Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Benderli Ali Paşa, (1770 - 30 Nisan 1821), II. Mahmud saltanatında 26 Mart 1821 - 30 Nisan 1821 tarihleri arasında bir ay üç gün Sadrazamlık yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. Yunan Ayaklanması'nı gizlice desteklediği gerekçesi ile 22 Nisan 1821'de Fener Patriği 'un asılmasına ferman buyurmuştur. Ancak bu irade sonrasında 30 Nisan'da Kıbrıs'a sürülmüş ve idam edilmiştir. Tarihte padişah emri ile idam olunan 44. ve son Sadrazamdır.
| Benderli Ali Paşa | |
|---|---|
| Osmanlı Sadrazamı | |
| Görev süresi 26 Mart 1821 - 30 Nisan 1821 | |
| Hükümdar | II. Mahmud |
| Yerine geldiği | Ispartalı Seyyid Ali Paşa |
| Yerine gelen | Hacı Salih Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1770 Bender |
| Ölüm | 30 Nisan 1821 (51 yaşında) Kıbrıs |
Gençliği ve Devlet hizmetinde yükselişi
Bender şehrinde doğmuştur. Benderli Ağa Baba adlı zatın oğludur. Gençliğinde kölelerinden birini tokatlayarak ölümüne sebep olmuş ve diyetini ödemesine rağmen vicdan azabı ile şehir değiştirip Hotin'e gidip eşraftan Ali Ağa'ya bağlanmıştı. Sonra Laz Aziz Ahmet Paşa'ya İbrail'de iken silahdar oldu ve birlikte Erzurum'a gidip kapıcıbaşı oldu. Onun vefatında İstanbul'a dönerek rikab-i humayuna mulazim oldu. Bir müddet sonra Gümülcine kazası mübayaacısı ve sonra mirimiran olup Ahiska muhafızı ardından vezir olarak Çıldır valisi oldu. Çıldır valisi olarak görev yaptığı döneme ait olaylar 1769-1825 dönemini kapsayan Ahıska Şer'iyye Sicili'nde yer almaktadır. Mart 1821'de Çirmen mutasarrıfı ve ordu çarhacısı olma tayini çıktı.
Sadrazam Ispartalı Seyyid Ali Paşa, Yunan isyanı çıkınca azledildi (28 Mart 1821). Yerine Mart 1821'de Benderli Ali Paşa getirildi. Benderli Ali Paşa atandığı sırada Çirmen'de göreve gitmekteydi. Bazı kaynaklara göre 4 Nisan'da İstanbul'a gelmiş ve idareyi ele almıştır. Tarih-i Cevdet'e göre ise Receb'in onbeşinde Maltepe'ye geldiğini saraya bildirmiştir. Diğer kaynaklara göre Receb'in onsekizinci günü Benderli Ali Paşa, vasıtasıyla rikab-ı hümayuna davet ve şeyhülislam Abdulvahap Efendi ile birlikte gelenek olan sadaret hil'atini giydikten sonra Bab-ı Ali'ye gelmiştir.
Sadrazam olduktan birkaç gün önce padişah sarayının suyunu zehirlemek, Demirkapı'da suyolcuların oturdukları kale burcuna mazgallar açmak gibi suçlarla itham edilerek hapsedilen üç Rum suyolcuyu idam ile işe başlamıştır.
Yunan İhtilali ve Patrik Grigoryos'un asılması
Üçüncü defa İstanbul Rum patriği olan Grigoryos'un Moralılar ile haberleştiği ortaya çıktığından, yine Receb'in on dokuzuncu günü ki, Rumların paskalyası idi, azil ve katlinin lüzumundan bahisle yerine on ikilerden birinin seçilmesi hakkında çıkan ferman, divan-ı hümayun tercümanı İstavraki Bey'e verilince idam sözünü işittiği gibi şayet cemaat korkarsa başka patrik seçimi zor olur diye hatırlatınca idam sözü tashih edildi. İstavraki Bey patrikhaneye giderek metropolitleri toplayarak fermanı okuyup, Pisidye metropoliti Oyenos'u patrikliğe seçtirmiştir.
İşte bu seçim sırasında sadrazam Grigoryos'u Bab-ı Ali'ye getirterek "Senin bu fesaddan önceden haberin yok mu idi ki, saklayıp söylemedin" diye sorduğunda inkâr etti. Sadrazam tekrar sorguya başlayarak: "Ya! Bir fahişe avratın yaptığı zinaya kadar haberiniz olduğu hâlde, böyle milletçe büyük bir fitne fesaddan cahilce haberim yoktu demekle inandırabilir misiniz?" diye ısrarla suçlayınca, Grigoryos: "Devletli efendim! Bendeniz doksan yaşını geçmiş şuursuz bir ihtiyarım. Eğer bilirse on ikiler bilir" diye cevap vermiş ise de, bayağı bir papaz ve Kocabaşı güruhunun uzun zamandan beri haberdar olduğu milliyet işinden patriğin haberinin olmaması akıl dışı bir olaydı. Bundan dolayı Sadrazam "Bunu şimdilik Kadıköyü'ne götürünüz" diyerek kovduğu sırada, yeni patriğin seçildiği haberi gelince Grigoryos hemen Fener'e gönderilerek yaftası göğsüne takıldı, patrikhanenin orta kapısında idam edildi (22 Nisan 1821). Patrik'in asıldığı günden sonra, idama götürülürken dışarı çıkartıldığı odanın kapısı kilitlenmiştir. Bugün kilisenin inisiyatifine bağlı olarak kapı hâlâ kapalı tutulmaktadır. Bu kapı Petro Kapısı ya da Orta Kapı olarak da bilinir.
Peşinden Kayseri, Edremit ve Tarabya metropolitleri dahi Balık pazarında ve Kaşıkçılar hanı önünde ve Parmakkapı'da idam edildiler.
Sadaretten azli
Benderli gelip sadarete oturunca, kötülüklerin (her hâlde başta Yunan gailesi) kökeninde Mehmet Sait Halet Efendi'nin bulunduğu kanısına ulaştı ve Sultan Mahmut'a onun idamını önerdi Sultan Mahmut "düşünelim" dediyse de o akşam Halet Efendi kendisiyle görüştüğü için, ertesi gün Halet yerine Benderli'nin azil, sürgün ve sonra da idamı için irade çıktı (30 Nisan 1821). Fiili sadareti böylece 9 gün sürmüş oldu.
Halet Efendi'ye Dair Bir Risale adlı çalışmada Tarih-i Cevdet kaynak gösterilerek Benderli'nin gözden düşmesine neden olan toplantı aşağıdaki şekli ile nakledilir: Bir meşverette Hâlet Efendi gayrimüslimlerin hepsinin ittifak ederek birlikte çalıştıklarını, güçlerini azaltmak için birazının katl edilmesini önermişti. Ancak Benderli “yok yok lâzım olan, suçlu olan katl olunmalıdır. Vayişecesine bakılırsa böyle bir takım başsız çoluk çocuğu silahlandırıp da payitaht-ı padişahide fukara-yı ra‘iyeti katle müsâ‘ade gösterenlerin hakkından gelinmelidir” diyerek bir kere Hâlet Efendiye dikkatli baktıktan sonra tekrar hazır olanlara dönerek “bakın padişahımız bizden ittifak ister, benimle ittifak edecek misiniz yoksa ne edeceksiniz, bana şimdi cevab verin” diyerek sözlerine son verdi (Ahmed Cevdet Paşa, a.g.e., C. XI, s. 169-170). Benderli açıkça Hâlet Efendi’yi suçluyordu ki buna mecliste hazır bulunanlar içerisinde en fazla şaşıran Hâlet Efendi oldu. Benderli bu olayın hemen arkasından II. Mahmud’la görüşerek Hâlet Efendi’nin azl edilmesini istedi. Ancak yeniçeri gibi bir kuvveti elinde bulunduran Hâlet Efendi’nin azledilmesi Sultan için hiç de kolay değildi. Üstelik yeni sadrazamının bir devlet adamından çok bir levent gibi davranması da pek hoşuna gitmiyordu. Bu yüzden kesin bir cevap vermedi. Ama hemen ertesi gün görünürde hiç sebep yokken Benderli’nin azl edilmesi Hâlet Efendi’nin meşveret meclisinde maruz kaldığı durumun intikamını aldığını ve Sultanın da hala onun etkisinden kurtulamadığını göstermektedir. Kıbrıs’a sürülen Benderli’nin ise ölüm emrini görünce “eyvah evvel icrâ sonra inhâ etmeli imiş” demesi (a.g.e., s. 170) Hâlet Efendi hakkındaki düşüncesini açıkça ortaya koymakta, yaftasında Rum milletini isyana teşvik etmekle suçlanması ise Hâlet Efendi’nin gazabının ne derecede şiddetli olduğunun kanıtıdır.
Tarih-i Cevdet'e göre ise Sadrazamlığının onuncu ve Receb'in yirmiyedinci günü sabahleyin silahşor takımı ile dört nefer bostancı Çuhadarı gelerek kendisini saraya davet ettikleri zaman, garip bir davet şekli olduğundan biraz tereddüt ettikten sonra kalkıp saraya gidince bostancıbaşı karşılayarak kalfa yerine çevirdi. Derhâl dârüssaade ağası gelerek padişah mührünü alıp, kendisini Balıkhane'ye gönderdi ve Sadrazamlık eski kaymakam Hacı Salih Paşa'ya verildi. tarihinde Çıldır valisi Benderli Ali Paşa sadarete gelene kadar yerine vekaleten bakan Hacı Salih Paşa'nın, 30 Nisan 1821 günü Benderli Ali Paşa'nın üzerine sadrazam olduğu belirtilmektedir.
Daha sonra Benderli Ali Paşa Kıbrıs'a sürüldü Diğer kaynaklara göre sürgün yeri Rodos adasıydı. Sürgünde bir ay kaldıktan sonra padişah emri ile idamı için özel mübaşir gönderilip idam edildi. Kesik başı İstanbul'a getirilerek teşhir edildi. Vefatında yaşı 50'yi aşkındı. Sonradan cesedi İstanbul'a getirilerek Üsküdar'da Karacaahmet Mezarlığı'nda gömülmüştür.
Sicill-i Osmani onu "işgüzar ve cesurdu" olarak değerlendirmektedir.
Siyaseti ve azli
Patrik Grigoryos, Benderli'nin sadareti sırasında asılmıştır ve bu olayı takiben, Halet Efendi ile Benderli arasında olan çekişmenin yanı sıra, Avrupa kamuoyunun Osmanlı aleyhtarlığı, yabancı ülke elçilerinin Patriğin idamı üzerine Padişaha yaptıkları baskı neticesi, II. Mahmut üzerindeki politik gerilimi azaltmak amacı ile Benderli Ali Paşa'yı idam kararından sorumlu göstererek azletmiş olabilir. Bu dönemde İstanbul'da görevli elçiler arasında Avusturya-Macaristan elçisi Kont Lützow, Prusya elçisi von Miltitz ve İsveç elçisi von Palin'i sayabiliriz. Rus elçisi Strogonov nota vermiş, ancak Bab-ı Ali tarafından çok ciddiye alınmamış bir tavırla cevaplanmıştır). Sarayın batılı tepkilerden korunmak için sadrazam Benderli Ali Paşa'yı feda etmiş olma olasılığı vardır.
Çetin Altan'ın kaleminden Benderli'nin idam öyküsü ise şöyledir
İdam edilmiş 44'üncü ve sonuncu Sadrazam Benderli Ali Paşa dönemine şöyle bir göz atalım...
Yıl 1821. II. Mahmut 36 yaşında ve padişahlığının 13'üncü yılında. Fransız İhtilali'nin esintisiyle, Yunanlar Mora'da başkaldırmışlar Osmanlı'ya... Benderli Ali Paşa, 9 günlük bir vezir-i azam; Mora başkaldırısını kaba kuvvetle bastırma yerine, bazı özerklikler tanıyarak da yatıştırmanın mümkün olacağı kanısında...
Benderli'yi içten içe kıskanan, II. Mahmut'un akıl hocası Halet Efendi, Padişahın kulağına, Benderli Ali Paşa'nın alttan alta Yunan asilerle ilişki kurmuş bir Yunan casusu olduğunu fısıldıyor.
Fatih Mehmet'in emriyle ilk idam edilen Sadrazam Çandarlı Kara Halil Paşa'nın, Bizans casusluğuyla suçlanması gibi; son idam edilmiş Sadrazam Benderli Ali Paşa da, Yunan casusluğuyla suçlanıyor."
Çetin Altan, Benderli ve politikası ile ilgili naklettiği diğer bilgiler (, Milliyet):
1821 Mora başkaldırısı sürecinde, bir haftalık sadrazam Benderli Ali Paşa; Padişah II. Mahmut'a, Osmanlı egemenliğindeki Yunanistan'a bir çeşit otonomi tanınmasını önermiş ve idam edilen son sadrazam olmuştu.
Ek bilgi
Vak'a-nüvis Ahmed Lütfi Efendi tarihinde 1829 yılı olayları anlatılırken "Benderli Ali Paşa silahdarı Tırhala mutasarrıfı Mahmud Paşa"dan bahsedilmekle bu zâtın Benderli'nin silahdarı olduğu anlaşılmaktadır.
Soybilim
Benderli Ali Paşa'nın kardeşi 'dir; Halil Bey'in oğlu 'dir; oğlu 'dir; oğlu Dr. 'dur; çocukları Prof.Dr. , Dürrüşahvar (Dinçer) ve Dt. Tolon Tosun'dur.
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
- ^ Günümüzde Romanya'nın kuzey komşusu olan Moldova'da yer alır.
- ^ a b Sinanoğlu, Mustafa, "Ali Paşa (Benderli)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.223
- ^ ESRA PAMUK (Şubat 2012). (PDF). YÜKSEK LİSANS TEZİ. Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Celal PEKDOĞAN. GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANA BİLİM DALI. GAZİANTEP ÜNİVERSİTESİ: Açık Bilim YÖK. 12 Şubat 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ a b c Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.III s.257-258 [1]
- ^ a b c d Ahmed Cevdet Paşa (haz. ) Tarih-i vekayi-i devlet-i aliyye 12 Cilt, Istanbul:
- ^ Akşin, Sina ve Ümit Hassan (2000), Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti 1600-1908, İstanbul: Cem Yayınevi
- ^ Süheyla YENİDÜNYA (Aralık 2009). . Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 11 Sayı 2 (17-39). DergiPark TÜBİTAK ULAKBİM. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ bkz.R.Clogg; N.Jorga
- ^ Çetin Altan, 02 Şubat 2005, Milliyet)
- ^ Çetin Altan, 15 Ağustos 2004, Milliyet)
Dış bağlantılar
- Sinanoğlu, Mustafa, "Ali Paşa (Benderli)" (1999), Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.1 s.223
- Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları C.III s.257-258 [2]
- Ahmet Cevdet Paşa:
- (1309 [1893]) Tarih-i Cevdet, Dersaadet [Istanbul] : Matbaa-yi Osmaniye, (Osmanlıca) eski yazı
- Tarih-i Cevdet (12 cilt 6 kitap) Istanbul: Üçdal Neşriyat (Türkçe)
- (2006), Tarih-i Cevdet (6 cilt) Istanbul: Hikmet Neşriyat (Türkçe)
- Akşin, Sina ve Umit Hassan (2000), Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti 1600-1908, İstanbul: Cem Yayınevi, 6.basın, ISBN 975406006
- Akșin, Sina (2007) Turkey from Empire to Revolutionary Republic: The Emergence of the Turkish Nation from 1789 to the Present, Londra:Hurst and Company, (İngilizce)
- Vak'anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi, (haz.) (1999) Vak'anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi, Istanbul:Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı-Yapı Kredi Yayınları
- Nicolae Jorga (cev. Nilüfer Epceli) (2005) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi 5 Cilt, İstanbul: Yeditepe Yayınevi 5.Cilt
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Ispartalı Seyyid Ali Paşa |  Osmanlı Sadrazamı 26 Mart 1821 - 30 Nisan 1821 | Sonra gelen: Hacı Salih Paşa |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Benderli Ali Pasa 1770 30 Nisan 1821 II Mahmud saltanatinda 26 Mart 1821 30 Nisan 1821 tarihleri arasinda bir ay uc gun Sadrazamlik yapmis bir Osmanli devlet adamidir Yunan Ayaklanmasi ni gizlice destekledigi gerekcesi ile 22 Nisan 1821 de Fener Patrigi un asilmasina ferman buyurmustur Ancak bu irade sonrasinda 30 Nisan da Kibris a surulmus ve idam edilmistir Tarihte padisah emri ile idam olunan 44 ve son Sadrazamdir Benderli Ali PasaOsmanli SadrazamiGorev suresi 26 Mart 1821 30 Nisan 1821Hukumdar II MahmudYerine geldigi Ispartali Seyyid Ali PasaYerine gelen Haci Salih PasaKisisel bilgilerDogum 1770 BenderOlum 30 Nisan 1821 51 yasinda KibrisGencligi ve Devlet hizmetinde yukselisiBender sehrinde dogmustur Benderli Aga Baba adli zatin ogludur Gencliginde kolelerinden birini tokatlayarak olumune sebep olmus ve diyetini odemesine ragmen vicdan azabi ile sehir degistirip Hotin e gidip esraftan Ali Aga ya baglanmisti Sonra Laz Aziz Ahmet Pasa ya Ibrail de iken silahdar oldu ve birlikte Erzurum a gidip kapicibasi oldu Onun vefatinda Istanbul a donerek rikab i humayuna mulazim oldu Bir muddet sonra Gumulcine kazasi mubayaacisi ve sonra mirimiran olup Ahiska muhafizi ardindan vezir olarak Cildir valisi oldu Cildir valisi olarak gorev yaptigi doneme ait olaylar 1769 1825 donemini kapsayan Ahiska Ser iyye Sicili nde yer almaktadir Mart 1821 de Cirmen mutasarrifi ve ordu carhacisi olma tayini cikti Sadrazam Ispartali Seyyid Ali Pasa Yunan isyani cikinca azledildi 28 Mart 1821 Yerine Mart 1821 de Benderli Ali Pasa getirildi Benderli Ali Pasa atandigi sirada Cirmen de goreve gitmekteydi Bazi kaynaklara gore 4 Nisan da Istanbul a gelmis ve idareyi ele almistir Tarih i Cevdet e gore ise Receb in onbesinde Maltepe ye geldigini saraya bildirmistir Diger kaynaklara gore Receb in onsekizinci gunu Benderli Ali Pasa vasitasiyla rikab i humayuna davet ve seyhulislam Abdulvahap Efendi ile birlikte gelenek olan sadaret hil atini giydikten sonra Bab i Ali ye gelmistir Sadrazam olduktan birkac gun once padisah sarayinin suyunu zehirlemek Demirkapi da suyolcularin oturduklari kale burcuna mazgallar acmak gibi suclarla itham edilerek hapsedilen uc Rum suyolcuyu idam ile ise baslamistir Yunan Ihtilali ve Patrik Grigoryos un asilmasiUcuncu defa Istanbul Rum patrigi olan Grigoryos un Moralilar ile haberlestigi ortaya ciktigindan yine Receb in on dokuzuncu gunu ki Rumlarin paskalyasi idi azil ve katlinin luzumundan bahisle yerine on ikilerden birinin secilmesi hakkinda cikan ferman divan i humayun tercumani Istavraki Bey e verilince idam sozunu isittigi gibi sayet cemaat korkarsa baska patrik secimi zor olur diye hatirlatinca idam sozu tashih edildi Istavraki Bey patrikhaneye giderek metropolitleri toplayarak fermani okuyup Pisidye metropoliti Oyenos u patriklige sectirmistir Iste bu secim sirasinda sadrazam Grigoryos u Bab i Ali ye getirterek Senin bu fesaddan onceden haberin yok mu idi ki saklayip soylemedin diye sordugunda inkar etti Sadrazam tekrar sorguya baslayarak Ya Bir fahise avratin yaptigi zinaya kadar haberiniz oldugu halde boyle milletce buyuk bir fitne fesaddan cahilce haberim yoktu demekle inandirabilir misiniz diye israrla suclayinca Grigoryos Devletli efendim Bendeniz doksan yasini gecmis suursuz bir ihtiyarim Eger bilirse on ikiler bilir diye cevap vermis ise de bayagi bir papaz ve Kocabasi guruhunun uzun zamandan beri haberdar oldugu milliyet isinden patrigin haberinin olmamasi akil disi bir olaydi Bundan dolayi Sadrazam Bunu simdilik Kadikoyu ne goturunuz diyerek kovdugu sirada yeni patrigin secildigi haberi gelince Grigoryos hemen Fener e gonderilerek yaftasi gogsune takildi patrikhanenin orta kapisinda idam edildi 22 Nisan 1821 Patrik in asildigi gunden sonra idama goturulurken disari cikartildigi odanin kapisi kilitlenmistir Bugun kilisenin inisiyatifine bagli olarak kapi hala kapali tutulmaktadir Bu kapi Petro Kapisi ya da Orta Kapi olarak da bilinir Pesinden Kayseri Edremit ve Tarabya metropolitleri dahi Balik pazarinda ve Kasikcilar hani onunde ve Parmakkapi da idam edildiler Sadaretten azliBenderli gelip sadarete oturunca kotuluklerin her halde basta Yunan gailesi kokeninde Mehmet Sait Halet Efendi nin bulundugu kanisina ulasti ve Sultan Mahmut a onun idamini onerdi Sultan Mahmut dusunelim dediyse de o aksam Halet Efendi kendisiyle gorustugu icin ertesi gun Halet yerine Benderli nin azil surgun ve sonra da idami icin irade cikti 30 Nisan 1821 Fiili sadareti boylece 9 gun surmus oldu Halet Efendi ye Dair Bir Risale adli calismada Tarih i Cevdet kaynak gosterilerek Benderli nin gozden dusmesine neden olan toplanti asagidaki sekli ile nakledilir Bir mesverette Halet Efendi gayrimuslimlerin hepsinin ittifak ederek birlikte calistiklarini guclerini azaltmak icin birazinin katl edilmesini onermisti Ancak Benderli yok yok lazim olan suclu olan katl olunmalidir Vayisecesine bakilirsa boyle bir takim bassiz coluk cocugu silahlandirip da payitaht i padisahide fukara yi ra iyeti katle musa ade gosterenlerin hakkindan gelinmelidir diyerek bir kere Halet Efendiye dikkatli baktiktan sonra tekrar hazir olanlara donerek bakin padisahimiz bizden ittifak ister benimle ittifak edecek misiniz yoksa ne edeceksiniz bana simdi cevab verin diyerek sozlerine son verdi Ahmed Cevdet Pasa a g e C XI s 169 170 Benderli acikca Halet Efendi yi sucluyordu ki buna mecliste hazir bulunanlar icerisinde en fazla sasiran Halet Efendi oldu Benderli bu olayin hemen arkasindan II Mahmud la goruserek Halet Efendi nin azl edilmesini istedi Ancak yeniceri gibi bir kuvveti elinde bulunduran Halet Efendi nin azledilmesi Sultan icin hic de kolay degildi Ustelik yeni sadrazaminin bir devlet adamindan cok bir levent gibi davranmasi da pek hosuna gitmiyordu Bu yuzden kesin bir cevap vermedi Ama hemen ertesi gun gorunurde hic sebep yokken Benderli nin azl edilmesi Halet Efendi nin mesveret meclisinde maruz kaldigi durumun intikamini aldigini ve Sultanin da hala onun etkisinden kurtulamadigini gostermektedir Kibris a surulen Benderli nin ise olum emrini gorunce eyvah evvel icra sonra inha etmeli imis demesi a g e s 170 Halet Efendi hakkindaki dusuncesini acikca ortaya koymakta yaftasinda Rum milletini isyana tesvik etmekle suclanmasi ise Halet Efendi nin gazabinin ne derecede siddetli oldugunun kanitidir Tarih i Cevdet e gore ise Sadrazamliginin onuncu ve Receb in yirmiyedinci gunu sabahleyin silahsor takimi ile dort nefer bostanci Cuhadari gelerek kendisini saraya davet ettikleri zaman garip bir davet sekli oldugundan biraz tereddut ettikten sonra kalkip saraya gidince bostancibasi karsilayarak kalfa yerine cevirdi Derhal darussaade agasi gelerek padisah muhrunu alip kendisini Balikhane ye gonderdi ve Sadrazamlik eski kaymakam Haci Salih Pasa ya verildi tarihinde Cildir valisi Benderli Ali Pasa sadarete gelene kadar yerine vekaleten bakan Haci Salih Pasa nin 30 Nisan 1821 gunu Benderli Ali Pasa nin uzerine sadrazam oldugu belirtilmektedir Daha sonra Benderli Ali Pasa Kibris a suruldu Diger kaynaklara gore surgun yeri Rodos adasiydi Surgunde bir ay kaldiktan sonra padisah emri ile idami icin ozel mubasir gonderilip idam edildi Kesik basi Istanbul a getirilerek teshir edildi Vefatinda yasi 50 yi askindi Sonradan cesedi Istanbul a getirilerek Uskudar da Karacaahmet Mezarligi nda gomulmustur Sicill i Osmani onu isguzar ve cesurdu olarak degerlendirmektedir Siyaseti ve azliPatrik Grigoryos Benderli nin sadareti sirasinda asilmistir ve bu olayi takiben Halet Efendi ile Benderli arasinda olan cekismenin yani sira Avrupa kamuoyunun Osmanli aleyhtarligi yabanci ulke elcilerinin Patrigin idami uzerine Padisaha yaptiklari baski neticesi II Mahmut uzerindeki politik gerilimi azaltmak amaci ile Benderli Ali Pasa yi idam kararindan sorumlu gostererek azletmis olabilir Bu donemde Istanbul da gorevli elciler arasinda Avusturya Macaristan elcisi Kont Lutzow Prusya elcisi von Miltitz ve Isvec elcisi von Palin i sayabiliriz Rus elcisi Strogonov nota vermis ancak Bab i Ali tarafindan cok ciddiye alinmamis bir tavirla cevaplanmistir Sarayin batili tepkilerden korunmak icin sadrazam Benderli Ali Pasa yi feda etmis olma olasiligi vardir Cetin Altan in kaleminden Benderli nin idam oykusu ise soyledir Idam edilmis 44 uncu ve sonuncu Sadrazam Benderli Ali Pasa donemine soyle bir goz atalim Yil 1821 II Mahmut 36 yasinda ve padisahliginin 13 uncu yilinda Fransiz Ihtilali nin esintisiyle Yunanlar Mora da baskaldirmislar Osmanli ya Benderli Ali Pasa 9 gunluk bir vezir i azam Mora baskaldirisini kaba kuvvetle bastirma yerine bazi ozerklikler taniyarak da yatistirmanin mumkun olacagi kanisinda Benderli yi icten ice kiskanan II Mahmut un akil hocasi Halet Efendi Padisahin kulagina Benderli Ali Pasa nin alttan alta Yunan asilerle iliski kurmus bir Yunan casusu oldugunu fisildiyor Fatih Mehmet in emriyle ilk idam edilen Sadrazam Candarli Kara Halil Pasa nin Bizans casusluguyla suclanmasi gibi son idam edilmis Sadrazam Benderli Ali Pasa da Yunan casusluguyla suclaniyor Cetin Altan Benderli ve politikasi ile ilgili naklettigi diger bilgiler Milliyet 1821 Mora baskaldirisi surecinde bir haftalik sadrazam Benderli Ali Pasa Padisah II Mahmut a Osmanli egemenligindeki Yunanistan a bir cesit otonomi taninmasini onermis ve idam edilen son sadrazam olmustu Ek bilgiVak a nuvis Ahmed Lutfi Efendi tarihinde 1829 yili olaylari anlatilirken Benderli Ali Pasa silahdari Tirhala mutasarrifi Mahmud Pasa dan bahsedilmekle bu zatin Benderli nin silahdari oldugu anlasilmaktadir SoybilimBenderli Ali Pasa nin kardesi dir Halil Bey in oglu dir oglu dir oglu Dr dur cocuklari Prof Dr Durrusahvar Dincer ve Dt Tolon Tosun dur Kaynakca Arsivlenmis kopya 9 Subat 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 30 Ocak 2021 Gunumuzde Romanya nin kuzey komsusu olan Moldova da yer alir a b Sinanoglu Mustafa Ali Pasa Benderli 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 1 s 223 ISBN 975 08 0072 9 ESRA PAMUK Subat 2012 PDF YUKSEK LISANS TEZI Tez Danismani Yrd Doc Dr Celal PEKDOGAN GAZIANTEP UNIVERSITESI SOSYAL BILIMLER ENSTITUSU TARIH ANA BILIM DALI GAZIANTEP UNIVERSITESI Acik Bilim YOK 12 Subat 2023 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi a b c Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C III s 257 258 1 a b c d Ahmed Cevdet Pasa haz Tarih i vekayi i devlet i aliyye 12 Cilt Istanbul Aksin Sina ve Umit Hassan 2000 Turkiye Tarihi Osmanli Devleti 1600 1908 Istanbul Cem Yayinevi Suheyla YENIDUNYA Aralik 2009 Trakya Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 11 Sayi 2 17 39 DergiPark TUBITAK ULAKBIM 25 Mart 2020 tarihinde kaynagindan arsivlendi bkz R Clogg N Jorga Cetin Altan 02 Subat 2005 Milliyet Cetin Altan 15 Agustos 2004 Milliyet Dis baglantilarSinanoglu Mustafa Ali Pasa Benderli 1999 Yasamlari ve Yapitlariyla Osmanlilar Ansiklopedisi Istanbul Yapi Kredi Kultur Sanat Yayincilik A S C 1 s 223 ISBN 975 08 0072 9 Mehmed Sureyya haz Nuri Akbayar 1996 Sicill i Osmani Istanbul Tarih Vakfi Yurt Yayinlari ISBN 975 333 0383 C III s 257 258 2 Ahmet Cevdet Pasa 1309 1893 Tarih i Cevdet Dersaadet Istanbul Matbaa yi Osmaniye Osmanlica eski yazi Tarih i Cevdet 12 cilt 6 kitap Istanbul Ucdal Nesriyat Turkce 2006 Tarih i Cevdet 6 cilt Istanbul Hikmet Nesriyat Turkce Aksin Sina ve Umit Hassan 2000 Turkiye Tarihi Osmanli Devleti 1600 1908 Istanbul Cem Yayinevi 6 basin ISBN 975406006 Akșin Sina 2007 Turkey from Empire to Revolutionary Republic The Emergence of the Turkish Nation from 1789 to the Present Londra Hurst and Company ISBN 9781850658313 Ingilizce Vak anuvis Ahmed Lutfi Efendi Tarihi haz 1999 Vak anuvis Ahmed Lutfi Efendi Tarihi Istanbul Turkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfi Yapi Kredi Yayinlari Nicolae Jorga cev Nilufer Epceli 2005 Osmanli Imparatorlugu Tarihi 5 Cilt Istanbul Yeditepe Yayinevi ISBN 9789756480175 5 CiltSiyasi goreviOnce gelen Ispartali Seyyid Ali Pasa Osmanli Sadrazami 26 Mart 1821 30 Nisan 1821 Sonra gelen Haci Salih Pasa