Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fizik ve matematikte bir uzayın ya da nesnenin boyutu, gayriresmî olarak bu uzay ve nesne üzerindeki herhangi bir noktayı belirlemek için gereken minimum koordinat sayısı olarak tanımlanır. Bir doğru üzerindeki bir noktayı tanımlamak için bir koordinat gerektiğinden doğrunun bir boyutu vardır (örneğin sayı doğrusu üzerindeki 5 noktası). Düzlem, kare ya da daire yüzeyinin iki boyutu vardır, çünkü bu yüzeyler üzerindeki herhangi bir noktayı tanımlamak için iki koordinata ihtiyaç vardır (örneğin kare üzerindeki bir noktayı tanımlamak için hem enleme, hem de boylama ihtiyaç vardır). Yine aynı şekilde küre, silindir ya da küpün içindeki bir noktayı tanımlamak için üç koordinat gerektiğinden bu boşluk üç boyutludur. İzafiyet Teorisi'nde ise zaman, dördüncü ve uzaysal olmayan boyut olarak eklenir.
Klasik mekanikte uzay ve zaman farklı kategorilerdir ve mutlak uzay ve zamanı ifade eder. Bu dünya kavramı, elektromanyetizmayı tanımlamak için gerekli olan tanım hariç, dört boyutlu bir uzaydır. Uzay-zamanın dört boyutu (4B), uzamsal ve zamansal olarak kesin olarak tanımlanmayan, daha ziyade bir gözlemcinin hareketine göre bilinen olaylardan oluşur. Minkowski uzayı, önce yerçekimsiz evrene yaklaşır; genel göreliliğin pseudo-Riemannian manifoldları uzay-zamanı madde ve yerçekimi ile tanımlar. Süpersicim teorisini (6D hiperuzay + 4D) tanımlamak için 10 boyut kullanılır, 11 boyut süper kütleçekimini ve M teorisini (7D hiperuzay + 4D) tanımlayabilir ve kuantum mekaniğinin durum uzayı sonsuz boyutlu bir fonksiyon alanıdır.
Boyut sayısı | Örnek koordinat sistemleri | |||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 2 |
| |||
| 3 |
|
Boyut kavramı fiziksel nesnelerle sınırlı değildir. Matematikte ve bilimlerde yüksek boyutlu uzaylar sıklıkla görülür. Lagrange veya Hamilton mekaniğindeki gibi parametre uzayları veya konfigürasyon uzayları olabilirler; bunlar, içinde yaşadığımız fiziksel alandan bağımsız olan soyut alanlardır.
İlave boyutlar
Fizikte üç uzay boyutu ve bir de zaman boyutu kabul gören normdur. Fakat temel kuvvetleri birleştirmeye çalışan teoriler, bu amaçla daha fazla boyut eklemektedirler. Süpersicim teorisi, M teorisi ve , fiziksel uzayın sırasıyla 10, 11 ve 26 boyutlu olduğunu iddia ederler. Bu ilâve boyutların uzaysal olduğu söylenir. Fakat biz ancak üç uzaysal boyutu algılarız ve bugüne kadar ne deneysel, ne de gözlemsel deliller, ilave boyutların varlığını tasdik etmez. Muhtemel bir açıklama, uzayın atomaltı ölçekte (muhtemelen kuark/sicim ölçek seviyesi veya daha altta) ilave boyutların içine "sarılmış gibi" davrandığıdır.
Aralık 2012'de Büyük Hadron Çarpıştırıcısı sonuçlarının analizi, teorileri ciddî şekilde sınırlamıştır.
Uzaya ilave boyutlar eklemiş başka fizîki teorilerse şunlardır:
- , kütleçekimi dışındaki kuvvetleri açıklamak için ilave boyutlar getirir (aslen sadece elektromanyetizma).
- ve , kütleçekimin zaafını açıklamaya çalışır. Bu özellik kullanılır.
Kaynakça
- ^ "What is a dimension?". cornell.edu. 4 Haziran 2003. 24 Ocak 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2012.
- ^ "MathWorld: Dimension". mathworld.wolfram.com. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 24 Ocak 2012.
- ^ CMS Collaoration, "Search for Microscopic Black Hole Signatures at the Large Hadron Collider," http://arxiv.org/abs/1012.3375 12 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde .
Konuyla ilgili yayınlar
- , (1884) Flatland: A Romance of Many Dimensions, Public Domain. Online version with ASCII approximation of illustrations 24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde . at Project Gutenberg.
- , (1996) Beyond the Third Dimension: Geometry, Computer Graphics, and Higher Dimensions, Second Edition, Freeman.
- Clifford A. Pickover, (1999) Surfing through Hyperspace: Understanding Higher Universes in Six Easy Lessons, Oxford University Press.
- , (1984) The Fourth Dimension, Houghton-Mifflin.
- Michio Kaku, (1994) , Oxford University Press.
 | Fizik ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Matematik ile ilgili bu madde seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Fizik ve matematikte bir uzayin ya da nesnenin boyutu gayriresmi olarak bu uzay ve nesne uzerindeki herhangi bir noktayi belirlemek icin gereken minimum koordinat sayisi olarak tanimlanir Bir dogru uzerindeki bir noktayi tanimlamak icin bir koordinat gerektiginden dogrunun bir boyutu vardir ornegin sayi dogrusu uzerindeki 5 noktasi Duzlem kare ya da daire yuzeyinin iki boyutu vardir cunku bu yuzeyler uzerindeki herhangi bir noktayi tanimlamak icin iki koordinata ihtiyac vardir ornegin kare uzerindeki bir noktayi tanimlamak icin hem enleme hem de boylama ihtiyac vardir Yine ayni sekilde kure silindir ya da kupun icindeki bir noktayi tanimlamak icin uc koordinat gerektiginden bu bosluk uc boyutludur Izafiyet Teorisi nde ise zaman dorduncu ve uzaysal olmayan boyut olarak eklenir Soldan saga kare kup ve tesseract Karenin cevresi bir boyutlu dogrular kup iki boyutlu alanlar ve tesseract da uc boyutlu hacimler tarafindan sinirlandirilmistir Iki nokta birbirine baglanarak bir dogru parcasi olusturur Iki paralel dogru parcasi birbirine baglanarak bir kare olusturur Iki paralel kare birbirine baglanarak bir kup olusturur Iki paralel kup birbirine baglanarak bir tesseract olusturur Klasik mekanikte uzay ve zaman farkli kategorilerdir ve mutlak uzay ve zamani ifade eder Bu dunya kavrami elektromanyetizmayi tanimlamak icin gerekli olan tanim haric dort boyutlu bir uzaydir Uzay zamanin dort boyutu 4B uzamsal ve zamansal olarak kesin olarak tanimlanmayan daha ziyade bir gozlemcinin hareketine gore bilinen olaylardan olusur Minkowski uzayi once yercekimsiz evrene yaklasir genel goreliligin pseudo Riemannian manifoldlari uzay zamani madde ve yercekimi ile tanimlar Supersicim teorisini 6D hiperuzay 4D tanimlamak icin 10 boyut kullanilir 11 boyut super kutlecekimini ve M teorisini 7D hiperuzay 4D tanimlayabilir ve kuantum mekaniginin durum uzayi sonsuz boyutlu bir fonksiyon alanidir Boyut sayisi Ornek koordinat sistemleriSayi dogrusu Aci2 Kartezyen iki boyutlu Kutupsal Enlem ve boylam3 Kartezyen uc boyutlu Silindirik Kuresel Boyut kavrami fiziksel nesnelerle sinirli degildir Matematikte ve bilimlerde yuksek boyutlu uzaylar siklikla gorulur Lagrange veya Hamilton mekanigindeki gibi parametre uzaylari veya konfigurasyon uzaylari olabilirler bunlar icinde yasadigimiz fiziksel alandan bagimsiz olan soyut alanlardir Ilave boyutlar Fizikte uc uzay boyutu ve bir de zaman boyutu kabul goren normdur Fakat temel kuvvetleri birlestirmeye calisan teoriler bu amacla daha fazla boyut eklemektedirler Supersicim teorisi M teorisi ve fiziksel uzayin sirasiyla 10 11 ve 26 boyutlu oldugunu iddia ederler Bu ilave boyutlarin uzaysal oldugu soylenir Fakat biz ancak uc uzaysal boyutu algilariz ve bugune kadar ne deneysel ne de gozlemsel deliller ilave boyutlarin varligini tasdik etmez Muhtemel bir aciklama uzayin atomalti olcekte muhtemelen kuark sicim olcek seviyesi veya daha altta ilave boyutlarin icine sarilmis gibi davrandigidir Aralik 2012 de Buyuk Hadron Carpistiricisi sonuclarinin analizi teorileri ciddi sekilde sinirlamistir Uzaya ilave boyutlar eklemis baska fiziki teorilerse sunlardir kutlecekimi disindaki kuvvetleri aciklamak icin ilave boyutlar getirir aslen sadece elektromanyetizma ve kutlecekimin zaafini aciklamaya calisir Bu ozellik kullanilir Kaynakca What is a dimension cornell edu 4 Haziran 2003 24 Ocak 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2012 MathWorld Dimension mathworld wolfram com 5 Eylul 2015 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 24 Ocak 2012 CMS Collaoration Search for Microscopic Black Hole Signatures at the Large Hadron Collider http arxiv org abs 1012 3375 12 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde Konuyla ilgili yayinlar 1884 Flatland A Romance of Many Dimensions Public Domain Online version with ASCII approximation of illustrations 24 Eylul 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde at Project Gutenberg 1996 Beyond the Third Dimension Geometry Computer Graphics and Higher Dimensions Second Edition Freeman Clifford A Pickover 1999 Surfing through Hyperspace Understanding Higher Universes in Six Easy Lessons Oxford University Press 1984 The Fourth Dimension Houghton Mifflin Michio Kaku 1994 Oxford University Press Fizik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz Matematik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir Madde icerigini genisleterek Vikipedi ye katki saglayabilirsiniz