Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Budin Kuşatması, 1593-1606 Osmanlı-Kutsal Roma İmpratorluğu Savaşı'nda evre.
| Budin Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı | |||||||
 Budin Kuşatması-1598 (Johann Siebmacher) | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu Avusturya Arşidüklüğü |  Osmanlı İmparatorluğu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Arşidük Matthias | Dev Süleyman Paşa | ||||||
| Güçler | |||||||
| 80.000 | 5-6.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 8-10.000 ölü | 2-3.000 ölü | ||||||
Avusturya Arşidükü Matthias ve komutasındaki Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ordusu Budin'i 5 Ekim-2 Kasım 1598 tarihlerinde kuşattıysa da kaledeki Osmanlı garnizonuna yenilerek çekildi.
Kuşatma öncesi
1598 sefer mevsiminde Satırcı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu isyan halindeki Erdel Prensliği üzerine Belgrad'dan kuzeydoğuya yürürken, Avusturya Arşidükü Matthias ve komutasındaki 80.000 kişilik Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ordusu ise batıdan hücuma geçti ve Osmanlıların 1593'te ele geçirdikleri Bespirim ve Palota ile 1594'te ele geçirdikleri Yanıkkale ve Tata'yı geri aldı.
Kuşatma
İleri harekâtını sürdüren Alman ordusu Eylül ortalarında Vaç'ta toplandı ve Harp Şurasında Budin'i kuşatmaya karar verdi. 3 Ekim'de Szentendre'de Tuna'nın sağ kıyısına geçen ordu, Türk öncü birlikleri ve Tuna'daki tarafından keşfedildi. 4 Ekim'de Budin önlerine ulaşan Alman ordusu kuşatma hazırlıklarına başladı.
Albay Ruppert Eckenberg komutasındaki 50'si ağır kuşatma topundan oluşan 140 topluk ateş gücü 5 Ekim sabahından itibaren Budin kalesinin kuzey-kuzeydoğu yönünden yoğun bombardımana başladı. Yaklaşık 6.000 kişiden oluşan Osmanlı garnizonunun direnişine rağmen (hamamların da bulunduğu) Vizivaroş ve (Gül Baba Türbesinin bulunduğu) Krisztinavaroş'u ele geçirdiyse de, ertesi gün Vizivaroş tarafından yapılan hücum başarısız oldu ve büyük kayıplara maloldu. Macar Hajdukların Taban tarafına 6 Ekim'de, Alman ordusunun ise 8 Ekim'deki hücumları da püskürtüldü.
9 Ekim'de Avusturya Arşidükü Matthias Budin'e gelerek komutayı devraldı. Ertesi gün kuzeyden Vizivaroş bölgesinden yoğun bombardımanla birlikte üç yürüyüş kolu marifetiyle genel taarruz başladı. Tuna'ya yakın olan sol kanat Vizivaroş'a girdiyse de, Budin ve Peşte'yi bağlayan köprüyü imha etmeyi başaramadı. Yoğun bombardımanın ardından saat 15.00 civarında Alman ordusunun piyade hücumu başladı. Sol kanatta Leo Gall, Heinrich Übertick ve Johann Petz ile Macar süvarilerinin komutanı Miklós Pálffy, merkezde Schultz ve Russwurm, sağ kanatta ise Albay Johann Friedrich Mersberg komutasındaki (emrinde bir Fransız alayı de vardı) birliklerden Albay Petz'in komutasındakiler kaleye girmeyi başardı. Türk garnizonunun bir bölümü İç Kale'ye diğer bölümü ise köprü üzerinden Peşte'ye çekildi ve köprüyü havaya uçurdu. Dış Kale ve varoşlardaki çarpışmalarda Maraş Beylerbeyi Sinan Paşa ölürken, Bosna Beylerbeyi Tiryaki Hasan Paşa ve Semendire Sancakbeyi Mehmet Bey yaralandı.
Alman ordusu vakit kaybetmeksizin 11 Ekim'de İç Kale'yi kuşattı ve ele geçirdiği şehri yağmalamaya başladı. Halkın da İç Kale'ye sığınması üzerine garnizonda su sıkıntısı ortaya çıktı. Bununla birlikte, aynı gün başlayan soğuklar da kuşatanların koşullarını zorlaştırmaya başladı. Keza aynı gün kaledeki garnizonun komutasını Mihalıçlı Ahmed Paşa'dan Temeşvar Beylerbeyi Dev Süleyman Paşa devraldı. Bu sırada Varad'ı kuşatan Osmanlı komutanı Satırcı Mehmed Paşa ve Kırım Hanından yardım istendi. Kırım Hanı 7.000 atlı gönderdiyse de bunlar Ekim ortasında başlayan şiddetli yağmurlarla yolların balçığa dönüşmesiyle Budin'e ulaşmakta zorlandılar.
12 Ekim'de Alman ordusunun Türk topçusunun yoğunlaştığı kuzey surlarına yönelik bombardımanı etkisiz kalırken, metris kazan istihkâmcılar da Türk toplarının ateşiyle ağır kayıplar verdi. 13 Ekim'de Macar birlikleri ise ağır kayıplara karşın Osmanlıların ince donanmasının önemli bölümünü tahrip etmeyi başardı.
Buraya kadar Alman ordusunun kuşatması başarılı ilerlemişti. Ancak İç Kalenin kuşatılmaya başlamasıyla harekâtın gidişatı giderek olumsuz bir hal aldı. 14 Ekim'de Arşidük Matthias'ın Osmanlı garnizonuna teslim olma çağrısı reddedildi. 17 Ekim'de ise kalenin muhtelif yönlerinden yoğun topçu ateşi ve lağım faaliyeti başladı, ancak piyade hücumu başarısız oldu. 19 Ekim'de teslim olma çağrısı Osmanlılarca tekrar reddedildi ve piyade hücumu yağmurların başlamasıyla bir kez daha başarısızlıkla sonuçlandı.
Almanların lağım faaliyetine Osmanlı garnizonu karşı lağım faaliyetleriyle karşı koyduğu gibi, 24 Ekim'de (Almanların mevsim başındaki Tata ve Yanıkkale kuşatmalarında başarılı olan) ana kapıyı patlatan saldırı da püskürtüldü. Arşidük Matthias 25 Ekim'de planlanan genel taarruzu iptal etmek zorunda kaldı. 26 Ekim'de İç Kalenin sur muhafızlarına yönelik taarruz denemesi ise Alman ordusuna büyük zayiat verdirdi.
Kuşatmanın kaderini tamamen değiştiren gelişme ise Serdar Satırcı Mehmed Paşa'nın Varad Kuşatması'nı sonlandırarak ana Osmanlı ordusuyla Budin'e yardıma yönelmesi oldu. Bu haberin Alman kampına ulaşmasının ardından Budin Kalesini ele geçirme umudunu tamamen yitiren Arşidük Matthias 27 Ekim'de kuşatmanın kaldırılması emrini verdi. 29 Ekim'de yaralıların nakli ve bataryaların sökülerek cephe gerisine taşınması faaliyetine başlayan Alman ordusu 2 Kasım'da kalenin önünden tamamen ayrılarak (1595'ten beri Alman işgalindeki) Estergon'a doğru çekildi.
Kuşatma sonrası
Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'nun Budin kuşatması (1542'de büyük bir bozgunla sonuçlanan girişimden sonra) 56 yıl sonra bir ilkti. Bununla birlikte, Arşidük Matthias'ın (Yanıkkale, Tata, Bespirim ve Palota'nın geri alınmasıyla) başlangıçta başarılı gelişen seferi Budin önünde yenilgiye uğradı.
Bununla birlikte, Satırcı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunun da (Çanad, Nagylak ve Arad'ın ele geçirilmesiyle) başlangıçta başarılı geliştiyse de (sadece 3 top getirilmesi nedeniyle) Varad alınamadığı gibi, Budin'e ulaşmaya çalışan ordu büyük zahmetler çekmiş, ardından ise kışlamak için Belgrad'a yönelmişti. Gerek harekâtın başarısızlığı, gerek Kırım Hanı II. Gazi Giray'a Osmanlı toprağı Silistre'yi arpalık olarak verdiğinin öğrenilmesi üzerine Serdar Satırcı Mehmed Paşa idam edildi
Budin Kuşatması ayrıca; Avrupa ordularında Erken Modern Dönemde gözlemlenen köklü değişiklikleri ifade eden Askerî Devrim bağlamında Türk-Alman etkileşimi bağlamında da önem taşımaktadır. Nitekim, Alman ordusu 1598'de kalelerin ana kapılarını hava uçurmak amacıyla kullandığı dev patlayıcıyı Tata ve Yanıkkale kuşatmalarında başarılı şekilde kullanmışlar ve Türk birliklerinde şaşkınlığa sebep olmuşlardı. Düşen şarapnel parçalarından yeni silahı inceleyen Osmanlılar benzerlerini imal ettiler ve Dev Süleyman Paşa Alman ordusunun 1602 yılındaki müteakip 'nda bu silahı bilfiil Almanlara karşı başarıyla kullandı
Kaynakça
- ^ "Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi - Osmanlı Devri - Osmanlı-Avusturya Harbi 1593-1606", Genelkurmay Basımevi (1985), s.118-119
- ^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.7, s.226
- ^ "Mufassal Osmanlı Tarihi", Tan Basımevi, İstanbul, c.3, s.1645
- ^ "Hungarian Ottoman Wars, "The sieges of Buda and Varad Castles-1598"". 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
- ^ "József Bánlaky: Macaristan Askerî Tarihi (Macarca)". 1 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından . Erişim tarihi: 1 Mayıs 2022.
- ^ "Naima Tarihi", Naima Mustafa Efendi, (nşr., Zuhuri Danışman), İstanbul (1968), c.2, s.220
- ^ "Topçular Kâtibi Abdülkâdir Kadri Efendi Tarihi", (ed. Z. Yılmazer), Türk Tarih Kurumu, Ankara (2013), s.234
- ^ "A Contribution to the Military Revolution Debate: The Janissaries Use of Volley Fire during the long Ottoman-Habsburg War of 1593-1606 and the Problem of Origins", Günhan Börekçi, Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae, c.59, Sy.4 (2006), s.428
wikipedia, wiki, viki, vikipedia, oku, kitap, kütüphane, kütübhane, ara, ara bul, bul, herşey, ne arasanız burada,hikayeler, makale, kitaplar, öğren, wiki, bilgi, tarih, yukle, izle, telefon için, turk, türk, türkçe, turkce, nasıl yapılır, ne demek, nasıl, yapmak, yapılır, indir, ücretsiz, ücretsiz indir, bedava, bedava indir, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, resim, müzik, şarkı, film, film, oyun, oyunlar, mobil, cep telefonu, telefon, android, ios, apple, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, pc, web, computer, bilgisayar
Budin Kusatmasi 1593 1606 Osmanli Kutsal Roma Impratorlugu Savasi nda evre Budin Kusatmasi1593 1606 Osmanli Avusturya SavasiBudin Kusatmasi 1598 Johann Siebmacher Tarih5 Ekim 2 Kasim 1598BolgeBudapeste MacaristanSonucOsmanli zaferiTaraflarKutsal Roma Cermen Imparatorlugu Avusturya ArsidukluguOsmanli ImparatorluguKomutanlar ve liderlerArsiduk MatthiasDev Suleyman PasaGucler80 0005 6 000Kayiplar8 10 000 olu2 3 000 olu Avusturya Arsiduku Matthias ve komutasindaki Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu ordusu Budin i 5 Ekim 2 Kasim 1598 tarihlerinde kusattiysa da kaledeki Osmanli garnizonuna yenilerek cekildi Kusatma oncesi1598 sefer mevsiminde Satirci Mehmed Pasa komutasindaki Osmanli ordusu isyan halindeki Erdel Prensligi uzerine Belgrad dan kuzeydoguya yururken Avusturya Arsiduku Matthias ve komutasindaki 80 000 kisilik Kutsal Roma Cermen Imparatorlugu ordusu ise batidan hucuma gecti ve Osmanlilarin 1593 te ele gecirdikleri Bespirim ve Palota ile 1594 te ele gecirdikleri Yanikkale ve Tata yi geri aldi KusatmaAvusturya Arsiduku Matthias Ileri harekatini surduren Alman ordusu Eylul ortalarinda Vac ta toplandi ve Harp Surasinda Budin i kusatmaya karar verdi 3 Ekim de Szentendre de Tuna nin sag kiyisina gecen ordu Turk oncu birlikleri ve Tuna daki tarafindan kesfedildi 4 Ekim de Budin onlerine ulasan Alman ordusu kusatma hazirliklarina basladi Albay Ruppert Eckenberg komutasindaki 50 si agir kusatma topundan olusan 140 topluk ates gucu 5 Ekim sabahindan itibaren Budin kalesinin kuzey kuzeydogu yonunden yogun bombardimana basladi Yaklasik 6 000 kisiden olusan Osmanli garnizonunun direnisine ragmen hamamlarin da bulundugu Vizivaros ve Gul Baba Turbesinin bulundugu Krisztinavaros u ele gecirdiyse de ertesi gun Vizivaros tarafindan yapilan hucum basarisiz oldu ve buyuk kayiplara maloldu Macar Hajduklarin Taban tarafina 6 Ekim de Alman ordusunun ise 8 Ekim deki hucumlari da puskurtuldu 9 Ekim de Avusturya Arsiduku Matthias Budin e gelerek komutayi devraldi Ertesi gun kuzeyden Vizivaros bolgesinden yogun bombardimanla birlikte uc yuruyus kolu marifetiyle genel taarruz basladi Tuna ya yakin olan sol kanat Vizivaros a girdiyse de Budin ve Peste yi baglayan kopruyu imha etmeyi basaramadi Yogun bombardimanin ardindan saat 15 00 civarinda Alman ordusunun piyade hucumu basladi Sol kanatta Leo Gall Heinrich Ubertick ve Johann Petz ile Macar suvarilerinin komutani Miklos Palffy merkezde Schultz ve Russwurm sag kanatta ise Albay Johann Friedrich Mersberg komutasindaki emrinde bir Fransiz alayi de vardi birliklerden Albay Petz in komutasindakiler kaleye girmeyi basardi Turk garnizonunun bir bolumu Ic Kale ye diger bolumu ise kopru uzerinden Peste ye cekildi ve kopruyu havaya ucurdu Dis Kale ve varoslardaki carpismalarda Maras Beylerbeyi Sinan Pasa olurken Bosna Beylerbeyi Tiryaki Hasan Pasa ve Semendire Sancakbeyi Mehmet Bey yaralandi Alman ordusu vakit kaybetmeksizin 11 Ekim de Ic Kale yi kusatti ve ele gecirdigi sehri yagmalamaya basladi Halkin da Ic Kale ye siginmasi uzerine garnizonda su sikintisi ortaya cikti Bununla birlikte ayni gun baslayan soguklar da kusatanlarin kosullarini zorlastirmaya basladi Keza ayni gun kaledeki garnizonun komutasini Mihalicli Ahmed Pasa dan Temesvar Beylerbeyi Dev Suleyman Pasa devraldi Bu sirada Varad i kusatan Osmanli komutani Satirci Mehmed Pasa ve Kirim Hanindan yardim istendi Kirim Hani 7 000 atli gonderdiyse de bunlar Ekim ortasinda baslayan siddetli yagmurlarla yollarin balciga donusmesiyle Budin e ulasmakta zorlandilar 12 Ekim de Alman ordusunun Turk topcusunun yogunlastigi kuzey surlarina yonelik bombardimani etkisiz kalirken metris kazan istihkamcilar da Turk toplarinin atesiyle agir kayiplar verdi 13 Ekim de Macar birlikleri ise agir kayiplara karsin Osmanlilarin ince donanmasinin onemli bolumunu tahrip etmeyi basardi Yanikkale nin 1598 de Alman ordularinca kusatilmasinda ana kapinin tahribi amaciyla infilak ettirilen dev patlayici Buraya kadar Alman ordusunun kusatmasi basarili ilerlemisti Ancak Ic Kalenin kusatilmaya baslamasiyla harekatin gidisati giderek olumsuz bir hal aldi 14 Ekim de Arsiduk Matthias in Osmanli garnizonuna teslim olma cagrisi reddedildi 17 Ekim de ise kalenin muhtelif yonlerinden yogun topcu atesi ve lagim faaliyeti basladi ancak piyade hucumu basarisiz oldu 19 Ekim de teslim olma cagrisi Osmanlilarca tekrar reddedildi ve piyade hucumu yagmurlarin baslamasiyla bir kez daha basarisizlikla sonuclandi Almanlarin lagim faaliyetine Osmanli garnizonu karsi lagim faaliyetleriyle karsi koydugu gibi 24 Ekim de Almanlarin mevsim basindaki Tata ve Yanikkale kusatmalarinda basarili olan ana kapiyi patlatan saldiri da puskurtuldu Arsiduk Matthias 25 Ekim de planlanan genel taarruzu iptal etmek zorunda kaldi 26 Ekim de Ic Kalenin sur muhafizlarina yonelik taarruz denemesi ise Alman ordusuna buyuk zayiat verdirdi Kusatmanin kaderini tamamen degistiren gelisme ise Serdar Satirci Mehmed Pasa nin Varad Kusatmasi ni sonlandirarak ana Osmanli ordusuyla Budin e yardima yonelmesi oldu Bu haberin Alman kampina ulasmasinin ardindan Budin Kalesini ele gecirme umudunu tamamen yitiren Arsiduk Matthias 27 Ekim de kusatmanin kaldirilmasi emrini verdi 29 Ekim de yaralilarin nakli ve bataryalarin sokulerek cephe gerisine tasinmasi faaliyetine baslayan Alman ordusu 2 Kasim da kalenin onunden tamamen ayrilarak 1595 ten beri Alman isgalindeki Estergon a dogru cekildi Kusatma sonrasiKutsal Roma Cermen Imparatorlugu nun Budin kusatmasi 1542 de buyuk bir bozgunla sonuclanan girisimden sonra 56 yil sonra bir ilkti Bununla birlikte Arsiduk Matthias in Yanikkale Tata Bespirim ve Palota nin geri alinmasiyla baslangicta basarili gelisen seferi Budin onunde yenilgiye ugradi Bununla birlikte Satirci Mehmed Pasa komutasindaki Osmanli ordusunun da Canad Nagylak ve Arad in ele gecirilmesiyle baslangicta basarili gelistiyse de sadece 3 top getirilmesi nedeniyle Varad alinamadigi gibi Budin e ulasmaya calisan ordu buyuk zahmetler cekmis ardindan ise kislamak icin Belgrad a yonelmisti Gerek harekatin basarisizligi gerek Kirim Hani II Gazi Giray a Osmanli topragi Silistre yi arpalik olarak verdiginin ogrenilmesi uzerine Serdar Satirci Mehmed Pasa idam edildi Budin Kusatmasi ayrica Avrupa ordularinda Erken Modern Donemde gozlemlenen koklu degisiklikleri ifade eden Askeri Devrim baglaminda Turk Alman etkilesimi baglaminda da onem tasimaktadir Nitekim Alman ordusu 1598 de kalelerin ana kapilarini hava ucurmak amaciyla kullandigi dev patlayiciyi Tata ve Yanikkale kusatmalarinda basarili sekilde kullanmislar ve Turk birliklerinde saskinliga sebep olmuslardi Dusen sarapnel parcalarindan yeni silahi inceleyen Osmanlilar benzerlerini imal ettiler ve Dev Suleyman Pasa Alman ordusunun 1602 yilindaki muteakip nda bu silahi bilfiil Almanlara karsi basariyla kullandiKaynakca Turk Silahli Kuvvetleri Tarihi Osmanli Devri Osmanli Avusturya Harbi 1593 1606 Genelkurmay Basimevi 1985 s 118 119 Buyuk Osmanli Tarihi Joseph von Hammer c 7 s 226 Mufassal Osmanli Tarihi Tan Basimevi Istanbul c 3 s 1645 Hungarian Ottoman Wars The sieges of Buda and Varad Castles 1598 16 Mayis 2021 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2022 Jozsef Banlaky Macaristan Askeri Tarihi Macarca 1 Mayis 2022 tarihinde kaynagindan Erisim tarihi 1 Mayis 2022 Naima Tarihi Naima Mustafa Efendi nsr Zuhuri Danisman Istanbul 1968 c 2 s 220 Topcular Katibi Abdulkadir Kadri Efendi Tarihi ed Z Yilmazer Turk Tarih Kurumu Ankara 2013 s 234 A Contribution to the Military Revolution Debate The Janissaries Use of Volley Fire during the long Ottoman Habsburg War of 1593 1606 and the Problem of Origins Gunhan Borekci Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae c 59 Sy 4 2006 s 428