Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Örnekler |
|---|
|
Zamir veya adıl, cümlede varlıkların adları yerine kullanılabilen ve adların yerine getirdiği bütün işlevleri yerine getirebilen ad soylu sözcük. Ben, sen, o, biz, siz, onlar; kendim, kendin, kendi, kendimiz, kendiniz, kendileri; bu, şu, o; kim, ne ve biri gibi kelimeler, sıklıkla zamir olarak kullanılır. Türkçede herhangi bir sözcüğü zamir olarak adlandırmak yanlış olur çünkü pek çok ad soylu sözcük gibi zamirler de cümlede ayrı görevlerde kullanılabilir:
- Şunu da satın alayım. (zamir)
- Şu ceket de hoşuma gitti. (sıfat)
Anlamlarına ve görevlerine göre zamirler
Şahıs (kişi) zamirleri
Kişi adlarının yerine kullanılan ben, sen, o, biz, siz, onlar gibi kelimelerdir:
- Bunu ancak ben yaparım.
- Yarın onlara da uğrayacağız.
Şahıs zamirlerinin belirtme sıfatlarından olan işaret sıfatları ile karıştırılmamaları gerekir. İşaret sıfatlarından sonra bir isim gelir ve sıfat tamlaması oluşturur. Şahıs zamirleri ise tek başına anlamlıdır.
- O, bu işe ne diyecek dersin? (şahıs zamiri)
- O çocuk seni bu hale getirdi. (işaret sıfatı)
Şahıs zamirleri bazen, vurgu amacıyla, karşıladıkları isimle birlikte kullanılır. Bu durumda yüklem, şahıs bakımından isme değil, zamire uyum sağlar:
- Biz izciler; soğuğa, yağmura ve çamura aldırmayız. (yüklemin kişisi 1. çoğul şahıs)
- İzciler; soğuğa, yağmura ve çamura aldırmazlar. (yüklemin kişisi 3. çoğul şahıs)
Dönüşlülük zamiri
Cümledeki eylemin, özne tarafından bizzat yapıldığını bildiren, vurgulayan zamirdir. Dönüşlülük zamiri, kendi sözcüğü ve onun iyelik eki almış halleridir: kendim, kendin, kendisi, kendimiz, kendiniz, kendileri. Bazı kaynaklarda şahıs zamiri olarak da nitelenir.
- Ödevlerini kendin yapmalısın.
- Yazarım derdimi kendime, kaderin benimle bu derdi ne?
- Yahya Kemal, kendisi için yazılan her yazıya karşı hassastı. - Nihad Sâmi Banarlı
Kendi zamirinden sonra bir isim gelirse kelime grubu isim tamlamasına dönüşür ve kendi, "tamlayan" olur.
- Ankara'ya kendi arabamla gittim.
İşaret zamirleri
Varlıkların yerini gösteren zamirlerdir. Türkçedeki başlıca işaret zamirleri bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, burası, şurası, orası, böylesi, şöylesi ve öylesi'dir:
- Şu, benim kardeşim.
- Orası çok uzak.
- Gel de böylesi ile ortaklık kur!
Genellikle yakındaki varlıklara işaret ederken bu ve bunlar; biraz uzaktaki varlıklara işaret ederken şu ve şunlar; en uzaktaki varlıklara işaret ederken o ve onlar kullanılır:
- Şunu deneyeyim, bu biraz küçük geldi.
O ve onlar zamirleri, insanlar için kullanıldığında "şahıs zamiri", diğer varlıklar için kullanıldığında "işaret zamiri" olarak adlandırılır:
- Ahmet'i soruyorsan, o yarın burada olacak. (şahıs zamiri)
- Onu en alt çekmeceye koy. (işaret zamiri)
NOT: "O" işaret zamiri özel bir ismin yerine kullanılsa dahi küçük yazılır ve ardından gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz:
- İmparator Hirohito'nun ziyaretçileri, ona olan saygılarını göstermek için, öne doğru eğildiler.
İşaret zamirleri belirtili isim tamlamalarında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilir:
- Bunun sonucuna katlanacaksın. ("bu" tamlayan)
- Öğrencinin böylesi insanı çileden çıkarır. ("böylesi" tamlanan)
Soru zamirleri
Soru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlerdir. Cümledeki soru anlamı soru zamirleriyle sağlanır.
- "Nereye gidiyorsun?" (Ankara'ya, okula, ona vs.)
- "Dolaptaki tatlıyı kim bitirdi?" (Nazan, teyzem vs.)
- "Hangisini giyeceksin?" (şunu, bunu, uzun kollu olanı vs.)
- "Ödülü kime verdiler?" (sana, Orhan Pamuk'a vs.)
Bazı soru zamirleri cümledeki eylemi etkilediklerinde "soru zarfı" olur:
- "Ne aval aval bakıyorsun, yesene!" (soru zarfı)
- "Yarın ne giyeceksin?" (soru zamiri)
Bazı soru kelimeleri cümledeki isimleri nitelediklerinde veya belirttiklerinde "soru sıfatı"na dönüşür:
- "Hangi kalem sana ait?" (soru sıfatı)
- "Hangisi senin?" (soru zamiri)
Soru zamirleri bir belirtili isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilirler:
- "Bunların hangisi sana lazım?" ("bunlar" işaret zamiri ve tamlayan, "hangisi" soru zamiri ve tamlanandır)
- "O çocuk babanın nesi oluyor?" (tamlanan)
- "Kimlerin kalbi daha sağlıklı, belli olacak." (tamlayan)
Belgisiz (belirsiz) zamirler
Cümlede varlıkları isim, sayı, miktar ve ölçü yönünden belli belirsiz karşılayan zamirlere belirsiz zamir denir: Hepsi, kimse, tümü, herkes, hepimiz, kimisi, kimileri, kimi, biri, birisi, birileri, birkaçı, bazısı, bazıları, çoğu, birçoğu, birçokları, başkası, birazı, fazlası, bir kısmı, şey gibi:
- Dünkü eğlenceye kimse gelmemiş.
- Kimi rakı sever, kimi şarap.
- Başkası görse, seni kesin rapor ederdi.
- Bana aklı başında birisini gönder.
Belirsiz zamirler bir isim tamlamasında tamlayan veya tamlanan olarak kullanılabilirler:
- Herkesin iyiliği için böyle olması gerekiyor." (tamlayan)
- Çocuklardan birkaçı firar etmiş." (tamlanan)
Şahıs ve işaret zamirleri ikileme oluşturacak şekilde birlikte kullanılırlarsa, "belirsiz zamir" olurlar:
- Onun bunun lafıyla dolduruşa gelip hatalı kararlar alma.
- Seni beni dinler mi o hınzır.
- O bu ne derse desin, Rıza Bey bambaşkadır.
"Şey" kelimeyi varlıkların adlarını veya diğer zamirleri belli belirsiz karşıladığından belgisiz zamirdir:
- Bugün pazardan şey aldım.
İlgi zamiri
-ki eki ile oluşturulan zamirlerdir.
- Senin sunumun benimkinden çok daha güzel oldu. (benim sunumumdan)
- İlgi zamiri olan -ki, isim tamlamalarında 2.ismin yerine kullanılır. Ali'nin kardeşi geldi. Ali'ninki geldi.
İlgi zamiri, bağlaç olan ki ile karıştırılmamalıdır. Bağlaç olan ki ayrı yazılır ve kaldırıldığında cümlenin anlamı pek değişmez. İlgi zamiri kaldırıldığında ise cümle ya devrik hale gelir ya da apayrı ve kastedilmeyen bir anlam kazanır:
- Her gün gel ki bir şeyler öğrenesin. (bağlaç)
- Ne ki bu? (bağlaç)
- Senin çizimin de çok güzel ancak Ayşe'ninki şahane olmuş. (ilgi zamiri)
İlgi zamiri, isimden sıfat türeten -ki eki ile de karıştırılmamalıdır. İlgi zamiri olan -ki'den önce -im, -in gibi aidiyet bildiren ekler (ilgi ekleri) gelir. Sıfat türeten -ki eki ise doğrudan isme veya ismin hâllerinden birine eklenir:
- Evdeki hesap çarşıya uymadı. (sıfat üreten -ki)
- Evimizinki akıyor. (ilgi zamiri. evimizin çatısı, suyu vs. -ki kaldırıldığında cümle anlamsız hale gelir.)
Prof. Dr. Muharrem Ergin, -ki sıfat ve zamir yapma eki ile oluşturulan öteki, beriki, deminki, alttaki, dağdaki gibi kelimelerin belirsizlik zamiri olduğunu belirtir.
- Bugünkü yarış kolaydı ancak yarınki çok zorlu olacak." (belgisiz zamir)
- Öteki de senin arkadaşın mı? (belgisiz zamir)
İyelik zamirleri
İyelik zamirleri -im, -in, -i, -imiz, -iniz ve -leri'dir ancak bazı kaynaklarda zamir olarak kabul edilmez. Bu ekler Türkçedeki ses kurallarına göre ufak değişikliklere uğrayabilir.
- Kitabını masanın üzerine koy.(-ın, senin kitabın)
- Evinizi buradan görebiliyorum. (-iniz, sizin eviniz)
- Okulumuz şu bahçelerin ardında. (-imiz, bizim okulumuz)
Dikkat edilirse iyelik zamirleri bir isim tamlamasında "tamlanan" görevindeki kelimeye eklenir. Çoğunlukla şahıs zamiri veya bir isim olan tamlayan ise "gizli" durumda olabilir:
- (Onun/senin/kendi/Ali'nin) Kitabını masanın üzerine koy.
- (Sizin) Evinizi buradan görebiliyorum.
- (Bizim) Okulumuz şu bahçelerin ardında.
Yapılarına göre zamirler
Basit (yalın) zamirler
Yapım eki almamış, kök durumunda olan zamirlerdir. Sadece çekim eki alabilirler: ben, anne, bunda, bazıları, kim, onlardan, onuda, onda, şunda, sana gibi.
Bileşik zamirler
İki kelimenin birleşiminden veya bir arada kullanımından oluşmuş zamirlerdir: birçoğu, birkaçı, hiçbiri vb.
Gruplaşmış zamirler
Birden fazla ayrı kelimenin anlam ilişkisi oluşturacak şekilde gruplaşarak meydana getirdikleri zamirlerdir: Öteki beriki, falan filân, şundan bundan, şu bu, her biri, herhangi biri, ne kadarı v.s.
Ek hâlindeki zamirler
Ek hâlindeki zamirler sonuna geldikleri kelimeleri zamire dönüştürürler. Türkçede ek hâlindeki zamirler ilgi zamiri "-ki" ve iyelik zamirleridir.
Dış bağlantılar
Kaynakça
Literatür
- Ergin, Muharrem. Üniversiteler İçin Türk Dili. İstanbul: Bayrak Yayım, 2009.
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
OrneklerBu evi ben boyadim Bu benim kardesim Bu resmi kendin mi cizdin Kim geldi Herkes bahcede toplandi Su annemin oteki babamin arabasi Evdekilere haber vereyim Zamir veya adil cumlede varliklarin adlari yerine kullanilabilen ve adlarin yerine getirdigi butun islevleri yerine getirebilen ad soylu sozcuk Ben sen o biz siz onlar kendim kendin kendi kendimiz kendiniz kendileri bu su o kim ne ve biri gibi kelimeler siklikla zamir olarak kullanilir Turkcede herhangi bir sozcugu zamir olarak adlandirmak yanlis olur cunku pek cok ad soylu sozcuk gibi zamirler de cumlede ayri gorevlerde kullanilabilir Sunu da satin alayim zamir Suceket de hosuma gitti sifat Anlamlarina ve gorevlerine gore zamirlerSahis kisi zamirleri Kisi adlarinin yerine kullanilan ben sen o biz siz onlar gibi kelimelerdir Bunu ancak ben yaparim Yarin onlara da ugrayacagiz Sahis zamirlerinin belirtme sifatlarindan olan isaret sifatlari ile karistirilmamalari gerekir Isaret sifatlarindan sonra bir isim gelir ve sifat tamlamasi olusturur Sahis zamirleri ise tek basina anlamlidir O bu ise ne diyecek dersin sahis zamiri O cocuk seni bu hale getirdi isaret sifati Sahis zamirleri bazen vurgu amaciyla karsiladiklari isimle birlikte kullanilir Bu durumda yuklem sahis bakimindan isme degil zamire uyum saglar Biz izciler soguga yagmura ve camura aldirmayiz yuklemin kisisi 1 cogul sahis Izciler soguga yagmura ve camura aldirmazlar yuklemin kisisi 3 cogul sahis Donusluluk zamiri Cumledeki eylemin ozne tarafindan bizzat yapildigini bildiren vurgulayan zamirdir Donusluluk zamiri kendi sozcugu ve onun iyelik eki almis halleridir kendim kendin kendisi kendimiz kendiniz kendileri Bazi kaynaklarda sahis zamiri olarak da nitelenir Odevlerini kendin yapmalisin Yazarim derdimi kendime kaderin benimle bu derdi ne Yahya Kemal kendisi icin yazilan her yaziya karsi hassasti Nihad Sami Banarli Kendi zamirinden sonra bir isim gelirse kelime grubu isim tamlamasina donusur ve kendi tamlayan olur Ankara ya kendi arabamla gittim Isaret zamirleri Varliklarin yerini gosteren zamirlerdir Turkcedeki baslica isaret zamirleri bu su o bunlar sunlar onlar oteki beriki bura sura ora burasi surasi orasi boylesi soylesi ve oylesi dir Su benim kardesim Orasi cok uzak Gel de boylesi ile ortaklik kur Genellikle yakindaki varliklara isaret ederken bu ve bunlar biraz uzaktaki varliklara isaret ederken su ve sunlar en uzaktaki varliklara isaret ederken o ve onlar kullanilir Sunu deneyeyim bu biraz kucuk geldi O ve onlar zamirleri insanlar icin kullanildiginda sahis zamiri diger varliklar icin kullanildiginda isaret zamiri olarak adlandirilir Ahmet i soruyorsan o yarin burada olacak sahis zamiri Onu en alt cekmeceye koy isaret zamiri NOT O isaret zamiri ozel bir ismin yerine kullanilsa dahi kucuk yazilir ve ardindan gelen ekler kesme isareti ile ayrilmaz Imparator Hirohito nun ziyaretcileri ona olan saygilarini gostermek icin one dogru egildiler Isaret zamirleri belirtili isim tamlamalarinda tamlayan veya tamlanan olarak kullanilabilir Bunun sonucuna katlanacaksin bu tamlayan Ogrencinin boylesi insani cileden cikarir boylesi tamlanan Soru zamirleri Soru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlerdir Cumledeki soru anlami soru zamirleriyle saglanir Nereye gidiyorsun Ankara ya okula ona vs Dolaptaki tatliyi kim bitirdi Nazan teyzem vs Hangisini giyeceksin sunu bunu uzun kollu olani vs Odulu kime verdiler sana Orhan Pamuk a vs Bazi soru zamirleri cumledeki eylemi etkilediklerinde soru zarfi olur Ne aval aval bakiyorsun yesene soru zarfi Yarin ne giyeceksin soru zamiri Bazi soru kelimeleri cumledeki isimleri nitelediklerinde veya belirttiklerinde soru sifati na donusur Hangi kalem sana ait soru sifati Hangisi senin soru zamiri Soru zamirleri bir belirtili isim tamlamasinda tamlayan veya tamlanan olarak kullanilabilirler Bunlarin hangisi sana lazim bunlar isaret zamiri ve tamlayan hangisi soru zamiri ve tamlanandir O cocuk babanin nesi oluyor tamlanan Kimlerin kalbi daha saglikli belli olacak tamlayan Belgisiz belirsiz zamirler Cumlede varliklari isim sayi miktar ve olcu yonunden belli belirsiz karsilayan zamirlere belirsiz zamir denir Hepsi kimse tumu herkes hepimiz kimisi kimileri kimi biri birisi birileri birkaci bazisi bazilari cogu bircogu bircoklari baskasi birazi fazlasi bir kismi sey gibi Dunku eglenceye kimse gelmemis Kimi raki sever kimi sarap Baskasi gorse seni kesin rapor ederdi Bana akli basinda birisini gonder Belirsiz zamirler bir isim tamlamasinda tamlayan veya tamlanan olarak kullanilabilirler Herkesin iyiligi icin boyle olmasi gerekiyor tamlayan Cocuklardan birkaci firar etmis tamlanan Sahis ve isaret zamirleri ikileme olusturacak sekilde birlikte kullanilirlarsa belirsiz zamir olurlar Onun bunun lafiyla doldurusa gelip hatali kararlar alma Seni beni dinler mi o hinzir O bu ne derse desin Riza Bey bambaskadir Sey kelimeyi varliklarin adlarini veya diger zamirleri belli belirsiz karsiladigindan belgisiz zamirdir Bugun pazardan sey aldim Ilgi zamiri ki eki ile olusturulan zamirlerdir Senin sunumun benimkinden cok daha guzel oldu benim sunumumdan Ilgi zamiri olan ki isim tamlamalarinda 2 ismin yerine kullanilir Ali nin kardesi geldi Ali ninki geldi Ilgi zamiri baglac olan ki ile karistirilmamalidir Baglac olan ki ayri yazilir ve kaldirildiginda cumlenin anlami pek degismez Ilgi zamiri kaldirildiginda ise cumle ya devrik hale gelir ya da apayri ve kastedilmeyen bir anlam kazanir Her gun gel ki bir seyler ogrenesin baglac Ne ki bu baglac Senin cizimin de cok guzel ancak Ayse ninki sahane olmus ilgi zamiri Ilgi zamiri isimden sifat tureten ki eki ile de karistirilmamalidir Ilgi zamiri olan ki den once im in gibi aidiyet bildiren ekler ilgi ekleri gelir Sifat tureten ki eki ise dogrudan isme veya ismin hallerinden birine eklenir Evdeki hesap carsiya uymadi sifat ureten ki Evimizinki akiyor ilgi zamiri evimizin catisi suyu vs ki kaldirildiginda cumle anlamsiz hale gelir Prof Dr Muharrem Ergin ki sifat ve zamir yapma eki ile olusturulan oteki beriki deminki alttaki dagdaki gibi kelimelerin belirsizlik zamiri oldugunu belirtir Bugunku yaris kolaydi ancak yarinki cok zorlu olacak belgisiz zamir Oteki de senin arkadasin mi belgisiz zamir Iyelik zamirleri Iyelik zamirleri im in i imiz iniz ve leri dir ancak bazi kaynaklarda zamir olarak kabul edilmez Bu ekler Turkcedeki ses kurallarina gore ufak degisikliklere ugrayabilir Kitabini masanin uzerine koy in senin kitabin Evinizi buradan gorebiliyorum iniz sizin eviniz Okulumuz su bahcelerin ardinda imiz bizim okulumuz Dikkat edilirse iyelik zamirleri bir isim tamlamasinda tamlanan gorevindeki kelimeye eklenir Cogunlukla sahis zamiri veya bir isim olan tamlayan ise gizli durumda olabilir Onun senin kendi Ali nin Kitabini masanin uzerine koy Sizin Evinizi buradan gorebiliyorum Bizim Okulumuz su bahcelerin ardinda Yapilarina gore zamirlerBasit yalin zamirler Yapim eki almamis kok durumunda olan zamirlerdir Sadece cekim eki alabilirler ben anne bunda bazilari kim onlardan onuda onda sunda sana gibi Bilesik zamirler Iki kelimenin birlesiminden veya bir arada kullanimindan olusmus zamirlerdir bircogu birkaci hicbiri vb Gruplasmis zamirler Birden fazla ayri kelimenin anlam iliskisi olusturacak sekilde gruplasarak meydana getirdikleri zamirlerdir Oteki beriki falan filan sundan bundan su bu her biri herhangi biri ne kadari v s Ek halindeki zamirler Ek halindeki zamirler sonuna geldikleri kelimeleri zamire donustururler Turkcede ek halindeki zamirler ilgi zamiri ki ve iyelik zamirleridir Dis baglantilarhttp eogrenme anadolu edu tr eKitap TDE204U pdf olu kirik baglanti http web deu edu tr befdergi 14 pdf olu kirik baglanti Kaynakca a b c Zamirler 18 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Turkceciler com TDK Buyuk Harflerin Kullanildigi Yerler 16 Mart 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 5 Mart 2015 Ergin 291 Ergin 283 291LiteraturErgin Muharrem Universiteler Icin Turk Dili Istanbul Bayrak Yayim 2009