latinceye çevrilmesine rağmen, O'ndan yaklaşık 700 yıl önce yaşamış Battani ne yazdıysa eserlerinde tekrar etmiştir.
Modern dünya, Battani'ye bilim dünyasına katkılarından dolayı hürmetini, saygısını göstermiş ve Ay'daki bir bölgeye Albategnius olarak ismini vermiştir.
Battani, Suriye'de Rakka ve öldüğü şehir olan Şam'da çalışmalar yapmıştır. Battani, Batlamyus'un bazı yanlışlarını düzeltmiş ve yeni Güneş ve Ay tablolarında derlemiştir. Uzun süre bilim dünyasında otorite olarak kabul edilmiştir. Güneş'in enberi hareketlerini keşfetmiş, gök kürenin bölümleri üzerine çalışmalar yapmış ve muhtemelen 5.yüzyılda yaşamış olan Hint astronom Aryabhata'dan bağımsız olarak, sinüsün ve kısmi olarak da tanjantın hesaplamadaki kullanımlarını açıklamış ve böylece modern trigonometrinin temelini atmıştır. Battani bunlardan başka astronomide, ekinoksların devinme hareketlerinin değerlerini ve ekliptik eğimi çok yakın bir oran bularak hesaplamıştır. Battani, tablolarında devinim için tekdüze değerlendirmeler kullanmıştır.
O'nun en önemli çalışması olan Zij ya da ayarlı astronomik tablolar, tarafından 1116 yılında De Motu Stellarum olarak Latinceye çevrilen 57 bölümden oluşan el-Zij es-Sabi adlı eseri Avrupa astronomisinde büyük bir etki bırakmıştır. Zij, biraz Hint etkisi görülen Batlamyus teorisi üzerine bina tesis edilmiştir. Bu eserin bir yeni baskısı 1645 yılında Bologna'da ortaya çıkmıştır. Plato'nun orijinal el yazısıyla yazdığı nüshası Vatikan'da; ve Battani tarafından yazılmış bir el yazma tezi ise Escorial Library'de astronomik kronoloji bölümünde muhafaza edilmektedir.
Battani, gelişmiş ay ve güneş tabloları kullanarak yaptığı gözlemler boyunca, Güneş'in dışmerkez kuvvetinin değiştiğini, modern astronomide Dünya'nın Güneş etrafındaki bir eliptik yörünge üzerindeki hareketinin eşitliğini keşfetmiştir.
Kopernik, Kopernik Devrimi'ni başlatan De Revolitionibus Orbium Coelestium adlı kitabında Battani'ye olan minnetini dile getirmiş ve birçok yerde ondan alıntılar yapmıştır.
Matematik
Battani, matematikte trigonometride günümüzde kullanılan formüller üretmiştir:
![image]()
Ay'daki Albategnius (el-Battani) krateri ![image]()
Ayrıca sin x = a cos x eşitliğini buldu, formül:
Battani, 'nin tanjant fikrini, tanjant ve kotanjant hesaplamaları amacıyla denklemler geliştirmek için konu hakkındaki matematiksel tablolarını derleyerek kullanmıştır. Bundan başka sekant ve kosekantın işteş fonksiyonlarını keşfetmiş ve O'nun gölgelerin tablosu olarak adlandırdığı, kosekantlar hakkındaki ilk matematiksel tabloyu, 1'den 90'a kadar her bir dereceyi içerecek şekilde hazırlamıştır.
Saygınlığı
- Batılı bilim adamları yıllarca ayı onun ismiyle andı.
- Aydaki Albategnius kraterinin adı onun adına ithafen verilmiştir.
- Star Trek: Voyager filminde Excelsior-class starship USS Al-Batani [sic] NCC-42995 adlı uzay gemisi Kathryn Janeway'in ilk uzay görevi olarak onun adıyla adlandırlmıştır.
- Orta Çağ batı dünyasında eserleri Latince'ye çevrilen ilk Müslüman bilim insanı oldu
- Yazar Kosta Kortidis "Malulen Emekli Gökbilimci Hüseyin Çineli" adlı eserinde el-Battani'ye geniş yer ayırmıştır. Satranç oyununda bilimciler satrancı adını verdiği satranç tahtasında el Battani "at" olarak hayat bulmuştur.
Kaynakça
- ^ (İngilizce) Kunitzsch, P. "New light on Al-Battani's Zij" 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Centaurus (Aralık 1974) 18. Cilt 4. Sayı s 270–274.
- ^ (İngilizce) Angelo, J. Encyclopedia of Space and Astronomy. Infobase Publishing (2009) s 78. .
- ^ (İngilizce) Adamec, L. The A to Z of Islam. Scarecrow Press (2009) s 58. .
- ^ (İngilizce) Daintith, J & Gjertsen, D. A Dictionary of Scientists. Oxford University Press (1999) s 7. .
- ^ . 14 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 12 Ağustos 2009.
- ^ E. S. Kennedy, A Survey of Islamic Astronomical Tables, (Transactions of the American Philosophical Society, New Series, 46, 2), Philadelphia, 1956, pp. 10-11, 32-34
- ^ C. Singer (1959), A Short History of Scientific Ideas, p. 151, Oxford University Press (cf. Salah Zaimeche (2002), Muslim Observatories, FSTC)
- ^ ^ "trigonometry". Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/605281/trigonometry 12 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Retrieved on 2008-07-21
- ^ . 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015.
Dış bağlantılar
- Sinüs ve kosinüs tabirlerini kullanan ilk bilgin17 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Battani22 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Ebu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er Rekki es Sabi el Battani 858 Harran 929 Samarra yakinlarindaki Kasr el Cis kazasi Latince Albategnius Albategni ya da Albatenius olarak bilinen Arapastronom astrolog ve matematikcidir Su anda Turkiye de bulunan Sanliurfa ilinin bir ilcesi olan Harran da dogmustur Lakabi es Sabi dir fakat tam kunyesi bizi onun Musluman oldugu sonucuna goturur BattaniBattani yi usturlab ile tasvir eden bir resim DogumEbu Abdullah Muhammed bin Cabir bin Sinan er Rekki es Sabi el Battani 858 bugunku Harran Sanliurfa TurkiyeOlum929 bugunku Samarra IrakMilliyetArapDinIslamKariyeriDaliAstronomi astroloji matematikEtkilendikleriBatlamyusEtkiledikleriBiruni Copernicus Johannes Kepler Tycho Brahe Ebu l Vefa el BuzcaniAstronomi calismalariBattani nin astronomideki en cok bilinen basarilarindan biri Gunes Yilini 365 gun 5 saat 46 dakika ve 24 saniye olarak olcmus olmasidir Battani nin Zij adi verilen calismasi Johannes Kepler Tycho Brahe gibi Avrupali astronomlar uzerinde buyuk bir etki yaratmistir Nicolaus Copernicus Zij uc defa Latinceye cevrilmesine ragmen O ndan yaklasik 700 yil once yasamis Battani ne yazdiysa eserlerinde tekrar etmistir Modern dunya Battani ye bilim dunyasina katkilarindan dolayi hurmetini saygisini gostermis ve Ay daki bir bolgeye Albategnius olarak ismini vermistir Battani Suriye de Rakka ve oldugu sehir olan Sam da calismalar yapmistir Battani Batlamyus un bazi yanlislarini duzeltmis ve yeni Gunes ve Ay tablolarinda derlemistir Uzun sure bilim dunyasinda otorite olarak kabul edilmistir Gunes in enberi hareketlerini kesfetmis gok kurenin bolumleri uzerine calismalar yapmis ve muhtemelen 5 yuzyilda yasamis olan Hint astronom Aryabhata dan bagimsiz olarak sinusun ve kismi olarak da tanjantin hesaplamadaki kullanimlarini aciklamis ve boylece modern trigonometrinin temelini atmistir Battani bunlardan baska astronomide ekinokslarin devinme hareketlerinin degerlerini ve ekliptik egimi cok yakin bir oran bularak hesaplamistir Battani tablolarinda devinim icin tekduze degerlendirmeler kullanmistir O nun en onemli calismasi olan Zij ya da ayarli astronomik tablolar tarafindan 1116 yilinda De Motu Stellarum olarak Latinceye cevrilen 57 bolumden olusan el Zij es Sabi adli eseri Avrupa astronomisinde buyuk bir etki birakmistir Zij biraz Hint etkisi gorulen Batlamyus teorisi uzerine bina tesis edilmistir Bu eserin bir yeni baskisi 1645 yilinda Bologna da ortaya cikmistir Plato nun orijinal el yazisiyla yazdigi nushasi Vatikan da ve Battani tarafindan yazilmis bir el yazma tezi ise Escorial Library de astronomik kronoloji bolumunde muhafaza edilmektedir Battani gelismis ay ve gunes tablolari kullanarak yaptigi gozlemler boyunca Gunes in dismerkez kuvvetinin degistigini modern astronomide Dunya nin Gunes etrafindaki bir eliptik yorunge uzerindeki hareketinin esitligini kesfetmistir Kopernik Kopernik Devrimi ni baslatan De Revolitionibus Orbium Coelestium adli kitabinda Battani ye olan minnetini dile getirmis ve bircok yerde ondan alintilar yapmistir MatematikBattani matematikte trigonometride gunumuzde kullanilan formuller uretmistir tan a sin acos a displaystyle tan a frac sin a cos a dd Ay daki Albategnius el Battani kraterisec a 1 tan2 a displaystyle sec a sqrt 1 tan 2 a dd Ayrica sin x a cos x esitligini buldu formul sin x a1 a2 displaystyle sin x frac a sqrt 1 a 2 dd Battani nin tanjant fikrini tanjant ve kotanjant hesaplamalari amaciyla denklemler gelistirmek icin konu hakkindaki matematiksel tablolarini derleyerek kullanmistir Bundan baska sekant ve kosekantin istes fonksiyonlarini kesfetmis ve O nun golgelerin tablosu olarak adlandirdigi kosekantlar hakkindaki ilk matematiksel tabloyu 1 den 90 a kadar her bir dereceyi icerecek sekilde hazirlamistir SayginligiBatili bilim adamlari yillarca ayi onun ismiyle andi Aydaki Albategnius kraterinin adi onun adina ithafen verilmistir Star Trek Voyager filminde Excelsior class starship USS Al Batani sic NCC 42995 adli uzay gemisi Kathryn Janeway in ilk uzay gorevi olarak onun adiyla adlandirlmistir Orta Cag bati dunyasinda eserleri Latince ye cevrilen ilk Musluman bilim insani oldu Yazar Kosta Kortidis Malulen Emekli Gokbilimci Huseyin Cineli adli eserinde el Battani ye genis yer ayirmistir Satranc oyununda bilimciler satranci adini verdigi satranc tahtasinda el Battani at olarak hayat bulmustur Kaynakca Ingilizce Kunitzsch P New light on Al Battani s Zij 17 Kasim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Centaurus Aralik 1974 18 Cilt 4 Sayi s 270 274 Ingilizce Angelo J Encyclopedia of Space and Astronomy Infobase Publishing 2009 s 78 ISBN 9781438110189 Ingilizce Adamec L The A to Z of Islam Scarecrow Press 2009 s 58 ISBN 9780810871601 Ingilizce Daintith J amp Gjertsen D A Dictionary of Scientists Oxford University Press 1999 s 7 ISBN 9780192800862 14 Agustos 2009 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 12 Agustos 2009 Arsivlenmis kopya 17 Temmuz 2017 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 12 Agustos 2009 E S Kennedy A Survey of Islamic Astronomical Tables Transactions of the American Philosophical Society New Series 46 2 Philadelphia 1956 pp 10 11 32 34 C Singer 1959 A Short History of Scientific Ideas p 151 Oxford University Press cf Salah Zaimeche 2002 Muslim Observatories FSTC trigonometry Encyclopaedia Britannica http www britannica com EBchecked topic 605281 trigonometry 12 Mayis 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Retrieved on 2008 07 21 19 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 19 Temmuz 2015 Dis baglantilarSinus ve kosinus tabirlerini kullanan ilk bilgin17 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde Battani22 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde