Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Beyazıt Kiliseleri olarak tanımlanan, dört kiliseden oluşan yapı grubu, İstanbul’daki Bizans kiliselerindendir. Fatih ilçesi, Beyazıt semti, Balabanağa Mahallesinde, İstanbul Üniversitesi Beyazıt Kampüsü sınırları içinde bulunmuştur. Araştırmacılar tarafından A, B ve C Kiliseleri olarak adlandırılan yapılar Ordu Caddesi'nin kuzeyinde, Büyük Reşit Paşa Caddesi'nin doğusunda yer alan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi binasının bulunduğu alanda, D Kilisesi olarak tanımlanan yapı ise, yaklaşık 200 m kuzeybatıda, Büyük Reşit Paşa Caddesi ile Vezneciler Caddesi kesişiminin güneyinde yer alan İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi binasının bulunduğu alanda ortaya çıkarılmıştır. Kiliseler Theodosius Forumu’nun hemen yakınında, Antik Mese yolunun kuzeyindedir.
 Beyazıt Hamamı'nda bulunan Beyazıt Kiliseleri bilgi panosu | |
 | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Tür | Kilise |
| Mimari tarz | Doğu Roma |
| Konum | Fatih, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°00′36″K 28°57′38″D / 41.01000°K 28.96056°D |
| Rakım | 2 m (7 ft) |
| Başlama | 6-11. yüzyıl |
Araştırma Tarihi
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nin inşasından önce alanda var olan Zeynep Hanım Konağı’nın 1942 yılında geçirdiği yangın sonrası yıkılmasının ardından, 1943 yılında üniversite yapılarının inşasına başlanmıştır.Zeynep Hanım Konağı’nın altı ve batısındaki arazide 1943-1946 yıllarında gerçekleştirilen temel kazıları sırasında A, B ve C Kiliseleri tesadüfen keşfedilmiştir.İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin gözetiminde, Arif Müfid Mansel’in kontrolünde Nezih Fıratlı ve tarafından gerçekleştirilen kurtarma kazılarında elde edilen veriler Nezih Fıratlı tarafından yayınlanmıştır. Çalışmalar kapsamında buluntular fotoğraflanmış, yapıların planları çizilmiş ve bazı buluntular İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ne gönderilmiştir. Yeni yapılan inşaat sebebiyle çok kısa sürede belgelenmeye çalışılan yapılarda kapsamlı bir arkeolojik inceleme yapılamamıştır.
D Kilisesi İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi binasının temel kazısı sırasında 1971-72 yılında tespit edilmiş ve kurtarma kazısı ile bir bölümü ortaya çıkarılmıştır. Kazı sırasında yapı, Nezih Fıratlı ve tarafından incelenmiştir Yenikapı-Hacıosman metro hattının Vezneciler-İstanbul Üniversitesi istasyonunun inşaatı kapsamında 2008 yılında başlanan, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin denetiminde gerçekleştirilen kazılarda yapının güneybatı köşesi ortaya çıkarılmıştır.
Güncel Durum
A, B ve C Kiliselerine dair kalıntılar incelendikten hemen sonra tamamen ortadan kaldırılmış, günümüze ulaşmamıştır. D Kilisesi’nin ise batı ve kuzey duvarları yıkılmıştır, ancak doğudaki apsis bölümü bugün İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi binasının bodrum katında yer almaktadır. Kilisenin bulunduğu alana fakülte binasının ısıtma, havalandırma tesisatı ve kazan yerleştirilmiştir. Kalıntılar oldukça zarar görmüştür. Metro kazılarıyla tespit edilen güneybatı köşesine dair buluntular ise 2015 yılında sergilenmek üzere İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi ile arasındaki alana taşınmıştır.
Mimari
A Kilisesi
A Kilisesi, yapı grubunun en güneyinde, Antik Mese yoluna en yakın konumda yer almaktadır. Üç nefli bazilikal planlıdır. Fıratlı, A Kilisesi'ni bazilika ve Yunan Haçı plan şeması arasında bir geçiş yapısı gibi değerlendirmiştir. Orta nef 24 m x 8.40 m, yan nefler 15.40 m x 4.20 m boyutlarındadır. Yan nefler orta neften 3 m aralıklarla yerleştirilen üçer sütunla ayrılmıştır. Sütunların 35 cm yüksekliğindeki kaideleri in situ olarak tespit edilebilmiştir. Kaidelerin birbirine bakan yüzlerinde görülen kesiklerden sütunlar arasında parapet bulunduğu anlaşılmaktadır. Doğuda yer alan apsis, içte ve dışta yarım daire formunda plana sahiptir. Apsis, naostan dörtgen bir mekanla ayrılmıştır. Apsisin iki yanında 4.30 m x 3.50 m boyutlarında dörtgen mekanlar bulunmuştur. Bu bölümdeki kalıntılar temel seviyesindedir. Batıdaki narteks kilise genişliğini aşacak şekilde 38 m uzunluğundadır. Narteksin kuzeyinde ve güneyinde kare giriş mekanları yer almaktadır. Narteksin batısında bir avlunun bulunup bulunmadığı modern yapılaşma nedeniyle tespit edilememiştir. Naosun kuzey ve güneyinde naostan ulaşılabilen açık avlular bulunmaktadır. Altında bir sarnıç tespit edilen kuzeydeki avlu, C Kilisesi ile bağlantılıdır. Ek olarak A Kilisesi’nin narteksinden de C Kilisesi’ne ulaşılmaktadır.
A Kilisesi’nin bulunduğu alanda zemin seviyesi doğuya doğru yükselmektedir. Bu nedenle apsisin doğusunda istinat duvarı inşa edilmiştir. Taş ve tuğla almaşık teknikteki duvarda fresk ve mozaiklerle bezendiği tespit edilen nişler bulunmaktadır. Doğu avlusu olarak tanımlanan bu alan kuzeyde B Kilisesi’nin güney duvarı ile sınırlandırılmıştır. Avlunun kuzeyi ve güneyinde A Kilisesi ile bağlantılı ek yapılar görülmektedir. Mathews ek yapılardan güneyde yer alan haç planlı mekanı şapel olarak, Müller-Wiener de kesin olmamakla birlikte martyrium olarak tanımlamıştır. Mathews, diğer 5. yüzyıl yapılarının aksine kilisenin ana mekanından çok çevresinin geliştiğini, bu nedenle kiliseye yaklaşımın yapının kendisinden daha önemli olduğunun düşünülebileceğini ifade etmektedir.
B Kilisesi
B Kilisesi, A Kilisesi’nin kuzeydoğusunda yer almaktadır. Bir orta nef ve iki yanda ikişer yan neften oluşan 5 nefli plan şemasına sahiptir. Orta nef 13 m x 4.40 m, dış yan neflerden kuzeydeki 7.20 m x 3.60 m, güneydeki 7.20 m x 2.10 m boyutlarındadır. Doğu cephesinde üçlü apsis düzenlemesi görülmektedir. Batıda yer alan narteksten her nefe ayrı giriş sağlanmıştır. A Kilisesi gibi bu kilisenin de doğusunda nişli bir istinat duvarı yer almaktadır. Döşeme seviyesi A Kilisesi’nden 1.5 m yüksektedir. Orta nefin dört köşesinde yer alan 1 m çapındaki sütun kaideleri nedeniyle ana mekanın kubbe örtülü olabileceği düşünülmektedir.
C Kilisesi
C Kilisesi, A Kilisesi’nin kuzeyinde, B Kilisesi’nin 1.5 m batısında yer almaktadır. Döşeme seviyesi B Kilisesi’nin 2 m aşağısındadır. 3 nefli plan şemasına sahip yapıda bir narteks ve bir exonarteks bulunmaktadır. Diğer iki kiliseden daha küçüktür. Orta nef 11.50 m x 4.50 m, yan nefler 9.50 m x 2.30 m boyutlarındadır. Tüm yapı 20 m x 12 m ölçülerindedir. Narteksten A Kilisesi’nin kuzeyindeki avluya, exonarteksten ise A Kilisesi’nin narteksine geçiş sağlanmaktadır.
Duvar kalınlığı 80 cm ile 1 m arasında değişmektedir. Kazı sırasında temeli güçlendirmek için 1-1.5 m uzunluğunda ahşap hatılların kullanıldığı tespit edilmiştir. Hatılların üzerinde moloz taş ve harçtan oluşan dolgu, onun üzerinde yapının temeli yer almaktadır. Bu sistem tüm yapı grubunun temellerinde görülmektedir.
D Kilisesi
D Kilisesi, A, B ve C Kiliselerinin oluşturduğu yapı grubundan bağımsız olarak bu yapıların yaklaşık 200 m kuzeybatısında yer almaktadır. Müller-Wiener bu kiliseyi de Kilise A olarak tanımlasa da güncel yayınlarda D Kilisesi olarak adlandırılmaktadır. Yapı, kapalı haç planındadır. Doğuda yer alan apsis içte yarım daire, dışta çokgen planlıdır. Dış kısmı tahrip olduğundan dış hizası net olarak takip edilememektedir. Batıda narteks yer almaktadır. Tuğla ve kesme taş işçiliği görülmektedir. A, B ve C Kiliselerinde olduğu gibi temelde zemini sağlamlaştırmak için ahşap hatıllar kullanılmıştır. Marinis yapının plan şemasını ve boyutlarını Atik Mustafa Paşa Camii ile karşılaştırmaktadır.
Diğer yapılar
Beyazıt Kiliseleri yapı grubunda dörtgen planlı 5 sarnıç tespit edilmiştir. 1. sarnıç A Kilisesi’nin kuzey avlusunun altında, 2. sarnıç B Kilisesi’nin güney nefinin altında, 3. sarnıç B Kilisesi’nin 2.50 m kuzeyinde, 4. sarnıç ise 3. sarnıcın kuzeyinde yer almaktadır. Sarnıçların duvarlarının iç köşeleri su basıncına karşı pahlı olarak düzenlenmiştir. Kalıntılar günümüze ulaşmamıştır.
A ve C Kiliselerinin batısında, 3. sarnıcın hemen kuzeyinde ve 4. sarnıcın etrafında işlevi belirlenemeyen yapı kalıntıları tespit edilmiştir.
Mimari plastik
A ve B Kiliselerinde tespit edilen sütun kaideleri dışında in situ mimari parça bulunmamıştır. Kompozit, Korint ve impost sütun başlıkları, korniş parçaları, parapet parçaları, kapı ve pencere profilleri ortaya çıkarılmıştır. En çok parça A Kilisesi’nde bulunmuştur.Ayasofya Kilisesi yan neflerinde bulunan İustinianus dönemi sütun başlıklarına ve Ayasofya Kilisesi parapetlerine benzer haç motifli parçalara rastlanmıştır.
A Kilisesi’nin içinde kırmızı damarlı mermerden ambon parçaları bulunmuştur. Bugün bu ambon neredeyse tamamı birleştirilmiş şekilde Ayasofya’nın bahçesinde yer almaktadır. Ambon, iki tarafından 7 basamakla çıkılan bir platformdan oluşmaktadır. 3 m uzunluğundadır. Ambonun kilise içindeki konumu belirsizdir.
Sütun başlıkları ve parapet gibi parçalardan bazıları ise bugün kiliselerin bulunduğu alanın doğusunda yer alan Beyazıt Hamamı 13 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.’nda sergilenmektedir.
Tarihçesi
Kiliselerin bulunduğu alanda MS. 2. yüzyıldan kalma mezarlar bulunmuştur.
Kiliselerin inşa tarihini kesin olarak saptamak mümkün olmamıştır. Mimari plastik karakteristiği, plan şeması ve duvar işçiliği göz önünde bulundurulduğunda Fıratlı, A Kilisesi’nin 6. yüzyılda inşa edildiğini düşünmektedir. C Kilisesi’ni de A Kilisesi ile ilişkisi, ortak bir mimari tanımlaması ve duvar tekniğinin benzer olması sebebiyle aynı döneme tarihlendirmektedir. Fıratlı’ya göre, B Kilisesi diğerlerinden daha yüksek bir kotta yer aldığından ve diğer iki yapıyla bağlantılı bir duvarı bulunmadığından daha geç bir tarihte inşa edilmiştir. Mathews, Ayasofya, Efes İoannes 25 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Polyeuktos kiliseleri ile benzer mimari plastik karakteristik gösterdiğinden A Kilisesi’nin net olarak bir 6. yüzyıl yapısı olduğunu ifade etmektedir. Fakat C Kilisesi’nin mimari karakteristiği Orta Bizans dönemine işaret etmektedir. B ve C Kiliseleri arasında çıkarılan 5. yüzyıla tarihlendirilen sütun başlıkları muhtemelen başka bir yapıdan kullanılmıştır. Müller-Wiener de A Kilisesi’ni 6. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirmiştir. B Kilisesi’nin inşasında A Kilisesi’nin yapı malzemelerinin kullanılmış olabileceğini belirtmiştir.
D Kilisesi’ni Özgümüş, plan şeması, inşa tekniği, yapı malzemesini göz önünde bulundurarak 11. yüzyıla tarihlendirmiştir. Yapıyı kapalı haç plan şemasına bir geçiş yapısı olarak değerlendirmiştir. 1971-72 kazılarındaki seramik buluntular ise geç 11. yüzyıla tarihlendirilmiştir.
19. yüzyılda A, B, C Kiliselerinin bulunduğu alana, Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın kızı adına Zeynep Hanım Konağı yapılmıştır. Konak, 1942 yılında meydana gelen yangınla yıkılmıştır. 1943 yılında, Emin Onat ve Sedad Hakkı Eldem tarafından tasarlanan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi binasının inşaatına başlanmıştır.
Kiliselerin Tanımlanması
Kiliselerin tanımlanması için epigrafik veriler yetersizdir. Yazılı kaynaklar Theodosius Forumu’nun yakınlarında 4 kiliseden bahsetmektedir. Cedrenus, Tauros’ta biri tetrapylondan uzak olmayan, diğeri Tauri Forumu’na bitişik olan iki büyük kilisenin Leon döneminde çıkan bir yangınla yandığını belirtmiştir. Mathews, Taurus’taki Hag. Ioannes Prodromos Kilisesi’nin ya da Hag. Theodoros Kilisesi’nin A Bazilikası olabileceğini öne sürmüştür. Adı geçen diğer iki kilise Hag. Markos ve Theotokos Kiliseleri kubbe örtülüdür ve ilk inşaları 5.yüzyıldadır. B ve C Kiliseleri arasında bulunan 5.yüzyıla ait sütun başlıkları da B ve C Kiliselerinin bu yapılar olabileceği fikrini desteklemektedir.
Özgümüş, Konstantinos Porfirogenetus’dan aktararak anlatan A.V. Millingen’i referans göstererek imparatorların Kutsal Havariler Kilisesi’ne giderken Maria Diakonissa Kilisesi’ne uğrayıp dua ettiklerini belirtmiştir. Bu kilise Kalenderhane Camii olarak bilinse de bu yapı da kesin olarak tanımlanmadığından D Kilisesi’nin Maria Diakonissa Kilisesi olma ihtimalinin göz önünde bulundurulması gerektiğini ifade etmiştir. Ayrıca yapının Antik dönem semtlerinden Mesomphalon’daki tek yapı olan ve 11. yüzyıla tarihlendirilen Hag. Nikolaos Kilisesi olma ihtimali de makul görünmektedir.
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l Mathews, Thomas F. (1971). The Early Churches of Constantinople: Architecture and Liturgy. University Park and London: The Pennsylvania State University Press. s. 67-73.
- ^ a b "Beyazıt Kiliseleri A, B, C". Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2021.
- ^ a b c d e f Özgümüş, Ferudun. "Church A at Beyazıt in Istanbul Reconsidered (Turkish with English Summary)". 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2021.
- ^ a b c d e "Beyazıt Kilisesi D". Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Aralık 2021.
- ^ a b c d e f g h Müller-Wiener, Wolfgang (2002). İstanbul'un Tarihsel Topografyası. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 72-73.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o Fıratlı, Nezih (1951). "Decouverte de Trois Eglises Byzantines à Istanbul". Cahiers Archeologiques. Cilt 5. s. 163-178.
- ^ a b c d Marinis, Vasileios (2014). Architecture and Ritual in the Churches of Constantinople: Ninth to Fifteenth Centuries. Cambridge University Press. s. 128.
- ^ Mathews, Thomas F. (1976). The Byzantine Churches of Istanbul: A Photographic Survey. Pennsylvania - London: Pennsylvania University Press.
- ^ Ersin, Özlem (2007). Beyazıt’taki Theodosius Forumu: Geç Antik Dönemden Osmanlı Dönemi’ne Kadar Forum ve Yapılarının Değişimi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Dış bağlantılar
- thebyzantinelegacy.com/beyazit-churches
- byzantium1200.com/beyazit.html
- hdl.handle.net/11527/3261
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Beyazit Kiliseleri olarak tanimlanan dort kiliseden olusan yapi grubu Istanbul daki Bizans kiliselerindendir Fatih ilcesi Beyazit semti Balabanaga Mahallesinde Istanbul Universitesi Beyazit Kampusu sinirlari icinde bulunmustur Arastirmacilar tarafindan A B ve C Kiliseleri olarak adlandirilan yapilar Ordu Caddesi nin kuzeyinde Buyuk Resit Pasa Caddesi nin dogusunda yer alan Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi binasinin bulundugu alanda D Kilisesi olarak tanimlanan yapi ise yaklasik 200 m kuzeybatida Buyuk Resit Pasa Caddesi ile Vezneciler Caddesi kesisiminin guneyinde yer alan Istanbul Universitesi Fen Fakultesi binasinin bulundugu alanda ortaya cikarilmistir Kiliseler Theodosius Forumu nun hemen yakininda Antik Mese yolunun kuzeyindedir Beyazit KiliseleriBeyazit Hamami nda bulunan Beyazit Kiliseleri bilgi panosuGenel bilgilerTurKiliseMimari tarzDogu RomaKonumFatih Istanbul TurkiyeKoordinatlar41 00 36 K 28 57 38 D 41 01000 K 28 96056 D 41 01000 28 96056Rakim2 m 7 ft Baslama6 11 yuzyilArastirma TarihiIstanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi nin insasindan once alanda var olan Zeynep Hanim Konagi nin 1942 yilinda gecirdigi yangin sonrasi yikilmasinin ardindan 1943 yilinda universite yapilarinin insasina baslanmistir Zeynep Hanim Konagi nin alti ve batisindaki arazide 1943 1946 yillarinda gerceklestirilen temel kazilari sirasinda A B ve C Kiliseleri tesadufen kesfedilmistir Istanbul Arkeoloji Muzeleri nin gozetiminde Arif Mufid Mansel in kontrolunde Nezih Firatli ve tarafindan gerceklestirilen kurtarma kazilarinda elde edilen veriler Nezih Firatli tarafindan yayinlanmistir Calismalar kapsaminda buluntular fotograflanmis yapilarin planlari cizilmis ve bazi buluntular Istanbul Arkeoloji Muzeleri ne gonderilmistir Yeni yapilan insaat sebebiyle cok kisa surede belgelenmeye calisilan yapilarda kapsamli bir arkeolojik inceleme yapilamamistir D Kilisesi Istanbul Universitesi Fen Fakultesi binasinin temel kazisi sirasinda 1971 72 yilinda tespit edilmis ve kurtarma kazisi ile bir bolumu ortaya cikarilmistir Kazi sirasinda yapi Nezih Firatli ve tarafindan incelenmistir Yenikapi Haciosman metro hattinin Vezneciler Istanbul Universitesi istasyonunun insaati kapsaminda 2008 yilinda baslanan Istanbul Arkeoloji Muzeleri nin denetiminde gerceklestirilen kazilarda yapinin guneybati kosesi ortaya cikarilmistir Guncel DurumA B ve C Kiliseleri uzerine insa edilen Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi binasi A B ve C Kiliselerine dair kalintilar incelendikten hemen sonra tamamen ortadan kaldirilmis gunumuze ulasmamistir D Kilisesi nin ise bati ve kuzey duvarlari yikilmistir ancak dogudaki apsis bolumu bugun Istanbul Universitesi Fen Fakultesi binasinin bodrum katinda yer almaktadir Kilisenin bulundugu alana fakulte binasinin isitma havalandirma tesisati ve kazan yerlestirilmistir Kalintilar oldukca zarar gormustur Metro kazilariyla tespit edilen guneybati kosesine dair buluntular ise 2015 yilinda sergilenmek uzere Istanbul Universitesi Fen Fakultesi ile arasindaki alana tasinmistir MimariA Kilisesi A Kilisesi yapi grubunun en guneyinde Antik Mese yoluna en yakin konumda yer almaktadir Uc nefli bazilikal planlidir Firatli A Kilisesi ni bazilika ve Yunan Haci plan semasi arasinda bir gecis yapisi gibi degerlendirmistir Orta nef 24 m x 8 40 m yan nefler 15 40 m x 4 20 m boyutlarindadir Yan nefler orta neften 3 m araliklarla yerlestirilen ucer sutunla ayrilmistir Sutunlarin 35 cm yuksekligindeki kaideleri in situ olarak tespit edilebilmistir Kaidelerin birbirine bakan yuzlerinde gorulen kesiklerden sutunlar arasinda parapet bulundugu anlasilmaktadir Doguda yer alan apsis icte ve dista yarim daire formunda plana sahiptir Apsis naostan dortgen bir mekanla ayrilmistir Apsisin iki yaninda 4 30 m x 3 50 m boyutlarinda dortgen mekanlar bulunmustur Bu bolumdeki kalintilar temel seviyesindedir Batidaki narteks kilise genisligini asacak sekilde 38 m uzunlugundadir Narteksin kuzeyinde ve guneyinde kare giris mekanlari yer almaktadir Narteksin batisinda bir avlunun bulunup bulunmadigi modern yapilasma nedeniyle tespit edilememistir Naosun kuzey ve guneyinde naostan ulasilabilen acik avlular bulunmaktadir Altinda bir sarnic tespit edilen kuzeydeki avlu C Kilisesi ile baglantilidir Ek olarak A Kilisesi nin narteksinden de C Kilisesi ne ulasilmaktadir A Kilisesi nin bulundugu alanda zemin seviyesi doguya dogru yukselmektedir Bu nedenle apsisin dogusunda istinat duvari insa edilmistir Tas ve tugla almasik teknikteki duvarda fresk ve mozaiklerle bezendigi tespit edilen nisler bulunmaktadir Dogu avlusu olarak tanimlanan bu alan kuzeyde B Kilisesi nin guney duvari ile sinirlandirilmistir Avlunun kuzeyi ve guneyinde A Kilisesi ile baglantili ek yapilar gorulmektedir Mathews ek yapilardan guneyde yer alan hac planli mekani sapel olarak Muller Wiener de kesin olmamakla birlikte martyrium olarak tanimlamistir Mathews diger 5 yuzyil yapilarinin aksine kilisenin ana mekanindan cok cevresinin gelistigini bu nedenle kiliseye yaklasimin yapinin kendisinden daha onemli oldugunun dusunulebilecegini ifade etmektedir B Kilisesi B Kilisesi A Kilisesi nin kuzeydogusunda yer almaktadir Bir orta nef ve iki yanda ikiser yan neften olusan 5 nefli plan semasina sahiptir Orta nef 13 m x 4 40 m dis yan neflerden kuzeydeki 7 20 m x 3 60 m guneydeki 7 20 m x 2 10 m boyutlarindadir Dogu cephesinde uclu apsis duzenlemesi gorulmektedir Batida yer alan narteksten her nefe ayri giris saglanmistir A Kilisesi gibi bu kilisenin de dogusunda nisli bir istinat duvari yer almaktadir Doseme seviyesi A Kilisesi nden 1 5 m yuksektedir Orta nefin dort kosesinde yer alan 1 m capindaki sutun kaideleri nedeniyle ana mekanin kubbe ortulu olabilecegi dusunulmektedir C Kilisesi C Kilisesi A Kilisesi nin kuzeyinde B Kilisesi nin 1 5 m batisinda yer almaktadir Doseme seviyesi B Kilisesi nin 2 m asagisindadir 3 nefli plan semasina sahip yapida bir narteks ve bir exonarteks bulunmaktadir Diger iki kiliseden daha kucuktur Orta nef 11 50 m x 4 50 m yan nefler 9 50 m x 2 30 m boyutlarindadir Tum yapi 20 m x 12 m olculerindedir Narteksten A Kilisesi nin kuzeyindeki avluya exonarteksten ise A Kilisesi nin narteksine gecis saglanmaktadir Duvar kalinligi 80 cm ile 1 m arasinda degismektedir Kazi sirasinda temeli guclendirmek icin 1 1 5 m uzunlugunda ahsap hatillarin kullanildigi tespit edilmistir Hatillarin uzerinde moloz tas ve harctan olusan dolgu onun uzerinde yapinin temeli yer almaktadir Bu sistem tum yapi grubunun temellerinde gorulmektedir D Kilisesi D Kilisesi A B ve C Kiliselerinin olusturdugu yapi grubundan bagimsiz olarak bu yapilarin yaklasik 200 m kuzeybatisinda yer almaktadir Muller Wiener bu kiliseyi de Kilise A olarak tanimlasa da guncel yayinlarda D Kilisesi olarak adlandirilmaktadir Yapi kapali hac planindadir Doguda yer alan apsis icte yarim daire dista cokgen planlidir Dis kismi tahrip oldugundan dis hizasi net olarak takip edilememektedir Batida narteks yer almaktadir Tugla ve kesme tas isciligi gorulmektedir A B ve C Kiliselerinde oldugu gibi temelde zemini saglamlastirmak icin ahsap hatillar kullanilmistir Marinis yapinin plan semasini ve boyutlarini Atik Mustafa Pasa Camii ile karsilastirmaktadir Diger yapilar Beyazit Kiliseleri yapi grubunda dortgen planli 5 sarnic tespit edilmistir 1 sarnic A Kilisesi nin kuzey avlusunun altinda 2 sarnic B Kilisesi nin guney nefinin altinda 3 sarnic B Kilisesi nin 2 50 m kuzeyinde 4 sarnic ise 3 sarnicin kuzeyinde yer almaktadir Sarniclarin duvarlarinin ic koseleri su basincina karsi pahli olarak duzenlenmistir Kalintilar gunumuze ulasmamistir A ve C Kiliselerinin batisinda 3 sarnicin hemen kuzeyinde ve 4 sarnicin etrafinda islevi belirlenemeyen yapi kalintilari tespit edilmistir Mimari plastik Beyazit Hamami nda sergilenen kiliselere ait mimari parcalarBeyazit Hamami nda sergilenen kiliselere ait sutun basliklariBeyazit Hamami nda sergilenen kiliselere ait korkuluk levhalari A ve B Kiliselerinde tespit edilen sutun kaideleri disinda in situ mimari parca bulunmamistir Kompozit Korint ve impost sutun basliklari kornis parcalari parapet parcalari kapi ve pencere profilleri ortaya cikarilmistir En cok parca A Kilisesi nde bulunmustur Ayasofya Kilisesi yan neflerinde bulunan Iustinianus donemi sutun basliklarina ve Ayasofya Kilisesi parapetlerine benzer hac motifli parcalara rastlanmistir A Kilisesi nin icinde kirmizi damarli mermerden ambon parcalari bulunmustur Bugun bu ambon neredeyse tamami birlestirilmis sekilde Ayasofya nin bahcesinde yer almaktadir Ambon iki tarafindan 7 basamakla cikilan bir platformdan olusmaktadir 3 m uzunlugundadir Ambonun kilise icindeki konumu belirsizdir Sutun basliklari ve parapet gibi parcalardan bazilari ise bugun kiliselerin bulundugu alanin dogusunda yer alan Beyazit Hamami 13 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi nda sergilenmektedir TarihcesiKiliselerin bulundugu alanda MS 2 yuzyildan kalma mezarlar bulunmustur Kiliselerin insa tarihini kesin olarak saptamak mumkun olmamistir Mimari plastik karakteristigi plan semasi ve duvar isciligi goz onunde bulunduruldugunda Firatli A Kilisesi nin 6 yuzyilda insa edildigini dusunmektedir C Kilisesi ni de A Kilisesi ile iliskisi ortak bir mimari tanimlamasi ve duvar tekniginin benzer olmasi sebebiyle ayni doneme tarihlendirmektedir Firatli ya gore B Kilisesi digerlerinden daha yuksek bir kotta yer aldigindan ve diger iki yapiyla baglantili bir duvari bulunmadigindan daha gec bir tarihte insa edilmistir Mathews Ayasofya Efes Ioannes 25 Kasim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arsivlendi Polyeuktos kiliseleri ile benzer mimari plastik karakteristik gosterdiginden A Kilisesi nin net olarak bir 6 yuzyil yapisi oldugunu ifade etmektedir Fakat C Kilisesi nin mimari karakteristigi Orta Bizans donemine isaret etmektedir B ve C Kiliseleri arasinda cikarilan 5 yuzyila tarihlendirilen sutun basliklari muhtemelen baska bir yapidan kullanilmistir Muller Wiener de A Kilisesi ni 6 yuzyilin ilk yarisina tarihlendirmistir B Kilisesi nin insasinda A Kilisesi nin yapi malzemelerinin kullanilmis olabilecegini belirtmistir D Kilisesi ni Ozgumus plan semasi insa teknigi yapi malzemesini goz onunde bulundurarak 11 yuzyila tarihlendirmistir Yapiyi kapali hac plan semasina bir gecis yapisi olarak degerlendirmistir 1971 72 kazilarindaki seramik buluntular ise gec 11 yuzyila tarihlendirilmistir 19 yuzyilda A B C Kiliselerinin bulundugu alana Kavalali Mehmet Ali Pasa nin kizi adina Zeynep Hanim Konagi yapilmistir Konak 1942 yilinda meydana gelen yanginla yikilmistir 1943 yilinda Emin Onat ve Sedad Hakki Eldem tarafindan tasarlanan Istanbul Universitesi Edebiyat Fakultesi binasinin insaatina baslanmistir Kiliselerin Tanimlanmasi Kiliselerin tanimlanmasi icin epigrafik veriler yetersizdir Yazili kaynaklar Theodosius Forumu nun yakinlarinda 4 kiliseden bahsetmektedir Cedrenus Tauros ta biri tetrapylondan uzak olmayan digeri Tauri Forumu na bitisik olan iki buyuk kilisenin Leon doneminde cikan bir yanginla yandigini belirtmistir Mathews Taurus taki Hag Ioannes Prodromos Kilisesi nin ya da Hag Theodoros Kilisesi nin A Bazilikasi olabilecegini one surmustur Adi gecen diger iki kilise Hag Markos ve Theotokos Kiliseleri kubbe ortuludur ve ilk insalari 5 yuzyildadir B ve C Kiliseleri arasinda bulunan 5 yuzyila ait sutun basliklari da B ve C Kiliselerinin bu yapilar olabilecegi fikrini desteklemektedir Ozgumus Konstantinos Porfirogenetus dan aktararak anlatan A V Millingen i referans gostererek imparatorlarin Kutsal Havariler Kilisesi ne giderken Maria Diakonissa Kilisesi ne ugrayip dua ettiklerini belirtmistir Bu kilise Kalenderhane Camii olarak bilinse de bu yapi da kesin olarak tanimlanmadigindan D Kilisesi nin Maria Diakonissa Kilisesi olma ihtimalinin goz onunde bulundurulmasi gerektigini ifade etmistir Ayrica yapinin Antik donem semtlerinden Mesomphalon daki tek yapi olan ve 11 yuzyila tarihlendirilen Hag Nikolaos Kilisesi olma ihtimali de makul gorunmektedir Kaynakca a b c d e f g h i j k l Mathews Thomas F 1971 The Early Churches of Constantinople Architecture and Liturgy University Park and London The Pennsylvania State University Press s 67 73 a b Beyazit Kiliseleri A B C Turkiye Arkeolojik Yerlesmeleri TAY Projesi 25 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2021 a b c d e f Ozgumus Ferudun Church A at Beyazit in Istanbul Reconsidered Turkish with English Summary 25 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2021 a b c d e Beyazit Kilisesi D Turkiye Arkeolojik Yerlesmeleri TAY Projesi 25 Aralik 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Aralik 2021 a b c d e f g h Muller Wiener Wolfgang 2002 Istanbul un Tarihsel Topografyasi Istanbul Yapi Kredi Yayinlari s 72 73 a b c d e f g h i j k l m n o Firatli Nezih 1951 Decouverte de Trois Eglises Byzantines a Istanbul Cahiers Archeologiques Cilt 5 s 163 178 a b c d Marinis Vasileios 2014 Architecture and Ritual in the Churches of Constantinople Ninth to Fifteenth Centuries Cambridge University Press s 128 Mathews Thomas F 1976 The Byzantine Churches of Istanbul A Photographic Survey Pennsylvania London Pennsylvania University Press Ersin Ozlem 2007 Beyazit taki Theodosius Forumu Gec Antik Donemden Osmanli Donemi ne Kadar Forum ve Yapilarinin Degisimi Yuksek Lisans Tezi Istanbul Istanbul Teknik Universitesi Fen Bilimleri Enstitusu Dis baglantilarthebyzantinelegacy com beyazit churches byzantium1200 com beyazit html hdl handle net 11527 3261