Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bereketzade Çeşmesi, İstanbul'un Beyoğlu semtinde yer alan bir duvar çeşmesidir.
 | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Durum | İşlevsel |
| Konum | Beyoğlu, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′33″K 28°58′27″D / 41.02583°K 28.97417°D |
| Yaptıran | Bereketzade Hacı Ali |
| Tamamlanma | 1732 ya da 1733 |
Lale Devri üslûbunun bir şaheseri kabul edilen çeşme, halkın su ihtiyacını karşılamak üzere 1732 yılında şu anki konumundan farklı bir yerdeki (Bereketzade Sokağı'ndaki) küçük eski bir çeşmenin yerine yaptırılmıştı. 1844'te Sultan Abdülmecid'in annesi Bezmialem Valide Sultan'ın isteği ile tamir edilmiş; 20. yüzyılda yeniden onarım görmüş ve bugünkü yerine taşınmıştır.
Tamamen mermer malzemeden inşa edilmiş olan çeşmenin cephesi, kitabeler ve barok mimarinin etkisinde çok zengin natüralist süslemelerle kaplıdır. Şu anda Galata Kulesi'nin Beyoğlu yönündeki yarım daire planlı avlusunu kuşatan duvarın üstünde; Büyükhendek caddesiyle Fırçıçı sokağının kesiştiği köşede yer almaktadır.
Geçmişi
Çeşme I. Mahmud devrinde 1732 yılına yaptırılmıştır. Hafız adlı şairin yazdığı 12 beyitlik yapım kitabesinde açıklandığına göre "Galata ve Tophane semtlerindeki halkın çektiği su sıkıntısını sarayın öğrenmesi üzerine padişah I. Mahmud'un annesi Saliha Sultan tarafından Galata'ya bol su akıtılması için gerekli tedbirleri alınmış ve şıkk-ı evvel defterdarı (başdefterdar) Mehmed Efendi'nin bir 15. yüzyıl çeşmesinin yerine bugün görüleni yaptırmıştır". Söz konusu 15. yüzyıl çeşmesi, Bereketzade Ali Efendi Cami adlı caminin yanında Fatih döneminde Galata Kulesi'nin dizdarı Bereketzade Hacı Ali tarafından yaptırılmış ancak harap hale gelmiş çeşmedir.
Bereketzade Sokağı'ndaki eski küçük çeşmesinin yerine yapılmış olduğu için "Bereketzâde Çeşmesi" adıyla anılagelmiş olsa da I. Mahmud devrinde padişahın annesi Saliha Sultan namına bu çeşmeyi yaptıran Defter-i Şıkk-ı evvel Mehmet Bey'dir. Çeşmedeki yedi beyitlik Nazîf imzalı tamir kitâbesinde belirtildiğine göre, çeşme 100 yıl sonra yeniden harap oldu ve Sultan Abdülmecid'in annesi Bezmiâlem Vâlide Sultan'ın isteği doğrultusunda hazinedar Azm-i Cemâl'in hayratı olarak 1844'te bir daha ihya edildi.
Çeşme 20. yüzyılda yeniden harap olmuş ve İstanbul Şehri Muhipleri Cemiyeti tarafından 1910 yılına doğru onarılmıştır. Celal Esat Arseven'in kitabında şu bilgiler verilir: "Bir zamanlar çok harab bir hale gelmiş olan bu çeşme İstanbul Muhipler Cemiyeti tarafından yapılan teşebbüs ile Evkaf Nezareti ser Mimarı Ziya Bey'in nezareti altında tamir edilmiştir. Çeşmenin kırık mermerleri ve çalınmış olan dilimli müsenna kurnaları yeniden yapılmış ve üzerinde bir saçak inşa edilmiştir.", Hakkı Göktürk ise, "Birinci Cihan Harbinden az evvel Bereketzade Çeşmesi tesadüf eseri bir alaka ile zamanın sanat konularından biri oldu, Fransa'nın Türkiye Büyük elçisinin zevcesi Madam Pompar İstanbul'un tabiat güzellikleri ile İstanbul'un sanat eserlerinin hayranı ve Türk dostu pek münevver bir kadındı. "İstanbul Şehri Muhibleri Cemiyeti" adı ile bir cemiyetin kurulmasında büyük himmet göstermişti. Bir gün bu cemiyetin azalarından birkaç kişi ile şehri dolaşırken Bereketzade Çeşmesini gördü. Cephesi tamamen alçak kabartmalarla bir biblo gibi işlenmiş sanat eserinin metruk, perişan halinden son derece üzüntü duydu; evvela yarısı Türkçe yarısı Fransızca bir risale neşredildi, icab eden yerlere dağıtıldı ve cemiyet adına teşebbüse geçerek toplanan para ile güzel çeşme tamir edildi." şeklindeki cümlelerle Arseven'in söz ettiği onarımı daha ayrıntılı anlatmaktadır.
Bereketzade Ali Efendi Camii 1948-1952 yıllarında belediye tarafından yıkıldı; yanındaki harap durumda çeşmenin ise 1957'de bulunduğu yerden sökülerek Galata Kulesi dibindeki sur duvarı parçasına yapıştırılması uygun görüldü.
Çeşmenin şu an tek cephesi bulunmaktadır. Ancak, Süheyl Ünver koleksiyonunda bulunan, İbrahim Hilmi Tanışık tarafından,"Bereketzade Çeşmesinin 150 sene önceki gravürü", ibaresiyle yayınlanan fotoğraf, yapının birkaç cepheli meydan çeşmesi olarak inşa edildiğini düşündürmektedir.*Bu gravürde çeşmenin bulunduğu yer farklı görünmektedir. Bugünkü çeşmenin cephesi Galata Kulesine bakmaktadır. Çeşmenin monte edildiği duvar, gravürde yer almamakta ayrıca bir cephenin arkasında Galata Kulesi seçilmektedir. Burada Galata Kulesi, Beyoğlu yönünde değil Haliç yönünde yer almaktadır. Oysa günümüzde Bereketzade Çeşmesi kulenin karşısındaki bir duvar üzerindedir.
Yapı özellikleri, süslemeleri ve kitabeleri
Çeşme Lale Devri üslûbunun bir şaheseri kabul edilir. Tamamen mermer malzeme ile inşa edilmiştir. Yüksekliği 4 metre genişliği ise 3,65 metre olan yapının cephesinde biri ortada büyük, diğerleri bunun iki yanında daha küçük birer çeşme vardır. Çeşmenin etrafına 0,44 metre genişliğinde kesme taşların koyulması ile cephe genişliği 6,02 metreye ulaşmıştır. Ana kullanım alanı 0,16 metre derinliğinde, 1,51 metre genişliğinde dilimli kemerle sonlanan nişten oluşur. Üzeri yarım bir çatıyla örtülüdür.
Çeşmenin cephesi, kitabeler ve barok mimarinin etkisinde çok zengin natüralist süslemelerle kaplıdır. Üst kısmında içi incir dolu iki tabak; incir tabaklarının iki yanında ise ayaklı birer yemiş tabağı içinde armutlar vardır. İncirler ortadan yarıktır. Yemiş tabaklarının arası çiçeklerle kaplanmıştır.
Meyvelerden oluşan natürmortlarla süslenmiş panonun altında yapım kitabesi yer alır. Sülüs hatlı yapım kitabesinde altı kıtalık bir manzume ile çeşmenin tarihi anlatılmıştır. Şairin, düşürdüğü tarihlerle ün salmış Galatalı Hafız olduğu sanılmaktadır. Kitabede her bir kartuşun arasına bir çiçek motifi yerleştirilmiştir.
Kitabe ve panonun iki yanında içinden çiçekler çıkan, sehpa üstüne yerleştirilmiş uzun boyunlu vazolar işlenmiştir. Sehpalı vazoların altında iki sıra yazı şeridi, onların da altında şişkin ve dilimli tabanı olan uzun boyunlu vazodan çıkan gül, gonca, krizantem gibi çiçeklerden oluşan birer natürmortlu pano yerleştirilmiştir.
Yapım kitabesinin altında, ayna taşının üstünde palmet ve kıvrık dallardan oluşan arabesk motifi vardır. Hemen altında "Allahın dileği olur" yazan kitabe yer alır.
Ayna taşının üstünde talik hattı ile yazılmış üç buçuk kıtalık tamir kitabesi vardır. 19. yüzyıl şairi Nâzif tarafından kaleme alınmıştır. Tamir kitabesinin altında üzerinde sülüs hatla yazılmış Enbiya Suresi'nin 30. ayeti yazan kitabe bulunmaktadır: "…ve her şeyi sudan hayat verdik. Hala inanmayacaklar mı?"
Ayna taşının iki yanında birer adet şişkin ve dilimli tabanı olan uzun boyunlu vazodan çıkan gül, gonca, krizantem gibi çiçeklerden oluşan natürmortlu pano yerleştirilmiştir. Vazolardan birinin iki yanında birer erik, diğerinin iki yanında birer armut vardır. Musluğun iki yanında ise birer servi motifi işlidir.
Çeşmenin iki yanında kareye yakın birer panoda ortasında çiçek bulunan rozetler işlidir. Üstünde yazı şeridi ve istiridye ile sonlanan bir niş bulunur. Sağ taraftaki yazı şeridi Besmele kitabesidir, sol taraftaki ise İnsan Suresi'nden bir ayet içerir (Bu orada bir pınardır ki, adına "selsebil" denir.') Her iki taraftaki nişin altında birer dilimli kurna vardır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ a b "Çeşme hakkında bilgi". Su Vakfı web sitesi. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 3 Mart 2021.
- ^ Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s.1
- ^ a b c Eyice, Semavi. Galata, TDV İslam Ansiklopedisi, c.13, s.312, İstanbul, 1996
- ^ Tanışık, İbrahim Hilmi, İstanbul Çeşmeleri, Cilt II, Beyoğlu ve Üsküdar Cihetleri, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Seri II, Sayı 3, 1943, s.79
- ^ Arseven, Celal Esat., Türk Sanat Tarihi, Maarif Basımevi, VII. Fasikül, s.499
- ^ Göktürk, Hakkı., İstanbul Ansiklopedisi, Cilt:5, Fasikül: 60, istanbul, 1961, s.25-36
- ^ Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:17
- ^ Tanışık, İbrahim Hilmi. s.251
- ^ Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:11
- ^ Barışta, H.Örcün. İstanbul Çeşmeleri, Bereketzade Çeşmesi, s:12 (*'dan itibaren)
- ^ a b c d Bayfidan, Dilek. "19. yüzyıl Beyoğlu Çeşmeleri". amukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, 2018. Erişim tarihi: 4 Mart 2021.
- ^ H. Aynur, K. Hayashi, H. Karateke. "Yapım Kitabesi". Osmanlı kitabeleri projesi. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2021.
- ^ H. Aynur, K. Hayashi, H. Karateke. "Tamir kitabesi". Osmanli kitabeleri projesi. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 4 Mart 2021.
Dış bağlantılar
- İstanbul Muhipleri Cemiyeti, Bereketzade Çeşmesi 29 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde . (çev. Mehmet Yavuz, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 25, Yıl 2013.)
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Bereketzade Cesmesi Istanbul un Beyoglu semtinde yer alan bir duvar cesmesidir Bereketzade CesmesiGenel bilgilerDurumIslevselKonumBeyoglu Istanbul TurkiyeKoordinatlar41 01 33 K 28 58 27 D 41 02583 K 28 97417 D 41 02583 28 97417YaptiranBereketzade Haci AliTamamlanma1732 ya da 1733Cesmenin kitabesi Lale Devri uslubunun bir saheseri kabul edilen cesme halkin su ihtiyacini karsilamak uzere 1732 yilinda su anki konumundan farkli bir yerdeki Bereketzade Sokagi ndaki kucuk eski bir cesmenin yerine yaptirilmisti 1844 te Sultan Abdulmecid in annesi Bezmialem Valide Sultan in istegi ile tamir edilmis 20 yuzyilda yeniden onarim gormus ve bugunku yerine tasinmistir Tamamen mermer malzemeden insa edilmis olan cesmenin cephesi kitabeler ve barok mimarinin etkisinde cok zengin naturalist suslemelerle kaplidir Su anda Galata Kulesi nin Beyoglu yonundeki yarim daire planli avlusunu kusatan duvarin ustunde Buyukhendek caddesiyle Fircici sokaginin kesistigi kosede yer almaktadir GecmisiCesme I Mahmud devrinde 1732 yilina yaptirilmistir Hafiz adli sairin yazdigi 12 beyitlik yapim kitabesinde aciklandigina gore Galata ve Tophane semtlerindeki halkin cektigi su sikintisini sarayin ogrenmesi uzerine padisah I Mahmud un annesi Saliha Sultan tarafindan Galata ya bol su akitilmasi icin gerekli tedbirleri alinmis ve sikk i evvel defterdari basdefterdar Mehmed Efendi nin bir 15 yuzyil cesmesinin yerine bugun goruleni yaptirmistir Soz konusu 15 yuzyil cesmesi Bereketzade Ali Efendi Cami adli caminin yaninda Fatih doneminde Galata Kulesi nin dizdari Bereketzade Haci Ali tarafindan yaptirilmis ancak harap hale gelmis cesmedir Bereketzade Sokagi ndaki eski kucuk cesmesinin yerine yapilmis oldugu icin Bereketzade Cesmesi adiyla anilagelmis olsa da I Mahmud devrinde padisahin annesi Saliha Sultan namina bu cesmeyi yaptiran Defter i Sikk i evvel Mehmet Bey dir Cesmedeki yedi beyitlik Nazif imzali tamir kitabesinde belirtildigine gore cesme 100 yil sonra yeniden harap oldu ve Sultan Abdulmecid in annesi Bezmialem Valide Sultan in istegi dogrultusunda hazinedar Azm i Cemal in hayrati olarak 1844 te bir daha ihya edildi Cesme 20 yuzyilda yeniden harap olmus ve Istanbul Sehri Muhipleri Cemiyeti tarafindan 1910 yilina dogru onarilmistir Celal Esat Arseven in kitabinda su bilgiler verilir Bir zamanlar cok harab bir hale gelmis olan bu cesme Istanbul Muhipler Cemiyeti tarafindan yapilan tesebbus ile Evkaf Nezareti ser Mimari Ziya Bey in nezareti altinda tamir edilmistir Cesmenin kirik mermerleri ve calinmis olan dilimli musenna kurnalari yeniden yapilmis ve uzerinde bir sacak insa edilmistir Hakki Gokturk ise Birinci Cihan Harbinden az evvel Bereketzade Cesmesi tesaduf eseri bir alaka ile zamanin sanat konularindan biri oldu Fransa nin Turkiye Buyuk elcisinin zevcesi Madam Pompar Istanbul un tabiat guzellikleri ile Istanbul un sanat eserlerinin hayrani ve Turk dostu pek munevver bir kadindi Istanbul Sehri Muhibleri Cemiyeti adi ile bir cemiyetin kurulmasinda buyuk himmet gostermisti Bir gun bu cemiyetin azalarindan birkac kisi ile sehri dolasirken Bereketzade Cesmesini gordu Cephesi tamamen alcak kabartmalarla bir biblo gibi islenmis sanat eserinin metruk perisan halinden son derece uzuntu duydu evvela yarisi Turkce yarisi Fransizca bir risale nesredildi icab eden yerlere dagitildi ve cemiyet adina tesebbuse gecerek toplanan para ile guzel cesme tamir edildi seklindeki cumlelerle Arseven in soz ettigi onarimi daha ayrintili anlatmaktadir Bereketzade Ali Efendi Camii 1948 1952 yillarinda belediye tarafindan yikildi yanindaki harap durumda cesmenin ise 1957 de bulundugu yerden sokulerek Galata Kulesi dibindeki sur duvari parcasina yapistirilmasi uygun goruldu Cesmenin su an tek cephesi bulunmaktadir Ancak Suheyl Unver koleksiyonunda bulunan Ibrahim Hilmi Tanisik tarafindan Bereketzade Cesmesinin 150 sene onceki gravuru ibaresiyle yayinlanan fotograf yapinin birkac cepheli meydan cesmesi olarak insa edildigini dusundurmektedir Bu gravurde cesmenin bulundugu yer farkli gorunmektedir Bugunku cesmenin cephesi Galata Kulesine bakmaktadir Cesmenin monte edildigi duvar gravurde yer almamakta ayrica bir cephenin arkasinda Galata Kulesi secilmektedir Burada Galata Kulesi Beyoglu yonunde degil Halic yonunde yer almaktadir Oysa gunumuzde Bereketzade Cesmesi kulenin karsisindaki bir duvar uzerindedir Yapi ozellikleri suslemeleri ve kitabeleriCesme Lale Devri uslubunun bir saheseri kabul edilir Tamamen mermer malzeme ile insa edilmistir Yuksekligi 4 metre genisligi ise 3 65 metre olan yapinin cephesinde biri ortada buyuk digerleri bunun iki yaninda daha kucuk birer cesme vardir Cesmenin etrafina 0 44 metre genisliginde kesme taslarin koyulmasi ile cephe genisligi 6 02 metreye ulasmistir Ana kullanim alani 0 16 metre derinliginde 1 51 metre genisliginde dilimli kemerle sonlanan nisten olusur Uzeri yarim bir catiyla ortuludur Cesmenin cephesi kitabeler ve barok mimarinin etkisinde cok zengin naturalist suslemelerle kaplidir Ust kisminda ici incir dolu iki tabak incir tabaklarinin iki yaninda ise ayakli birer yemis tabagi icinde armutlar vardir Incirler ortadan yariktir Yemis tabaklarinin arasi ciceklerle kaplanmistir Meyvelerden olusan naturmortlarla suslenmis panonun altinda yapim kitabesi yer alir Sulus hatli yapim kitabesinde alti kitalik bir manzume ile cesmenin tarihi anlatilmistir Sairin dusurdugu tarihlerle un salmis Galatali Hafiz oldugu sanilmaktadir Kitabede her bir kartusun arasina bir cicek motifi yerlestirilmistir Kitabe ve panonun iki yaninda icinden cicekler cikan sehpa ustune yerlestirilmis uzun boyunlu vazolar islenmistir Sehpali vazolarin altinda iki sira yazi seridi onlarin da altinda siskin ve dilimli tabani olan uzun boyunlu vazodan cikan gul gonca krizantem gibi ciceklerden olusan birer naturmortlu pano yerlestirilmistir Yapim kitabesinin altinda ayna tasinin ustunde palmet ve kivrik dallardan olusan arabesk motifi vardir Hemen altinda Allahin dilegi olur yazan kitabe yer alir Ayna tasinin ustunde talik hatti ile yazilmis uc bucuk kitalik tamir kitabesi vardir 19 yuzyil sairi Nazif tarafindan kaleme alinmistir Tamir kitabesinin altinda uzerinde sulus hatla yazilmis Enbiya Suresi nin 30 ayeti yazan kitabe bulunmaktadir ve her seyi sudan hayat verdik Hala inanmayacaklar mi Ayna tasinin iki yaninda birer adet siskin ve dilimli tabani olan uzun boyunlu vazodan cikan gul gonca krizantem gibi ciceklerden olusan naturmortlu pano yerlestirilmistir Vazolardan birinin iki yaninda birer erik digerinin iki yaninda birer armut vardir Muslugun iki yaninda ise birer servi motifi islidir Cesmenin iki yaninda kareye yakin birer panoda ortasinda cicek bulunan rozetler islidir Ustunde yazi seridi ve istiridye ile sonlanan bir nis bulunur Sag taraftaki yazi seridi Besmele kitabesidir sol taraftaki ise Insan Suresi nden bir ayet icerir Bu orada bir pinardir ki adina selsebil denir Her iki taraftaki nisin altinda birer dilimli kurna vardir Ayrica bakinizBeyoglu ndaki cesmeler listesiKaynakca a b Cesme hakkinda bilgi Su Vakfi web sitesi 22 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 3 Mart 2021 Barista H Orcun Istanbul Cesmeleri Bereketzade Cesmesi s 1 a b c Eyice Semavi Galata TDV Islam Ansiklopedisi c 13 s 312 Istanbul 1996 Tanisik Ibrahim Hilmi Istanbul Cesmeleri Cilt II Beyoglu ve Uskudar Cihetleri T C Milli Egitim Bakanligi Eski Eserler ve Muzeler Genel Mudurlugu Yayinlari Seri II Sayi 3 1943 s 79 Arseven Celal Esat Turk Sanat Tarihi Maarif Basimevi VII Fasikul s 499 Gokturk Hakki Istanbul Ansiklopedisi Cilt 5 Fasikul 60 istanbul 1961 s 25 36 Barista H Orcun Istanbul Cesmeleri Bereketzade Cesmesi s 17 Tanisik Ibrahim Hilmi s 251 Barista H Orcun Istanbul Cesmeleri Bereketzade Cesmesi s 11 Barista H Orcun Istanbul Cesmeleri Bereketzade Cesmesi s 12 dan itibaren a b c d Bayfidan Dilek 19 yuzyil Beyoglu Cesmeleri amukkale Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu yuksek lisans tezi 2018 Erisim tarihi 4 Mart 2021 H Aynur K Hayashi H Karateke Yapim Kitabesi Osmanli kitabeleri projesi 22 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2021 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link H Aynur K Hayashi H Karateke Tamir kitabesi Osmanli kitabeleri projesi 22 Mart 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 4 Mart 2021 KB1 bakim Birden fazla ad yazar listesi link Dis baglantilarIstanbul Muhipleri Cemiyeti Bereketzade Cesmesi 29 Eylul 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde cev Mehmet Yavuz Uluslararasi Sosyal Arastirmalar Dergisi Cilt 6 Sayi 25 Yil 2013