Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Birecik, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat bölümünde Şanlıurfa iline bağlı 96.000 nüfuslu bir ilçedir. Fırat Irmağının eskiden sadece doğu kıyısındayken son yıllarda her iki kıyısı üzerinde, deniz seviyesinden 450 metre yükseklikte kurulmuştur.
| Birecik | |
|---|---|
 | |
 Şanlıurfa İdari Haritası | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Şanlıurfa |
| Coğrafi bölge | Güneydoğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Mustafa Gürbüz [1] |
| • Belediye başkanı | Mehmet Begit (Bağımsız) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 852 km² |
| Rakım | 450 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 95,149 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 95.683 |
| Zaman dilimi | (TSİ) |
| Posta kodu | 63400 |
| İl alan kodu | 414 |
| İl plaka kodu | 63 |
Resmî site www.birecik.gov.tr | |
Birecik Şanlıurfa'ya 83, Gaziantep'e 63 km uzaklıktadır. Evler, ırmak boyundaki dar bir düzlükte ve bunun gerisinde yükselen dik bir yamaç -halk arasındaki adıyla "Yeşildağ"- üzerine yayılır. Bu yamaç üzerinde bir de kalesi vardır. Fırat, Birecik’in bulunduğu noktadan itibaren aşağıya doğru ufak çapta nehir nakliyatına elverişlidir. Bu sebeple, Birecik eskiden beri kara ve nehir ulaşımı arasında bir aktarma yeri olarak önem kazanmıştır.[] Daha sonraki devirlerde İstanbul-Bağdat demiryolunu Birecik’ten değil de biraz güneyden geçmesi ve kervan ticaretinin eski önemini kaybetmesiyle kasaba gerilemeye başladı.[] İnşası 1951'de başlayıp 1956'da sona eren Birecik Köprüsünün yapılması kasabanın önemini yeniden artırdı.[]
Birecik Ağzı
Birecik, ilçede konuşulan Türkçe ile de önemli konumdadır. Tarihçi İlber Ortaylı Birecik'te konuşulan Türkçenin saf Oğuz Türkçesi olduğunu belirtmiştir.
Birecik ağzının öne çıkan özellikleri şunlardır:
- Şimdiki zaman eki olarak "-yor" eki yerine "-y" eki kullanılır.
Örnek: geliyor--> geliy, gidiyor--> gidiy, okuyor --> okuy, yapıyor--> yapıy, vuruyor--> vuruy,
- 1. Çoğul Şahıs eki olarak "-ik,-ık" kullanılır.
Örnek: geliyoruz--> geliyik, gidiyoruz--> gidiyik, okuyoruz --> okuyık, yapıyoruz--> yapıyık, vuruyoruz--> vuruyık
- Bazı kullanımlarda ünlü daralması görülmez.
Örnek: yapmıyorlar mı? --> yapmaylar mı?, gitmiyorlar mı? --> gitmeyler mi?, gelmiyorlar mı? --> gelmeyler mi?
- Bazı sözcüklerin farklı kullanımları vardır.
Sıfat Örnek: yeni --> yengi,
Zamir Örnek: kendileri --> genler, bana --> bene, sana --> sene
- gıcık ve kasıt anlamında kullanılan "karez"
Örnek: "bene karezin mi var?", "karezine yapıysın."
Tarihçe
Aramice Bîrsâ kelimesinden türeyen ve Arapça kale, hisar anlamına gelen el-Bîre olarak olarak bahsedilen Birecik, “küçük kale” anlamına gelmektedir. Antik dönemde yerleşimden “Makedonopolis” olarak da bahsedilmiştir.
Fırat Nehri kıyısında yer alan yerleşimin tarihi, bu konumundan ötürü oldukça eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Hititler döneminde iskanın başladığı düşünülen Birecik’e MÖ 9. yüzyıl ortalarında Asurlular hakim olmuştur. Daha sonra Pers, Makedon ve Seleukoslar’ın egemenliğine giren yerleşim MS 2. yüzyılda kesin olarak Roma topraklarına katılmıştır. Roma İmparatorluğunun bölünmesiyle Bizans topraklarında kalan yerleşim 637 yılında İyâz bin Ganm komutasındaki Arap ordularınca ele geçirildi. Abbasiler döneminde yerleşim yeniden imar edildi. Bizans ve Arap güçleri arasında sıkça el değiştirdi.
11. yüzyılın ikinci yarısında yerleşim Büyük Selçuklu Devleti’nin egemenliğine girmiş, 1096’da ise Bizanslılar tarafından yeniden ele geçirilmiştir. Ancak Bizans hakimiyeti de kısa sürmüş ve yerleşim Birinci Haçlı seferi sırasında 1098’ de kurulan Urfa Kontluğu topraklarına katılmıştır. Musul atabegi İmâdeddin Zengî 1144’te Urfa’yı Haçlı Kontluğundan aldıktan sonra 1145’te Birecik bir süre kuşatsa da ele geçiremedi. Kale, 1150 yılında Urfa kontesi Beatrice tarafından Bizans İmparatorluğuna satıldı.
Yerleşim bir süre sonra Artuklular hakimiyet kurmuş, sonrasında yerel valilerce yönetilmeye başlayan yerleşim, 1182’ de şehre gelen Selahaddin Eyyubi’ ye bağlılığını bildirmiştir. 1260 yılında Hülagû Han tarafından ele geçirilen ve yağmalanan Birecik, hemen sonrasında Memlukluların eline geçmiştir. 1264'teki Moğol kuşatmasında şehir yakılırken yaşayanların büyük kısmı da öldürülmüştür. Baybars’ın Birecik’e doğru hareketi sonucu kuşatma kaldırılmış ve Memlükler kaleyi tahkim etmiştir. Birecik; Memluklü-İlhanlı, Memluklü-Ak-Koyunlu ile Karakoyunlulara arasında uzun süren hakimiyet mücadelesinin etkisinde kalmıştır.[]
Memlüklerin Anadolu'ya gerçekleştirdiği harekatlarda önemli bir üs konumunda olan Birecik kalesi 1275 yılında Moğollar tarafından yeniden kuşatıldı. Ancak Baybars’ın yardıma gelmesiyle Moğollar kuşatmayı kaldırarak geri çekildi.
1418 yılında şehir Karakoyunlular tarafından yağmalandı. 1472 yılında Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından ele geçirildi. Ancak yerleşim kısa süre sonra yeniden Memlük denetimine girdi.
Birecik, 1516 yılında Osmanlı topraklarına katıldı. Bir süre Diyarbekir Eyaleti’ nin sancaklarından oldu. Liman şehri olması ve tersanenin varlığıyla Anadolu'dan Bağdat ve Basra'ya ulaşımda önemli bir merkez konumunda bulundu. Halep ve sonrasında Rakka eyaletlerinin bir sancağı olan yerleşim, 19. yüzyıl ortalarında Halep Eyaleti'nin Rakka sancağına bağlı bir kaza konumundaydı. Halep Vilayeti'nin kurulmasıyla Urfa sancağının bir kaza merkezi oldu.
I. Dünya Savaşı sonrasında 27 Şubat 1919'da İngiliz güçleri Birecik'e girmiş, ancak aynı yıl içerinde Fransız kuvvetleri Birecik'e yerleşmiştir. Fransızlar 10 Temmuz 1920’de Birecik'ten çekilmiştir. Cumhuriyetin ilanıyla kaza merkezi statüsünde bulunan yerleşim Şanlıurfa ilini oluşturan ilçelerden biri oldu. 1956 yılında Fırat Nehri üzerinde inşa edilen köprü sayesinde şehir yeniden gelişme gösterdi.
Kelaynak kuşlarıyla ünlü, Fırat nehrinin çekiciliği ile doğal ve tarihi eserleriyle göze hoş gelen bir ilçedir. Birecik köprüsü Türkiye'nin ikinci uzun ırmak köprüsüdür. Birecik kuzeyinde Birecik Barajı güneyinde ise, Karkamış Barajı arasında göl havzasında kalmaktadır. İlçe ekonomisi genelde Antep fıstığı üreticiliği üzerine kuruludur.
Gerek konumu gerek Hastane ve resmi işlemler sebebiyle Gaziantep’e yakın olan ilçe Halfeti ilçesi ile birlikte 2023 yılında İçişleri Bakanlığı'na referandum ile oylama yapılarak Gaziantep’e bağlanma talebinde bulunmuştur. içişleri bakanlığı tarafından konu incelenmektedir.
Coğrafya
Birecik, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Orta Fırat Bölümünde, Şanlıurfa iline bağlı Fırat Nehri kıyısında bir ilçedir. Birecik ilçesi doğudan Arat ve Babadağları, güneydoğudan Suruç sınırında Beko Dağı ve kuzeybatıdan da Kalazan Dağı ile çevrilidir. Fırat Nehri üzerindeki konumu, yerleşmenin tarih boyunca önemli bir merkez olmasına neden olmuş, özellikle Anadolu ve Mezopotamya arasındaki ticarette bir bağlantı noktası olma özelliğini, 19. yüzyılda yakın çevreden demiryolunun geçmesi ve Ortadoğu'nun siyasal yapısındaki değişimlere değin korumuştur.[] Yörede hem kara hem de nehir ticareti önem kazanmıştır. Fırat Nehri hem nehir taşımacılığına, hem de açtığı dar vadi ile kara ulaşımına olanak sağlamıştır. Fırat Nehri'nin özellikle Birecik ile Basra Köprüsü'nün arasındaki bölümünde nehir taşımacılığı yapılmıştır. 1956 yılında Fırat üzerinde Birecik Köprüsü'nün yapılmasıyla yeniden ticaret ve tarımsal etkinlik gelişme göstermiştir.[]İlçe halkı tahıl ve baklagiller tarımıyla meşgul olur. Fıstık yetiştirme de ilçenin ekonomik hayatında çok önemli bir yer tutar.
Nüfus yapısı
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1927 | 31.472 | 9.100 | 22.372 |
| 1935 | 35.476 | 9.659 | 25.817 |
| 1940 | 38.810 | 10.445 | 28.365 |
| 1945 | 39.221 | 10.790 | 28.431 |
| 1950 | 43.343 | 11.064 | 32.279 |
| 1955 | 28.554 | 12.242 | 16.312 |
| 1960 | 30.465 | 13.110 | 17.355 |
| 1965 | 34.418 | 15.317 | 19.101 |
| 1970 | 40.406 | 18.392 | 22.014 |
| 1975 | 40.676 | 20.104 | 20.572 |
| 1980 | 41.048 | 20.081 | 20.967 |
| 1985 | 53.564 | 25.998 | 27.566 |
| 1990 | 58.907 | 28.440 | 30.467 |
| 2000 | 74.671 | 40.054 | 34.617 |
| 2007 | 83.319 | 46.304 | 37.015 |
| 2008 | 85.921 | 46.020 | 39.901 |
| 2009 | 88.102 | 47.034 | 41.068 |
| 2010 | 89.435 | 47.792 | 41.643 |
| 2011 | 90.547 | 48.117 | 42.430 |
| 2012 | 91.605 | 48.706 | 42.899 |
| 2013 | 92.125 | 92.125 | veri yok |
| 2014 | 92.355 | 92.355 | veri yok |
| 2015 | 92.852 | 92.852 | veri yok |
| 2016 | 93.668 | 93.668 | veri yok |
| 2017 | 94.277 | 94.277 | veri yok |
| 2018 | 95.149 | 95.149 | veri yok |
| 2019 | 95.128 | 95.128 | veri yok |
| 2020 | 95.683 | 95.683 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Turizm
Birecik coğrafi konumu nedeniyle turistlerin çok fazla ilgisini çeken bir ilçe olmamasına rağmen tarihi dokusu ve doğal yaşamı sayesinde özellikle kültür gezilerini tercih eden turistlerin ilgisini çekmektedir. Dünyada sadece Fas'ta, Türkiye'de Birecik'te ve çok az sayıda Suriye'de yaşayan Kelaynak kuşları ilçenin simgesi durumundadır. []Türkiye'de yaşayan yaklaşık 100 bireyin göç etmesine izin verilmemekte ve göç zamanı kuşlar kafeslere alınmaktadır. Kelaynaklarla ilgili gerek Avrupa gerek Türkiye kaynaklı kuşları güvenli şekilde göç ettirebilmeyi amaçlayan yeni projeler geliştirilmektedir.
Kelaynakların yanı sıra son zamanlarda sayıları gittikçe azalan Çizgili ishak kuşu da şehrin bir diğer önemli simgesidir. Fakat bilinçsiz yapılaşma sonucunda yaşam alanları olan söğütlükler gittikçe daralmış ve buna bağlı olarak populasyonu da azalmıştır.
Birecik ilçesinin tarihi simgesiyse şehrin kuzeyinde Fırat'ın doğusundaki bir tepe üzerinde yerleşmiş olan Birecik kalesidir. Kalenin yapım tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte ilk olarak Asurlular zamanında yapıldığı iddia edilmektedir. Üzerinde bulunan 12 burçtan günümüze sadece biri kısmen ulaşabilmiştir. Şehrin çevresini kuşatan surlar tamamen yıkılmış sadece 2 adet şehir kapısı ve 1 adet burcu ayakta kalmıştır. Ayakta kalan kapılar şehrin kuzeydoğusundaki Urfa kapısı ve şehrin kuzeyindeki Meçan kapısıdır. Şehrin kuzeybatısındaki Bağlar kapısı ve güneyindeki Meydan kapısı ise günümüze ulaşamamıştır.
Şehirde ayrıca Selçuklular zamanından kaldığı tahmin edilen Ulu Camii ve Birecik Kalesi önemli tarihi eserlerdendir.
Notlar
Kaynakça
- ^ https://youtu.be/-makagEcdOE []
- ^ Gül, M., MISIR MEMLÛKLARININ HUDUD KALESİ RUMKALE VE ANADOLU’DA MEMLÛK İZLERİ. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:12, Sayı: 2,, S:59, Elazığ-2002. URL: http://web.firat.edu.tr/sosyalbil/dergi/arsiv/cilt12/sayi2/359-366.pdf 21 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2016-10-28
- ^ Durmuş, E., TÜRKİYE SELÇUKLULARI DEVRİNDE HAREZMLİ BİR TÜRK EMİRİ: HÜSAMEDDİN BAYCAR. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:19, Sayı: 1,, S:59, Elazığ-2009. URL: http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/efe_durmus_harezm_turk_emiri_files/efe_durmus_harezm_turk_emiri.htm#bookmark24 30 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2016-10-28
- ^ Kılıç, R., FATİH DEVRİ (1451-1481) OSMANLI-AKKOYUNLU İLİŞKİLERİ. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 14,, S:95-118, 2003/1. URL: http://sbedergi.erciyes.edu.tr/sayi_14/11_kilic.pdf 30 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde .. Erişim: 2016-10-28
- ^ "Halfeti ve Birecik Gaziantep'e bağlanmak istiyor". CNN Türk. 15 Ağustos 2023. 13 Kasım 2023 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 13 Kasım 2023.
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Birecik Nüfusu - Şanlıurfa". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Şanlıurfa Birecik Nüfusu". nufusune.com.
Dış bağlantılar
- Birecik Kaymakamlığı14 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
- Birecik Belediyesi 9 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Birecik Guneydogu Anadolu Bolgesi nin Orta Firat bolumunde Sanliurfa iline bagli 96 000 nufuslu bir ilcedir Firat Irmaginin eskiden sadece dogu kiyisindayken son yillarda her iki kiyisi uzerinde deniz seviyesinden 450 metre yukseklikte kurulmustur BirecikIlceSanliurfa Idari HaritasiIlce sinirlari haritasiUlkeTurkiyeIlSanliurfaCografi bolgeGuneydogu Anadolu BolgesiIdare KaymakamMustafa Gurbuz 1 Belediye baskaniMehmet Begit Bagimsiz Yuzolcumu Toplam852 km Rakim450 mNufus 2018 Toplam95 149 Kir Sehir95 683Zaman dilimiUTC 03 00 TSI Posta kodu63400Il alan kodu414Il plaka kodu63Resmi site www birecik gov tr Birecik Sanliurfa ya 83 Gaziantep e 63 km uzakliktadir Evler irmak boyundaki dar bir duzlukte ve bunun gerisinde yukselen dik bir yamac halk arasindaki adiyla Yesildag uzerine yayilir Bu yamac uzerinde bir de kalesi vardir Firat Birecik in bulundugu noktadan itibaren asagiya dogru ufak capta nehir nakliyatina elverislidir Bu sebeple Birecik eskiden beri kara ve nehir ulasimi arasinda bir aktarma yeri olarak onem kazanmistir kaynak belirtilmeli Daha sonraki devirlerde Istanbul Bagdat demiryolunu Birecik ten degil de biraz guneyden gecmesi ve kervan ticaretinin eski onemini kaybetmesiyle kasaba gerilemeye basladi kaynak belirtilmeli Insasi 1951 de baslayip 1956 da sona eren Birecik Koprusunun yapilmasi kasabanin onemini yeniden artirdi kaynak belirtilmeli Birecik AgziBirecik ilcede konusulan Turkce ile de onemli konumdadir Tarihci Ilber Ortayli Birecik te konusulan Turkcenin saf Oguz Turkcesi oldugunu belirtmistir Birecik agzinin one cikan ozellikleri sunlardir Simdiki zaman eki olarak yor eki yerine y eki kullanilir Ornek geliyor gt geliy gidiyor gt gidiy okuyor gt okuy yapiyor gt yapiy vuruyor gt vuruy 1 Cogul Sahis eki olarak ik ik kullanilir Ornek geliyoruz gt geliyik gidiyoruz gt gidiyik okuyoruz gt okuyik yapiyoruz gt yapiyik vuruyoruz gt vuruyik Bazi kullanimlarda unlu daralmasi gorulmez Ornek yapmiyorlar mi gt yapmaylar mi gitmiyorlar mi gt gitmeyler mi gelmiyorlar mi gt gelmeyler mi Bazi sozcuklerin farkli kullanimlari vardir Sifat Ornek yeni gt yengi Zamir Ornek kendileri gt genler bana gt bene sana gt sene gicik ve kasit anlaminda kullanilan karez Ornek bene karezin mi var karezine yapiysin TarihceAramice Birsa kelimesinden tureyen ve Arapca kale hisar anlamina gelen el Bire olarak olarak bahsedilen Birecik kucuk kale anlamina gelmektedir Antik donemde yerlesimden Makedonopolis olarak da bahsedilmistir Firat Nehri kiyisinda yer alan yerlesimin tarihi bu konumundan oturu oldukca eski donemlere kadar uzanmaktadir Hititler doneminde iskanin basladigi dusunulen Birecik e MO 9 yuzyil ortalarinda Asurlular hakim olmustur Daha sonra Pers Makedon ve Seleukoslar in egemenligine giren yerlesim MS 2 yuzyilda kesin olarak Roma topraklarina katilmistir Roma Imparatorlugunun bolunmesiyle Bizans topraklarinda kalan yerlesim 637 yilinda Iyaz bin Ganm komutasindaki Arap ordularinca ele gecirildi Abbasiler doneminde yerlesim yeniden imar edildi Bizans ve Arap gucleri arasinda sikca el degistirdi 11 yuzyilin ikinci yarisinda yerlesim Buyuk Selcuklu Devleti nin egemenligine girmis 1096 da ise Bizanslilar tarafindan yeniden ele gecirilmistir Ancak Bizans hakimiyeti de kisa surmus ve yerlesim Birinci Hacli seferi sirasinda 1098 de kurulan Urfa Kontlugu topraklarina katilmistir Musul atabegi Imadeddin Zengi 1144 te Urfa yi Hacli Kontlugundan aldiktan sonra 1145 te Birecik bir sure kusatsa da ele geciremedi Kale 1150 yilinda Urfa kontesi Beatrice tarafindan Bizans Imparatorluguna satildi Yerlesim bir sure sonra Artuklular hakimiyet kurmus sonrasinda yerel valilerce yonetilmeye baslayan yerlesim 1182 de sehre gelen Selahaddin Eyyubi ye bagliligini bildirmistir 1260 yilinda Hulagu Han tarafindan ele gecirilen ve yagmalanan Birecik hemen sonrasinda Memluklularin eline gecmistir 1264 teki Mogol kusatmasinda sehir yakilirken yasayanlarin buyuk kismi da oldurulmustur Baybars in Birecik e dogru hareketi sonucu kusatma kaldirilmis ve Memlukler kaleyi tahkim etmistir Birecik Memluklu Ilhanli Memluklu Ak Koyunlu ile Karakoyunlulara arasinda uzun suren hakimiyet mucadelesinin etkisinde kalmistir kaynak belirtilmeli Memluklerin Anadolu ya gerceklestirdigi harekatlarda onemli bir us konumunda olan Birecik kalesi 1275 yilinda Mogollar tarafindan yeniden kusatildi Ancak Baybars in yardima gelmesiyle Mogollar kusatmayi kaldirarak geri cekildi 1418 yilinda sehir Karakoyunlular tarafindan yagmalandi 1472 yilinda Akkoyunlu hukumdari Uzun Hasan tarafindan ele gecirildi Ancak yerlesim kisa sure sonra yeniden Memluk denetimine girdi Birecik 1516 yilinda Osmanli topraklarina katildi Bir sure Diyarbekir Eyaleti nin sancaklarindan oldu Liman sehri olmasi ve tersanenin varligiyla Anadolu dan Bagdat ve Basra ya ulasimda onemli bir merkez konumunda bulundu Halep ve sonrasinda Rakka eyaletlerinin bir sancagi olan yerlesim 19 yuzyil ortalarinda Halep Eyaleti nin Rakka sancagina bagli bir kaza konumundaydi Halep Vilayeti nin kurulmasiyla Urfa sancaginin bir kaza merkezi oldu I Dunya Savasi sonrasinda 27 Subat 1919 da Ingiliz gucleri Birecik e girmis ancak ayni yil icerinde Fransiz kuvvetleri Birecik e yerlesmistir Fransizlar 10 Temmuz 1920 de Birecik ten cekilmistir Cumhuriyetin ilaniyla kaza merkezi statusunde bulunan yerlesim Sanliurfa ilini olusturan ilcelerden biri oldu 1956 yilinda Firat Nehri uzerinde insa edilen kopru sayesinde sehir yeniden gelisme gosterdi Kelaynak kuslariyla unlu Firat nehrinin cekiciligi ile dogal ve tarihi eserleriyle goze hos gelen bir ilcedir Birecik koprusu Turkiye nin ikinci uzun irmak koprusudur Birecik kuzeyinde Birecik Baraji guneyinde ise Karkamis Baraji arasinda gol havzasinda kalmaktadir Ilce ekonomisi genelde Antep fistigi ureticiligi uzerine kuruludur Gerek konumu gerek Hastane ve resmi islemler sebebiyle Gaziantep e yakin olan ilce Halfeti ilcesi ile birlikte 2023 yilinda Icisleri Bakanligi na referandum ile oylama yapilarak Gaziantep e baglanma talebinde bulunmustur icisleri bakanligi tarafindan konu incelenmektedir CografyaBirecik Guneydogu Anadolu Bolgesi nin Orta Firat Bolumunde Sanliurfa iline bagli Firat Nehri kiyisinda bir ilcedir Birecik ilcesi dogudan Arat ve Babadaglari guneydogudan Suruc sinirinda Beko Dagi ve kuzeybatidan da Kalazan Dagi ile cevrilidir Firat Nehri uzerindeki konumu yerlesmenin tarih boyunca onemli bir merkez olmasina neden olmus ozellikle Anadolu ve Mezopotamya arasindaki ticarette bir baglanti noktasi olma ozelligini 19 yuzyilda yakin cevreden demiryolunun gecmesi ve Ortadogu nun siyasal yapisindaki degisimlere degin korumustur kaynak belirtilmeli Yorede hem kara hem de nehir ticareti onem kazanmistir Firat Nehri hem nehir tasimaciligina hem de actigi dar vadi ile kara ulasimina olanak saglamistir Firat Nehri nin ozellikle Birecik ile Basra Koprusu nun arasindaki bolumunde nehir tasimaciligi yapilmistir 1956 yilinda Firat uzerinde Birecik Koprusu nun yapilmasiyla yeniden ticaret ve tarimsal etkinlik gelisme gostermistir kaynak belirtilmeli Ilce halki tahil ve baklagiller tarimiyla mesgul olur Fistik yetistirme de ilcenin ekonomik hayatinda cok onemli bir yer tutar Nufus yapisiYil Toplam Sehir Kir1927 31 472 9 100 22 3721935 35 476 9 659 25 8171940 38 810 10 445 28 3651945 39 221 10 790 28 4311950 43 343 11 064 32 2791955 28 554 12 242 16 3121960 30 465 13 110 17 3551965 34 418 15 317 19 1011970 40 406 18 392 22 0141975 40 676 20 104 20 5721980 41 048 20 081 20 9671985 53 564 25 998 27 5661990 58 907 28 440 30 4672000 74 671 40 054 34 6172007 83 319 46 304 37 0152008 85 921 46 020 39 9012009 88 102 47 034 41 0682010 89 435 47 792 41 6432011 90 547 48 117 42 4302012 91 605 48 706 42 8992013 92 125 92 125 veri yok2014 92 355 92 355 veri yok2015 92 852 92 852 veri yok2016 93 668 93 668 veri yok2017 94 277 94 277 veri yok2018 95 149 95 149 veri yok2019 95 128 95 128 veri yok2020 95 683 95 683 veri yok Not Buyuksehir yasasi nedeniyle koyler mahalle statusune gectiginden 2013 ten itibaren kir nufusu tabloda yer almamistir TurizmBirecik cografi konumu nedeniyle turistlerin cok fazla ilgisini ceken bir ilce olmamasina ragmen tarihi dokusu ve dogal yasami sayesinde ozellikle kultur gezilerini tercih eden turistlerin ilgisini cekmektedir Dunyada sadece Fas ta Turkiye de Birecik te ve cok az sayida Suriye de yasayan Kelaynak kuslari ilcenin simgesi durumundadir kaynak belirtilmeli Turkiye de yasayan yaklasik 100 bireyin goc etmesine izin verilmemekte ve goc zamani kuslar kafeslere alinmaktadir Kelaynaklarla ilgili gerek Avrupa gerek Turkiye kaynakli kuslari guvenli sekilde goc ettirebilmeyi amaclayan yeni projeler gelistirilmektedir Kelaynaklarin yani sira son zamanlarda sayilari gittikce azalan Cizgili ishak kusu da sehrin bir diger onemli simgesidir Fakat bilincsiz yapilasma sonucunda yasam alanlari olan sogutlukler gittikce daralmis ve buna bagli olarak populasyonu da azalmistir Birecik ilcesinin tarihi simgesiyse sehrin kuzeyinde Firat in dogusundaki bir tepe uzerinde yerlesmis olan Birecik kalesidir Kalenin yapim tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte ilk olarak Asurlular zamaninda yapildigi iddia edilmektedir Uzerinde bulunan 12 burctan gunumuze sadece biri kismen ulasabilmistir Sehrin cevresini kusatan surlar tamamen yikilmis sadece 2 adet sehir kapisi ve 1 adet burcu ayakta kalmistir Ayakta kalan kapilar sehrin kuzeydogusundaki Urfa kapisi ve sehrin kuzeyindeki Mecan kapisidir Sehrin kuzeybatisindaki Baglar kapisi ve guneyindeki Meydan kapisi ise gunumuze ulasamamistir Sehirde ayrica Selcuklular zamanindan kaldigi tahmin edilen Ulu Camii ve Birecik Kalesi onemli tarihi eserlerdendir Notlar Halfeti ilcesinin kurulmasi ile nufus azalmistir Kaynakca https youtu be makagEcdOE yalin URL Gul M MISIR MEMLUKLARININ HUDUD KALESI RUMKALE VE ANADOLU DA MEMLUK IZLERI Firat Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 12 Sayi 2 S 59 Elazig 2002 URL http web firat edu tr sosyalbil dergi arsiv cilt12 sayi2 359 366 pdf 21 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2016 10 28 Durmus E TURKIYE SELCUKLULARI DEVRINDE HAREZMLI BIR TURK EMIRI HUSAMEDDIN BAYCAR Firat Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt 19 Sayi 1 S 59 Elazig 2009 URL http turkoloji cu edu tr GENEL efe durmus harezm turk emiri files efe durmus harezm turk emiri htm bookmark24 30 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2016 10 28 Kilic R FATIH DEVRI 1451 1481 OSMANLI AKKOYUNLU ILISKILERI Erciyes Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi Sayi 14 S 95 118 2003 1 URL http sbedergi erciyes edu tr sayi 14 11 kilic pdf 30 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde Erisim 2016 10 28 Halfeti ve Birecik Gaziantep e baglanmak istiyor CNN Turk 15 Agustos 2023 13 Kasim 2023 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 13 Kasim 2023 Fasikul I Mufassal Neticeler Icmal Tablolari PDF 28 Tesrinevvel 1927 Umumi Nufus Tahriri DIE Erisim tarihi 28 Mayis 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link PDF 20 Ilktesrin 1935 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 20 Ilktesrin 1940 Genel Nufus Sayimi DIE 20 Ekim 2016 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 20 Ekim 2016 PDF 21 Ekim 1945 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 22 Ekim 1950 Umumi Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1955 Genel Nufus Sayimi DIE 2 Haziran 2021 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 21 Subat 2021 PDF 23 Ekim 1960 Genel Nufus Sayimi DIE 15 Agustos 2019 tarihinde kaynagindan PDF arsivlendi Erisim tarihi 19 Subat 2021 1965 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1970 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1975 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1980 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1985 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 1990 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2000 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2007 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2008 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2009 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2010 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2011 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 3 Kasim 2012 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 3 Kasim 2012 2012 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 20 Subat 2013 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 8 Mart 2013 2013 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 15 Subat 2014 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 15 Subat 2014 2014 genel nufus sayimi verileri Turkiye Istatistik Kurumu 10 Subat 2015 tarihinde kaynagindan html arsivlendi Erisim tarihi 10 Subat 2015 a b c d e f Merkezi Dagitim Sistemi html Dogrudan bir kaynak olmayip ilgili veriye ulasmak icin sorgulama yapilmalidir Turkiye Istatistik Kurumu Erisim tarihi 13 Nisan 2016 Birecik Nufusu Sanliurfa nufusu com Erisim tarihi 5 Subat 2021 Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Sanliurfa Birecik Nufusu nufusune com Arsivlenmesi gereken baglantiya sahip kaynak sablonu iceren maddeler link Dis baglantilarBirecik Kaymakamligi14 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde Birecik Belediyesi 9 Aralik 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde